Whitepaper: Klavertje4 model "Sociale Media voor scholen"

DE (ONDERWIJS)WERELD
DRAAIT DOOR!

Klavertje4model: Sociale media voor scholen

Door:
Marcel Kesselring
Maud van Zandvoort
April 2012

3

INTRODUCTIE
De wereld en onze samenleving veranderen door de massale inzet van ICT en sociale media en de
vloedgolf van laagdrempelige informatie. Ons leven en zeker ons werk, verandert ingrijpend door
het gebruik van al die media en informatie. We communiceren steeds meer digitaal via moderne
apparatuur. We communiceren ook directer en sneller en verwachten dat anderen dat ook doen.
Veel scholen zitten in een observatiefase, zijn bewust van de ontwikkelingen. Ze begrijpen deels
de potentie van sociale media en ontplooien verkennende activiteiten, welke vaak worden
gedaan door individuele docenten. Er zit nog geen strategie achter omdat men vaak niet weet
waar te beginnen.

Veel scholen hebben vaak wel voldoende ICT-voorzieningen en beschikken over digitale
schoolborden die het werken met sociale media uitstekend mogelijk maken. Toch worden
digitale schoolborden voornamelijk traditioneel gebruikt en sluiten bestaande
onderwijsmethoden beperkt aan op de manier waarop leerlingen willen en kunnen leren.

Onze leerlingen zijn inmiddels mediavaardiger dan hun leerkrachten. Uit recent onderzoek (Mijn
Kind Online, 2012) blijkt dat scholieren van middelbare scholen ook steeds mediawijzer worden.
Meer dan de helft (53 procent) houdt de reputatie van het medium in het achterhoofd bij het
verwerken van het nieuws en een meerderheid (54 procent) zegt informatie op een andere plek
te checken. En dat zouden meer mensen moeten doen, zoals onlangs bleek bij de hype omtrent
“bangalijsten”. Arie Boomsma vertelde primetime bij DWDD dat er een meisje zelfmoord pleegde
omdat ze op een bangalijst zou staan en diverse kranten buitelden over elkaar om de scherpe
kop van het AD met een eigen verhaal te pareren. Het AD is echter minder zeker van zijn zaak
dan de kop doet vermoeden, blijkt aan het einde van het artikel. De conclusie is misschien wel
dat de helft van onze leerlingen zijn feiten beter checkt dan deze ‘journalisten’.

Marcel Kesselring over bangalijsten in het nieuws:

https://marcelkesselring.wordpress.com/2012/03/29/lesje-
mediawijsheid-112-of-toch-niet/

Onderzoek mijn kind online:

http://www.mijnkindonline.nl/uploads/Rapport%20Mobiel%20Hey-whats-app.pdf


4

HET SPEELKWARTIER IS OVER!
Onze leerlingen leren anders, meer informeel, meer audiovisueel, verwachten sneller reacties
van anderen, worden getriggerd door games en hun informatieverwerking sluit steeds minder
aan bij bestaande boeken en methodes. Sociale media zijn makkelijk toegankelijk, attractief en
meestal gratis, maar het blijven middelen en geen doel op zich. Het is belangrijk dat scholen
beginnen met sociale media verantwoord en structureel te verankeren. Verantwoord in de zin
van pedagogisch, didactisch, maatschappelijk, technologisch en financieel.

Maar waar begin je als school op een onbekend terrein? Sommige scholen beginnen met sociale
media, gaan op de bonnefooi op reis en zien wel wat ze tegenkomen. Andere scholen beginnen
met een visie en vergeten op reis te gaan.

Stoppen met brandjes blussen

Of haal je er een expert bij? Zoeken naar een sociale media expert is niet eenvoudig in een markt
waar veel zelfbenoemde experts rondlopen die vaak het onderwijsveld niet kennen. Daarnaast
moet je jezelf afvragen of je als school brandjes wilt blijven blussen. Wat schiet je er structureel
mee op door leerkrachten naar twitter-les te sturen na een incident?

Kies voor een duurzame oplossing door integrale aanpak! Sociale media zijn minder moeilijk dan
je denk, maar je moet de samenhang zien, zodat je op 4 relevante terreinen tegelijk kunt
handelen.

