สอนการเขียน Mind Map

1. เทคนิค MIND MAPPING
การสรางผังมโนคติ
รองศาสตราจารย SOREN BREITING
ที่ปรึกษาโครงการสรางความเขมแข็งสิ่งแวดลอมศึกษาในประเทศไทย (SEET)
เรียบเรียงจากกิจกรรมประชุมสัมมนาศึกษานิเทศก และผูเกี่ยวของในโครงการฯ
ระหวาง เดือนเมษายน – พฤษภาคม 2545
อําไพ เกตุสถิตย ผูเรียบเรียง
MIND MAPPING เปนเครื่องมือสําคัญที่ครูผูสอนนิยมใชในการจัดกิจกรรมการเรียนรู
สวนใหญใชในการระดมสมองขณะทํากิจกรรมกลุมของผูเรียน และในการสรุปบทเรียนทั้งราย
กลุมและรายบุคคล เนื่องจากเกิดความสนุกสนานแกผูเรียนในการเขียนสิ่งที่ตนเรียนรูอยางอิสระ
มี ก ารจั ด กลุ ม และเรี ย งลํ า ดั บ ความสํ า คั ญ ผ า นเส น แขนงต า งๆจากจุ ด กึ่ ง กลาง เพื่ อ ให เ ห็ น
ความสัมพันธระหวางความคิดรวบยอดยอยๆ และความคิดรวมทั้งหมดในกระดาษเพียงแผนเดียว
นอกจากนี้ Mind Mapping ยังสามารถนํามาใชในการวางแผนงาน ทั้งของครู และการ
ทําโครงงานของนักเรียน หรือการเตรียมงาน เชน การเตรียมการสอนของครู การวางแผนเพื่อ
เขียนเรียงความของนักเรียน เอกสารฉบับนี้จึงขอนําเสนอเทคนิคการทํา Mind Mapping ในการ
จับประเด็น / หัวขอยอยตางๆ โดยการทดลองทําในแผนแรกใหครอบคลุมทั้งหมดกอน แลวจึง
นํามาจัดระเบียบความคิดใหมในแผนที่ 2 ซึ่งจะทําให Mind Mapping ที่ไดมีความกระชับ
นาสนใจ และครอบคลุมตรงตามหัวขอหลักที่นําเสนอ
ความสําคัญของการทํา Mind Mapping : อยูที่
• ประเด็น /ความคิดสําคัญทีอยูกลางภาพ ควรใชภาพทีสื่อความหมาย และชัดเจนสวยงาม
่ ่
เพื่อเปนการดึงดูดความสนใจ และสามารถคนหาไดงายกวาการใชตัวอักษร เมื่อเก็บรวบรวม
ไวดวยกัน
• การแตกแขนง ควรจัดลําดับความสําคัญของขอความในแตละกิ่งที่แตกออกจากจุดกึ่งกลาง
จากมากไปหานอย และถามีความสําคัญในระดับใกลเคียงกัน จะแตกออกจากจุดเดียวกัน
• การใชถอยคํา ใชถอยคําทีกระชับ งาย และสื่อความหมายชัดเจน
่
• การผสมผสานเชื่อมโยง ระหวางขอความในแตละกิ่งยอย และกิงใหญเพื่อใหเกิดความคิดรวบ
่
ยอดที่สอดคลองกับภาพตรงกลาง
• เปนเทคนิคทีเ่ หมาะสําหรับคนขี้เกียจเขียน และเปนการบริหารสมองทัง 2 ซีก
้

2. ตัวอยางการทํา Mind Mapping ในหัวขอการดูนก
• ครูผูสอนอาจใชคําถามใหนกเรียนทุกคนชวยกันระดมสมองวาตางคนนึกถึงอะไรเกียวกับนก
ั ่
บาง ?
• นําความคิดทังหมดนั้นมารวมกันโดยใช กระดาษ 2 แผน ทําMind Mapping ดังนี้
้
กระดาษแผนที่ 1 : เปนการระดมสมองทั้งหมดที่คิดออกเกี่ยวกับนก
• เริ่มจากกลางกระดาษ สําหรับวาดรูปที่สอดคลองกับเรื่อง
จะทําใหจดจําไดงาย หากยังคิดภาพสวยๆไมออก ให
ปลอยวางไว หรือวาดรูปอะไรงายๆลงไป
• แตกเสนโคงจากกลางภาพ ตามประเด็นใหญ / ยอย
โดยเขียนตัวอักษรบนเสนโคงที่มีขนาดความยาวเทา
กับขอความที่เขียน
• อาจใชสัญลักษณ / ภาพ ในการสื่อความหมาย
• เขียนทุกอยางที่คิดได ไมตองกลัววาจะไมสมบูรณแบบ
• ไมควรคิดเพียงประเด็นยอยประเด็นใดประเด็นหนึ่ง
เพียงเรื่องเดียว จะทําใหการแตกแขนงของเสน

3. ไปในดานใดดานหนึ่งของภาพและไมครอบคลุม
กระดาษแผนที่ 2 : เปนการจัดระเบียบความคิดใหม จากกระดาษแผนที่ 1
โดย
• อาจเพิม /ลด บางอยางเขาไปตามความจําเปน
่
• จัดกิ่งและสาขาใหม โดยไมควรใหเกิน 6 กิ่ง
เพื่อสะดวกในการทบทวน และวางแผนการทํางาน
ในขั้นตอนตอไป
จากประสบการณในการทํา Mind Mapping ที่ผานมา มีเทคนิคเล็กๆนอยๆที่จะชวยใหผลงานที่

เกิดขึ้นมีความสมบูรณ สวยงามยิ่งขึน โดย
้
• ใหวางกระดาษอยูในแนวเดียวตลอด • เขียนตัวอักษร บน เสนโคงเสมอ
ไมหมุนกระดาษไปมา ไมวาจะเปนเสนโคงขึ้น หรือโคงลง

