จะทำโครงงานอะไรดี

1. ตัวอย่างวิธีคดโครงงาน
ิ
ตัวอย่ าง 1 ต้องการจะประดิษฐ์อิฐจากวัสดุเหลือใช้ต่าง ๆ เช่น แกลบ ขี้เลื่อย ฯลฯ เมื่อ
่
ประดิษฐ์อิฐได้แล้ว ไม่ใช่วาเป็ นโครงงานที่สมบูรณ์ แต่ยงต้องเอาอิฐที่ประดิษฐ์ได้แล้วนั้น ทา
ั
การทดลอง เพื่อทดสอบว่า สัดส่ วนแต่ละอย่างที่ใช้เป็ นองค์ประกอบเป็ นเท่าใด แล้วผลการ
ทดลองแต่ละสัดส่ วนนั้น เป็ นอย่างไร ต้องแสดงให้เห็นถึงขั้นตอนการทดลองหลาย ครั้ง จนได้
ข้อมูลที่ดีที่สุด นี่จึงจะถือเป็ นการทา โครงงานตามหลักทางวิทยาศาสตร์ ขอให้ถึงระมัดระวัง
หลักดังกล่าวนี้ดวย ้
่ ั่
ตัวอย่ าง 2 ต้องการประดิษฐ์สิ่งซึ่งเขามีทากันอยูทวไปแล้ว หรื อมีขายตามท้องตลาด ถ้าเรา
ทาขึ้นมาแล้วเหมือนของเขา จะถือเป็ นโครงงาน ได้ต่อเมื่อ สิ่ งที่เราทาขึ้นใหม่น้ นเป็ นการตอบ
ั
คาถาม อย่างใดอย่างหนึ่งต่อไปนี้ เช่น
1. มีคุณภาพดีกว่าของทัวไปอย่างไร
่
2. ประหยัดกว่าของทัวไปอย่างไร
่
3. ให้ประโยชน์ดีกว่าอย่างไร
่
4. อื่น ๆ ที่ดีกว่าของที่มีอยูแล้ว
่
ในด้านใดด้านหนึ่งสักด้านก็ยงดี ถ้าเปรี ยบเทียบแล้ว ของที่มีอยูแล้วดีกว่าของที่เราทาขึ้น
ั
ใหม่ ก็ถือว่าเป็ นโครงงานนีี่้ ยังล้มเหลว เพราะยัง ไม่ช่วยพัฒนาของเดิม ๆ สาหรับสิ่ งประดิษฐ์ที่
นามาเสนอในหนังสื อเล่มนี้ ไม่ใช่ลกษณะ โครงงานวิทยาศาสตร ์์ที่ดี หากแต่เป็ นเพียงตัวอย่าง
ั
การทดลอง กล เกม หรื อกิจกรรมเพื่อความเพลิดเพลิน และการสร้างสรรค์ ของนักเรี ยนที่เริ่ ม
สนใจวิทยาศาสตร์ และเป็ นก้าวหนึ่งสาหรับผูที่จะ ก้าวต่อ ๆ ไป ให้ได้ขอคิด อาจจะนา
้ ้
หลักการที่นาเสนอไว้เป็ นแบบอย่างคิดประยุกต์ ดัดแปลง หรื อเกิดความคิดสร้างสรรค์ งานใหม่
ๆ เกิดโครงงานสิ่ งประดิษฐ์ที่มีคุณค่าอีกตามในที่สุด
ขั้นตอนการทาโครงงานวิทยาศาสตร์
โดยทัวไปแล้วการทาโครงงานวิทยาศาสตร์จะประกอบด้วยขั้นตอนใหญ่ๆ 4 ขั้นคือ การ
่
กาหนดปัญหา การตั้งสมมุติฐาน ควบคุมดาเนินการทดลอง และการสรุ ปผล แต่ที่จริ งแล้ว ใน
การดาเนินโครงงานจะประกอบด้วยขั้นตอนย่อย ๆ มากกว่านั้น ดังที่จะแสดงต่อไปนี้

2. ขั้นตอนที่ 1 การคิดหาหัวข้อและเลือกหัวข้อโครงงานและการตั้งชื่อโครงงาน
การคิดหาหัวข้ อโครงงาน
่
