1. Η γυναίκα στο Χτες, στο Σήμερα,
στο Εδώ και στο Εκεί
Σχολικό Έτος: 2013 – 2014 (β΄ τετράμηνο) - Α΄ τάξη
Γ.Ε.Λ. Καρέα - Επιβλέπων Καθηγήτρια: Αγγελική Πασκαλή

2. Συμμετείχαν οι μαθητές:
1η
ομάδα (χτες)
Τζουβάρας Αθανάσιος
Σουργκούνης Κωνσταντίνος
2

3. Νικολακέας Ευστράτιος
Σαπουνάκης Πέτρος
2η
ομάδα (εδώ)
Σκούρα Κωνσταντίνα
Κλωθάκη Δανάη
Τσουκάλη Μαριάννα
3η
ομάδα (σήμερα)
Αράδα Ελένη
Βασιλείου Γεωργία
Τασσιού Φανουρία
Τσακίρη Μαρία
4η ομάδα (εκεί)
Φράγκου Νικολέτα
Χουλιαρά Μαρία
Σκιαδά Ελένη
Σουμελίδη Σύλβια
Πρόλογος
Στην ερευνητική μας εργασία “Η γυναίκα στο χθες, στο
σήμερα, στο εδώ και στο εκεί” θα ασχοληθούμε με τη θέση
που είχε εκείνη κατά τις διάφορες χρονικές περιόδους σε όλον
τον κόσμο. Αρχικά, θα κάνουμε μια ιστορική αναδρομή στην
μεταβολή της κοινωνικής και πολιτικής της θέσης και στη
3

4. συνέχεια θα καταγράψουμε τι έχει πετύχει ως σήμερα, αλλά
και τις ρατσιστικές ενέργειες που έχει δεχθεί, όσο και τις
μορφές κακοποίησής της. Έπειτα θα αναφερθούμε στον
εκσυγχρονισμό της γυναίκας και στα θετικά αποτελέσματα των
φιλελεύθερων επιλογών τη. Τέλος, θα εκφράσουμε τις
αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας στις αναπτυσσόμενες
χώρες, καθώς εκεί δέχονται ειδική αντιμετώπιση και
διακρίνονται από το ευρύτερο σύνολο.
Περιεχόμενα
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΧΤΕΣ…………………………………………….…4
Πρόλογος........................................................................................4
1. Η θέση της γυναίκας στην Αρχαιότητα…………………….………5
4

5. 1.1 Η γυναίκα στην Μινωική Κρήτη………………….......…….5
1.2 Η γυναίκα στην Αρχαία Αθήνα…………………………......8
1.3 Η γυναίκα στην Αρχαία Ρώμη....................................13
2. Η θέση της γυναίκας στον Μεσαίωνα και στο Βυζάντιο….……..16
2.1 Η γυναίκα στη Φεουδαρχική κοινωνία…………………….16
2.2 Η γυναίκα στο Βυζάντιο………………………………….....17
3. Η θέση της γυναίκας στην Αναγέννηση και στο Διαφωτισμό…..20
4. Η θέση της γυναίκας την περίοδο της Τουρκοκρατίας...………..22
5. Η θέση της γυναίκας τα Σύγχρονα Χρόνια……………………….25
5.1 Η γυναίκα τον 19ο αιώνα…………………………………..25
5.2 Η γυναίκα τον 20ο αιώνα…………………………………..26
Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ……………..……29
Πρόλογος…………………………………………………………….....29
1. Ο επαναπροσδιορισμός της θέσης της γυναίκας………………..30
2. Η γυναίκα στα Μ. Μ. Ε. ……………...…………………………….32
3. Γυναίκα: Μια εργαζόμενη μητέρα…………………………………33
4. Ρόλος γυναίκας ως συζύγου………………………………………37
5. Διάσημες γυναίκες σε καίριες θέσεις……………………..……...38
ΒΙΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ…………………………………………..46
Πρόλογος……………………………………………………………….46
1. Τι είναι η βία κατά των γυναικών;…………………………………47
2. Ενδοοικογενειακή βία……………………………………………….49
5

6. 3. Σεξουαλική παρενόχληση……………………...………………….49
4. Trafficking……………………………………………………...……50
5. Σωματική κακοποίηση……………………………………………..51
5.1 Έρευνα και συμπεράσματα…………………...………...52
5.2 Κακοποιημένες γυναίκες - Τηλέφωνα βοήθειας, και που
μπορείτε να απευθυνθείτε………………………….…………………55
6. Βία στον εργασιακό χώρο…………………………………………59
6.1 Κρυμμένο Πρόβλημα…………………………………………60
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ………………………………………..62
1. Η γυναίκα στην οικογένεια………………………………….……..62
2. Πολυγαμία……………………………………………...…………...62
3. Διαζύγιο……………………………………………………………..63
4. Κοινωνία και γυναίκα στις μουσουλμανικές κοινωνίες………….64
5. Εργασία…………………………………………………..…………66
6. Η πολιτική της μαντίλας……………………………………………67
7. Μόρφωση της γυναίκας στην Ανατολή…………………………..69
8. Βία κατά των γυναικών της Ανατολής…………...……………….71
Βιβλιογραφία……………………………………………………………74
Η γυναίκα στο χτες
6

7. Πρόλογος
Η παρούσα εργασία με τίτλο «Η γυναίκα στο χτες», είναι
ένα από τα υποθέματα της ερευνητικής εργασίας «Η γυναίκα
στο χτες, στο σήμερα, στο εδώ και στο εκεί» και περιγράφει τη
θέση της γυναίκας σε κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο με τη
μορφή ιστορικής αναδρομής. Μέσω αυτής αντιλαμβανόμαστε
τις αλλαγές στη θέση της με το πέρασμα των αιώνων. Πιο
συγκεκριμένα, τη μετάβαση από την υποδούλωσή της στον
άντρα και στην κοινωνία, στην «απελευθέρωσή» της.
1. Η θέση της γυναίκας στην Αρχαιότητα
1.1 Η γυναίκα στην Μινωική Κρήτη
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά στη Μινωική Κρήτη ήταν
η μεγάλη ελευθερία των γυναικών που συμμετέχουν σε κάθε
εκδήλωση της κοινωνικής ζωής. Έπαιρναν μέρος σε κάθε
7

8. είδους εξωοικιακές ασχολίες συμμετέχουν σε επικίνδυνα
αγωνίσματα, εξορμούσαν σε κυνηγετικές εκδρομές. Έπαιρναν
μέρος στις χορευτικές επιδείξεις.
Τις ενδιέφερε η περιποίηση του
σώματος, του προσώπου, των
μαλλιών. Έβαφαν τα χείλια, τα
μάτια τους, λέπταιναν τα
φρύδια τους και φορούσαν
κοσμήματα.
Τα φορέματα προκαλούν
έκπληξη γιατί αφήνουν
ακάλυπτα τα στήθη, έχουν
περίτεχνες ζώνες και πολλούς
φραμπαλάδες. Φορούσαν
μπερέδες καπελίνα και άλλα
καλύμματα στο κεφάλι ενώ τα
χτενίσματα ήταν περίτεχνα.
Συμπλήρωναν την κόμμωση με ταινίες και δικτυωτά πλέγματα,
αφήνοντας μικρές μπούκλες να στεφανώνουν το πρόσωπο.
Η ισοτιμία των γυναικών στην Μινωική Κρήτη φανερώνει
μια ανώτερη αντίληψη της ζωής.
1.2 Η γυναίκα στην Αρχαία
Αθήνα
Στην Κλασική Αθήνα ο
δήμος των πολιτών χωρίζονταν
σε διάφορες κοινωνικές τάξεις
8

9. μέσα από τις οποίες καθορίζονταν και η θέση της γυναίκας
στην αθηναϊκή κοινωνία. Είναι άλλωστε γνωστό, ότι ο
πληθυσμός της Αττικής δεν αποτελούνταν εξολοκλήρου από
Αθηναίους πολίτες αλλά και από δούλους (αιχμάλωτοι
πολέμου) και από μετοίκους (κάτοικοι άλλων πόλεων που δεν
ήταν Αθηναίοι πολίτες). Έτσι κατ' επέκταση και ο γυναικείος
πληθυσμός ήταν ανομοιογενείς και δεν αποτελούνταν
αποκλειστικά από Αθηναίες αλλά υπήρχαν δούλες και
γυναίκες μετοίκων και κάθε μια από αυτές τις κατηγορίες
γυναικών κατείχαν την δική τους ξεχωριστή θέση στην
αθηναϊκή κοινωνία.
Η Αθηναία, δηλαδή η γυναίκα που ήταν σύζυγος ή κόρη
Αθηναίου πολίτη, ήταν αρκετά δύσκολο να αποκτήσει την
ανεξαρτησία της και παρέμενε πάντοτε υπό την κηδεμονία του
πατέρα της ή του νόμιμου κηδεμόνα της, του ''κυρίου'' της
όπως λεγόταν. Ακόμα και μετά τον γάμο, που πρέπει να
επισημανθεί ότι δεν ήταν επιλογή της νέα γυναίκας, αλλά ένα
είδος διακανονισμού, δηλαδή μια προφορική υπόσχεση
ανάμεσα στον νόμιμο κηδεμόνα και τον μελλοντικό της
σύζυγο, η κηδεμονία της μετατοπιζόταν στον σύζυγο της και
αν αυτός αργότερα πέθαινε , κηδεμόνας της καθοριζόταν ο
γιος της ή ο πιο κοντινός της συγγενής (π.χ. αδερφός).
Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι η Αθηναία ήταν συνεχώς κάτω
από την εποπτεία κάποιου άνδρα ο οποίος μεταξύ άλλων
διαχειριζόταν και την περιουσία της. Όσο καιρό ήταν
ανύπανδρη, το ρόλο αυτό τον είχε ο πατέρα της και αργότερα
μετά τον γάμο, η εκμετάλλευση της περιουσίας της γινόταν
από τον άνδρα της.
Η συνεισφορά της Αθηναίας γυναίκας στην οικογενειακή
περιουσία γινόταν είτε με οικιακά σκεύη, χρυσά κοσμήματα,
αρώματα είτε με ακίνητη περιουσία όπως κτήματα που απλά
παραχωρούνταν στον γαμπρό να τα εκμεταλλεύεται άλλα
χωρίς αυτά να του ανήκουν. Άλλωστε σημαντικές επιγραφές
που βρέθηκαν στην Γόρτυνα της Κρήτης, καταγράφουν
9