• ภาพตรงกลางไมควรมีขนาดใหญมาก • ขนาดของเสน / กิ่งหลัก ควรมีขนาดใหญ
เพราะจะเหลือพืนที่ในการทํากิง / สาขานอย
้ ่ หรือใชสีเนนใหเดนชัด
• ใชสัญลักษณบางจุดในภาพ
จะเตือนความจําดีกวาตัวหนังสือ

4. แผนทีความคิด(MIND MAP)
่
คณะทางาน KM
สานักงานเกษตรจังหวัดพระนตรศรีอยุธยา
Mind Map คือ อะไร
Mind Map หรือ แผนทีความคิด เป็ นวิธการบันทึกความคิดเพือให ้เห็นภาพของ
่ ี ่
ความคิดทีหลากหลายมุมมอง ทีกว ้าง และทีชดเจน โดยยังไม่
่ ่ ่ ั
จัดระบบระเบียบความคิดใดๆทังส ้ ้น เป็ นการเขียนตามความคิด
ิ
ทีเกิดขึนขณะนัน การเขียนมีลักษณะเหมือนต ้นไม ้แตกกิงก ้าน
่ ้ ้ ่
สาขาออกไปเรือยๆ ทาให ้สมองได ้คิดได ้ทางานตามธรรมชาติ
่
อย่างและมีการจินตนาการกว ้างไกล
่ ี ่ ่ ้
แผนทีความคิด ยังเป็ นวิธการหนึงทีใชในการ
บันทึกความคิดของการอภิปรายกลุม หรือการระดมความคิด
่
ิ
โดยให ้สมาชกทุกคนเสนอความคิดเห็น และวิทยากรจะทาการ
ั้
จดบันทึกด ้วยคาสนๆ คาโตๆ ให ้ทุกคนมองเห็น พร ้อมทังโยง ้
เข ้าหากิงก ้านทีเกียวข ้องกัน เพือรวบรวมความคิดทีหลากหลาย
่ ่ ่ ่ ่
ของทุกคน ไว ้ในแผ่นกระดาษแผ่นเดียว ทาให ้ทุกคนได ้เห็นภาพ
่ ั
ความคิดของผู ้อืนได ้ชดเจน และเกิดความคิดใหม่ตอไปได ้ ่
ความเปนมาของ Mind Map
็
่ ี่ ่ ้
แผนทีความคิด เป็ นการนาเอาทฤษฎีทเกียวกับสมองไปใชให ้เกิดประโยชน์ อย่างสูงสุด
นาย ธัญญา ผลอนันต์ เป็ นผู ้นาความคิดและวิธการเขียนแผนทีความคิดเข ้ามาใช ้ และเผยแพร่ใน
ี ่
ประเทศไทย ผู ้คิดริเริมคือโทนี บูซาน (Tony Buzan) เป็ นชาวอังกฤษ เป็ นผู ้นาเอาความรู ้เรือง
่ ่
้ ่
สมองมาปรับใชเพือการเรียนรู ้ของเขา โดยพัฒนาการจากการจดบันทึกแบบเดิมที่ เป็ นตัวอักษร
เป็ นบรรทัด ๆ เป็ นแถว ๆ ้
ใชปากกาหรือดินสอในการจดบันทึก เปลียนมาเป็ นบันทึกด ้วยคา
่
ั
ภาพ สญลักษณ์ แบบแผ่รัศมี ออกรอบ ๆ ศูนย์กลางเหมือนการแตกแขนงของ กิงไม ้ โดยใช ้
่
ี ั ี ิ
สสน การเขียนแผนทีความคิดของโทนี บูซาน เป็ นการบันทึกในทุกๆเรือง ทัง ชวตจริงสวนตัว
่ ่ ้ ่
และการงาน เช ่น การวางแผน การตัดสนใจ การชวยจา การแก ้ปั ญหา การ นาเสนอ และการเขียน
ิ ่
ื ้
หนังสอ เป็ นต ้น การบันทึกแบบนีเป็ นการใชทักษะการทางานร่วมกัน ของสมองทังสองซก คือ
้ ้ ี
ี ้ ั ่
ซกซาย วิเคราะห์ คา ภาษา สญลักษณ์ ระบบ ลาดับ ความเป็ นเหตุ เป็ นผล สวนสมองซกขวา ี
่ ั ิ
จะทาหน ้าทีสงเคราะห์คด สร ้างสรรค์ จินตนาการ ความงาม ศลปะ จังหวะ โดยมีแถบเสนประสาท
ิ ้
ั่
คอร์ปัสคอโลซมเป็ นเสมือนสะพานเชอม ื่
หล ักการเขียน Mind Map
การเขีย น Mind Map ใชกระดาษแผ่นเดียว การเขีย นใช ส สันหลากหลาย
้ ้ ี
้ ้ ้
ใช โ ครงสร า งตามธรรมชาติท ี่ แ ผ่ ก ระจายออกมาจุ ด ศู น ย์ ก ลาง ใช เ ส นโยง มี เ ครื่ อ งหมาย
้
ั
สญลักษณ์ และรูปภาพทีผสมผสานร่วมกันอย่างเรียบง่าย สอดคล ้องกับการทางานตามธรรมชาติ
่
ของสมอง