การคิดหาหัวข้อในการทาโครงงาน ถือได้วาเป็ นขั้นตอนที่ยากที่สุดเพราะเป็ นเรื่ องของการ
เริ่ มต้นที่จะต้องเหมาะสมกับผูเ้ รี ยน ทั้งในด้านความรู ้ ความสามารถและบริ บทอื่น ๆ ในการที่จะ
หาคาตอบ ซึ่งโดยทัวไปมักจะได้จากปัญหาคาถาม ความอยากรู ้อยากเห็นของผูเ้ รี ยน ตลอดจน
่
ประสบการณ์ท้ งในและนอกห้องเรี ยน
ั
วิธีการคิดหาหัวข้อโครงงาน จะต้องเกิดจากผูเ้ รี ยนได้รับการกระตุนให้รู้จกคิดปัญหาด้วย
้ ั
ตนเอง ซึ่งอาจจะใช้วธีการ ดังนี้
ิ
1. ใช้คาถามง่าย ๆ ที่เป็ นเรื่ องใกล้ตวว่าปัญหาคืออะไร สาเหตุเกิดจากอะไร ผูเ้ รี ยนจะแก้ปัญหานี้
ั
อย่างไร
2. ใช้คาถามที่เกี่ยวกับตัวนักเรี ยนแล้วโยงไปสู่ คาถามอื่นที่สามารถนามาสู่ การเรี ยนการสอนได้
3. ใช้คาถามที่นาไปสู่ การคิดเชิงเหตุผล
การเลือกหัวข้ อโครงงาน
การเลือกหัวข้อในการทาโครงงาน จะต้องเลือกตามความสามารถ ความถนัด ความสนใจ
และความต้องการของผูเ้ รี ยนเอง
การตั้งชื่อโครงงาน
การตั้งชื่อโครงงานจะเป็ นสิ่ งที่ช้ ีให้ผอื่นเข้าใจปัญหาในการทาโครงงาน วิธีการศึกษาของ
ู้
โครงงาน โดยทัวไปควรมีลกษณะดังต่อไปนี้
่ ั
1. ตั้งชื่อเรื่ องให้ตรงกับเรื่ องที่ศึกษาและแสดงถึงวิธีการศึกษาให้ผอ่ืนเข้าใจได้ เช่น การสารวจ
ู้
พืชสมุนไพรในชุมชน
2. ตั้งชื่อเรื่ องให้กะทัดรัด ได้ใจความชัดเจน รัดกุม สื่ อความหมายให้ผอื่นเข้าใจง่าย เช่น การ
ู้
ถนอมอาหารด้วยเกลือแกง
3. ควรเป็ นชื่อเรื่ องที่เร้าใจให้ผอื่นสนใจ อยากรู ้ และอยากดูผลงาน เช่น ท่านวดลดการปวดเมื่อย
ู้
ขั้นตอนที่ 2 การศึกษาหาความรู ้จากแหล่งข้อมูล
่
แหล่งที่มาของข้อมูลต่าง ๆ ในการเลือกเรื่ องที่จะทาโครงงานนั้นมีอยูอย่างหลากหลาย โดย
สามารถนาเสนอเป็ นแนวทางได้ ดังนี้

3. 1. จากการศึกษาหาความรู ้จากแหล่งเรี ยนรู ้ประเภทเอกสาร เช่น ตารา หนังสื อพิมพ์
วารสาร งานวิจยหรื อบทความ เอกสารต่าง ๆ เหล่านี้จะทาให้นกเรี ยนมองเป็ นปัญหาจากเนื้อหา
ั ั
วิชาการที่น่าสนใจ และสามารถนามาทาโครงงานได้ เช่น จากการอ่านหนังสื อพิมพ์ นักเรี ยนพบ
่
ข้อความหรื อประโยคที่มีความหมายไม่ตรงตัวหรื อมีความหมายโดยนัยอยูมาก นักเรี ยนอาจจะ
่
เกิดความอยากรู ้วาข้อความหรื อประโยคเหล่านั้นใช้ในภาษาหนังสื อพิมพ์มากน้อยเพียงใด จึงใช้
