1. ENERGIA
ZER DA ENERGIA?
Energia gure inguruan sortzen diran aldaketa
guztien erantzulea da.
Energia leku guztietan dago. Mota jakin
bateko energia beste mota batzuetako
energia bihurtu daiteke: energia elektrikoa
argi energia edo bero energia bihurtu daiteke.
ENERGIA MOTAK
Energia modu askotan agiri da.
>E n e r g i a m e k a n i k o a mogitzen dagozan
objektuek daukien energia da.
>A r g i e n e r g i a hainbat gorputzek argi
moduan igorten dabena da.
>B e r o e n e r g i a gorputzen bero moduan
igorten dabena da. Naturalak edo artifizialak
izan daitekez.

2. >E n e r g i a k i m i k o a hainbat substantziatan
batzen dan energia da: petrolioan,
elikagaietan edo dinamitan batzen dana. Pilek
eta bateriek ere energia kimikoa gordeten
dabe, eta energiahori energia elektriko
bihurtzen dabe.
>E n e r g i a n u k l e a r r a hainbat
substantziarekin lortzen da.
>E n e r g i a e l e k t r i k o a etxeetan gehien
erabiltzen dan energia da, errez lortzen da ur
jauzien, Eguzkiaren argiaren nahiz airearen
higiduraren ezker.
ENERGIA ALDATU EGITEN DA
Energia ez da sortzen , aldatu egiten da.
Hainbat motatako energiak beste mota
batzuetako energiak bihurtzen dira.

3. ENERGIA ITURRIAK
ENERGIA ITURRI BARRIZTAGARRIAK
>Eguzki panelen bidez eguzkienergia
aprobetzatu eta bero energia edo energia
elektrikoabihurtu daikegu.
>Aerosorgailuen bidez haize energia edo
energia eolikoa ustiatzen dogu, eta energia
mekanikoa energia elektrikoan bihurtzen da
>Presak eta urtegiak eraikiz ura batzen dogu:
eta, gero, garaiera jakin batetik isurtzen da
uraren energia aprobetxatzeko. Energia
hidraulikoa zentral hidroelektrikoetan
ustiatzen da, ur jausien energia idraulikoa
energia elektriko bihurtzeko.
>Istalazino mareomotrizen bidez, itsasgorako
eta itsasbeherako ur masen mogimendua eta
itsasoko olatuena erabili daiteke. Energia
mareomotriza energia elektrikoa lortzeko
erabitzen da

4. > Material horganikoak(landara hondakinak
edo zaborrak) errez edo tratatuz, energia
lortzen da, eta energia hori energia termiko
edo elektriko bihurtu daikegu. Energia iturri
horri biomasa deitzen jako.
ENERGIA ITURRI EZ-BARRIZTAGARRIAK
Energia iturri ez.barriztagarriak oso harin
kontzumitzen dira.Iturri ez-barriztagarra
nagusiak honeek dira: petrolioa, ikatza, gas
naturala, substantzia erradioaktiboak eta
Lurraren barruko beroa.
>Petroleoa mundu osoan gehien erabiltzen
dan energia iturria da. Petroleotik abiatuta
hainbat erregaia lortzen dira, gasolinea eta
gasoila, eta hortik aparte plastikoak
fabrikatzen dira.
>Ikatza erabiliz, zentral termikoek energia
elektrikoa lortzen dabe.
>Gas naturala etxeetako sukaldeetan eta
berokuntzzetan erabiltzen da.

5. >Zentral nuklearetan substantzia
erradioaktiboetatik abiatuta energia
nuklearra lortzen da eta gero energia
elektrikoa sortzen da.
>Lurraren barruko beroaren bidez energia
geotermikoa lortzen da, eta gero energia
elektriko bihurtzeko erabili daiteke.
GAUR EGUNGO MUNDUA ETA ENERGIA ITURRIAK
Herrialde garatuek eta garapen bidean
dagozan herrialdeek energia asko
kontzumitzen dabez. Energia hori iturri ezbarriztagarrietatik lortua izaten da, modu
nagusian, eta, hori dala eta, energia
konbentzional deitutako energia iturri
horreei, horreexek diralako gehien erabiltzen
diranak.
Energia iturri ez-barriztagarri horrek, urriak
izateaz aparte, Lurreko hainbat zonaldetan
konzentratuta dagoz.
Baliabide horreen kontsumoa murrizteko gaur
egun, energia barristagarrien kontsumoa

6. sustatzeko nehurriak hartzen dabilz, eguzki
eta aize energien kontzumoa sustatzeko.
Mota horretako energiei energia alternatibo
deitzen jake, energia konbentzionala hagortu
baino lehen horrek hordezkatzea daukielako
helburu.
ENERGIAK INGURUMENNEAN SORTZEN
DAUZAN HONDORIOAK
>Gasa, petrolioa edo ikatza lortzeko,
meatzeak eta hobiak hondatzen dira, eta
behar horreek paisaia hondatu eta lurzorua
eta landaradia suntzitzen dabez. Energia
barriztagarria sortzeko instalazinoek paisaia
eraldatzen dabe.
>Energia lortzeko instalazinoek arriskuan jarri
daikiez inguru horretako animalia espezieak.
Aerosorgailuak arrisku handia dira
hegaztientzat,sorgailuen hegalak jo
deikiezalako. Urtegiek, azpigitura horreek
eraikitzen diran ibaietako ekosistema
hondatzen dabe.

7. >Erregaiak erretean substantzia asko eta asko
igorten dira atmosferara, eta substantzia
horreek ingurumenean era askotako talteak
eragiten dabez:
> Atmosferara karbono dioxido asko igorten
da, eta, horren ondoriozberotegi efektu
naturala handitu egiten da; atmosferangas
horreen kantitatea higotzeak Lurreko
tenperaturaren igoerea dakar.
>Karbono dioxidoaz aparte, erregaiak
erretean atmosferako ura kutzatzen dauan
beste gas batzuk askatzen dira. Kutzatutako ur
horri euri azido deitzen jako, eta
landaradiaren eta faunearen faunearen
gainean jaustean, suntzitu daikez.
>Zentral nuklearrek karbono dioxido oso gutxi
igortzen dabe, baina hondakin nuklear
deitutako arrisku handiko beste hondakin
batzuk sortzen dabez.

8. EKINTZA KOLEKTIBOAK
Gobernuek eta empresek oinarrizko egiteko
daukie energia kontzumoaren murrizketan.
Horretaz jabetuta, herrialde askotako
gobernuek kompromisoak adostu eta era
askotako planak eta estratejiak proposatzen
dabez.
>Energia garbia lortzeko energia alternatiboen
erabilerea bultzatzen dabe.
>Energia eraginkortasuna hobetzen
ahalegintzen dira, energia hobeto
aprobetxatzeko neurriak hartzen dabez.
>Energia ahurreztea sustatzen dabe,
informazino kanpainen bidez.
BANAKAKO EKINTZAK
>Kontsumo txikiko bonbillak erabiltea, ohiko
bonbillek kontxumitzen daben energiaren
laurdena erabilten dabelako.
>Argiak eta makinak, erabilten ez
doguzanean, amatatzea.

9. >Berokuntza eta aire girotua beharrezkoa
danean besterik ez erabiltea.
>Garbigailua beteta dagoenean bakarrik
jartea.
>Bide laburrak egiteko autoa ez erabiltea.
>Gure udalak edo herriko alkarteek
sustatutako energia aurrezteko kanpainetan
parte hartzea.