Karen Romme over sociale media ‘experts’:

http://www.karenromme.nl/de-nieuwe-kwakzalvers/

Zoetermeerse leraren krijgen les in social media:

http://www.primaonderwijs.nl/vo/leraren-zoetermeer-op-twitter-les/


5

KLAVERTJE4MODEL (#K4M)
Een klavertjevier wordt sinds de middeleeuwen beschouwd als een geluksbrenger. Elk deelblad
stelt iets voor: het eerste hoop, het tweede vertrouwen, het derde liefde en het vierde
vanzelfsprekend geluk. Iets wat scholen in deze roerige tijden hard nodig hebben. Als we het
klavertjevier zien als een geluksbrenger voor inzet van sociale media op scholen dan ziet het
“klavertje4 sociale media model” (#k4m) er als volgt uit:

Afbeelding: Klavertje 4
sociale media model

#k4m

De vier klaverblaadjes staan voor:

1. Didactische meerwaarde; didactisch inzetten van sociale media in de klas
2. Digitaal burgerschap; hoe gaan we met elkaar om in de online wereld
3. Samenwerken; inzetten van sociale media voor het faciliteren van kennisdeling
4. Externe communicatie; integreren van sociale media in de externe communicatie ten behoeve
van de schoolprofilering

Daarnaast groeien klavertjes 4 natuurlijk niet in de lucht, maar bodemsamenstelling en de
vervuiling van de ondergrond bepalen of een klavertje 4 tot bloei komt. Als we dit vertalen naar
scholen betekent dit dat we het hebben over “organisatie en middelen”.


6

1. Didactische meerwaarde

Leerlingen maken al veelvuldig gebruik van sociale media, waardoor ze zichzelf allerlei nieuwe
vaardigheden aanleren. Leraren kunnen deze kloof makkelijker overbruggen dan vele denken. De
juiste toepassing en integratie van sociale media kan een grote meerwaarde hebben in het
leerproces. Juist in die effectieve toepassing schuilt de waardering voor de leraar, ook vanuit de
leerlingen. Je hoeft niet vingervlug te zijn om het nu van sociale media te laten zien! De snelle
opkomst van ICT en sociale media vraagt om een vorm van sociaal constructivistisch leren waarbij
er van uit wordt gegaan dat kennis door iedereen op een eigen wijze wordt geconstrueerd. Niet
het ontvangen van informatie, maar het samen verwerken van deze informatie is het centrale
proces bij het sociaal-constructivisme. Op deze manier leren leerlingen van elkaar. Zo leren ze
zelf de wereld ontdekken: informatie verzamelen en op de juiste manier gebruiken. Dat werkt
motiverend; leerlingen halen zo het beste uit zichzelf en helpen elkaar. De leraar is de spin in het
web, geeft sturing waar het nodig is en stimuleert de leerlingen om elkaar te helpen.

De 6 stappen didactiek kan als volgt worden beschreven:

1. Activeren voorkennis/ aanscherpen leervragen
2. Zelf informatie selecteren (#zoeken)
3. Leerinteractie (expliciteren incl. beste oplossing)
4. Presenteren (bijv. via sociale media of digitaal schoolbord)
5. Leerkracht valideert
6. Reflectie

Zo begin je met sociale media in kleine stapjes:

• Begin met 1 of 2 vakken in de week
• Maak er een project van (bijv. 3 maanden of van toetsperiode tot toetsperiode)
• Formuleer leeropdrachten/leerarrangementen (max.10), planning en doelen
• Pas slechts enkele sociale media toe
• Experimenteer met didactieken (bijv. het bovenstaande model)
• Registreer de leeropdrachten en ervaringen
• Ga tijdens elke reflectie in op “mediawijsheid”
• Rond het project af met evaluatie en bespreek dit met collega’s
• Voortdurend: privacy instellingen checken


7

Hoe ziet dit er uit in de praktijk? Een voorbeeld!


8

2. Digitaal Burgerschap

Wat betekenen sociale media voor onze samenleving en onze veiligheid? Is het een kans of een
bedreiging? Niemand weet op dit moment waar de grenzen liggen.