10. διάφορους νόμους που σχετίζονται με την θέση των γυναικών
στην κοινωνική κατάσταση της εποχής και πιστεύεται ότι
ανταποκρίνονται και στην Αθηναϊκή πραγματικότητα.
Συγκεκριμένα αναφέρεται εκεί ,ότι αν ο σύζυγος χωρίσει την
γυναίκα του, αυτή μπορεί να κρατήσει την περιουσία που
έφερε μαζί της πριν τον γάμο, την μισή αγροτική παραγωγή
(αν υπάρχει) και τα μισά από ότι έχει υφάνει η ίδια μέσα στο
σπίτι. Επιπλέον δικαιούταν να πάρει και κάποια χρήματα από
τον σύζυγο της. Σε περίπτωση θανάτου του συζύγου η προίκα
της θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για ένα δεύτερο γάμο
ενώ αν είχε παιδιά θα μπορούσε να μένει στο σπίτι του άνδρα
της και η προίκα της παραχωρούνταν στα παιδιά της .
Η Αθηναία λοιπόν δεν είχε την δυνατότητα να ενεργήσει
σαν ενήλικη και να πάρει αποφάσεις για το τρόπο ζωής της,
αφού όπως όριζε ο νόμος είχε σε όλη την διάρκεια της ζωής
ένα κηδεμόνα. Στην μόνη περίπτωση που μπορούσε να
επέμβει ήταν στην ακύρωση του γάμου της. Αν και είχε την
δυνατότητα να παρουσιάσει μόνη της την αίτηση διαζυγίου της
(αφού και ο νόμος το επέτρεπε) στον ανώτερο άρχοντα, τις
περισσότερες φορές ενεργούσε για αυτήν κάποιος από τους
συγγενής της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η γυναίκα
του Αλκιβιάδη, ενός σπουδαίου πολιτικού, που μη μπορώντας
να αντέξει τις συνεχής απιστίες του συζύγου της, θέλησε να
χωρίσει. Αυτή η δυνατότητα, ήταν η μόνη μορφή ανεξαρτησία
που κατείχε η Αθηναία μιας και δεν μπορούσε να έχει καμιά
άλλη συμμετοχή σε πολιτικές δραστηριότητες. Άλλωστε, όπως
είναι γνωστό, ο ρόλος της ως νόμιμη σύζυγος Αθηναίου
πολίτη περιοριζόταν στην γέννηση και σωστή ανατροφή των
παιδιών για την συνέχιση της οικογένειας και στην διαχείριση
(αλλά όχι οικονομική) του οίκου της. Είχε την επίβλεψη των
υπηρετριών, κατεύθυνε όλες τις δραστηριότητες μέσα στο
σπίτι, αναλάμβανε να εκπαιδεύσει τις δούλες που δεν
γνώριζαν να υφαίνουν και είχε την εποπτεία της τροφού που
θα μεγάλωνε τα παιδιά της. Πολλά κείμενα αναφέρονται σε
10

11. συμβουλές προς την μητέρα για την σωστή επιλογή της
τροφού-παραμάνας. Ανάμεσα στα άλλα προσόντα που θα
είχε η παραμάνα, θα έπρεπε να μην έχει την τάση για νύστα,
να είναι υπομονετική και κυρίως σεμνή για να μην προκαλεί το
σύζυγο της Αθηναίας.
Η Αθηναία λοιπόν μιας επιφανούς οικογένειας, έμενε
συνέχεια στο σπίτι με τις υπηρέτριες, δεν μπορούσε να έχει
τίποτα στην πλήρη ιδιοκτησίας της και ο μόνος λόγος για τον
οποίο έβγαινε από το σπίτι ήταν για να εκτελέσει τα
θρησκευτικά της καθήκοντα προς τους θεούς. Στο σημείο αυτό
θα πρέπει να σημειώσουμε τον σημαντικό ρόλο που έπαιζαν
οι γυναίκες στην κηδεία και στην ταφή ενός συγγενικού
προσώπου. Αυτές αναλάμβαναν όλες τις ιεροτελεστίες,
απέδιδαν τιμές, μοιρολογούσαν και ντύνονταν με μαύρα
ρούχα. Εκτός όμως από την Αθηναία νομική σύζυγο ενός
πολίτη υπήρχαν και οι ‘’παλλακίδες’’ που ήταν φτωχές
ελεύθερες Αθηναίες ή δούλες που συνδεόταν ερωτικά με τον
σύζυγο της Αθηναίας αλλά δεν είχαν καμιά νομική
κατοχύρωση από τον σύντροφο της Αθηναίας. Της
περισσότερες φορές η Αθηναία ήταν υποχρεωμένη να
ανέχεται την παρουσία της ακόμα και μέσα στο σπίτι της. Αυτό
όμως δεν αποτελούσε μοιχεία για
τον Αθηναίο πολίτη αφού η μόνη
μορφή μοιχείας που ήταν
κατακριτέα ήταν η σύναψη
ερωτικής σχέση με την σύζυγο
ενός άλλου Αθηναίου πολίτη.
Αντίθετα αν η σύζυγος απατούσε
τον σύζυγο της τότε τιμωρούνταν
αυστηρά. Η τιμωρία που της
επέβαλε το κοινωνικό σύνολο επικεντρώνονταν στην απώλεια
του μοναδικού δικαιώματος, της συμμετοχής της σε
θρησκευτικές τελετές, που ήταν και η μόνη πολιτική
11

12. δραστηριότητα. Επιπλέον πολλές φορές ο σύζυγος της, την
τιμωρούσε διώχνοντας την από το σπίτι.
Εκτός από τις Αθηναίες και τις παλλακίδες στην Κλασική
Αθήνα, υπήρχαν και πολυάριθμες δούλες (κυρίως αιχμάλωτες
πολέμου) που είχαν μόνο οικιακές δραστηριότητες και
χρησιμοποιούνταν ως υπηρέτριες ή ως εργάτριες,
παράγοντας κάποια προϊόντα που θα μπορούσαν να
πουληθούν στην αγορά. Δεν μπορούσαν να παντρευτούν
χωρίς την άδεια του αφέντη τους, που τις είχε αγοράσει και
στον οποίο ανήκαν εξολοκλήρου. Αυτός είχε την δυνατότητα
να τις πάρει ένα για ένα βράδυ στο κρεβάτι του ή να τις
παραχωρήσει στους φίλους του μιας και δεν είχαν καμιά
μορφή ελευθερίας αφού νοικιάζονταν, πουλιόνταν,
αγοράζονταν σύμφωνα με τις καταστάσεις. Αλλά μπορούσαν
όμως να ελευθερωθούν μόνο με την εύνοια του ιδιοκτήτη τους.
Στην Κλασική Αθήνα είναι γνωστό ότι διέμεναν, με τις
οικογένειες τους, άτομα ξένα στην καταγωγή όμως μόνιμοι
κάτοικοι της Αρχαίας Αθήνας. Η ζωή των συζύγων των
πλουσίων αυτών ξένων, των ‘’μετοίκων’’ όπως λέγονταν δεν
διέφερε σημαντικά από την ζωή των γυναικών των Αθηναίων
πολιτών. Έμεναν και αυτές στο σπίτι και φρόντιζαν για την
σωστή διαχείριση του οίκου.
Εκτός όμως από τις συζύγους των πλουσίων μετοίκων
υπήρχαν και γυναίκες μέτοικοι που εγκαταστάθηκαν στην
Αθήνα, χωρίς δική τους οικογένεια. Για να επιβιώσουν έπρεπε
να αποκτήσουν χρήματα και ο μόνος τρόπος ήταν να
χρησιμοποιήσουν το μόνο πράγμα που διέθεταν, το σώμα
τους. Μερικές από αυτές αγοράστηκαν για δούλες και άλλες
τις χρησιμοποιούσαν για την απόκτηση της ηδονής. Ορισμένες
από αυτές απέκτησαν αρκετά χρήματα και αυτό τους έδωσε το
προνόμιο να συμμετέχουν στα συμπόσια κρατώντας
συντροφιά στους ισχυρούς άνδρες της εποχής και αυτές
ουσιαστικά ήταν οι μόνες ελεύθερες γυναίκες στην Κλασικής
12

13. Αθήνας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η σχέση της
περίφημης ''εταίρας'' (ως ονομάζονταν οι γυναίκες αυτές)
Ασπασίας με τον Περικλή που την είχε ερωτευθεί τόσο που
χώρισε την νόμιμη σύζυγο του και απέκτησε μαζί της ένα
παιδί.
Οι γυναίκες αυτές ζούσαν εξολοκλήρου από την
γενναιοδωρία των εραστών τους και είχαν την δυνατότητα να
διαχειρίζονται μόνες τους τα εισοδήματα τους κινητά ή
ακίνητα. Ήταν ελεύθερες να δεχτούν όποιον ήθελαν στο σπίτι
τους του οποίου είχαν και την πλήρη κατοχή, έβγαιναν έξω
ελεύθερα και μπορούσαν να παρευρίσκονται σε μέρη
προορισμένα μόνο για άνδρες. Η απόκτηση χρημάτων έδωσε
δύναμη, ανεξαρτησία και ελευθερία στην εταίρα που
μπορούσε να μιλήσει στους άνδρες χωρίς δισταγμούς.
Μελετώντας λοιπόν τις διάφορες κατηγορίες γυναικών
στην Αρχαία Ελλάδα συμπεραίνουμε ότι η μόνη ενηλικιωμένη
γυναίκα της αρχαιότητας ήταν η εταίρα, μιας και ήταν η μόνη
που κατείχε το προνόμιο της ιδιοκτησίας και της διαχείρισης
της περιουσίας της. Ήταν δηλαδή ελεύθερη να διαθέτει τον
εαυτό της όπως ήθελε και σε όποιον ήθελε χωρίς να πρέπει
να λογοδοτήσει σε κανένα. Την ανεξαρτησίας αυτή της εταίρας
είναι σίγουρο ότι δεν μπορούσε να την έχει καμία από τις
άλλες κατηγορίες γυναικών (Αθηναία, παλλακίδα, δούλα)
αφού όλες τους ήταν υπό κηδεμονία ακόμα και στα γεράματα
τους. Είναι βέβαιο όμως ότι η εταίρα δεν είχε κοινωνική
αποδοχή, όπως η νόμιμη σύζυγος, και η οικονομική
συντήρηση του οίκου της εξαρτιόταν από τις ''δωρεές'' των
φίλων της που τις περισσότερες φορές όμως δεν ήταν
ευκαταφρόνητες. Ένα πράμα όμως είναι σίγουρο, πως
παρόλα τα προνόμια ή τις υποχρεώσεις που είχε κάθε μια
από τις κατηγορίες των γυναικών, καμιά τους δεν μπορούσε
να αποκτήσει την πολυπόθητη συμμετοχή στις πολιτικές
δραστηριότητες, δικαίωμα αποκλειστικά των ανδρών της
εποχής και κατάκτηση της σημερινής γυναίκας.
13

