1. Η Ελλάδα στον Α’Η Ελλάδα στον Α’
Παγκόσμιο ΠόλεμοΠαγκόσμιο Πόλεμο
Ο Εθνικός ΔιχασμόςΟ Εθνικός Διχασμός
Εργασία στο μάθημα τηςΕργασία στο μάθημα της
ΙΣΤΟΡΙΑΣΙΣΤΟΡΙΑΣ
της Μιράντας Φαλιδέατης Μιράντας Φαλιδέα
Ράλλειο ΓυμνάσιοΡάλλειο Γυμνάσιο
Τμήμα Γ’3Τμήμα Γ’3
Σχολικό έτος: 2012-2013Σχολικό έτος: 2012-2013

2. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δίχασεΟ Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δίχασε
την ελληνική ηγεσία και κοινωνία:την ελληνική ηγεσία και κοινωνία:
► ανάμεσα στην πρότασηανάμεσα στην πρόταση
του πρωθυπουργούτου πρωθυπουργού
Βενιζέλου και την θέση τουΒενιζέλου και την θέση του
βασιλιά Κωνσταντίνου ΙΒ΄βασιλιά Κωνσταντίνου ΙΒ΄
σχετικά με τη συμμετοχήσχετικά με τη συμμετοχή
της Ελλάδας στο πόλεμοτης Ελλάδας στο πόλεμο
και στο πλευρό ποιαςκαι στο πλευρό ποιας
συμμαχίαςσυμμαχίας
► Κεντρικές Δυνάμεις ήΚεντρικές Δυνάμεις ή
ΑντάντΑντάντ;;
► Γερμανία ή ΒρετανίαΓερμανία ή Βρετανία;;

3. Η θέση του ΒενιζέλουΗ θέση του Βενιζέλου::
► Θεωρούσε ότι οι ΑγγλογάλλοιΘεωρούσε ότι οι Αγγλογάλλοι
θα επικρατήσουνθα επικρατήσουν
► Έκρινε ότι η Ελλάδα έπρεπε ναΈκρινε ότι η Ελλάδα έπρεπε να
συμμαχήσει με την Αντάντ, ώστεσυμμαχήσει με την Αντάντ, ώστε
να διαφυλάξει τα κέρδη της απόνα διαφυλάξει τα κέρδη της από
τους Βαλκανικούς πολέμουςτους Βαλκανικούς πολέμους καικαι
να διευρύνει τα σύνορά τηςνα διευρύνει τα σύνορά της
(Μεγάλη Ιδέα!)(Μεγάλη Ιδέα!)
► Υποστηρίζεται από:Υποστηρίζεται από:
Την πλειονότητα των λαϊκώνΤην πλειονότητα των λαϊκών
τάξεωντάξεων
Την μεγαλοαστική τάξη (κυρίωςΤην μεγαλοαστική τάξη (κυρίως
της Διασποράς), πουτης Διασποράς), που
προσδοκούσε να ενταχθεί σεπροσδοκούσε να ενταχθεί σε
μια μεγάλη και ισχυρή Ελλάδαμια μεγάλη και ισχυρή Ελλάδα
Η θέση του Βενιζέλου

4. Ποια επιχειρήματα χρησιμοποιεί ο Βενιζέλος για να
πείσει τον βασιλιά για την ανάγκη συμμαχίας με την
Αντάντ;
Μέχρι σήμερον η πολιτική ημών συνίστατο εις διατήρησιν
της ουδετερότητος [...]. Αλλ’ ήδη καλούμεθα να
μετάσχωμεν του πολέμου [...] επ' ανταλλάγμασι, τα οποία
πραγματοποιούμενα θα δημιουργήσωσι μιαν Ελλάδα
μεγάλην και ισχυράν, τοιαύτην οποίαν ουδ’ οι μάλλον
αισιόδοξοι ηδύναντο να φαντασθώσι καν προ ολίγων
ακόμη ετών. [...].
Ε. Βενιζέλος Υπόμνημα προς τον βασιλιά Κωνσταντίνο,
11 Ιανουαρίου 1915.
Πηγή: Βίβλος Ελευθερίου Βενιζέλου, Αθήνα 1964.