5. วิธการเขียน Mind Map
ี
ี ้
1. เตรียมกระดาษเปล่าทีไม่มเสนบรรทัดและวางกระดาษภาพแนวนอน
่
ี ่ ื่
2. วาดภาพสหรือเขียนคาหรือข ้อความทีสอหรือแสดงถึงเรืองจะทา Mind Map กลาง ่
หน ้ากระดาษ โดยใชสอย่างน ้อย 3 ส ี และต ้องไม่ตกรอบด ้วยรูปทรงเรขาคณิต
้ ี ี
3. คิดถึงหัวเรืองสาคัญทีเป็ นส
่ ่ ่วนประกอบของเรืองทีทา Mind Map โดยให ้เขียนเป็ นคา
่ ่
ทีมลักษณะเป็ นหน่วย หรือเป็ นคาสาคัญ (Key Word) สน ๆ ทีมความหมาย บนเสน
่ ี ั้ ่ ี ้
ึ่ ้ ้
ซงเสนแต่ละเสนจะต ้องแตกออกมาจากศูนย์กลางไม่ควรเกิน 8 กิง ่
4. แตกความคิดของหัวเรืองสาคัญแต่ละเรืองในข ้อ 3 ออกเป็ นกิง ๆ หลายกิง โดยเขียน
่ ่ ่ ่
้ ่
คาหรือวลีบนเสนทีแตกออกไป ลักษณะของกิงควรเอนไม่เกิน 60 องศา ่
่ ่
5. แตกความคิดรองลงไปทีเป็ นสวนประกอบของแต่ละกิง ในข ้อ 4 โดยเขียนคาหรือวลี
่
้ ่ ึ่
เสนทีแตกออกไป ซงสามารถแตกความคิดออกไปเรือยๆ ่
6. การเขียนคา ควรเขียนด ้วยคาทีเป็ นคาสาคัญ (Key Word) หรือคาหลัก หรือเป็ นวลีทม ี
่ ี่
ความหมายช ัดเจน
ั ้ ี
7. คา วลี สญลักษณ์ หรือรูปภาพใดทีต ้องการเน ้น อาจใชวิธการทาให ้เด่น เชน การล ้อม
่ ่
่
กรอบ หรือใสกล่อง เป็ นต ้น
8. ตกแต่ง Mind Map ทีเขียนด ้วยความสนุกสนานทังภาพและแนวคิดทีเชอมโยงต่อกัน
่ ้ ่ ื่
ข้อดีของการทาแผนทีความคิด
่
1. ทาให ้เห็นภาพรวมกว ้าง ๆ ของหัวข ้อใหญ่ หรือ
ขอบเขตของเรือง ่
้
2. ทาให ้สามารถวางแผนเสนทางหรือตัดสนใจได ้ ิ
อย่างถูกต ้อง เพราะรู ้ว่าตรงไหนกาลังจะไปไหน
หรือผ่านอะไรบ ้าง
3. สามารถรวบรวมข ้อมูลจานวนมากลงไว ้ใน
กระดาษแผ่นเดียวกัน
4. กระตุ ้นให ้คิดแก ้ไขปั ญหา โดยเปิ ดโอกาสให ้
มองเห็นวิธใหม่ ๆ ทีสร ้างสรรค์
ี ่
5. สร ้างความเพลิดเพลินในการอ่านและง่ายต่อการ
จดจา
สรุป Mind Map เป็ นแผนทีความคิดทีอจฉริยะ เปรียบเสมือนลายแทงทีนาไปสู่
่ ่ ั ่
การจดจา การเรียบเรียง การจัดระเบียบข ้อมูลตามธรรมชาติ การทางานของสมองตังแต่ต ้น
้
นั่นหมายความว่า การจาและฟื้ นความจา หรือการเรียกข ้อมูลเหล่านั นกลับมาใช
้ ้ในภายหลัง
้
จะทาได ้ง่าย และมีความถูกต ้องแม่นยากว่าการใชเทคนิคการจดบันทึกแบบเดิม

6. การเขียนแผนผังความคิด หรือแผนทีความคิด(Mind Map)
่
(เพื่อเสริมสรางทักษะในการวิเคราะห และการสังเคราะหขอมูล อันเปนพื้นฐานในการเรียนรู
จัดระเบียบความคิด จําไดทนนานนักแล....)
………………………………………
Mind Map คืออะไร? Mind Map คือ การถายทอดความคิด หรือขอมูลตาง ๆ ที่มี
อยูในสมองลงกระดาษ โดยการใชภาพ สี เสน และการโยงใย แทนการจดยอแบบเดิมที่เปน
บรรทัด ๆ เรียงจากบนลงลาง ขณะเดียวกันมันก็ชวยเปนสื่อนําขอมูลจากภายนอก เชน หนังสือ
คําบรรยาย การประชุม สงเขาสมองใหเก็บรักษาไวไดดีกวาเดิม ซ้ํายังชวยใหเกิดความคิด
สรางสรรคไดงายเขา เนื่องจะเห็นเปนภาพรวม และเปดโอกาสใหสมองใหเชื่อมโยงตอขอมูล
หรือความคิดตาง ๆ เขาหากันไดงายกวา
“ใชแสดงการเชื่อมโยงขอมูลเกี่ยวกับเรื่องใดเรื่องหนึ่งระหวางความคิดหลัก ความคิด
รอง และความคิดยอยที่เกี่ยวของสัมพันธกัน” ผังความคิด (Mind Map)
“ใชแสดงการเชื่อมโยงขอมูลเกี่ยวกับเรื่องใดเรื่องหนึ่งระหวางความคิดหลัก ความคิดรอง และ
ความคิดยอยที่เกี่ยวของสัมพันธกัน”
ลักษณะการเขียนผังความคิด เทคนิคการคิดคือ นําประเด็นใหญ ๆ มาเปนหลัก แลวตอดวย
ประเด็นรองในชั้นถัดไป

7. 2
การสราง แผนที่ความคิด หรือ Mind Map
ขั้นตอนการสราง Mind Map
1. เขียน/วาดมโนทัศนหลักตรงกึ่งกลางหนากระดาษ
2. เขียน/วาดมโนทัศนรองที่สัมพันธกับมโนทัศนหลักไปรอบ ๆ
3. เขียน/วาดมโนทัศนยอยที่สัมพันธกับมโนทัศนรองแตกออกไปเรื่อย ๆ
4. ใชภาพหรือสัญลักษณสื่อความหมายเปนตัวแทนความคิดใหมากที่สุด
5. เขียนคําสําคัญ (Key word) บนเสนและเสนตองเชื่อมโยงกัน
6. กรณีใชสี ทั้งมโนทัศนรองและยอยควรเปนสีเดียวกัน
7. คิดอยางอิสระมากที่สดขณะทํา
ุ