14. 1.3 Η γυναίκα στην Αρχαία Ρώμη
Στην αρχαία Ρώμη, τη νομική θέση της γυναίκας
χαρακτήριζε η πλήρης υποταγή στην εξουσία πρώτα του
πατέρα ή του αδελφού και αργότερα του συζύγου, ο οποίος
ασκούσε πατριαρχική εξουσία (patria potestas) πάνω στη
σύζυγο. Στα μάτια του νόμου οι γυναίκες ήταν πλάσματα
ασθενή (imbeciles). Αυτό τους έδινε σε ορισμένες περιπτώσεις
τη δυνατότητα να επικαλούνται ως ελαφρυντικό την άγνοια του
νόμου, αλλά τους στερούσε την νομική ικανότητα να
υπογράφουν συμβόλαια ή διαθήκες ή να καταθέτουν ως
μάρτυρες σε δικαστήρια. Δεν μπορούσαν επίσης να ασκήσουν
δημόσιο λειτούργημα. Παρ’ όλα αυτά η κοινωνική θέση της
Ρωμαίας Οικοδέσποινας ήταν υψηλή, ακόμη και στους
παλαιότερους χρόνους. Βαθμιαία βελτίωσε επίσης την νομική
θέση της, απέκτησε περισσότερη ελευθερία, μεγαλύτερη
δύναμη. Στη ρωμαϊκή ιστορία, είναι πλήθος τα ονόματα
γυναικών που διακρίθηκαν για τον ισχυρό χαρακτήρα, την
ευφυία και την ανάμιξη τους σε πολιτικές ραδιουργίες.
14

15. Οι ρωμαϊκοί γάμοι αποτέλεσαν πηγή
πολλών εθίμων που διατηρούνται μέχρι
τη σημερινή εποχή. Ένα δαχτυλίδι που
τοποθετούνταν στο 3ο δάκτυλο του
αριστερού χεριού του κοριτσιού,
συμβόλιζε τη δέσμευση. Στη γαμήλια
τελετή, η νύφη ήταν ντυμένη με λευκό
φόρεμα, φορούσε πέπλο και συνοδευόταν
από μια παράνυμφο.
Ένα κορίτσι θεωρούνταν έτοιμο για γάμο
στην ηλικία των 14ων. Ο πατέρας της
επέλεγε το σύζυγό της και κανόνιζε τις απαιτούμενες
συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένου και της προίκας με την
οικογένεια του γαμπρού. Οι οικονομικές συνθήκες και οι
οικογενειακές σχέσεις ήταν πιο σημαντικές από την αγάπη.
Ιδιαίτερη μέριμνα αφορούσε την επιλογή μιας τυχερής
μέρας που θα απέτρεπε κακούς οιωνούς. Ο Ιούνιος ήταν ο πιο
τυχερός μήνας. Η τελετή που περιελάμβανε θρησκευτικά
στοιχεία και η υπογραφή του συμβολαίου του γάμου
συνοδευόταν από ένα συμπόσιο προετοιμασμένο για τους
φίλους, συγγενείς και επαγγελματικούς συνεργάτες των δύο
οικογενειών.
Καθ ’όλη την διάρκεια της ιστορίας του ρωμαϊκού γάμου,
η γυναίκα περνούσε από την επίβλεψη του πατέρα στην
επίβλεψη του συζύγου ή του πεθερού της αν ήταν ζωντανός.
Ο αρχικός πατέρας, ήταν ο pater familias που είχε τον
απόλυτο έλεγχο όλων των μελών της οικογένειας. Θεωρητικά,
η κυριαρχία αυτή έφτανε ακόμη και σε θέματα ζωής και
θανάτου αλλά στην πραγματικότητα περιοριζόταν σε
οικονομικά ζητήματα. Ο pater familias κατείχε και έλεγχε τον
πλούτο όλης της οικογένειας . Οποιαδήποτε περιουσία κατείχε
η γυναίκα, μετά το γάμο της περνούσε κάτω από τον έλεγχο
του καινούργιου της συζύγου.
15

16. Προς το τέλος της Δημοκρατίας, και κατά τη διάρκεια της
ιστορίας της Αυτοκρατορίας, ένα καινούργιο είδος γάμου έγινε
δημοφιλής, στο οποίο η γυναίκα είχε την απόλυτη δικαιοδοσία
της περιουσίας της. Ένα τέτοιο σύστημα καθιστούσε το
διαζύγιο μια πιο βιώσιμη επιλογή για τις γυναίκες.
Η ανατροφή των παιδιών και διαχείριση του νοικοκυριού
ήταν οι πιο σημαντικές δουλειές της γυναίκας. Στις φτωχές
οικογένειες, ήταν υποχρεωμένοι να κάνει τις δουλειές του
σπιτιού μόνη της, αλλά στις μεσαίες και ανώτερες τάξεις
διέθετε υπηρέτες και σκλάβους που τη βοηθούσαν.
Παρά το γεγονός ότι το ρομάντζο ήταν από τους
σπανιότερους παράγοντες επιλογής συζύγου, αναπτύσσονται
συχνά συναισθήματα αγάπης και στοργής ανάμεσα στους
συζύγους. Η νομική θέση μιας γυναίκας στη Ρώμη δεν ήταν
καλύτερη από εκείνη της γυναίκας στην Αθήνα αλλά υπήρχε
μια τεράστια διαφορά. Μια Ρωμαία σύζυγος, είχε το ρόλο της
οικοδέσποινας όταν ο σύζυγός της είχε φίλους επισκέπτες ενώ
ασκούσε μεγάλη επιρροή στη λήψη οικογενειακών
αποφάσεων. Αναμφισβήτητα στην επιτάφιο επιγραφή της
πρέπει να εγκωμιάζεται η υπομονή και η σεμνότητά της, αλλά
πέρα από την επιφάνεια ήταν μια αληθινή γυναίκα.
2. Η θέση της γυναίκας στον Μεσαίωνα και στο
Βυζάντιο
2.1 Η γυναίκα στη Φεουδαρχική κοινωνία
16

17. Κατά τον 11ο και 12ο αιώνα άρχιζαν να
δημιουργούνται οι πόλεις σαν κέντρα τεχνών και εμπορίου
ένας αριθμός ανθρώπων, που ήταν ελεύθεροι, αλλά υπήρχαν
μεγάλες οικονομικές διαφορές μεταξύ τους. Κατά το
μεγαλύτερο μέρος από τεχνίτες και βοηθούς τεχνητών που
όλοι τους ευρίσκοντο κάτω από την εξάρτηση του αρχιτεχνίτη.
Κατά τους χρόνους της φεουδαρχίας η γυναίκα εθεωρείτο ως
ιδιοκτησία του άντρα. Τη γυναικά την αντιμετώπιζε σαν
εκμεταλλεύσιμο εργατικό δυναμικό για τις εργασίες του
σπιτιού. Ο άντρας-σύζυγος είχε την απόλυτη διαχείριση και
την εξουσία όχι μόνο πάνω στα κοινά αγαθά αλλά και σε
εκείνα που έπαιρνε προίκα με το γάμο. Από νομικής απόψεως
η γυναικά βρισκόταν κάτω από την εξουσία του άντρα. Αυτό
ίσχυε για το γάμο και γενικότερα για τη θέση της γυναίκας από
άποψη δημόσιου δικαίου. Ο πατέρας της έβρισκε έναν σύζυγο
και του πρόσφεραν τη γυναίκα και την εξουσία του επάνω της.
Ο γάμος ιδιαίτερα στις ανώτερες τάξεις αποφασίζονταν από
τους γονείς για οικονομικούς ή πολιτικούς λόγους χωρίς καν
να λάβουν υπόψην τους την γνώμη της γυναικάς. Η γυναίκα
υφίσταται όλο το βάρος και τη βαναυσότητα του
φεουδαλισμού. Η τιμωρία του δαρμού και του μαστιγώματος
ήταν πολύ διαδεδομένη. Ακόμη και οι φραγκισκανοί καλόγεροι
συνιστούσαν στους άντρες να δέρνουν τις γυναίκες τους. Ο
ιππότης έχει δικαίωμα όχι μόνο να κακοποιεί αλλά να δωρίζει,
να κληροδοτεί διαθήκης να αποπέμπει και να πουλάει ακόμα
την γυναίκα του μέχρι τον 13ο αιώνα. Την καθιέρωση της
μονογαμίας επεβλήθησαν αυστηρότατες ποινές για την
μοιχεία της γυναίκας, όμως οι απιστίες των γυναικών στις
ανώτερες τάξεις.
2.2 Η γυναίκα στο Βυζάντιο
Οπωσδήποτε και κατά κοινή ομολογία των μελετητών
του θέματος, η θέση της γυναίκας στο Βυζάντιο ήταν πολύ
καλύτερη απ’ αυτή στην αρχαία Ελλάδα. Στο Βυζάντιο
υπήρξαν γυναίκες αυτοκράτειρες, γυναίκες-ηγετικές μορφές,
17

18. γυναίκες ιατροί: απ’ τους πρώτους αιώνες της ζωής του ως το
1453, σ’ όλες τις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας,
καταγράφονται υπηρεσίες παροχής κοινωνικής πρόνοιας και
περίθαλψης, στη λειτουργία των οποίων σπουδαίο ρόλο
έπαιζαν οι γυναίκες: τρανό παράδειγμα, το νοσοκομείο του
Παντοκράτορος στην Κωνσταντινούπολη του 12ου αιώνα, στο
οποίο υπήρχε μια γυναίκα γιατρός, τέσσερις γυναίκες
αναπληρωματικοί βοηθοί και δύο γυναίκες αναπληρωματικοί
βοηθοί τους.
Επιπροσθέτως, οι γυναίκες του Βυζαντίου δε
θεωρήθηκαν ανάξιες να κατέχουν το ύψιστο αξίωμα του
κράτους απλά επειδή ήταν γυναίκες. Τέσσερις αυτοκράτειρες
κυβέρνησαν μόνες τους-δίχως να έχουν σύζυγο-χωρίς να
φέρει κανείς αντίρρηση λόγω του φύλου τους.
Βέβαια, η απόκτηση θυγατέρας θεωρούνταν από τους γονείς,
σύμφωνα με τη βυζαντινή αντίληψη, δυστυχία, τιμωρία ακόμα
και κακοτυχία. Οι απόψεις τους πάνω
σε ένα τέτοιο θέμα παρουσίαζαν μια
αμφιθυμία ,δηλαδή από τι μια
πίστευαν πως η απόκτηση μιας
θυγατέρας γεννούσε αυτόματα την
υποχρέωση για παραπάνω προσοχή
όταν συμπεριλαμβανόταν η
υποχρέωση να την παντρέψουν
συνεπώς και να το προικίσουν κάτι
δηλαδή που επιβάρυνε περισσότερο
την θέση των γονέων και από την άλλη πίστευαν πως ο
ερχομός μιας θυγατέρας τους πρόσφερε και ανακούφιση αφού
βοηθούσε σε δουλειές της οικίας .
Ακόμα οι βυζαντινοί είχαν την αντίληψη πως αν μια
κοπέλα έχει φτάσει σε ηλικία γάμου και δεν έχει παντρευτεί
έπρεπε να γίνει μοναχή .Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί πως
σπάνια υπήρχαν περιπτώσεις γονέων που ήταν ευγνώμων
18