5. Η θέση του ΚωνσταντίνουΗ θέση του Κωνσταντίνου
► Ήθελε την Ελλάδα σύμμαχο τωνΉθελε την Ελλάδα σύμμαχο των
Κεντρικών ΔυνάμεωνΚεντρικών Δυνάμεων
► Ήταν πρόβλημα η προσχώρησηΉταν πρόβλημα η προσχώρηση
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίαςτης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
και της Βουλγαρίας στην ίδιακαι της Βουλγαρίας στην ίδια
συμμαχίασυμμαχία
► Σε συνεννόηση με το ΓερμανόΣε συνεννόηση με το Γερμανό
αυτοκράτορα υποστήριζε τηαυτοκράτορα υποστήριζε τη
διαρκή ουδετερότηταδιαρκή ουδετερότητα, με το, με το
επιχείρημα ότι έτσι η Ελλάδα θαεπιχείρημα ότι έτσι η Ελλάδα θα
προστατευθεί από τον πόλεμοπροστατευθεί από τον πόλεμο
(η πιο(η πιο φιλογερμανική στάσηφιλογερμανική στάση
για την Ελλάδα)για την Ελλάδα)
► Υποστηριζόταν από:Υποστηριζόταν από:
Τα μικροαστικά στρώματαΤα μικροαστικά στρώματα
(ανησυχούσαν για ενδεχόμενη(ανησυχούσαν για ενδεχόμενη
ένταξη στην ελληνική οικονομίαένταξη στην ελληνική οικονομία
του ξένου ελληνικού κεφαλαίου)του ξένου ελληνικού κεφαλαίου)
Τις λαϊκές τάξεις, που δενΤις λαϊκές τάξεις, που δεν
επιθυμούσαν άλλο πόλεμοεπιθυμούσαν άλλο πόλεμο
Η θέση του
Κωνσταντίνου

6. Η κωνσταντινική «ουδετερότητα»
Η [...] πολιτική της ουδετερότητας την οποία σταθερά πρόβαλλε [ενν.
ο Κωνσταντίνος] μέχρι την αποπομπή του από τις δυνάμεις της
Entente το καλοκαίρι του 1917, δεν αντιστοιχούσε, βεβαίως,
σε κάποια διάθεση τηρήσεως ίσων αποστάσεων από τους δύο
εμπολέμους συνασπισμούς. Ήταν απλώς η φιλογερμανικότερη δυνατή
πολιτική που μπορούσε να ακολουθήσει μία χώρα της οποίας η
γεωγραφική θέση την καθιστούσε όμηρο των διαθέσεων του
πανίσχυρου βρετανικού στόλου που κυριαρχούσε τότε στην ανατολική
Μεσόγειο. Σε συνεχή τηλεγραφική επικοινωνία με τον γυναικαδελφό
του γερμανού αυτοκράτορα – ερήμην ακόμη και των αντιβενιζελικών
κυβερνήσεών του – είχε εξασφαλίσει την πλήρη έγκριση του Βερολίνου
στο ζήτημα αυτό [...].
Γ. Γιανουλόπουλος «Η ευγενής μας τύφλωσις..», εξωτερική πολιτική και
«εθνικά θέματα» από την ήττα του 1897 έως τη Μικρασιατική
Καταστροφή, δ΄ έκδοση, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2003, σ. 227.

7. Η σύγκρουσηΗ σύγκρουση
► 1915: Η Αντάντ επιχειρεί να καταλάβει τα Δαρδανέλια1915: Η Αντάντ επιχειρεί να καταλάβει τα Δαρδανέλια
► Ο Βενιζέλος θεωρεί ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να συμμαχήσειΟ Βενιζέλος θεωρεί ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να συμμαχήσει
μαζί τηςμαζί της
► Ο Κωνσταντίνος αρνείται και ο Βενιζέλος παραιτείταιΟ Κωνσταντίνος αρνείται και ο Βενιζέλος παραιτείται
► Εκλογές (Μάιος 1915): νίκη του ΒενιζέλουΕκλογές (Μάιος 1915): νίκη του Βενιζέλου
► Κηρύσσει την Ελλάδα σε επιστράτευσηΚηρύσσει την Ελλάδα σε επιστράτευση
► Ο Κωνσταντίνος διαφωνείΟ Κωνσταντίνος διαφωνεί
► Ο Βενιζέλος παραιτείται και πάλι!Ο Βενιζέλος παραιτείται και πάλι!
► Νέες εκλογές (Δεκ. 1915): αποχή του κόμματος τουΝέες εκλογές (Δεκ. 1915): αποχή του κόμματος του
ΒενιζέλουΒενιζέλου
► Νέα κυβέρνηση φιλοβασιλικήΝέα κυβέρνηση φιλοβασιλική