8. 3
เขียนคําหลัก หรือขอความสําคัญของเรื่องไวกลาง โยงไปยังประเด็นรองรอบ ๆ ตามแตวาจะมีกี่
ประเด็น
กฏการสราง Mind Map
1. เริ่มดวยภาพสีตรงกึ่งกลางหนากระดาษ
2. ใชภาพใหมากที่สุดใน Mind Map ของคุณ ตรงไหนที่ใชภาพไดใหใชกอนคํา หรือรหัส
เปนการชวยการทํางานของสมอง ดึงดูดสายตา และชวยความจํา
3. ควรเขียนคําบรรจงตัวใหญๆ ถาเปนภาษาอังกฤษใหใชตัวพิมพใหญ จะชวยใหเราสามารถ
ประหยัดเวลาได เมื่อยอนกลับไปอานอีกครั้ง
4. เขียนคําเหนือเสนใต แตละเสนตองเชื่อมตอกับเสนอื่นๆ เพื่อให Mind Map มีโครงสราง
พื้นฐานรองรับ
5. คําควรมีลักษณะเปน "หนวย" เปดทางให Mind Map คลองตัวและยืดหยุนไดมากขึ้น
6. ใช สี ทั่ว Mind Map เพราะสีชวยยกระดับความคิด เพลินตา กระตุนสมองซีกขวา
7. เพื่อใหเกิดความคิดสรางสรรคใหม ควรปลอยใหสมองคิดมีอิสระมากที่สุดเทาที่จะเปนไปได

9. 4
วิธีการเขียน Mind Map โดยละเอียดอีกวิธีหนึ่ง
1.เตรียมกระดาษเปลาที่ไมมีเสนบรรทัดและวางกระดาษภาพแนวนอน
2.วาดภาพสีหรือเขียนคําหรือขอความที่สื่อหรือแสดงถึงเรื่องจะทํา Mind Map กลาง
หนากระดาษ โดยใชสีอยางนอย 3 สี และตองไมตีกรอบดวยรูปทรงเรขาคณิต
3.คิดถึงหัวเรื่องสําคัญที่เปนสวนประกอบของเรื่องที่ทํา Mind Map โดยใหเขียนเปนคํา ที่มี
ลักษณะเปนหนวย หรือเปนคําสําคัญ (Key Word) สั้น ๆ ที่มีความหมาย บนเสน ซึ่งเสนแตละ
เสนจะตองแตกออกมาจากศูนยกลางไมควรเกิน 8 กิ่ง
4.แตกความคิดของหัวเรื่องสําคัญแตละเรื่องในขอ 3 ออกเปนกิ่ง ๆ หลายกิ่ง โดยเขียนคําหรือ
วลีบนเสนที่แตกออกไป ลักษณะของกิ่งควรเอนไมเกิน 60 องศา
5.แตกความคิดรองลงไปที่เปนสวนประกอบของแตละกิ่ง ในขอ 4 โดยเขียนคําหรือวลีเสนที่
แตกออกไป ซึ่งสามารถแตกความคิดออกไปเรื่อยๆ
6.การเขียนคํา ควรเขียนดวยคําที่เปนคําสําคัญ (Key Word) หรือคําหลัก หรือเปนวลีที่มี
ความหมายชัดเจน
7.คํา วลี สัญลักษณ หรือรูปภาพใดที่ตองการเนน อาจใชวิธีการทําใหเดน เชน การลอมกรอบ
หรือใสกลอง เปนตน
8. ตกแตง Mind Map ที่เขียนดวยความสนุกสนานทั้งภาพและแนวคิดที่เชื่อมโยงตอกัน
การนําไปใช
1. ใชระดมพลังสมอง
2. ใชนําเสนอขอมูล
3. ใชจัดระบบความคิดและชวยความจํา
4. ใชวิเคราะหเนื้อหาหรืองานตาง ๆ
5. ใชสรุปหรือสรางองคความรู
สรุปและสังเคราะหโดยคณะทํางาน KM กองวิจัยฯ

10. Glocalization Training Center
การจัดการความคิด เพื่อการจัดกระบวนการเรียนรู
อยางมีประสิทธิภาพ สําหรับผูบริหารการเรียนรู
Mapping Mind
by
Mind Mapping
Mr.Prachasan Saenpakdee
www.prachasan.com
ศูนยฝกอบรมภูมิปญญาสูสากล—ขอนแกน

11. คุยกันกอนเรียนรู
เอกสารประกอบการเรียนรูฉบับนี้เขียนขึ้นดวยเปาประสงคที่จะเปนเพียงสื่อการตุนการ
เรียนรูเรืองความคิด และการจัดการความคิด สวนผลอันจะเกิดขึ้นหลังจากการคิดนั้น ผูเรียนจะเปน
่
ผูสานตอ เชือมโยง และบูรณาการดวยตนเอง ในการลิขตตนฉบับของเอกสาร ผูเขียนไดอาศัย
่ ิ
เครื่องมือทางการจัดการความคิดหลากหลาย อาทิ โปรแกรม Inspiration , Kidspiration
ซึ่งเปนโปรแกรมทางดานการเขียนแผนทีมโนทัศน (Concept Mapping) โปรแกรมทางดาน
่
การเขียน แผนที่ความคิด (Mind Mapping) ประกอบดวย MindManager X5,
MindMapper 4.0, MindGnius 1.5, MS Visio 2003 ตองขอขอบพระคุณ
ผูพัฒนาโปรแกรมดีๆ เพื่อมวลมนุษยชาติทุกทาน
ผูเขียนหวังวา เอกสารฉบับนี้จะเปดภาพใหมทางดานการเรียนรูเรืองการจัดการความคิด
่
ใหกับทุกทานที่สนใจ หากมีขอผิดพลาดประการใดผูเขียนขอรับผิดและนอมรับเพือนําไปปรับปรุงใน
 ่
โอกาสตอไป แตหากเอกสารฉบับนีจะมีคณความดีบางแมเพียงเล็กนอย ผูเขียนขอยกคุณความดีนั้น
้ ุ 
ใหกับเด็กไทยรุนใหมที่จะไดอานิสงคจากการปรับระบบการเรียนรูเรืองการคิดใหมของผูบริหารการ
่
เรียนรูทุกทาน
เชื่อมัน & ศรัทธา
่
เภสัชกรประชาสรรณ แสนภักดี
ผูอานวยการสถาบันพัฒนาภูมปญญาสูสากล
ํ ิ