19. για τον ερχομό της κόρης τους και αν είχαν κάποιο πρόβλημα
κατέφευγαν για προσευχηθούν για την υγεία τον κοριτσιών
τους. Αφού συνήθως η μόνη βοήθεια που ζητούσαν οι γονείς
ήταν για τους γιους και ήταν φανερό πως οι γονείς νοιάζονταν
μόνο για τα αγόρια τους, κυρίως οι πατέρες. Και αν το κορίτσι
ήθελε βοήθεια το φορτίο αυτό το σήκωνε η μητέρα μόνη της .
Σύμφωνα λοιπόν με θαύματα του παρελθόντος στο
βυζάντιο αν κάποιος έπαιρνε πρωτοβουλία για τη σωματική
και ψυχική υγεία της κόρης τους ήταν οι μητέρες, γι’ αυτό ο
ρόλος της μητέρας στην ανατροφή και την επιμέλεια των
παιδιών ήταν αναντικατάστατος.
Επιπροσθέτως η παιδική ηλικία για ένα κορίτσι είχε
περιορισμένες ασχολίες για εκείνη ,αφού περιορίζονται μόνο
στο γάμο και τη μοναστική ζωή. Ακόμα την είχαν αποκλείσει
από δημόσιες εμφανίσεις και αν κάποιος πατέρας είχε όμορφη
κόρη έπρεπε να δίνει περισσότερο προσοχή έτσι ώστε να
μείνει μακριά από τα αντρικά βλέμματα..
Ένας ακόμη περιορισμός που δέχονταν η γυναίκα ήταν
πάνω στο θέμα της μόρφωσης και της εκπαίδευσης . Στη
διάρκεια της μακραίωνης βυζαντινής ιστορίας αναφέρονται
πολλές μορφωμένες και καλοαναθρεμμένες γυναίκες. Είναι
βέβαιο ότι τα κορίτσια που ανήκαν σε πλουσιότερες τάξεις,
έπαιρναν την ίδια περίπου μόρφωση με τα αδέρφια τους
καθώς η διδασκαλία γινόταν στο σπίτι από ιδιωτικούς
δασκάλους. Οι δυνατότητες, όμως, για τη μόρφωση εν γένει
των γυναικών στο Βυζάντιο ήταν πολύ περιορισμένες.
Έτσι οι βασικές αρχές για την ανατροφή των βυζαντινών
κοριτσιών είναι απόλυτα συμβιβασμένες και εναρμονισμένες
σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής αλλά και με τα
πρότυπα της. Για να μπορέσουν λοιπόν να πετύχουν το στόχο
τους οι μητέρες δεν έπρεπε ποτέ να εκθέτουν τα κοσμήματα
και οτιδήποτε άλλο θα έκανε τις κόρες τους όμορφες.
19

20. Επίσης η επιλογή της ιδανικής συζύγου δεν στέκονταν
μόνο στα περιουσιακά στοιχεία αλλά και στο σωματικό κάλλος
όπου ως τότε το απέρριπταν και το θεωρούσαν ως κάτι
άσχημο.
Τέλος, θα κάνουμε μία αναφορά στις συζυγικές σχέσεις.
Στις σωστές συζυγικές σχέσεις ήταν σημαντικό προσόν για τη
γυναίκα να έχει την ίδια καταγωγή αλλά και κοινωνική τάξη με
το σύζυγό της.
3. Η θέση της γυναίκας στην Αναγέννηση και στο
Διαφωτισμό
Οι εκπρόσωποι του Διαφωτισμού, με επικεφαλή το
Ρουσώ προσπάθησαν να νομιμοποιήσουν τη θέση της
γυναίκας στην κοινωνία, εξηγώντας ότι η διαφορά τους με
τους άνδρες οφείλεται στη γυναικεία φύση. Επιχείρησαν,
λοιπόν, να ορίσουν τη θηλυκότητα με τη βοήθεια των
20

21. φυσικών επιστημών και της ιατρικής. Η ιατρική επιστήμη
απεφάνθη ότι οι γυναίκες αποτελούσαν ξεχωριστό είδος
μέσα στην ανθρώπινη φυλή, το οποίο χαρακτηριζόταν
από την αναπαραγωγική λειτουργία. Επίσης,
υποστηρίχθηκε πως οι γυναίκες βρίσκονται πολύ πιο
κοντά στη φύση από όσο οι άνδρες , πράγμα που σήμαινε
ότι ήταν υπερβολικά συναισθηματικές, εύπιστες και
ανίκανες για ορθολογικούς συλλογισμούς. Έτσι, η γυναίκα
κατέληξε απόλυτα υποταγμένη στο ανδρικό φύλο.
Ο ρόλος της γυναίκας στην
οικογένεια ήταν να μεταβιβάσει
τις πνευματικές αξίες στην
επόμενη γενιά. Πως όμως θα
έκανε κάτι τέτοιο σωστά χωρίς
την απαιτούμενη μόρφωση; Οι
διαφωτιστές ήταν οι πρώτοι που
αντιλήφθηκαν τις αντιφάσεις των
θεωριών τους και κάποιοι από
αυτούς διαφοροποίησαν τη
στάση τους. Ο Diderot υποστήριξε ότι οι άνδρες και οι
γυναίκες δεν διαφέρουν τόσο, μολονότι, κάποια ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά συναντώνται περισσότερο στο ένα από τα
δύο φύλα. Σύμφωνα με τον Voltaire, οι γυναίκες σε
διανοητικό επίπεδο μπορούν να κατορθώσουν ότι και οι
άνδρες. Ακόμη, ο Condorcet διεκδίκησε τη γυναικεία
ισότητα στην πολιτική και στη μόρφωση. Σημαντική είναι
και η συμβολή των πρώτων φωτισμένων γυναικών. Στη
Γαλλία , η Olympe des Gouges διεκδίκησε τα δικαιώματα
των γυναικών στη μόρφωση και στην πολιτική
αναπτύσσοντας έντονη πολιτική και πολιτιστική δράση , η
οποία την οδήγησε στον αποκεφαλισμό της από τον
Ροβεσπιέρο. Στην Αγγλία, η Mary Wollstonecraft (1759-
21

22. 1797) με το φημισμένο βιβλίο της « Μία δικαίωση των
δικαιωμάτων της γυναίκας» έθεσε το ερώτημα αν ο
ορθολογισμός ήταν χαρακτηριστικό μόνο των ανδρών,
καταρρίπτοντας έτσι τη βασική αρχή του διαφωτισμού.
Πάρα τις αντικρουόμενες απόψεις σε σχέση με τη
γυναικεία φύση όλοι οι Διαφωτιστές συμφώνησαν στην
εκπαίδευση της γυναίκας, είτε για τη σωστή μετάδοση των
πολιτιστικών αξιών , είτε για έναν ευρύτερο στόχο.
Είναι γνωστός ο καταλυτικός ρόλος που έχει παίξει το
γυναικείο φύλο από το 17ο αλλά κυρίως το 18ο αιώνα.
Είναι ακόμα πιο γνωστή και αναμφισβήτητη η συμβολή
της στην παγκόσμια λογοτεχνία. Οι γυναίκες συγγραφείς
έγραφαν κυρίως για παιδαγωγικά θέματα αλλά και
μυθιστορήματα. Στην Αγγλία εκείνη την εποχή οι γυναίκες
μυθιστοριογράφοι είχαν φτάσει αριθμητικά τους άνδρες
συναδέλφους τους και μάλιστα τους είχαν ξεπεράσει σε
ορισμένες μυθιστοριογραφικές κατηγορίες.
4. Η θέση της γυναίκας την περίοδο της
Τουρκοκρατίας
Όλες οι πληροφορίες που έχουμε για τη θέση της
Ελληνίδας στην Τουρκοκρατία προέρχονται από τις αναφορές
των περιηγητών που επισκέπτονταν τις περιοχές εκείνη την
22

23. περίοδο, καθώς και από τα δημοτικά τραγούδια τα οποία
μιλούν για πολεμική δράση και τις ηρωικές πράξεις των
γυναικών.
Αν και δε διευκρινίζεται ο βαθμός επιρροής των
γυναικών στα δημόσια πράγματα, κάτω από ιδιαίτερες
συνθήκες έπαιξε μεγάλο ρόλο. Οι νέες έβγαιναν σπάνια έξω
από τα σπίτια με το φόβο των Τούρκων. Η εκπαίδευση τους
ήταν σχεδόν ανύπαρκτη εκτός από κάποιες εξαιρέσεις. Οι
μορφωμένες, κυρίως οι φαναριώτισσες, δώριζαν χρήματα σε
μορφωτικά ιδρύματα και επιχορηγούσαν μεταφράσεις και
εκδόσεις βιβλίων. Κυρίως ασχολούνταν με γυναικείες εργασίες
όπως υφαντική, εργόχειρα, πρακτικές μεθόδους ιατρικής αλλά
και σε σκληρές εργασίες όπως μεταφέροντας πέτρες και
αμείβονταν εξίσου με τους άντρες.
Μάχονταν στο πλευρό των αντρών, παράδειγμα οι
γυναίκες της Μάνης και του Σουλίου με αξιοσημείωτο σθένος
και τόλμη. Δεν ήταν ίσες με τους άντρες, ζούσαν στα σπίτια
των αντρών τους και έπαιρναν το επίθετό τους. Όμως
γυμνάζονταν στα όπλα και εργάζονταν για την κάλυψη των
αναγκών της οικογένειας. Η μητρότητα ήταν ιδιαίτερα
σημαντική, γιατί χρειάζονταν πολεμιστές και έδινε στη γυναίκα
κεντρικό ρόλο. Είχε ενεργό συμμετοχή στις πολεμικές
επιχειρήσεις και σε περιπτώσεις χαμού του άντρα αρχηγού,
αναλάμβανε η πιο ηλικιωμένη γυναίκα τη φροντίδα της
οικογένειας.
Οι θρυλικές πρωτοβουλίες των Σουλιωτισσών στις μάχες
εναντίον του Αλί Πασά και οι ηρωικοί τους θάνατοι
μνημονεύονται ως δείγματα σπάνιας τόλμης και δύναμης.
Τριακόσιες γυναίκες τα έβαλαν με τρείς χιλιάδες
Τουρκαλβανούς. Άλλες πάλι μετέφεραν πολεμοφόδια
αγνοώντας τον κίνδυνο του πολέμου, άλλες σφαγιάστηκαν,
κατακρημνίστηκαν, πνίγηκαν έπεσαν από το Ζάλογγο ποτέ
23