ความอยากกรู ้น้ ีทาโครงงานเรื่ อง "ข้อความหรื อประโยคที่น่าสนใจในภาษาหนังสื อพิมพ์" ก็ได้
2. จากการสังเกตปรากฎการณ์สิ่งแวดล้อมรอบ ๆ ตัว เช่น ในกรณี ที่บานของนักเรี ยน
้
ปลูกต้นไม้ไว้มาก นักเรี ยนอาจจะเห็นผูปกครองเก็บตะไคร้ ใบมะกรู ดมาประกอบการทาอาหาร
้
่
นักเรี ยนอาจจะเกิดการอยากรู ้วาจะยังมีพืชชนิดใดอีกบ้างที่สามารถนามาประกอบอาหารหรื อทา
เป็ นอาหารได้ นักเรี ยนอาจจะทาโครงงานเรื่ อง "การศึกษาพืชที่ใช้เป็ นอาหาร" ก็ได้
3. จากการฟังรายการวิทยุหรื อชมรายการโทรทัศน์ เช่น นักเรี ยนดูรายการประดิษฐ์ของ
ใช้จากวัสดุที่เหลือใช้ แล้วนักเรี ยนอยากทราบว่าหลอดชามุก ที่นกเรี ยนเก็บสะสมไว้เป็ นจานวน
ั
มากนั้นจะนามาใช้ประดิษฐ์เป็ นอะไรได้บาง นักเรี ยนก็อาจช่วยกันคิดและทดลองทาเป็ น
้
โครงงาน ซึ่งอาจจะใช้ชื่อโครงงานว่า "ประดิษฐ์คิดของใช้จากหลอดชามุก" ก็ได้
4. จากงานที่เป็ นอาชีพในท้องถิ่น นักเรี ยนอาจจะศึกษาลักษณะของการประกอบอาชีพ
นั้น ๆ แล้วนามาทาเป็ นหัวข้อการทาโครงงาน เช่น มีคนที่นกเรี ยนรู ้จกประกอบอาชีพขายข้าว
ั ั
แกง นักเรี ยนอาจจะอยากศึกษาวิธีการทาอาหารที่นกเรี ยนชอบรับประทาน หรื ออาหารอื่น ๆ ซึ่ง
ั
นาไปสู่ การทาโครงงาน "อาหารไทยในวรรณคดี" หรื อโครงงาน "แกงไทยพื้นบ้าน" "แกงไทย
ในอดีต" ก็ได้
5. จากการชมนิทรรศการหรื อการทัศนศึกษา นักเรี ยนอาจจะนาความรู ้ที่ได้รับมาศึกษา
ค้นคว้าเพิ่มเติม เช่น โรงเรี ยนอาจจะพานักเรี ยนไปชมนิทรรศการหุ่นขี้ผ้ ง ณ พิพิธภัณฑ์หุ่นขี้ผ้ ง
ึ ึ
ณ จังหวัดนครปฐม โดยในการทัศนศึกษาดังกล่าวนักเรี ยนอาจจะชมชอบหุ่ นตัวละครใน
วรรณคดีไทยเรื่ อง "พระอภัยมณี " เมื่อกลับมาแล้วนักเรี ยนอาจจะอยากรู ้เกี่ยวกับตัวละครใน
วรรณคดีเรื่ องพระอภัยมณี อย่างละเอียด ก็อาจจะนามาทาโครงงานเรื่ อง "ตัวละครในดวงใจของ
ฉัน" ก็ได้
ขั้นตอนที่ 3 ทาการวิเคราะห์ขอมูลเพื่อตัดสิ นใจเลือกโครงงาน
้
ในการทาโครงงานนั้นสามารถทาได้ท้ งเป็ นรายบุคคลและเป็ นกลุ่ม ซึ่งแล้วแต่นกเรี ยนและ
ั ั
ครู ผสอนจะร่ วมกันพิจารณาบริ บทที่เกี่ยวข้อง ในกรณี ที่มีโครงงานหลายโครงงานให้เลือก
ู้

4. นักเรี ยนจะต้องตัดสิ นใจเลือกทาโครงงานเพียงโครงงานเดียว ซึ่งในการเลือกนั้นนักเรี ยนต้องทา