8. Εμπλοκή της Ελλάδας στον πόλεμοΕμπλοκή της Ελλάδας στον πόλεμο
(1915)(1915)
Στο μεταξύ η ΑντάντΣτο μεταξύ η Αντάντ
αποβιβάζειαποβιβάζει
στρατεύματα στηστρατεύματα στη
Θεσσαλονίκη (Οκτ.Θεσσαλονίκη (Οκτ.
1915)1915)

9. ► Η Σερβία δέχθηκε επίθεση από τον βουλγαρικόΗ Σερβία δέχθηκε επίθεση από τον βουλγαρικό
στρατό, κατέρρευσε και τα σερβικά στρατεύματαστρατό, κατέρρευσε και τα σερβικά στρατεύματα
μεταφέρθηκαν στη Μακεδονίαμεταφέρθηκαν στη Μακεδονία
► Γερμανικά και Βουλγαρικά στρατεύματα εισέβαλανΓερμανικά και Βουλγαρικά στρατεύματα εισέβαλαν
στην Ανατολική Μακεδονία (Μάιος 1916)στην Ανατολική Μακεδονία (Μάιος 1916)
► Οι ελληνικές δυνάμεις τηρούν την «ουδετερότητα»Οι ελληνικές δυνάμεις τηρούν την «ουδετερότητα»
και δεν αντιδρούνκαι δεν αντιδρούν
► Το Δ΄ Σώμα Στρατού παραδόθηκε και μεταφέρθηκεΤο Δ΄ Σώμα Στρατού παραδόθηκε και μεταφέρθηκε
αιχμάλωτο στη Γερμανίααιχμάλωτο στη Γερμανία

10. Έλληνες στρατιώτες στο Γκέρλιγκ με την παγκοσμίωςΈλληνες στρατιώτες στο Γκέρλιγκ με την παγκοσμίως
πρωτότυπη ιδιότητα των αιχμαλώτων -πρωτότυπη ιδιότητα των αιχμαλώτων -
φιλοξενούμενων;φιλοξενούμενων;

11. Οι Επίστρατοι και το κίνημα τηςΟι Επίστρατοι και το κίνημα της
Εθνικής ΆμυναςΕθνικής Άμυνας
► Ιούνιος 1916: μετά από αυτά τα γεγονότα η ΑντάντΙούνιος 1916: μετά από αυτά τα γεγονότα η Αντάντ
απαιτεί από τον Βασιλιά τον αφοπλισμό τωναπαιτεί από τον Βασιλιά τον αφοπλισμό των
ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, τις οποίεςελληνικών ενόπλων δυνάμεων, τις οποίες
διοικούσε.διοικούσε.
► Ο βασιλιάς αποδέχτηκε το αίτημα, αλλά έδωσεΟ βασιλιάς αποδέχτηκε το αίτημα, αλλά έδωσε
εντολή οι έφεδροι που απολύονταν ναεντολή οι έφεδροι που απολύονταν να
οργανώνονται σε συνδέσμουςοργανώνονται σε συνδέσμους
► Έτσι δημιουργήθηκαν οι Επίστρατοι, μιαΈτσι δημιουργήθηκαν οι Επίστρατοι, μια
φιλοβασιλική οργάνωση με περίπου 200.000 μέληφιλοβασιλική οργάνωση με περίπου 200.000 μέλη