24. όμως δεν έπαψαν να αγωνίζονται για την Ελευθερία της
πατρίδος τους, ποτέ δεν έσκυψαν το κεφάλι και δεν
υποτάχθηκαν στον Τούρκικο ζυγό.
Η συμβολή των γυναικών στις πολεμικές επιχειρήσεις
του Αγώνα είχε την αποδοχή των οπλαρχηγών, δεν έλλειψαν
όμως και τα περιστατικά απαξίωσης της γυναικείας
συμμετοχής. Οι γυναίκες πολέμισαν και διακρίθηκαν σε όλες
τις μεγάλες μάχες, πολεμώντας με όπλα, ξύλα, δρεπάνια και
πέτρες. Πολλές αιχμαλωτίστηκαν, βασανίστηκαν και
θυσιάστηκαν στον Αγώνα για την απελευθέρωση. Γνωστή
είναι η προσφορά και ο αγώνας της Λασκαρίνας
Μπουμπουλίνας και της Μαντώ Μαυρογέννους για την
Ελευθερία. Και στο τέλος δεν τους απέμεινε τίποτε από την
περιουσία τους. Ηρωική ήταν και η στάση άλλων γυναικών
όπως της Δέσπως Μπότσαρη που ανατίναξε τον πύργο μέσα
στον οποίο πολεμούσαν, για να μην τις πιάσουν οι Τούρκοι,
όπως μας λέει το Δημοτικό τραγούδι. :
« Η Δέσπω κάνει πόλεμο με νύφες και μ’ αγγόνια»
Η Μόσχω Τζαβέλα, η Δέσποινα Κανάρη, η Ελένη
Κίτσου, η Ασημίνα Γκούρα, η Δέσπω Τζαβέλα η οποία είχε το
βαθμό του Ταγματάρχη, η Φωτεινή και η Ζαμπέτα
Κολοκοτρώνη αλλά και όλες εκείνες οι ανώνυμες Ελληνίδες
που έδωσαν τη ζωή τους χωρίς ανταλλάγματα.
Οι γυναίκες αυτές αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για
πολλούς καλλιτέχνες και λόγιους άντρες της εποχής. Η λαϊκή
μούσα ύμνησε τις γυναίκες αυτές όπως βλέπουμε και από το
παρακάτω τετράστιχο :
«Είναι το Σούλι ξακουστό, το Σούλι ξακουσμένο
Που πολεμούν μικρά παιδιά, γυναίκες και κορίτσια.
Που πολεμάει η Τζαβέλενα με το σπαθί στο χέρι.
Με το παιδί στην αγκαλιά, με το τουφέκι στ’ άλλο»
24

25. 5. Η θέση της γυναίκας τα Σύγχρονα Χρόνια
5.1 Η γυναίκα τον 19ο αιώνα
Τον 19ο αιώνα, τα πράγματα για τις γυναίκες
παραμένουν ίδια, καθώς ο λειτουργικός κατά φύλα
καταμερισμός παρουσίας και δράσης απέδιδε τον «δημόσιο»
25

26. χώρο της πολιτικής και της οικονομίας, προνομιακά στους
άντρες και τον «ιδιωτικό» ή «οικιακό» στις γυναίκες. Την
περίοδο εκείνη, ωστόσο, άρχισαν να εμφανίζονται δειλά-δειλά
κάποια επαγγέλματα, όπως της δασκάλας, της
μεταφράστριας, της ποιήτριας και της συγγραφέως, ιδίως μετά
το 1887.
Ο 19ος αιώνας όμως, χαρακτηρίζεται και από την
εμφάνιση ενός προοδευτικού και ιδιαίτερα μεταρρυθμιστικού
οργανωμένου κινήματος, του φεμινισμού. Το φεμινιστικό
κίνημα, δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά, οι συλλογικές
προσπάθειες των γυναικών, ώστε να ξεπεράσουν οι ίδιες τα
όρια του «ιδιωτικού» χώρου και να εισέλθουν ισότιμα με τον
άντρα στον «δημόσιο». Ο φεμινισμός, ως κοινωνικό κίνημα
επικεντρώθηκε και εστίασε κυρίως στον περιορισμό και την
εξάλειψη κάθε φυλετικής ανισότητας, στην υπεράσπιση και
προώθηση των συμφερόντων, των δικαιωμάτων, καθώς και
των ευρύτερων γυναικείων ζητημάτων στην κοινωνία.
Έτσι, από το τέλος του 19ου αιώνα, αρχίζει η γυναίκα σε
όλο τον κόσμο να εισβάλει στα «αντρικά» επαγγέλματα και
στις επιστήμες, να αποκτά δικαιώματα ψήφου και να διεκδικεί
θέση στα δημόσια και κυβερνητικά αξιώματα. Χάρη στο
φεμινιστικό κίνημα και την βιομηχανική επανάσταση (όπου η
τεχνολογική έκρηξη μετατόπισε την γυναίκα από το σπίτι στο
εργοστάσιο), η γυναίκα κατάφερε να αποδράσει από τον
πυρήνα της οικογένειας και την σφαίρα του «ιδιωτικού χώρου»
και να εισέλθει στον χώρο της παραγωγής, της οικονομικής
αυτοτέλειας και της επαγγελματικής καταξίωσης.
Περνώντας λοιπόν η γυναίκα στον «δημόσιο» χώρο,
ανέλαβε ρόλους παραδοσιακά αντρικούς, όπως η οικονομική
στήριξη της οικογένειας, χωρίς βέβαια να της επιτραπεί να
εγκαταλείψει τα παλιά της «καθήκοντα»: όπως εκείνα της
φροντίδας του σπιτιού και της οικογένειας, με αποτέλεσμα να
μιλάμε στην ουσία για μια μονόπλευρη ισότητα.
26

27. 5.2 Η γυναίκα τον 20ο αιώνα
Στον 20ο αιώνα η καταπίεση και η υποβαθμισμένη θέση
της γυναίκας ανά τους αιώνες, ώθησαν τις γυναίκες σε αγώνες
και στη δημιουργία του γυναικείου κινήματος για τη διεκδίκηση
των δικαιωμάτων τους. Οι πρώτοι αγώνες των γυναικών
έχουν καταγραφεί στα 1857, όταν οι υφάντρες της Νέας
Υόρκης ξεσηκώθηκαν σε διαμαρτυρία, ζητώντας ανθρώπινες
συνθήκες εργασίας και ίση αμοιβή με τους άντρες. Στις 8
Μαρτίου του 1908, 15.000 γυναίκες διαδήλωναν στη Νέα
Υόρκη ζητώντας λιγότερες ώρες εργασίας και το δικαίωμα
ψήφου και το 1910 στην Κοπεγχάγη, η Clara Zetkins,
επικεφαλής του τομέα Γυναικών του Σοσιαλδημοκρατικού
κόμματος της Γερμανίας, πρότεινε την καθιέρωση της
Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας. Μιας μέρας, που θα
γιορτάζονται σε όλο τον πλανήτη οι αγώνες των γυναικών για
ίσα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Οι αγώνες
αυτοί, για την ισότητα των φύλων, είχαν τέτοια αποτελέσματα,
ώστε αυτά που ήταν αδιανόητα για τις προηγούμενες γενιές,
σήμερα, να θεωρούνται αυτονόητα. Όσον αναφορά για την
συμμετοχή των γυναικών στις κάλπες πέρασε σχεδόν ένας
αιώνας μέχρις ότου καταφέρουν οι Ελληνίδες να φτάσουν
στην κάλπη, έχοντας κατακτήσει πλήρως το δικαίωμα του
εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις βουλευτικές εκλογές του 1956, με
τη Λίνα Τσαλδάρη της ΕΡΕ και τη Βάσω Θανασέκου της
«Δημοκρατικής Ένωσης» να εισέρχονται στο Ελληνικό
Κοινοβούλιο. Για πρώτη φορά ψήφισαν στις δημοτικές εκλογές
της 11ης Φεβρουαρίου 1934. Εκλογικό δικαίωμα δεν δόθηκε
σε όλες, αλλά μόνο σε όσες είχαν κλείσει τα 30 χρόνια και
διέθεταν τουλάχιστον απολυτήριο Δημοτικού και σε
βουλευτικές εκλογές, οι Ελληνίδες ψήφισαν για πρώτη φορά
στις 19 Φεβρουαρίου του 1956 ηταν η απαρχή της εφαρμογής
στην πράξη της καθολικής ψηφοφορίας, που είχε κατοχυρωθεί
ήδη στο Σύνταγμα του 1864, με την αναγνώριση της ιδιότητας
27

28. του πολίτη στις γυναίκες επίσης στους εκλογικούς καταλόγους
της Αθήνας γράφτηκαν μόλις 2.655 κυρίες, από τις οποίες
ψήφισαν τελικά μόνο 439.Στην Κύπρο, οι γυναίκες ψήφισαν
από τις πρώτες εκλογές στη Μεγαλόνησο το 1960. Πρώτη
βουλευτής εξελέγη η τουρκοκύπρια Αϊλά Κιαζίμ, ενώ πρώτη
Ελληνοκύπρια η Ρήνα Κατσελή, μέλος του «Δημοκρατικού
Κόμματος», που εξελέγη το 1981. Η κυρία Κατσελή
εμφανίστηκε στην πρώτη συνεδρίαση της Βουλής για να
δώσει το νενομισμένο όρκο με τσεμπέρι και κυπριακή
ενδυμασία. Σήμερα, στη Βουλή των Αντιπροσώπων
υπάρχουν 8 γυναίκες σε σύνολο 56 ελληνοκυπρίων
βουλευτών, ποσοστό 14,3%.
Πρωτεργάτης στον αγώνα για τη συμμετοχή των
γυναικών στα πολιτικά πράγματα της χώρας στάθηκε το
φεμινιστικό κίνημα. Η Καλλιρρόη Παρρέν, εκδότρια του
περιοδικού «Εφημερίς των Κυριών», ήταν η πιο σημαντική
φωνή έκφρασης αυτών των διεκδικήσεων.
Η Καλλιρρόη Παρρέν το γένος Σιγανού, γεννήθηκε στην
Κρήτη το 1861. Το 1867 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά της
στην Αθήνα. Φοίτησε στη Σχολή Σουρμελή στον Πειραιά, στη
γαλλική σχολή Καλογραιών και στο Αρσάκειο από όπου
αποφοίτησε ως δασκάλα όπου με την ιδιότητα αυτή εργάστηκε
ως διευθύντρια ελληνικών παρθεναγωγείων στη Ρωσία και τα
Βαλκάνια. Το 1887 εξέδωσε το πρώτο φύλλο της Εφημερίδος
των Κυριών, του πρώτου και μακροβιότερου γυναικείου
εντύπου που συντασσόταν αποκλειστικά από γυναίκες. Η
Εφημερίς των Κυριών, αρχικά ως εβδομαδιαία και αργότερα
ως δεκαπενθήμερη, εκδιδόταν συνεχώς για τριάντα χρόνια
(μέχρι το 1917) και είχε μεγάλη απήχηση στις Ελληνίδες τόσο
στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Μέσω της Εφημερίδος
της προωθούσε θέματα εκπαίδευσης, πολιτικής χειραφέτησης
και εργασίας των Ελληνίδων και πρωτοστατούσε με πάθος σε
πολιτικές, εθνικές και κοινωνικές κινήσεις, ενεργοποιώντας
συστηματικά τις συμπατριώτισσες της ώστε να διεκδικούν,
28