12. ประวัติวิทยากร
www.prachasan.com
โทร. 0-1661-8579
ชื่อ นายประชาสรรณ นามสกุล แสนภักดี ชื่อเลน โหนง
ภูมิลําเนา ตําบลบานเปด อําเภอเมือง จังหวัดขอนแกน
ตําแหนงงานปจจุบัน หัวหนางานประสานรัฐและทองถิน ่
สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแกน (สสจ.ขอนแกน)
อาชีพอิสระ ผูจัดการ ศูนยฝกอบรมภูมิปญญาสูสากล (ขอนแกน)

การศึกษา
• ปริญญาตรี เภสัชศาสตรบัณฑิต มหาวิทยาลัยขอนแกน พ.ศ. 2535
• ปริญญาโท สาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยเชียงใหม พ.ศ. 2540
• กําลังศึกษาระดับปริญญาเอก พัฒนศาสตร ม.ขอนแกน พ.ศ. 2543- ถึงปจจุบน ั
ประวัติการทํางาน
2535-2537 โรงพยาบาลอุบลรัตน จังหวัดขอนแกน
2537-ปจจุบน สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดขอนแกน
ั
กิจกรรมทางสังคม
2541-ปจจุบน ผูประสานงานเครือขายองคกรผูบริโภค จังหวัดขอนแกน (NGO)
ั
2546- ปจจุบัน เลขาธิการสมาพันธชมรมออกกําลังกายเพื่อสุขภาพจังหวัดขอนแกน
2545- ปจจุบน ผูดาเนินรายการวิทยุสอสารสรางสุข (สวท. 99.5 mHz ) ทุกวันอาทิตย
ั ํ ื่
งานวิทยากร
• วิทยากรรับเชิญจากหนวยงานตางๆ ประมาณปละ กวา 40 ครั้ง
• อาจารยพิเศษ ประจําคณะสาธารณสุขศาสตร ม.สารคาม,คณะเภสัชฯ ม.ขอนแกน

13. สารบัญ
ประเด็น หนา
1. กระตุนการคิดกอนการเรียนรู 1
2. ผูชนะ 10 คิด 3
3. Concept of Mind Map 3
4. การคิดแบบหมวก 6 ใบ 4
5. ปจจัยที่สงผลตอ “การคิด”
 5
6. โยนิโสมนสิการ 6
7. กระบวนการทางปญญาแนวคิด นพ.ประเวศ วะสี 7
8. จัดการปญหาดวยการคิดแบบ 4 ยอ (ประชาสรรณ) 8
9. 17 เครื่องมือนักคิด 9
10. PM’s Mind Map การพัฒนาประเทศใหมงคงอยางยั่งยืน
่ั 11
11. การเมืองไทยเพือการปฏิรูปประเทศ THAKSINOMICS
่ 12
12.ปฏิรูปประเทศไทยปฏิรูปราชการ THAKSINOMICS 13
13. การบริหารยุคบูรณาการ 14
14. องคกรแบบราชการตายแลว Bureaucracy is dead 15
15. I AM READY 16
16. สังคมไทยกับ Digital Economy 17
17. ขอนแกน ICT City 18
18. Network Management การจัดการเครือขาย 19
19. ธรรมะ สําหรับคนรุนใหม 20
20. สังคมดีเริ่มที่ 5 ส (ภก.ประชาสรรณณ) 21
21. Mind Mapping is many things to many people… 23
22. ลีโอนาโด ดา วินชี 24
23. Tony Buzan 25
24. Mind Map Laws 25
25.How to Mind Map 26
26. www.tanyaPH.com 27
27.สมอง 2 ซีก 29
28. Begin with the End in Mind 30

14. 29. สิ่งสําคัญ งานและชีวต
ิ 30
30. การประยุกตใช แผนที่ความคิด 31
31.ขอคิดสําหรับนักสือสารทีมประสิทธิภาพ (14 วิ)
่ ่ ี 32
32. การระดมสมอง by Mind Map 33
33. Participation Learning Process 34
34. KUSANA คาถาครูรนใหม ุ 35
35. PDCA วงจร Deming 36
36. Concept Mapping (Visualize Thinking) 38
37. Morning Alarm Clock Rings 39
38. Concept Mapping หินอัคนี 40
39. อานหนังสือพัฒนาความคิด 51
40. อยากจะเปนคนเกงและดีตองทําหลายๆ ที พรอมๆ กัน 54
41. จินตนาการใหม (Re-Imagine) 55
42. ศูนยกลางการเรียนรูเรืองแผนที่ความคิด (prachasan.com)
่ 56
43. เทคนิค A-I-C 57
44. ปญหาน้าอัดลมขนมเด็กในโรงเรียน
ํ 58
45. The Art of Photography 59
46. Writing 60
47. Project Management 61
48. Human Development Training Process 62
49. สื่อสารสรางสุข รายการวิทยุ สวท. 63
50. รูปแบบการบูรณาการหลักสูตร Fogarty 64
51. หนังสืออานประกอบ 65
52. คมความคิด สะระภัญญะ (ภก.ประชาสรรณ) 67
เอกสารอางอิง 68

15. www.glocalization.org
กระตุนความคิดกอนการเรียนรู
• อยาตําน้ําพริก...............................................
• ยังไมเห็นน้ํา.................................................
• โตเพราะกินขาว...........................................
• รถคันใหญ..............................รถคันเล็ก......................................
• คนอวนนอน...........................คนผอมนอน.................................
• น้ํายอม....................................กวาน้ํามัน
• เมื่อเอามือไปถูกไฟที่รอนจัดก็จะ.................................................
• แกวหลนถูกพืนหินก็จะ...............................................................
้
www.glocalization.org
กระตุนความคิดกอนการเรียนรู
• เขาสถานที่ราชการ................................................
• ถาเจอสัญญาณไฟแดงก็ตอง.................................