Welke weg gaan we kiezen als maatschappij en als school? Duidelijk is dat we met elkaar de
dialoog aan moeten gaan over hoe we met elkaar omgaan. Gedragsregulering, ofwel richten op
verstorend gedrag van leerlingen door bijvoorbeeld het verbieden van mobieltjes in de klas lijkt
een veilige keuze. Echter, verbieden zou weleens juist een averechts effect kunnen hebben, denk
hierbij aan de drooglegging in Amerika in de jaren 20 om de productie en verkoop van alcohol
geheel te verbieden. Daarmee probeerde men het alcoholgebruik en alcoholisme te bannen met
als resultaat dat er massaal werd overgaan op illegale consumptie en stijging van de criminaliteit.

Cyberpesten zou je kunnen aanpakken door leerlingen te vertellen dat ze niet mogen
cyberpesten. Maar de volgende dag halen ze een digitale grap uit die zeer kwetsend is. Als je
leerlingen daarop aanspreekt , dan ontkennen ze dat ze digitaal pesten omdat zij dit als een grap
zagen. Je kunt het als leraar ook positief insteken en proactief hier mee omgaan, zoals te lezen in
het voorbeeld van Remco Pijpers “Hoe praat je met kinderen over foute humor op internet?”

Nog een voorbeeld van gedragstimulering is “S-TV Broadcast Your School”, een programma
gemaakt door middelbare scholieren in Brabant. Samen met leerlingen media maken waardoor
leerlingen nog mediawijzer en leerkrachten meer mediavaardig worden.

Digitaal burgerschap betekent dus dat we bewust en verantwoord met sociale media om weten
te gaan (mediawijsheid), weten welke informatie je deelt met wie (privacy) en goed informatie
op waarde weten te schatten door bronnen te checken maar ook samen afspreken over hoe je
met elkaar wil omgaan, zoals beschreven in het blog “Lente in het onderwijs, weg met sociale
media” van Marcel Kesselring.

TNO’s visie op sociale media in de openbare orde op veiligheid:

http://www.tno.nl/downloads/TNO_SocialeMedia_veiligheidsdomein1.pdf

“Hoe praat je met kinderen over foute humor op internet?”:

http://lenteinhetonderwijs.nl/hoe-praat-je-met-kinderen-over-foute-humor-op-
internet/

Marcel Kesselring over lente in het onderwijs:

http://www.frankwatching.com/archive/2011/12/30/lente-in-het-onderwijs-weg-
met-angst-voor-social-media/


9

3. Samenwerken

Samenwerken met collega’s

Sociale media biedt veel mogelijkheden om efficiënter tijden plaatsonafhankelijk samen te
werken en online kennis te delen. Veel scholen bezitten echter nog geen intranet, laat staan een
sociaal intranet. En als er een intranet is, dan is deze ingericht op samenwerken. Recent
onderzoek onder leraren gaf aan dat de belangrijkste oorzaak voor de hoge werkdruk ligt bij
vergaderingen, niet-lesgevende taken en ondersteuning van ICT middelen. Als er geen sturing en
facilitering plaatsvindt vanuit directies gaan leraren op zoek naar andere wegen. Vaak blijft het
echter nog hangen in het delen van documenten via tools als dropbox. Werkdruk verlagen kun je
door intern slim samen te werken met collega’s, maar ook extern met vakgenoten. Op LinkedIn
zijn er specifieke onderwijs groepen zoals PO Netwerk (4,827 leden), VO netwerk (5.000 leden) of
Onderwijs2.0 (ruim 7.000 leden). Kortom, je staat er als leraar niet alleen voor, maak gebruik van
de kennis van je vakbroeders.

Samenwerken met ouders

“Ouders en school hebben hetzelfde doel: kinderen begeleiden in hun ontwikkeling. Ze kunnen
elkaar hierbij helpen. Ouderbetrokkenheid heeft een positief effect op leerlingprestaties en
daarom is een goede samenwerking hierin essentieel” aldus minster van Bijsterveldt van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Samenwerking met ouders gaat niet vanzelf, maar hoe
betrek je ouders meer bij het onderwijs, terwijl de tijd dat ouders en leerkrachten elkaar kunnen
zien steeds beperkter wordt? Net als in de rest van de samenleving zullen ook op en rond school
de mogelijkheden van internet een belangrijke rol spelen in het vinden van een antwoord.