29. αλλά και να συμμετέχουν σε κάθε κοινωνική και πατριωτική
προσπάθεια. ΄Εχοντας δημιουργήσει ένα σταθερό πυρήνα
συνεργατριών, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονταν
δασκάλες, επιστήμονες, ποιήτριες, πεζογράφοι, λόγιες, αλλά
και γυναίκες με μεγάλο κοινωνικό κύρος και φιλανθρωπική
δράση όπως η Σαπφώ Λεοντιάς, η Αγαθονίκη Αντωνιάδου, η
Κρυσταλλία Χρυσοβέργη, η Φλωρεντία Φουντουκλή
(αργότερα Σπινέλη), η ΄Αννα Σερουίου, Μαρίκα Φιλιππίδου, η
Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, η Σωτηρία Αλιμπέρτη, η Αγγελική
Παναγιωτάτου, η Ναταλία Σούτσου, η Σοφία Σλίμαν κ.ά.,
καταπολεμούσε με πάθος τις κοινωνικές προκαταλήψεις και
την αγραμματοσύνη των γυναικών, αγωνιζόταν για τη
δυνατότητά τους να εργάζονται και να κερδίζουν τη ζωή τους,
να μορφώνονται και να έχουν πρόσβαση στα ανώτατα
ιδρύματα, αλλά και να διεκδικούν την ισότητα την πολιτική και
κοινωνική ζωή με την παροχή ψήφου. Ταξίδευε συχνά στο
εξωτερικό και ενημερωνόταν συνεχώς για όσα συνέβαιναν
έξω από την Ελλάδα.
Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΟ ΔΥΤΙΚΟ
ΚΟΣΜΟ
29

30. Πρόλογος
Η θέση της γυναίκας στην Δύση δεν έχει καμία σχέση με
αυτή της Ανατολής. Η γυναίκα έχει πλέον αναλάβει διάφορους
ρόλους στη ζωή της όπως τον ρόλο της εργαζόμενης, της
μητέρας και της συζύγου.
Πολλοί είναι ωστόσο αυτοί που θεωρούν ότι μια γυναίκα δεν
είναι δυνατόν να ανταπεξέλθει πιστά σε όλες της υποχρεώσεις
και εδώ κάνουν λάθος. Με τις κατάλληλες προϋποθέσεις
σαφώς μια γυναίκα μπορεί να πετύχει στη ζωή της όπως το
απέδειξαν πολλές γυναίκες που διέπρεψαν στους τομείς τους.
Στην ενότητα αυτή θα αναφερθούμε στις σχέσεις μιας
εργαζόμενης γυναίκας με τα παιδιά και τον σύζυγο της, στην
προβολή της από τα ΜΜΕ, στον ρόλο της ως εργαζόμενη
30

31. μητέρα, στον επαναπροσδιορισμό του ρόλου της με το
πέρασμα των χρόνων, αλλά και σε κάποιες επιτυχημένες
γυναίκες σε όλο τον κόσμο.
Η θέση της γυναίκας στο κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό
γίγνεσθαι απασχολούσε ανά τους αιώνες την ανθρωπότητα
και συνήθως συνδεόταν με ιδέες και αντιθέσεις γύρω από τον
βιολογικό της ρόλο και την παρουσία της σε όλο το φάσμα
των δραστηριοτήτων. Επί σειρά ετών οι ρόλοι των ανθρώπων,
που από μικροί φορούσαν ροζ ή γαλάζια ανάλογα με το φύλο
του, ήταν σχεδόν ολοκληρωτικά καθορισμένοι. Όμως,
υπολογίζεται ότι σε πολλές κοινωνίες στην σύγχρονη εποχή,
από την δεκαετία του 1970 οι γυναίκες άρχισαν να
αναλαμβάνουν καινούργιες θέσεις εργασίας στις
αναπτυγμένες χώρες.
1. Ο επαναπροσδιορισμός της θέσης της γυναίκας
Οι γυναίκες τώρα πια δεν έχουν μόνο κατακτήσει τις χαμηλές
βαθμίδες της ιεραρχίας στην εργασία αλλά υπάρχουν γυναίκες
επιχειρηματίες και διευθύνουσες σύμβουλοι ή γενικά
υψηλόβαθμα στελέχη περισσότερα από ότι στο παρελθόν και
πολλές ασκούν τα καθήκοντα τους με ιδιαίτερη επιτυχία,
βελτιώνοντας τα οικονομικά αποτελέσματα της επιχείρησης.
31

32. 32

33. 2. Η γυναίκα στα Μ. Μ. Ε.
Το κορίτσι της διπλανής πόρτας.
Βαδίζοντας προς το 2014, κάθε γυναίκα υιοθετεί το στυλ που
της ταιριάζει. Το άπιαστο όνειρο του μοντέλου έχει
απογοητεύσει τις περισσότερες, εκείνες που, εκ των
πραγμάτων, η ανατομία τους δεν επιτρέπει να το
ακολουθήσουν. Γι' αυτό και τα περισσότερα μοντέλα η μία
μετά την άλλη περνάνε στα αζήτητα από τους σχεδιαστές.
Ακόμη όμως και τα σημερινά πρότυπα ομορφιάς που κυρίως
είναι ηθοποιοί, δηλαδή πιο «καθημερινές» γυναίκες δεν
μπορούν να θεωρηθούν ωραία σύμφωνα με τα κλασικά
κριτήρια. Είναι κυρίως οι κοπέλες της διπλανής πόρτας, μόνο
που πάντα είναι καλλίγραμμες, αν όχι υπερβολικά αδύνατες,
και τις περισσότερες φορές καλοντυμένες. Γενικά πάντως η
ομορφιά και οι κανόνες της δείχνουν να βρίσκονται σήμερα σε
σύγχυση. Και απ' ό,τι φαίνεται, όσο περνάνε τα χρόνια η
σύγχυση αυτή θα γίνεται μεγαλύτερη. Και αυτό μάλλον επειδή
λείπουν τα κοινωνικά πρότυπα, που στο παρελθόν
υπαγόρευαν και τελικά καθιέρωναν τα εκάστοτε πρότυπα
ομορφιάς. “
33

34. 3. Γυναίκα: Μια εργαζόμενη μητέρα
Η 8η
μέρα του Μάρτη έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια
Ημέρα της Γυναίκας σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Και
είναι γεγονός, ότι σε της κοινωνίες πια, ίσως είναι ανούσιο να
γιορτάζεται η συγκεκριμένη μέρα μιας και πλέον οι γυναίκες
χαίρουν ίσων δικαιωμάτων με της άντρες και την βλέπουν
απλά ως μία αφορμή για γλέντι με της φίλες της. Οι εποχές
που η γυναίκα καθόταν σπίτι, μαγείρευε, καθάριζε και
πρόσεχε τα παιδιά έχουν παρέλθει προ πολλού. Η σημερινή
μητέρα έχει έναν διπλό και αρκετά δύσκολο ρόλο να
υποστηρίξει, αυτόν της εργαζόμενης επιτυχημένης γυναίκας
και εκείνον της… μητέρας. Πώς της μπορεί να ανταποκριθεί
σωστά της απαιτήσεις της δουλειάς και της οικογένειάς της;
34

35. Ποια λάθη θα πρέπει να αποφύγει και πώς θα καταφέρει να
συνδυάσει επιτυχώς της δύο της ρόλους στη ζωή της;
«Οικογένεια ή καριέρα;»
Το δίλημμα αυτό είναι εξ’ αρχής λάθος τονίζει ο κ. Δημήτρης
Κούκης, Παιδοψυχολόγος, επισημαίνοντας πως και οι δύο
αυτοί ρόλοι μπορούν να συνδυαστούν αρμονικά από την
σύγχρονη εργαζόμενη μητέρα, αρκεί να μην διακατέχεται από
ενοχές. «Οι ενοχές σαν συναίσθημα δεν χωρούν στη ζωή μας
γενικότερα και πόσο μάλλον στον χώρο της οικογένειας και
της συζυγικής σχέσης. Άρα λοιπόν, αφού οι οικονομικές
συνθήκες της σύγχρονης κοινωνίας απαιτούν και τους δύο
γονείς να εργάζονται, είναι ψευτοδίλημμα για μια μητέρα να
αναρωτιέται αν θα πρέπει να στραφεί στην οικογένεια ή στην
καριέρα της», λέει ο κ. Κούκης.
35

36. «Ειδικά τα τελευταία χρόνια με την οικονομική κρίση, πολύ
συχνά συναντάμε στην καθημερινότητά μας, αλλά και ως
ειδικοί ψυχικής υγείας πολλές οικογένειες οι οποίες
στηρίζονται μόνο από τον μισθό της μητέρας». Κατά συνέπεια
είναι λάθος η αφετηρία του ερωτήματος ‘οικογένεια ή καριέρα’.
Η σύγχρονη κοινωνία απαιτεί και τους δύο να δουλεύουν
οπότε είναι μια αναγκαία συνθήκη της εποχής μας.»,
προσθέτει.
Ένα ακόμα λάθος που κάνουν οι σύγχρονες εργαζόμενες
γυναίκες, είναι να νοιώθουν αμήχανα είτε για τον μητρικό είτε
για τον εργασιακό τους ρόλο, σύμφωνα με τον κ. Κούκη.
«Οι δύο αυτοί ρόλοι δεν γίνονται με καμάρι. Με λίγα λόγια, αντί
μια μητέρα να καμαρώσει που είναι καλή μητέρα και
εργαζόμενη, θεωρεί την επιτυχία της στην εργασία σαν
ισοδύναμο της κακιάς μητέρας που έχει αποτύχει στην
οικογένεια. Αντιστρόφως, αν έχει δώσει βαρύτητα στο σπίτι
της, στα παιδιά της ,στην οικογένειά της, θεωρεί ότι στην
προσωπική της εξέλιξη αυτό αποτελεί μείον.
Συμπερασματικά λοιπόν, οι ενοχές και η έλλειψη
υπερηφάνειας είναι δύο από τα κυριότερα λάθη που κάνουν
σήμερα οι εργαζόμενες μητέρες», τονίζει ο ίδιος.
36