ตารางวิเคราะห์ขอมูลเพื่อเป็ นข้อมูลในการตัดสิ นใจที่จะเลือกโครงงาน โดยให้คะแนนตาม
้
รายการในช่องของแต่ละโครงงาน ดังนี้
มากที่สุด = 4
มาก =3
ปานกลาง = 2
น้อย =1
จากนั้นนาคะแนนของแต่ละโครงงานที่ได้มาเปรี ยบเทียบกัน โครงงานที่ได้คะแนนมาก
ที่สุด เป็ นโครงงานที่ควรพิจารณาเลือกทาได้ชดเจนขึ้น
ั
ขั้นตอนที่ 4 การกาหนดแนวทางการจัดทาโครงงาน
การกาหนดแนวทางจัดทาโครงงาน เป็ นสิ่ งที่จะช่วยให้นกเรี ยนเกิดความชัดเจนในการ
ั
จัดทาโครงงาน และเป็ นการกาหนดกิจกรรมที่จะปฏิบติดวย ซึ่งนักเรี ยนสามารถดาเนินการตาม
ั ้
ขั้นตอนต่อไปนี้
ขั้นตอนที่ 5 การเขียนเค้าโครงโครงงาน
การเขียนเค้าโครงโครงงาน เขียนเพื่อให้ผจดทาโครงงานได้เสนอรู ปแบบในการทา
ู้ ั
โครงงานเป็ นเบื้องต้น ประโยชน์ของการเขียนเค้าโครงโครงงานคือ ผูทาโครงงานจะมีความ
้
ชัดเจนในการทาโครงงานมากขึ้น และให้ครู ผสอนรวมถึงผูปกครองได้รับทราบเกี่ยวกับ
ู้ ้
โครงงานที่ผเู ้ รี ยนทาเป็ นเบื้องต้น
เค้าโครงโครงงานจะประกอบด้วยหัวข้อต่าง ๆ ที่จาเป็ นในการทาโครงงานการเขียน
รายงานโครงงาน
โดยเขียนตามแนวของรู ปแบบเค้าโครงโครงงาน มี
1. ชื่อโครงงาน
2. ชื่อผูทาโครงงานและโรงเรี ยน
้
3. ครู ที่ปรึ กษา
4. ความเป็ นมา /ความสาคัญของปัญหา
5. จุดมุ่งหมาย / วัตถุประสงค์ของการศึกษา
6. ขอบเขตของโครงงานที่จะทาการศึกษา

5. 7. สมมุติฐานของการศึกษา (ถ้ามี)
8. ขั้นตอนการศึกษาหรื อดาเนินงาน
9. เครื่ องมือหรื อวัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ในการศึกษาหรื อดาเนินงาน
่
10. ผลการศึกษา (อาจจะอยูในรู ปแบบของตาราง กราฟ หรื อภาพถ่าย
11. สรุ ปและวิเคราะห์ผลการศึกษา
12. ประโยชน์ที่ได้รับจากโครงงานเรื่ องนี้
13. เอกสารอ้างอิง / บรรณานุกรม
ขั้นตอนที่ 6 การลงมือปฏิบติโครงงาน
ั
การปฏิบติโครงงาน เป็ นการดาเนินงานตามแผนงานที่ได้กาหนดไว้ในเค้าโครงโครงงาน
ั
่
ที่ผานการเห็นชอบจากครู ผสอนหรื อครู ที่ปรึ กษาแล้ว ในการปฏิบติงานผูทาโครงงานควรจะ
ู้ ั ้
ดาเนินการดังนี้
1. ทบทวนดูประเภทของโครงงงานอีกครั้งเพื่อจะได้มีความชัดเจนในการปฏิบติงาน ั
2. ผูทาโครงงานต้องกาหนดขั้นตอนในการปฏิบติงานอย่างละเอียด ชัดเจน
้ ั