Als je nu op een schooldag om half negen in de ochtend op een willekeurig schoolplein in
Nederland kijkt, dan zie je (bijna) alle ouders van kinderen van groep 1 t/m 4. Vanaf de
middenbouw zie je steeds minder ouders op het schoolplein en op de middelbare school zie je
helemaal geen ouders meer.

Betekent dit dat ouders minder betrokken zijn dan vroeger? Nee! Ouders zijn nog steeds
betrokken bij de ontwikkeling van hun kind, echter moet je ze via andere kanalen benaderen.
Ouders raken steeds meer bekend met “Het Nieuwe Werken”, waarin mensen continu online zijn
en waar tijd en plaats een nieuwe betekenis krijgen.

Op menig basisschool stopt de directeur of leerkracht briefjes in de tassen van de kinderen,
terwijl die berichten ook rechtstreeks in de broekzak van vader en moeder gestopt kunnen
worden. Daar waar de smartphone zit! In het geval van gescheiden ouders bereik je ze op deze
manier meteen allebei.

Ouderbetrokkenheid valt of staat met communicatie en wel communicatie op basis van
gelijkwaardigheid. Scholen moeten gaan nadenken over hoe en wat ze willen bereiken en hoe ze
met ouders het gesprek aangaan om ouderbetrokkenheid te bevorderen. Kiezen voor moderne
communicatie kanalen en niet blijven hangen in traditionele communicatie kanalen. Er zijn al
voldoende commerciële partijen (MaxClass, Schoudercom, Klascontact) die hier mee aan de slag
zijn gegaan, maar het kan ook heel eenvoudig. Neem het voorbeeld van Basisschool Klinkers.


10

Leerkracht Jos Montulet van Basisschool Klinkers maakt regelmatig foto’s van activiteiten in de
klas om ouders meer inzicht te geven in wat er in de klas gebeurd. Hij zet de foto’s via Twitpic op
Twitter waar ouders die @unit2maansteen volgen enthousiast op reageren. Door dit
laagdrempelig contact weten ouders de leerkracht te vinden en zien en voelen ze dat de deur
open staat. Zoals Minister Van Bijsterveldt wil dat “ouderbetrokkenheid” op de agenda van
scholen staat. Zij onderstreept dit met de campagne “ouder en school samen” die ouders en
scholen faciliteert om met elkaar in gesprek te treden.

Facebookpagina ‘Ouders en school samen’:

https://www.facebook.com/oudersenschoolsamen

Artikel Rijksoverheid over Facebookpagina ‘Ouders en school samen’:

http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2012/04/11/facebookpagina-voor-
samenwerking-ouders-en-scholen.html

Leerkracht Jos Montulet op Twitter @Unit2Maansteen:

http://twitter.com/#!/unit2maansteen


11

4. Externe communicatie

Vorig jaar schreef Marcel Kesselring in zijn blog “van #rotschool naar #topschool @socialmedia”
over het feit dat scholen in het kader van profilering op zoek zouden moeten gaan naar hun
identiteit en het schoolhart. Vanuit hun identiteit zouden zij de externe communicatiekanalen
(online en offline) op hun hart moeten laten afstemmen. De belangrijkste doelgroepen voor
scholen zijn aanwezig op sociale media. Het is dus logisch om bijvoorbeeld Twitter, Facebook of
YouTube daar voor in te zetten.

Het Connect College heeft het begrepen en heeft hun visie op leren in een veranderende wereld
prachtig vorm gegeven in een YouTube filmpje. Het filmpje vat hun ambitie en opdracht samen
om het leren op hun school te vernieuwen, zodat onze leerlingen optimaal voorbereid worden
voor de toekomst.

Ook in het basisonderwijs is een mooi voorbeeld te vinden van obs De Achtbaan, waar kinderen
het verhaal van de school vertellen.

Elke nieuwe leerling, ouder, werkzoekende krijgt al direct een
goed beeld waar deze scholen voor staan, precies op de manier
zoals Simon Sinek heeft aangegeven met “The Golden Circle”.
Een goede reputatie en een goed imago als school kan een
positief effect hebben op verschillende fronten: minder verloop,
trotse docenten, gemotiveerde leerlingen, een prettig
schoolklimaat en grotere aantrekkingskracht op nieuwe
leerlingen en docenten.