37. Σχέση «ποιότητας» όχι «ποσότητας» αρκετές μητέρες
σήμερα διακατέχονται από τύψεις γιατί «δεν βλέπουν πολλές
ώρες το παιδί» ή «γιατί δεν έχουν το χρόνο να είναι συνέχεια
μαζί του». Σύμφωνα με τον κ. Κούκη, αυτό δεν θα πρέπει να
προκαλεί τύψεις στην μητέρα, γιατί η ποσότητα του χρόνου
δεν έχει σημασία, όσο η ποιότητα. Δεν έχει τόση σημασία
πόσες ώρες βρίσκεται στο σπίτι η μητέρα, αλλά το κατά πόσο
δίνει βαρύτητα στην ανάπτυξη ποιοτικών σχέσεων με το παιδί
ή τα παιδιά της. Ακόμα και μία ώρα κουβέντας πριν κοιμηθούν
το βράδυ ή η παρουσία της σε συγκεντρώσεις γονέων ή
γιορτές ή άλλες παιδικές δραστηριότητες έχει ιδιαίτερη
σημασία για τα παιδιά.
37

38. 4. Ρόλος γυναίκας ως συζύγου
Πρώτα σύζυγοι μετά γονείς. Ένας άλλος τομέας της ζωής
της, στον οποίο θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη σημασία η
εργαζόμενη μητέρα είναι η σχέση της με τον πατέρα – σύζυγό
της. Όπως αναφέρει ο κ. Κούκης, η μητέρα που εργάζεται
υπερβολικά, και νοιώθει ότι δεν είναι επαρκής στα παιδιά της
δίνει όλη την βαρύτητα, το πρωί στη δουλειά και το απόγευμα
ή το βράδυ στα παιδιά της. Αποτέλεσμα; Μοιραία
υποσκάπτεται η σχέση των συζύγων. «Δεν θα πρέπει μονάχα
να φροντίζουμε τα παιδιά μας όταν εργαζόμαστε, θα πρέπει
να φροντίζουμε και τη σχέση μας. Αυτό ισχύει και για τους δύο
γονείς.
Συνεπώς σίγουρα μια μητέρα θα πρέπει να αφιερώσει χρόνο
στα παιδιά τους, όμως το ίδιο θα πρέπει να κάνει και στον
άντρα της. Αυτό μάλιστα, αποτελεί για τη σύζυγο και για τον
σύζυγο πηγή δύναμης για να συνεχιστεί αυτή η δύσκολη
καθημερινότητα», λέει ο ίδιος, τονίζοντας επίσης ότι η μητέρα
θα πρέπει να έχει τον δικό της προσωπικό χρόνο. Για
παράδειγμα, δεν θα πρέπει να θεωρείται ως πολυτέλεια, ούτε
να «βαπτίζεται» ενοχικά ένα χόμπι, ένα γυμναστήριο, μια
έξοδος με την παρέα. Δεν θα πρέπει να εμποδίζεται η
προσωπική ανάπτυξη της μητέρας, γιατί αυτό θα έχει
αντίκτυπο και στην ίδια, και στην οικογένεια της γενικότερα.
38

39. 5. Διάσημες γυναίκες σε καίριες θέσεις
Η Άνγκελα Δωροθέα Μέρκελ ( Angela Dorothea Merkel) το
γένος Κάσνερ, είναι Γερμανίδα πολιτικός (CDU). Στις 22
Νοεμβρίου 2005 το γερμανικό κοινοβούλιο την εξέλεξε στο
αξίωμα του καγκελαρίου της Γερμανίας.
Είναι η πρώτη γυναίκα καγκελάριος της Γερμανίας από την
ίδρυση του Ομοσπονδιακού Κράτους το 1871. Επίσης είναι η
πρώτη πρώην πολίτης της Γερμανικής Λαϊκης Δημοκρατίας
που υπήρξε ηγέτης της επανενωμένης Γερμανίας.
Το Νοέμβριο του 2007 της απονεμήθηκε το Βραβείο
Καρλομάγνος για το έτος 2008. Συμπεριλήφθηκε στη λίστα
που εξέδωσε το περιοδικό Time για τα «Πρόσωπα με τη
Μεγαλύτερη Επιρροή Παγκοσμίως» για το έτος 2012.
39

40. • Γέννηση: 17 Ιουλίου 1954 (1954-07-17) (59 ετών)
Αμβούργο, Δυτική Γερμανία (σήμερα Γερμανία)
• Πολιτικό Κόμμα: Χριστιανοδημοκρατική Ένωση της
Γερμανίας
• Σύζυγος: Ούλριχ Μέρκελ (1977-1982) Γιόακιμ Ζάουερ
(1998-σήμερα
• Σπουδές: Πανεπιστήμιο της Λειψίας
• Επάγγελμα: Φυσικος
‧Θρήσκευμα: Λουθηρανισμός
Η κόρη του λουθηρανού πάστορα Χορστ Κάσνερ και της
δασκάλας Χέρλιντ Κάσνερ γεννήθηκε στις 17 Ιουλίου 1954 στο
Αμβούργο. Λίγο μετά τη γέννησή της, ο πατέρας της ανέλαβε
θέση σε εκκλησία της Ανατολικής Γερμανίας. Έτσι η οικογένεια
μετακόμισε στο Τεμπλίν, 80 χιλιόμετρα περίπου βόρεια του
Βερολίνου. Η Άνγκελα Μέρκελ έζησε μέχρι το 1990 στην
σοσιαλιστική Γερμανική Λαϊκή Δημοκρατία.
Όπως οι περισσότεροι μαθητές, έτσι και η Μέρκελ ήταν
μέλος της επίσημης νεολαίας του σοσιαλιστικού κόμματος, της
Ελεύθερης Γερμανικής Νεολαίας (FDJ). Αργότερα έγινε μέλος
περιφερειακού προεδρείου και γραμματέας αγκίτ προπ της
οργάνωσης, που έμεινε μέχρι το 1984. Από το 1973 μέχρι το
1978 σπούδασε φυσική στην Λειψία.
Τον Δεκέμβριο του 1989, λίγες εβδομάδες μετά την
κατάρρευση του τείχους του Βερολίνου, η Μέρκελ
προσχώρησε στην Δημοκρατική Επαγρύπνηση
(Demokratischer Aufbruch, DA), δημοκρατικό πολιτικό κόμμα
της Γερμανικής Λαϊκής Δημοκρατίας, που είχε ιδρυθεί
πρόσφατα από τους πάστορες Ράινερ Έπελμαν, Φρίντριχ
Σορλέμερ και τον δικηγόρο Βόλφγκανγκ Σνουρ. Δυο μήνες
αργότερα έγινε υπεύθυνη ενημέρωσης τύπου του DA, το
οποίο, ακολουθώντας την πορεία του δυτικογερμανικού CDU,
είχε ως κύριους στόχους την επανένωση των γερμανικών
κρατών και την εγκατάσταση της ελεύθερης οικονομίας στην
ανατολική Γερμανία.
40

41. Αφού το DA πήρε στις ανατολικογερμανικές κοινοβουλευτικές
εκλογές του Φεβρουαρίου 1990 μονάχα 0,9% των ψήφων, ο
πρόεδρος του συμμαχικού ανατολικογερμανικού CDU Λόταρ
ντε Μεζιέρ, του κόμματος που είχε βγει πρώτη δύναμη του
νέου κοινοβουλίου, διόρισε την Μέρκελ κυβερνητική
εκπρόσωπο, ενώ ο ίδιος διατέλεσε τελευταίος πρωθυπουργός
του ανατολικογερμανικού κράτους.
Είναι 55 ετών, Διευθύντρια και Διευθύνουσα Σύμβουλος της
PepsiCo και η ενδεχόμενη αποζημίωσή της ανέρχεται στα
16.2 εκατομμύρια δολάρια. Η Nooyi έκανε πολλά τολμηρά
βήματα για την εταιρεία, τα οποία της βγήκαν σε καλό και
μολονότι δεν έχει κατορθώσει να ξεπεράσει την Coca Cola, η
εταιρεία επεκτείνεται και εξελίσσεται, κάνοντας στροφή σε
41

42. υγιέστερα προϊόντα. Αξίζει να αναφέρουμε πως επιβλέπει
γύρω στους 300.000 εργαζόμενους σε όλο τον κόσμο, σε
εταιρείες όπως η Frito Lay, Lipton και Gatorade, εταιρείες με
τζίρους δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μάλιστα το περιοδικό
FORBES την κατατάσσει δέκατη στη λίστα με τις 100 πιο
ισχυρές γυναίκες του κόσμου για το 2013.
Η Βάσω Αποστολοπούλου αποτελεί αυθεντία στον τομέα
της και μία από τις πιο εμβληματικές γυναίκες επιστήμονες
παγκοσμίως. Με καταγωγή από την Αμαλιάδα της Ηλείας,
γεννήθηκε το 1970 στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, από
γονείς μετανάστες. Σύντομα έδειξε την έφεσή της στα
μαθήματα και μόλις τελείωσε το σχολείο σπούδασε
παθολογία, ανοσολογία και βιοχημεία στο Πανεπιστήμιο της
Μελβούρνης. Η εξέλιξή της με την ολοκλήρωση των σπουδών
42

43. της ήταν ραγδαία, και αφού ολοκλήρωσε το διδακτορικό της
κατέλαβε πανεπιστημιακή έδρα στο Πανεπιστήμιο της
Βικτόρια. Σήμερα κατέχει τη θέση της Αναπληρώτριας
Καθηγήτριας καθώς και της Διευθύντριας της Μονάδας
Ανοσίας και Εμβολίων στο Austin Research Institute. Σκοπός
της ζωής της κυρίας Αποστολοπούλου είναι και παραμένει
ένας και μοναδικός: η εξεύρεση εμβολίου κατά του καρκίνου
του μαστού, αυτής της μάστιγας που ευθύνεται για το θάνατο
εκατομμυρίων γυναικών σε παγκόσμια κλίμακα.
Σε αυτό το στόχο επικεντρώνει την έρευνά της τις τελευταίες
δύο δεκαετίες. Για τις έρευνές της αυτές έχει λάβει αναρίθμητες
διακρίσεις και επαίνους από διεθνείς φορείς. Η Αυστραλία της
έχει δώσει το Παράσημο της Τιμής και έχει ανακηρυχθεί
επανειλημμένα Επιστήμονας της Χρονιάς στη χώρα. Ο τόπος
καταγωγής της, η Αμαλιάδα την ανακήρυξε επίτιμη δήμαρχο,
και το 2003 έλαβε το Βραβείο Μποδοσάκη στον τομέα των
Βιοϊατρικών Επιστημών. Οι έρευνές της είχαν αποτέλεσμα, και
το 2008 μεγάλη φαρμακευτική εταιρία ανέλαβε να
χρηματοδοτήσει την παραγωγή του πρώτου εμβολίου για τον
καρκίνο του μαστού
Τα αποτελέσματα στις ασθενείς που χορηγήθηκε ήταν
θεαματικά, καθώς ο οργανισμός ανταποκρίθηκε αμέσως
παράγοντας φονικά Τ λεμφοκύτταρα, που επιτίθονταν και
κατέστρεφαν μεγάλο μέρος των καρκινικών κυττάρων. Μπορεί
η ίαση να μην είναι πλήρης, ωστόσο το εμβόλιο αντιμετωπίζει
κατά μεγάλο μέρος πολλές από τις παρενέργειες της
ασθένειας και δίνει ελπίδες σε εκατομμύρια γυναίκες. Η Βάσω
Αποστολοπούλου δεν το βάζει κάτω. Έχει, εδώ και μία τριετία
ξεκινήσει έρευνες για άλλες μορφές και εμφανίσεις καρκίνων,
δηλώνοντας αποφασισμένη να παρέχει αποτελεσματική
προστασία απέναντι στην επάρατη νόσο. Εκατομμύρια
άνθρωποι εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε αυτή. Μία
πραγματικά μεγάλη Ελληνίδα.
43