• ครั้งหนึ่งในชีวตตอง.............................................
ิ
• คนอายุสี่สิบการทํางาน.........................................กวาคนอายุสามสิบ
• ถาถูกจี้ในที่เปลี่ยวขาพเจาจะ.............................................................
• เดินทางในเวลากลางคืนควร..............................................................
• เมื่อฟาสาง.........................................................................................
• บานนี้อยูแลว_วย
1

16. Your Dream ------------ Glocalization Training Center ------------ We Do
Your Dream ------------ Glocalization Training Center ------------ We Do
Mind Map – Your Map
เมื่อฉันไดยิน ฉันก็รู
I hear , I Know
เมื่อฉันดู ฉันก็จา
ํ
I See , I Remember
เมื่อฉันลงมือทํา ฉันจึงเขาใจ
I Do, I Understand
Your Dream ------------ Glocalization Training Center ------------ We Do
The Eye The Ear The Mouth
สถานการณของผูบริโภคในปจจุบัน
ภูมิปญ ญาไทย วิญญาณไทย ใจสากล ทุกคนเท าเทียม www.glocalization.org
PDCA & CQI Plan
Check
Plan
Plan Check
Check
Your Dream ------------ Glocalization Training Center ------------ We Do www.glocalization.org
ผังกางปลา มุงเนนคําถาม ทําไม 4M
1E
Machine Man
ปญหา
Material Method Environment
สาเหตุ ผลลัพธ
Causes Effect
2

17. การคิดเชิงสรางสรรค การคิดเชิงวิพากษ
การคิดเชิงประยุกต การคิดเชิงวิเคราะห
การคิดเชิงกลยุทธ การคิดเชิงสังเคราะห
ผูชนะ 10 คิด
การคิดเชิงบูรณาการ การคิดเชิงเปรียบเทียบ
การคิดเชิงอนาคต การคิดเชิงมโนทัศน
เครื่องมือความคิด เพื่อการเปนผูชนะทางความคิด
โดย ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงศศักดิ์
Mind Map by ภก.ประชาสรรณ แสนภักดี
การพูด
Link
การประชุม
จดบันทึก
concept of Mind Map (R) การนําเสนอ
www.prachasan.com
งาน
การใชสี
การพักผอน
วางแผน & การจัดการ
การเงิน
ใชคํา หรือพยางค
ชวยจํา
ความคิด
Subject การเรียน ชวยจด
รายละเอียด การใช
ขอเสนอแนะ ความคิด(Ideas) of Mind Map มองอดีต
คิดปจจุบัน
กระตุนความคิดสรางสรรค
draw ฝนอนาคต
จัดกลุม picture
ภาพ(Images)
photo
การระดมสมอง
จับความคิด
ขอความเชื่อมโยง
รวบรวมความคิด
3

18. การคิดเปรียบเทียบ การคิดวิเคราะห
การคิดแกปญหา
การคิดเชิงมโนทัศน แสดงถึงความเปนกลาง จึง
หมายถึงตัวเลขและขอเท็จจริงตางๆ
แสดงถึงความโกรธ อารมณ จึง
หมายถึงการมองทางดานอารมณ
แสดงถึงความเยือกเย็น ทองฟาซึ่ง และความรูสึกของผูคิดในเรื่องความประทับใจ
อยูเหนือทุกสิ่งทุกอยาง จึง ความโกรธ ความสนุก ความอบอุน
หมายถึงการควบคุม และความพอใจที่เกิดขึ้นในขณะนั้น
1. หมวกสีขาว
การคิดสังเคราะห
6. หมวกสีฟา การคิดแบบ 2. หมวกสีแดง
หมวก 6 ใบ
3. หมวกสีดํา
แสดงถึงความเจริญเติบโต แสดงถึงความมืดครึ้ม จึง
ความสมบูรณ จึงหมายถึงความคิดสราง 5. หมวกสีเขียว หมายถึงการคิดดานลบ
สรรคและความคิดใหมๆ มุมมองใหม การปฏิเสธและการคิดคน
4. หมวกสีเหลือง ปองกันไมใหคิดหรือตัดสินใจที่เสี่ยง
ชวยทําใหหาขอบกพรองหรือจุดออนได
รวมทั้งชวยตรวจสอบความเปนเหตุเปนผล
การคิดสรางสรรค การคิดประยุกต
แสดงถึงความสวางไสวและดานบวก จึง
หมายถึง เหตุผลทางบวก
ความมั่นใจเหตุผลในการยอมรับและประโยชน การคิดอยาง การคิดวิพากษ
การคิดแบบหมวก 6 ใบ มีวิจารณญาณ
(Six Thinking Hats) การคิดอนาคต การคิดบูรณาการ การคิดเชิงกลยุทธ
4

19. ปจจัยที่สงผลตอการคิด จากหนังสือ ครบเครื่องเรื่องการคิด ดร.สุวิทย มูลคํา
Mapping โดย ภก.ประชาสรรณ แสนภักดี M.P.H. CMU
จริยธรรม พื้นฐานทางครอบครัว
การรับรู พื้นฐานความรู
สภาพแวดลอม ปจจัยที่สงผลตอ ประสบการณชีวิต
"การคิด"
ศักยภาพทางการเรียนรู การทํางานของสมอง
ประสาทรับรู วัฒนธรรม
5