Marcel Kesselring’s blog “Van #rotschool naar #topschool @socialmedia”:

http://www.frankwatching.com/archive/2011/09/30/van-rotschool-naar-topschool-
socialmedia/

Connect College op YouTube:

http://www.youtube.com/watch?v=JCdZxD3xMwc

OBS De Achtbaan op YouTube:

http://www.youtube.com/watch?v=mH9JzUgI8V4

Simon Sinek over “The Golden Circle”:

http://www.ted.com/talks/simon_sinek_how_great_leaders_inspire_action.html


12

VERANTWOORD EN STRUCTUREEL VERANKEREN VAN SOCIALE
MEDIA IN DE ONDERWIJSPRAKTIJK
Sociale media komt als vloedgolf over scholen heen. Het “klavertje4model” kan scholen helpen
om niet kopje onder te gaan door een integrale kijk te hebben op sociale media. Wat betekent dit
voor mijn onderwijs? Wat betekent dit voor mijn leerlingen en leraren? Uiteindelijk hebben alle
vier de bladen (didactische meerwaarde, digitaal burgerschap, samenwerking en externe
communicatie) van het klavertjevier een verband met elkaar. Kiest een school voor een aanpak
vanuit dit model, dan creëert het draagvlak onder leraren, leerlingen en ouders, en dat allemaal
tegelijk.

Uitgaande van dit model is het advies om gefaseerd sociale media toe te passen. Iedere school is
anders en heeft zijn eigen tempo, maar gelukkig kun je met eenvoudige actiepunten, grote
stappen vooruit zetten. Relevante inzet van sociale media is maatwerk dat begint met een
gezamenlijke visie. Het is net als leren surfen, waar je eerst begint met peddelen, dan gaat
proberen te staan om vervolgens te surfen. Door gebruik te maken van het “klavertje4model”
trotseren scholen dadelijk de hoogste golven!

Als je wilt leren surfen heb je soms de wind mee, soms tegen. Maar wat je vooral nodig hebt is
windKRACHT!


13

OVER MARCEL KESSELRING

Marcel Kesselring heeft ruime ervaring als adviseur in profit
(Unilever, Heineken) en non-profit sector (Het Nederlandse Rode
Kruis), maar sinds enkele jaren is onderwijs zijn speelveld. Hij is
een praktijkmens, wil dingen doen die het verschil maken (Can
Do!) en is altijd op zoek naar verbeteringen. Daarbij denkt hij vaak
buiten de kaders om, om te komen tot nieuwe inzichten. Mensen
typeren hem als gepassioneerd, hart voor onderwijs, netwerker,
open, strategisch, inspirerend, kenniswerker en praktisch.

Marcel is tevens een bekende edublogger bij Frankwatching. Op
zijn Back2school blog deelt hij zijn kennis en ervaringen in zijn reis in de onderwijswereld. In zijn
bagage zit expertise op het gebied van kennismanagement, sociale media, het nieuwe werken,
community management, innovatie en onderwijsvernieuwing.

Marcel is mede-initiatiefnemer van “Lente in het Onderwijs”, een initiatief van
edubloggers welke als doelstelling heeft om alle positieve energie rondom social media te
mobiliseren en te verbinden in het onderwijs.

Marcel is tevens lid van redactieraad van “Het Kind”. (http://hetkind.org/redactie/)

Publicaties:

SP!TS | Interview “Niet aanpakken, maart opvoeden” (5 April 2012)
Frankwatching | “Van #rotschool naar #topschool @social media (September 2011)
Frankwatching | “Social media & tools in het onderwijs: inspirerende praktijkvoorbeelden”
(maart 2012)
Frankwatching | “Lente in het onderwijs, weg met angst voor social media!” (December 2012)
Back2School | “Lesje #mediawijsheid: 1+1=2 , of toch niet?” (April 2012)