44. Πραγματικό όνομα:Μαρία Αμαλία Μερκούρη
Γέννηση:18 Οκτωβρίου 1920Αθήνα, Ελλάδα
Θάνατος:6 Μαρτίου 1994(73 ετών) ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ, ΗΠΑ
Εθνικότητα:Ελληνική
Είδος Τέχνης:Θέατρο, Κινηματογράφος, Τραγούδι,
Πολιτική:ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Περίοδος:21 Οκτωβρίου 1981 – 2 Ιουλίου 1989
Πολιτικό Κόμμα:ΠΑΣΟΚ
Σύζυγος:Ζυλ Ντασέν
44

45. Η Μελίνα Μερκούρη (Μαρία Αμαλία Μερκούρη) (Αθήνα, 18
Οκτωβρίου 1920– Νέα Υόρκη, 6 Μαρτίου 1994) ήταν
Ελληνίδα ηθοποιός και πολιτικός. Καταγόταν από σπουδαία
οικογένεια πολιτικών. Μεγάλη ηθοποιός βραβευμένη με διεθνή
βραβεία και παγκόσμιας ακτινοβολίας προσωπικότητα
διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού όλων των κυβερνήσεων του
ΠΑΣΟΚ (όπως τόνισε και ο Ανδρέας Παπανδρέου "άντεξε" και
στους 16 ανασχηματισμούς κυβέρνησης που έκανε), από το
1981-1989 και 1993-1994.
Κατά τη διάρκεια της επταετίας (1967-1974) πολέμησε
σφοδρά τη Χούντα, χρησιμοποιώντας τη φήμη και τη λάμψη
που είχε αποκτήσει, με συνέπεια να της αφαιρεθεί η ελληνική
υπηκοότητα.
Έδωσε αρκετές συναυλίες και διοργάνωσε αρκετά μεγάλο
αριθμό πορειών αντιδικτατορικού χαρακτήρα. Επεδίωξε και
συναντήθηκε με πολιτικούς αλλά και με πνευματικές
προσωπικότητες παγκοσμίου κύρους, με σκοπό να τους
ευαισθητοποιήσει ενάντια στη χούντα. Κατά την διάρκεια των
αγώνων της έγιναν εναντίον της απόπειρες δολοφονίας, μία
από τις οποίες παραλίγο να της στερήσει τη ζωή.
Με την πτώση της χούντας επιστρέφει στην Ελλάδα όπου και
εγκαθίστανται μόνιμα πλέον και συνεργαζόμενη με στελέχη
της αντιστασιακής οργάνωσης Π.Α.Κ. και τον Ανδρέα
Παπανδρέου ιδρύουν το Πανελλήνιον Σοσιαλιστικών Κίνημα
αργότερα [Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα]. Κατεβαίνει
υποψήφια στη Β` Πειραιά το 1974 αλλά δεν καταφέρνει να
εκλεγεί βουλευτής, πράγμα το οποίο επιτυγχάνει το 1977.
Διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού , θέση η οποία της έδωσε το
έναυσμα για να ξεκινήσει εκστρατεία για την επιστροφή των
κλεμμένων μαρμάρων της Ακρόπολης από τον Λόρδο Έλγιν,
τα οποία βρίσκονται στις προθήκες του Βρετανικού Μουσείου,
να δημιουργήσει το θεσμό των δημοτικών περιφερειακών
θεάτρων (γνωστά ως ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.) με σκοπό την πολιτιστική
ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας αλλά και τον θεσμό των
45

46. πολιτιστικών πρωτευουσών της Ευρώπης, με πρώτη την
Αθήνα το 1985.
Στη δεύτερη θητεία της στο υπουργείο πολιτισμού δίνει
μεγάλη σημασία στην εισαγωγή του πολιτισμού και της
θεατρικής αγωγής στα σχολεία, αλλά καταβεβλημένη από
πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο άφησε την τελευταία της
πνοή στο νοσοκομείο Memorial της Νέας Υόρκης, την Κυριακή
6 Μαρτίου του 1994.
H 6η Μαρτίου, ημέρα θανάτου της Μελίνας Μερκούρη, έχει
ορισθεί από την UNESCO ως παγκόσμια μέρα πολιτισμού
κατά την οποία απονέμεται το Βραβείο <<Μελίνα Μερκούρη>>
ως βραβείο πολιτιστικής προσφοράς. Το βραβείο αυτό δίνεται
από το 1997 και κάθε δύο χρόνια σε ανθρώπους ή
οργανισμούς για την προσπάθειά τους να διασωθούν μνημεία
πολιτισμού της ανθρωπότητας. Το βραβείο περιλαμβάνει και
μία συμβολική επιταγή ύψους 20000 US$.
46

47. ΒΙΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
«Οι γυναίκες αποτελούν πάνω από το μισό παγκόσμιο
πληθυσμό, αλλά μόνο το ένα πέμπτο των ηγετών των κέντρων
λήψης αποφάσεων του κόσμου.
Οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στην επίσημη πολιτική
σκηνή και συχνά δεν ακούγεται η φωνή τους στη λήψη
αποφάσεων μέσα σε σημαντικούς πολιτικούς χώρους, όπως
το σπίτι και η εργασία. Η έλλειψη της πρόσβασης
στην εκπαίδευση και στους πόρους, τις τοποθετεί σε έντονα
μειονεκτική θέση στην οικονομική σφαίρα. Κάθε μέρα,
γυναίκες σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν τη διάκριση, τη
φτώχεια, τη βία και την κακοποίηση.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις γυναίκες που είναι ήδη
περιθωριοποιημένες: ανάπηρες, γηγενείς, φορείς HIV, άτυπα
εργαζόμενες, μετανάστριες».
Βρετανική Εφημερίδα The Guardian newspape
47

48. 1. Τι είναι η βία κατά των γυναικών;
«Η βία κατά των γυναικών είναι ίσως η πιο επαίσχυντη
παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν κάνει
διαχωρισμό μεταξύ συνόρων, πολιτισμών ή πλούτου. Όσο
συνεχίζεται, δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι κάνουμε
ουσιαστική πρόοδο προς την ισότητα, την ανάπτυξη και την
ειρήνη»
Ο ορισμός της βίας κατά των γυναικών αντιστοιχεί στον
ορισμό που υιοθετήθηκε το 1995 στην 4η Παγκόσμια
Διάσκεψη Γυναικών και αναφέρεται στις παραγράφους 113 και
118 της Πλατφόρμας Δράσης του Πεκίνο (*).
Ο όρος «βία κατά των γυναικών» περιλαμβάνει κάθε
πράξη βίας που στηρίζεται στο φύλο και έχει ως
αποτέλεσμα ή είναι δυνατό να έχει ως αποτέλεσμα, την
σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη ή πόνο για τις
γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέτοιων
πράξεων, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της
ελευθερίας είτε αυτό προκύπτει στην δημόσια είτε στην
ιδιωτική ζωή(παρ. 113).
«Η βία κατά των γυναικών είναι η έκφραση της ιστορικά
διαπιστωμένης ανισότητας στις σχέσεις ισχύος μεταξύ ανδρών
και γυναικών, που οδήγησε στην κυριαρχία των ανδρών επί
των γυναικών και στις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, με
αποτέλεσμα τη παρεμπόδιση της ανάπτυξής τους» (παρ.118).
Επομένως ο όρος βία περιλαμβάνει:
48

49. ‧Τη βία μέσα στην οικογένεια (ενδοοικογενειακή βία).
‧Τη βία γενικά μέσα στην κοινωνία (βιασμός, σεξουαλική
κακοποίηση, σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία,
trafficking/σωματεμπορία).
H βία κατά των γυναικών είναι μεγάλος κίνδυνος για τη
δημόσια υγεία και σημαντική αιτία θανάτου και αναπηρίας για
τις γυναίκες 16-44 ετών. Σε αναφορά της Παγκόσμιας
Τράπεζας εκτιμάται ότι η βία κατά των γυναικών ήταν τόσο
σοβαρή αιτία θανάτου και ανικανότητας μεταξύ των γυναικών
αναπαραγωγικής ηλικίας όσο ο καρκίνος. Πρόκειται για
φαινόμενο διαδεδομένο σε όλες τις κοινωνίες και σε όλες τις
κοινωνικές τάξεις, ανεξάρτητα από το επίπεδο ανάπτυξης, το
βαθμό πολιτικής σταθερότητας, το πολιτισμό ή τη θρησκεία.
Γνωρίζατε ότι:
‧Η πιο συχνή μορφή βίας προέρχεται από τον ερωτικό
σύντροφο. Μία στις τρεις γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της
θα ξυλοκοπηθεί, θα βιασθεί ή με κάποιο άλλο τρόπο θα
κακοποιηθεί από το σύντροφό της.
‧Οι μισές από τις γυναίκες θύματα ανθρωποκτονίας έχουν
δολοφονηθεί από (νυν ή
πρώην) σύζυγο ή
σύντροφο.
‧Μία στις πέντε γυναίκες
κάποια στιγμή στη ζωή της
θα πέσει θύμα βιασμού ή
απόπειρας βιασμού.
‧Οι γυναίκες 15-44 ετών
κινδυνεύουν περισσότερο
από βιασμό ή
ενδοοικογενειακή βία παρά
από καρκίνο, τροχαία
ατυχήματα, πόλεμο ή
ελονοσία.
‧130 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια έχουν υποστεί
ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων.
‧2 εκατομμύρια κορίτσια ανά έτος κινδυνεύουν να υποβληθούν
σε ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων.
49