20. หลั กการคิดตามหลักพุทธศาสนา โยนิโสมนสิการ
อิทัปปจจยตา
กระจายเนื้อหา ปจจัยสัมพันธ
สวนประกอบยอย สอบสวน
การเชื่อมโยงกัน ตั้งคําถาม
ไมมีตัวตน
การคิดกอนพูด
Here and Now
พูดความจริง
มองอดีต-คิดปจจุบัน เพื่อฝนอนาคต
เรากุศล พิจารณาการใชสอย
เราคุณธรรม คุณคาแท
-
กุศลภาวนา คุณคาพอกเสริม (ตัณหา)
อัสสาทะ- สวนดี สวนอรอย
ชองเสีย คิดตามหลักการ
ขอพกพรอง อาที่นวะ-สวนสี ขอเสีย หลักการ - ความมุงหมาย
ขอบกพรอง ขาดโยนิโสมนสิการ ไขวเขว
นิสสรณ - ทางออก ทางรอด
สาวผลไปหาเหตุ
ตรงจุด ตรงเรื่อง
รูเทาทันธรรมดา ทุกข - สภาพปญหา
รูเทาทันสิ่งทั้งหลาย สมุทัย - เหตุเกิดแหงทุกข
ยอมรับความจริงที่เปนอยู นิโรธ - ความดับทุกข
แกไขไปตามเหตุปจจัย มรรค - ทางดับทุกข
6
โยนิ โ สมนสิ การ.mmap - 20/5/2547 - Prachasan Saenpakdee

21. Mapping by Mr.Prachasan Saenpakdee
6. ฝกตั้งคําถาม
1.ฝกสงเกต
และสมมุติฐาน
2. ฝกบันทึก
7. ฝกคนหาคําตอบ
กระบวนการทางปญญา 3. ฝกนําเสนอ
8. ฝกการวิจัย
แนวคิด นพ.ประเวศ วะสี
4. ฝกการฟง
9. ฝกเชื่อมโยง
5. ฝกปุจฉา-วิสัชนา
10. ฝกการเขียน
7

22. Your Dream ------------ Glocalization Training Center ------------ We Do
จัดการปญหาดวยการคิดแบบ 4 ยอ
ใหญ Analysis
โยง 4ยอ แยก
Synthesis ยอย
Your Dream ------------ Glocalization Training Center ------------ We Do
แกปญหาดวย 4 มิติ

8

23. Brainstorming
Process Decision
Program Chart
Flow Process Chart
Matrix Data Analysis
Gantt Chart
Matrix Diagram
Cause & Effect Diagram
17
Problem Solving
Arrow Diagram Devices
Check Sheet
Tree Diagram
Pareto Diagram
Relation Diagram
Graph
Affinity Diagram
Scatter Diagram
Control Chart
Histogram
9
17ProblemSolving.mmap - 11/8/2547 - ภก.ประชาสรรณ แสนภักดี

24. คิดแบบผูนํา
10

25. เอกสารประกอบการนํ าเสนอ Mind Map นายกรั ฐ มนตรี พ.ต.ท. ดร.ทั ก ษิณ ชิ นวัตร
Mind Map ของ ฯพณฯ ทักษิณ ในการพัฒนาประเทศ
แปลงสินทรัพยเ ปนทุน
THAKSINOMICS MIND MAP
พักชําระหนี้เ กษตรกร
สรางโอกาสโดยการ สรางทุนใหคนจน
ธนาคารประชาชน
ผู วา CEO กองทุนหมูบาน
ปฎิรูปราชการ
ปรับปรุงโครงสราง และการบริหารจัดการ
30 บาทรักษาทุกโรค
ลดรายจายของคนจน
IPR สินคาเอื้ออาทร
VC Funds
สนับสนุนการพัฒนา นวัตกรรม OTOP
เพิ่มรายไดโดยสงเสริม ภาคเศรษฐกิจที่คนจนพึ่งพิง
Incubator
กองทุนนวัตกรรม
30 บาทรักษาทุกโรค
สนามบิน
ปราบปรามยาเสพติด
VC Funds
สงเสริมใหประเทศไทย เปนประเทศที่นาอยู ปราบปรมผูมีอิทธิพล
แปรรูปรัฐ วิสาหกิจ และปลอดภัย
ปรับปรุงโครงสรางพื้นฐาน จัดระเบียบแรงงานตางดาว
ปรับบทบาทสถาบัน เฉพาะทาง
จัดระเบียบสังคม
ปรับปรุงโครงสรางภาษี
บานเอื้ออาทร
ปรับปรุงโครงสรางกฎหมาย
ไทยสากล
อนุรักษวัฒนธรรมไทย
ASEAN
Asian Bond สรางตลาดพันธมิตร การลดมลพิษ
อนุรักษและรักษา สิ่งแวดลอม
FTA การประหยัดพลังงาน
Fashion city ปรับปรุงระบบการศึกษา
อาหาร The Best and The Brightest
สรางสังคมไทยใหเ ปน สังคมแหงการเรียนรู
Software สนับสนุนอตสาหกรรม ที่มีศักยภาพ Computer เอื้ออาทร
รถยนต
เปาหมายสูงสุด หองสมุด
ทองเที่ยว
ระเบียบวาระแหงชาติ
แผนงาน
โครงการ
Goal Strategies Programs Project
จัดการเขียนแผนภูมิโดย
ศูนยฝกอบรมภูมิปญญาสูสากล
11
PM's Mind Map (2).mmap - 17/7/2547 - Prachasan Saenpakdee

26. E-Government
E
E-Citizen
Udo Strategy
Inside Out Outside In
12
28/4/2547 - v15
Coporate culture
Organization culture
SWOT Analysis

27. IT
Bio Technology
" "
E-Government Digital Technology
IT Nano Technology
GIS MIS
Genomics
Network Organization
13
THAKSINOMICS Agenda Based
Organization
Governance
WTO
ò ò ò ò Ó·²¼ Ó¿°