12. ΕπίστρατοιΕπίστρατοι

13. Εθνική Άμυνα και ΠροσωρινήΕθνική Άμυνα και Προσωρινή
Κυβέρνηση ΘεσσαλονίκηςΚυβέρνηση Θεσσαλονίκης
► Παράλληλα βενιζελικοί δημιούργησαν στηΠαράλληλα βενιζελικοί δημιούργησαν στη
Μακεδονία μια οργάνωση, την Εθνική ΆμυναΜακεδονία μια οργάνωση, την Εθνική Άμυνα
► 17 Αυγ. 1916: Πραγματοποίησαν κίνημα στη17 Αυγ. 1916: Πραγματοποίησαν κίνημα στη
Θεσσαλονίκη ζητώντας τη συμμετοχή της ΕλλάδαςΘεσσαλονίκη ζητώντας τη συμμετοχή της Ελλάδας
στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντστον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ
► Ο Βενιζέλος εγκατέστησε Προσωρινή ΚυβέρνησηΟ Βενιζέλος εγκατέστησε Προσωρινή Κυβέρνηση
στη Θεσσαλονίκη με το στρατηγό Δαγκλή και τοστη Θεσσαλονίκη με το στρατηγό Δαγκλή και το
ναύαρχο Κουντουριώτη και διέταξε επιστράτευση,ναύαρχο Κουντουριώτη και διέταξε επιστράτευση,
ώστε ελληνικά στρατεύματα να πολεμήσουν στοώστε ελληνικά στρατεύματα να πολεμήσουν στο
πλευρό της Αντάντ.πλευρό της Αντάντ.

14. Επαναστατική ΤριανδρίαΕπαναστατική Τριανδρία
Βενιζέλος Κουντουριώτης ΔαγκλήςΒενιζέλος Κουντουριώτης Δαγκλής

15. Η πρώτη προκήρυξη τηςΗ πρώτη προκήρυξη της
επαναστατικής κυβέρνησηςεπαναστατικής κυβέρνησης

16. Ο Εθνικός ΔιχασμόςΟ Εθνικός Διχασμός
► Με αυτές τις κινήσεις η πολιτική κρίση πουΜε αυτές τις κινήσεις η πολιτική κρίση που
εκδηλώθηκε τον Φεβρουάριο του 1915 για πρώτηεκδηλώθηκε τον Φεβρουάριο του 1915 για πρώτη
φορά, ως διαφωνία μεταξύ του πρωθυπουργούφορά, ως διαφωνία μεταξύ του πρωθυπουργού
Βενιζέλου και του βασιλιά ΚωνσταντίνουΒενιζέλου και του βασιλιά Κωνσταντίνου
κλιμακωνόταν διαρκώς με αποτέλεσμα…κλιμακωνόταν διαρκώς με αποτέλεσμα…
► καλοκαίρι 1916: δύο αντίπαλα κέντρα εξουσίαςκαλοκαίρι 1916: δύο αντίπαλα κέντρα εξουσίας
στην Ελλάδα (στην Ελλάδα (φιλοβασιλική κυβέρνησηφιλοβασιλική κυβέρνηση
ΑθηνώνΑθηνών ή «κράτος των Αθηνών» -ή «κράτος των Αθηνών» - βενιζελικήβενιζελική
κυβέρνηση Θεσσαλονίκηςκυβέρνηση Θεσσαλονίκης ή «κράτος τηςή «κράτος της
Θεσσαλονίκης»)Θεσσαλονίκης»)
► Τελικά είχαμε την πρώτη εμφύλια σύγκρουση στηνΤελικά είχαμε την πρώτη εμφύλια σύγκρουση στην
Ελλάδα του 20ου αιώναΕλλάδα του 20ου αιώνα

17. Ο ρόλος της εκκλησίαςΟ ρόλος της εκκλησίας
Το κατά Βενιζέλου «Ανάθεμα»Το κατά Βενιζέλου «Ανάθεμα»
► Οι μητροπολίτες της λεγόμενηςΟι μητροπολίτες της λεγόμενης
Παλαιάς Ελλάδας υπό τονΠαλαιάς Ελλάδας υπό τον
Αρχιεπίσκοπο Αθηνών ΘεόκλητοΑρχιεπίσκοπο Αθηνών Θεόκλητο
συντάσσονται με τον Κωνσταντίνο,συντάσσονται με τον Κωνσταντίνο,
ενώ οι μητροπολίτες των «Νέωνενώ οι μητροπολίτες των «Νέων
Χωρών» με τον Βενιζέλο.Χωρών» με τον Βενιζέλο.
► Στις 12 Δεκεμβρίου 1916Στις 12 Δεκεμβρίου 1916
διοργανώνεται ογκώδηςδιοργανώνεται ογκώδης
αντιβενιζελική πορεία. Μεαντιβενιζελική πορεία. Με
επικεφαλής την Ιερά Σύνοδο, οιεπικεφαλής την Ιερά Σύνοδο, οι
διαδηλωτές κατευθύνονται στοδιαδηλωτές κατευθύνονται στο
Πεδίο του Άρεως για ναΠεδίο του Άρεως για να
αναθεματίσουν τον «σατανά» τηςαναθεματίσουν τον «σατανά» της
πολιτικής ζωής του τόπουπολιτικής ζωής του τόπου
Ελευθέριο Βενιζέλο. Οι πέτρες τουΕλευθέριο Βενιζέλο. Οι πέτρες του
Αναθέματος ρίχτηκαν στο ΠεδίονΑναθέματος ρίχτηκαν στο Πεδίον
του Άρεως.του Άρεως.