Mobiel | +31 (0) 6 813 613 42

E-mail | marcel.kesselring@innofun.nl

Twitter | @marathonkeje

LinkedIn | http://www.linkedin.com/in/marcelkesselring


14

OVER MAUD VAN ZANDVOORT
Maud van Zandvoort heeft uitgebreide ervaring in
commerciële omgevingen en in het begeleiden van grote
projecten. Van daaruit heeft zij zich breder
ontwikkeld tot trainer/adviseur voor het onderwijs bij Edux.
Sinds 2011 is verantwoord innoveren in het onderwijs haar
uitdaging. Haar passie ligt vooral in het meenemen van mensen
in het anders kijken en anders doen met betrekking tot de
kansen die er zijn voor sociale media in het onderwijs. Haar
missie is om kinderen betrokken en uitgedaagd te krijgen in het
onderwijs, zodat ze goed voorbereid zijn op de 21e eeuw.

Mijn interessegebieden:

Verbinden, als groep en individu, ontwikkelen, groeien, inspireren, onderwijsinnovatie, kracht
van het systeem, oplossingsgericht denken en doen, persoonlijk leiderschap, Covey.

Mobiel | +31 (0) 6 21260121

E-mail | maud.van.zandvoort@innofun.nl

Twitter | @maudvzandvoort

LinkedIn | http://nl.linkedin.com/pub/maud-van-zandvoort


15

WERKWIJZE VAN INNOFUN
Geen school is gelijk. Innofun ondersteunt de verscheidenheid van het onderwijs en is er van
overtuigd dat sociale media voor ieder type school toegevoegde waarde heeft. Onze adviseurs
gaan graag samen met u op zoek naar relevante toepassingen voor uw school.

Over Innofun

Onze naam Innofun zegt het al: wij staan voor fundamentele innovatie van uw onderwijs. Wij
helpen scholen om ICT en sociale media op inspirerende wijze in te zetten. Zo wordt
onderwijsvernieuwing plezierig om te ervaren: Fun!

Heeft u vragen over sociale media, internet en onderwijs? De opleidingen, trainingen en
workshops van Innofun helpen u bij het vinden van de antwoorden. U maakt gebruik van het
hypermoderne eLab. In het eLab krijgt u input via videofilmpjes, voorbeelden en opvattingen van
experts, onderwijsprofessionals en critici. Onze trainers begeleiden u met oefeningen en
demonstraties om antwoorden te formuleren. Zo komt u tot uw eigen mening en visie. U gaat
gegarandeerd met nieuwe inzichten en concrete ideeën naar huis.

De dienstverlening van Innofun bestaat uit trainingen, workshops, innovatiesessies en advies.
Voor wie? Een brede groep van onderwijsprofessionals: leerkrachten, onderwijskundigen,
directeuren en bestuurders. Zowel individueel als in teamverband. Wij stemmen de inhoud van
alle sessies af op de vragen en doelstellingen van uw school.

Over het eLab

Innofun heeft het eLab ontwikkeld om u de wereld van ICT en sociale media te laten ervaren. U
ziet praktijkvoorbeelden van hoe u sociale media en internet op verantwoorde wijze in uw
onderwijspraktijk kunt toepassen. Het eLab bestaat uit verschillende ruimtes. Hier staan
computers en laptops, er liggen tablets, er zijn tafels met touchschermen en indrukwekkende
mediawanden.

Het eLab bevat een kennisbank met vele filmpjes, praktijkvoorbeelden, websites, artikelen,
demonstraties en oefeningen die zijn afgestemd op leervragen van leerkrachten in heel
Nederland. Er is vooral veel ruimte voor een dialoog en om ervaringen uit te wisselen.

Kunt u niet wachten om een kijkje te nemen in het eLab? Op www.innofun.nl/eLab staat een
videofilmpje voor u klaar.

Contactgegevens:

Stadionstraat 20 Postbus 2086
4815 NG Breda 4800 CB Breda

T: +31 (0)76 524 55 65 info@innofun.nl
F: +31 (0)76 524 55 01 www.innofun.nl


Whitepaper: Klavertje4 model "Sociale Media voor scholen"

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (17)

Similar a Whitepaper: Klavertje4 model "Sociale Media voor scholen"

Similar a Whitepaper: Klavertje4 model "Sociale Media voor scholen" (20)

Más de Marcel Kesselring

Más de Marcel Kesselring (20)

Whitepaper: Klavertje4 model "Sociale Media voor scholen"