3. ผูทาโครงงานต้องปฏิบติงานด้วยความรอบคอบ ประหยัด
้ ั
4. ผูทาโครงงานต้องมีการจดบันทึกข้อมูลต่าง ๆ ไว้อย่างละเอียด เป็ นขั้นเป็ นตอน
้
5. ผูทาโครงงานต้องระบุเวลาของการปฏิบติงานในแต่ละขั้นตอนทุกขั้นตอน
้ ั
6. ในกรณี ที่มีขอผิดพลาด หรื อมีปัญหาในการปฏิบติงานในแต่ละขั้นตอน ต้องรี บปรึ กษา
้ ั
กับกลุ่ม หรื อครู ที่ปรึ กษาทันที เพื่อจะได้แก้ไขปัญหาได้อย่างทันท่วงที
ขั้นตอนที่ 7 การบันทึกผลการปฏิบติงาน
ั
การบันทึกผลข้อมูล หรื อผลการปฏิบติงานเป็ นสิ่ งจาเป็ นมาก เพราะโครงงานนั้น ๆ จะ
ั
ั ่ ั
บอกให้ผอื่นได้รับทราบว่าสิ่ งที่เขากาลังต้องการจะพิสูจน์หรื ออยากรู ้ หรื อกาลังปฏิบติอยูน้ น
ู้
เป็ นอย่างไร การสื่ อความหมายของตนเองให้ผอื่นเข้าใจเป็ นเรื่ องที่ผจดทาต้องเขียนเล่า หรื อ
ู้ ู้ ั
อธิบายให้ชดเจน เนื่องจากเป็ นการสื่ อความหมายทางเดียว การเขียนที่ชดเจนจะทาให้ผอ่าน
ั ั ู้
สามารถทาความเข้าใจได้ง่ายขึ้น ซึ่งอาจจะต้องใช้วธีการต่าง ๆ ช่วย เช่น ทาตารางบันทึกผลการ
ิ
ทดลอง การสารวจ หรื อการแสดงความคิดเห็น เป็ นต้น

6. ขั้นตอนที่ 8 การเขียนรายงานโครงงาน
การเขียนรายงานเป็ นการส่ งสารที่ผรับสาร คือผูอ่านไม่สามารถซักถามได้ ผูเ้ ขียนรายงาน
ู้ ้
จึงควรภาษาที่เข้าใจง่าย กระชับ ขัดเจน และครอบคลุมประเด็นสาคัญของโครงงานที่ทาไปแล้ว
รู ปแบบของการเขียนรายงาน
ขั้นตอนที่ 9 การนาเสนอโครงงานและการแสดงผลงาน
การนาเสนอโครงงาน เป็ นขั้นตอนสุ ดท้ายของการทาโครงงาน หลังจากที่ได้ผลที่ศึกษา
เพื่อหาคาตอบ หรื อสร้างงานตามวัตถุประสงค์ของโครงงานแล้ว ผูจดทาโครงงานต้องการนา
้ั
ความรู ้หรื อผลงานที่ได้จากการทาโครงงานนั้นมานาเสนอให้ผอื่นทราบ สามารถนาเสนอได้
ู้
อย่างหลากหลายรู ปแบบ อาจจะนาเสนอทางคอมพิวเตอร์ในลักษณะสื่ อมัลติมีเดีย นาเสนอเป็ น
รู ปแบบการจาลอง เอกสารสิ่ งพิมพ์ แฟ้ ม การจัดนิทรรศการ การทาแผงโครงงาน การรายงาน
หรื อการสาธิต ซึ่งการบรรยายประกอบมักจะประกอบด้วยหัวข้อต่อไปนี้
- ชื่อผูจดทา
้ั
- ชื่อที่ปรึ กษา
- ที่มาของการทาโครงงาน
- ชื่อโครงงาน
- ปัญหาหรื อเรื่ องที่ตองการศึกษาค้นคว้า รวบรวม ประดิษฐ์ หรื อทดลอง
้
- สมมุติฐาน (ถ้ามี)
- วิธีดาเนินการ (ควรมีภาพประกอบการดาเนินการตามขั้นตอน เพื่อให้เห็นกระบวนการใน