28. 14

29. BUREAUCRACY IS THE ENEMY OF TALENT
BUREAUCRACY แปลวา "กฎของสํานักงาน"
ผลผลิตเพิ่มขึ้น
คุณภาพของงานสูงขึ้น
QoWL
เคลื่อ นชา ความขัดแยงลดลง
ตัดสินใจชา
องคกรคุณภาพสูง สรางสรรคม ากขึ้น
ปลาซิวเดินเร็ว ปลาวาฬกับฝูงปลาซิว ยืดหยุนตอการเปลี่ยนแปลง
อวสานงานออฟฟศ Work team
คอมพิวเตอรแทน
เนนทีม Improvement team
Integrating team
Network Organization
ผลจาก Internet
ลูกคา คือศูนยก ลาง มีการเปลี่ยนแปลง
ผูน ําอยูตรงกลาง สังคมความรู บริหารความรู
กําเนิด องคกรแบบเครือขาย
(Focus) การกระจายอํานาจ
พนักงานดานหนาแกปญหา ลักษณะสํา คัญ มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู
ขจัดระบบราชการ
เหมือ นตลาดเสรี
องคกรซึ่งมีสวนกลางขนาดเล็ก
หลักการพื้นฐานองคกร เชื่อมั่นในสาขาของตน
การจางคนนอก แบบสหพันธ องคกรสองขนาด
ทํางานไดทันใจ ประกอบดวยทีม ทีทุมเท
่
Outsourcing คือคําตอบ
ขามพรหมแดน การคิดเองทําเอง
เหมือนเปน Office เดียวกัน องคกรผูป ระกอบการ
ตองมีเครือขาย กลุมที่ 1 กลุม มืออาชีพ
ตอ งสรางเครือ ขาย องคกรสามใบเถา กลุมที่ 2 คูสัญญาจากภายนอก
ยุคสมัยไฮเทค
Internet เปลี่ยนระบบ กลุมที่ 3 พนักงานชั่วคราว
คุณคาของ Ideas
ประสบการณ
รวบรวม ไตรตรอง
จัดเก็บ องคกรแบบราชการตายแลว เกิดแนวความคิดใหม
แยกแยะ ระบบเกา (คน) Bureaucracy is dead ทดสอบแนวความคิด
กงลอของการเรียนรู
วิเคราะห 15/8/2547 - v29 Why
Know
กระจาย ไดโนเสาร How
วัดที่ผลงาน เกิด Communities
ไมตองมานั่งเสนอหนา of Practice
ระบบใหม
Wealth = Resource X
Technology
สภาพการเงินของขาราชการ
การปฎิรูประบบ
บทบาทของ ก.พ.
ราชการไทย
ดํารงอยูเพื่อคนของคน ทักษิณ
ผลักดันโดยรัฐบาล
ฆาตรกรก็คือ Microchip ทักษิโณมิก ส
เกิดเครือขายใหม องคกรแบบ
อารยธรรม Microchip ราชการตายแลว
สรางงาน สายการบังคับ บัญชา
สรางเงิน Microchip กับ ปจเจก อํานาจสั่งการ
สนองฝน แบงหนาที่ตามความชํานาญ
ความเสมอภาค
วินัย
โครงสรางพีระมิด กฎระเบียบ
การทุจริต ขอหาม
เลนพวก สรางระบบปองกัน บทลงโทษ
ความลับรั่วไหล สายงานหลักและสนับ สนุน
สรางระเบียบ เปนทางการ
นับถือมากวา เหตุผล ธรรมเนียบปฏิบัติ
พระเจาอยูบนกระดาษ
ความเร็ว
ไมเ ปนทางการ วิธี Kill ระบบราชการ
ไอเดีย สําคัญกวาชั้น Jack Welch ปญหาจาก ขนาด
การบังคับบัญชา โรคขยาย ขนาด
แบงปนขอ มูล กําลังคน
ความยิ่งใหญวัด จากขนาด สิ่งที่ตองขยายตาม สถานที่
งบประมาณ
ตัวอยาง เชน กองทัพ
bureaucracy.mmp - À¡.»ÃЪÒÊÃóì áʹÀÑ¡´Õ
15

30. มีผลงาน มุงเนนผลงาน
ผลิตผลงานใหมๆ Yield ËÅÑ¡¡Òà I AM READY ÊÓËÃѺ¢éÒÃÒª¡ÒÃÂؤãËÁè
ผลิตความคิดใหม Mapping â´Â À¡.»ÃЪÒÊÃóì áʹÀÑ¡´Õ
มีใจและการกระทําที่เปน ทํางานอยางมีศักดิ์ศรี
ประชาธิปไตย มีสวนรวม โปรงใส Integrity ศักดิ์ศรีของคนเทาเทียม
Democracy
แลกเปลี่ยนเรียนรู ไมหมิ่นศักดิ์ศรีคนอื่น
กาวไปพรอมๆ กับประชาชน
ขยันตั้งใจทํางาน
รับผิดชอบตอผลงานตอสังคม
I AM READY ใจอยูกับกิจ
Accountability เราพรอมทํางานเพื่อประชาชน Activeness จิตอยูกับงาน
อธิบายได
ตรวจสอบได เราพรอมทํางานเพื่อแผนดิน ทํางานเชิงรุก
เรียนรูตลอดเวลา
16/8/2547 - v6
มีศีลธรรม คุณธรรม
ไมคิดราย
มุงเนนประสิทธิภาพ ใจบริสุทธ ไมคิดชั่ว
เห็นคาของเวลา Efficiency Morality เกรงกลัวตอบาป
เห็นคาของเงินภาษีประชาชน ทางกาย
ยึดมั่นในหลักพุทธ ทางใจ
ทางวาจา
Relevancy
รูทันโลกปรับตัวทันโลกตรงกับสังคม
glocalization@thailand.com 16