18. Αντίκτυπος πολιτικού διχασμού στηνΑντίκτυπος πολιτικού διχασμού στην
κοινωνίακοινωνία

19. Δυναμική επέμβαση της Αντάντ καιΔυναμική επέμβαση της Αντάντ και
έξωση του βασιλιάέξωση του βασιλιά
► Σε αυτό το πλαίσιο, η Αντάντ προσπάθησε να καταλάβειΣε αυτό το πλαίσιο, η Αντάντ προσπάθησε να καταλάβει
την Αθήνα, αλλά δυνάμεις του βασιλιά απώθησαν τατην Αθήνα, αλλά δυνάμεις του βασιλιά απώθησαν τα
συμμαχικά στρατεύματα στον Πειραιάσυμμαχικά στρατεύματα στον Πειραιά
► Νοέμβριος 1916: Το «κράτος Αθηνών» εξαπέλυσε διώξειςΝοέμβριος 1916: Το «κράτος Αθηνών» εξαπέλυσε διώξεις
εναντίον των βενιζελικών (35 νεκροί)εναντίον των βενιζελικών (35 νεκροί)
► Η Αντάντ κατέλαβε τον Πειραιά και επέβαλε αυστηρόΗ Αντάντ κατέλαβε τον Πειραιά και επέβαλε αυστηρό
αποκλεισμό στη «βασιλική» Ελλάδααποκλεισμό στη «βασιλική» Ελλάδα
► Απαίτησε την απομάκρυνση του ΚωνσταντίνουΑπαίτησε την απομάκρυνση του Κωνσταντίνου
► Ιούνιος 1917: Ο Κωνσταντίνος εγκαταλείπει τη χώρα,Ιούνιος 1917: Ο Κωνσταντίνος εγκαταλείπει τη χώρα,
αφήνοντας το θρόνο στο γιο του Αλέξανδρο (δεναφήνοντας το θρόνο στο γιο του Αλέξανδρο (δεν
παραιτήθηκε!)παραιτήθηκε!)

20. Η εικόνα του Κωνσταντίνου στιςΗ εικόνα του Κωνσταντίνου στις
χώρες της Αντάντχώρες της Αντάντ

21. Νέα διακυβέρνηση Βενιζέλου (1917)Νέα διακυβέρνηση Βενιζέλου (1917)
► Ο Βενιζέλος φθάνει στην Αθήνα και σχηματίζειΟ Βενιζέλος φθάνει στην Αθήνα και σχηματίζει
κυβέρνησηκυβέρνηση
► Επαναφέρει τη βουλή που είχε εκλεγεί το 1915Επαναφέρει τη βουλή που είχε εκλεγεί το 1915
(Βουλή των Λαζάρων)(Βουλή των Λαζάρων)
► Απολύει χιλιάδες «φιλοβασιλικούς» δημοσίουςΑπολύει χιλιάδες «φιλοβασιλικούς» δημοσίους
υπαλλήλους και στρατιωτικούς. Κάποιοιυπαλλήλους και στρατιωτικούς. Κάποιοι
εξορίστηκαν στην Κορσική.εξορίστηκαν στην Κορσική.
► Κηρύσσει πόλεμο στις Κεντρικές ΔυνάμειςΚηρύσσει πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις
► Ελληνικά στρατεύματα πολεμούν με Αντάντ στιςΕλληνικά στρατεύματα πολεμούν με Αντάντ στις
τελευταίες μάχες στη Μακεδονία (1918)τελευταίες μάχες στη Μακεδονία (1918)

22. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος με τον Π. Δαγκλή
και τον Π. Κουντουριώτη σε λαϊκή λιθογραφία
της εποχής
Φωτογραφία
1916-1917