การทางาน)
- ผลการดาเนินการ / ผลการศึกษา
- สรุ ปผล
- ข้อเสนอแนะ
10. บันทึกข้ อสั งเกต
ระหว่างทาการทดลองให้สังเกต และบันทึกเป็ นข้อสังเกตไว้ เช่น ปัญหาที่พบ สิ่ งที่
น่าสนใจ ทุกอย่างที่คุณทา และทุกอย่างที่เกิดขึ้น ข้อสังเกตเหล่านี้มีประโยชน์อย่างมากเมื่อคุณ
เขียนบทสรุ ป หรื อเมื่อต้องการวิเคราะห์หาข้อผิดพลาดจากการทดลอง

7. 11. คานวณ
นาข้อมูลดิบมาคานวณได้เป็ นตัวเลขที่คุณพร้อมจะนาไปเขียนบทสรุ ป ยกตัวอย่าง เช่น
คุณ ชังภาชนะ แล้วบันทึกในช่องข้อมูลดิบคือ "น้ าหนักภาชนะ" จากนั้นคุณเติมดินลงไปจานวน
่
หนึ่ง แล้ว นาภาชนะไปชังน้ าหนักอีกครั้งแล้วบันทึกในช่องข้อมูลดิบช่อง "น้ าหนักภาชนะ +
่
ดิน" ในภาคการคา นวณ คุณต้องคานวณหาว่าใช้ดินไปเป็ นจานวนเท่าไรในการทดลองแต่ละ
ครั้งโดยการคานวณดังนี้ (น้ าหนักภาชนะ + ดิน) - (น้ าหนักภาชนะ) = น้ าหนักของดินที่ใช้ ผล
ของการคานวณที่ได้ให้นาไปบันทึก ในช่องผลลัพธ์ ของตารางในช่อง "น้ าหนักของดินที่ใช้"
12. รวบรวมผลลัพธ์
่
นาผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นมาแสดงในรู ปของตัวเลขในตาราง หรื อกราฟ หรื ออาจจะอยูในรู ปคา
บรร ยายสิ่ งที่เกิดขึ้นระหว่างการทดลอง
13. เขียนบทสรุป
ผลลัพธ์และการคานวณที่ได้จากการทดลองทาให้คุณสามารถเห็นแนวโน้มของ ตัวแปร
ต่างๆที่ทาให้ เกิดผลต่างๆในการทดลอง ด้วยแนวโน้มนี้ คุณสามารถเขียนสรุ ปเกี่ยวกับระบบที่
ศึกษา ซึ่งข้อสรุ ปนี้ ทาให้เราสามารถพิสูจน์สมมุติฐานว่าถูกต้องหรื อไม่ นอกจากนี้ในบทสรุ ปยัง
มักจะมีสิ่งต่อไปนี้ - ถ้าสมมุติฐานของคุณไม่ถูกต้อง คาตอบที่แแท้ควรจะเป็ นอะไร - ประมวล
่
ความยากหรื อปัญหาที่เกิดขึ้น ระหว่างทาการทดลอง เพื่อเป็ นแนวทางปรับปรุ งแก้ไขใน การทา
การทดลองคราวหน้าคุณต้องการเปลี่ยนแปลง กรรมวิธีทดลอง และะทาการทดลองนี้ซ้ าอีก
หรื อไม่ - อะไรที่คุณคิดว่าจะทดลอง แตกต่างออกไปในการ ทดลองคราวหน้า - บันทึกรายการ
สิ่ งที่คุณได้เรี ยนรู ้ - พยายามตอบคาถามที่เกิดขึ้นใหม่จากการทดลอง เพื่อตั้งสมมุติฐานที่สามารถ
ทาการทดสอบได้อีก ในคราวต่อไป
ขอบคุณข้อมูลจาก
http://www.koogun.net/media/project/projec.htm
ภาพประกอบจากอินเตอร์เน็ต