salustio eta suetonio-ren bizitza, estiloa, garaia...

1. SALUSTIO
VS
SUETONIO
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 1

2. Latin-literatura
Bi idazle hauek, Salustio eta Suetonio, aro
desberdinetan kokatzen dira latin-literaturan:
 Salustio, Aro Klasikoan
 Suetonio, Aro Postklasikoan
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 2

3. Aro Klasikoa (I K.a.-14 K.o.)
 Urrezko aroa.
 Zizeron eta Augusto dira
izen nagusiak.
 Bi garaitan banatzen da
aroa:
- Zizeronen garaia.
- Augustoren garaia.
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 3

4. Aro Klasikoa (I K.a.- 14 K.o.)
Zizeronen garaia (I K.a.- 43 K.a.)
• Prosa: oratoria eta historia.
• Idazle nagusiak: Zizeron,
Zesar eta Salustio.
• Poesia erromatarra: satira eta
poesia filosofikoa.
• Poetak: Luzilio (satira),
Lukrezio (poesia filosofikoa),
Katulo (poesia “berria”,
xamurra eta herrikoia).
Augustoren garaia (43 K.a.- 14 K.o.)
• Latin-poesia: kalitate eta poeta
onak.
• Poeta nagusiak: Virgilio (epika),
Ovidio (lirika), Horazio (lirika eta
satira).
• Prosa: Tito Livio (Historia).
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 4

5. Aro Postklasikoa (14-180)
 Augustoren heriotzatik Marko Aurelioren heriotzaraino.
 Ezaugarriak:
- idazkera iluna, faza handia eta gehiegizko murriztasuna.
- idazleak edonon : Erroma hiriburuan eta probintzietan
(adibidez, Hispanian eta Afrikan).
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 5

6. Aro Postklasikoko idazleak
• Poesia: Pertsio, Juvenal
(satira), Lukano (epika),
Martzial.
• Prosa: Seneka (filosofia),
Petronio eta Apuleio
(elaberria), Kintiliano
(oratoria), Tazito eta Suetonio
(historialariak)
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 6

7. Salustioren idazlanak
 Catilinae coniuratio – Katilinaren zimarkua
 Bellum Iugurthinum – Jugurtaren aurkako
gerra
 Historiae – Historiak
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 7

8. Salustioren idazlana:
Katilinaren zimarkua
 61 atal ditu.
 K.a. 42an idatzi zuen.
 K.a. 63an gertatutako
zimarkuari buruz idatzi zuen.
 Katilina iraultza politikoa eta
soziala egiten saiatu zen
Erroman.
 Borroka honetan Katilinak galdu
zuen.
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 8

9. Salustioren idazlana:
Jugurtaren aurkako gerra
 114 atal ditu.
 K.a. 111 – K.a. 105 urteetan
gertatutako gerrari buruz
idatzi zuen.
 Numidiako erregea, Jugurta,
erromatar gudarosteen aurka
borrokatu zen Afrikan.
 Jugurtak galdu zuen.
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 9

10. Salustioren idazlana: Historiak
 Bost liburu dira.
 K.a. 78 - K.a. 67 arteko
gertakariei buruz idatzi zuen.
 Liburua Silaren heriotzarekin
hasten da.
 Salustioren idazlan nagusia
da.
 Pasarte batzuk besterik ez
zaizkigu heldu.
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 10

11. Suetonioren idazlanak
 De vita Caesarum – Zesarren bizitzei buruzkoa
 De viris illustribus – Gizon ospetsuei buruzkoa
 De grammaticis et rhetoribus – Gramatikalariak eta
retorak (zatiak)
 De poetis – Poetak (zatiak)
 De historicis – Historialariak (zatiak).
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 11

12. Suetonioren galdutako idazlanak
 Lexikografia-lana.
 Biografia-lanak.
 Kontu zaharrei buruzkoak.
 Erakundeei buruzkoak.
 Erregeei buruzkoa.
 Zizeronen Re Publica-ri buruzkoa…
Literaturan zehar idazlan horien aipamenak agertzen dira,
baina gugana ez da ezer heldu.
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 12

13. Suetonioren idazlana:
Hamabi zesarren bizitza
 Zesartarren eta flaviotarren
dinastiak (K.a. 84, Zesar –
K.o.96, Domiziano).
 Biografia.
 Iturriak: ahozkoak,agiriak,
gutunak, irakurgaiak, …
 Eskema: jatorria, jaiotza,
gaztaroa, bizitza publika eta
pribatua, ingurua, heriotza.
 Estilo argi eta xumea, atsegina.
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 13

14. Salustioren estiloa: Arkaismoak
Salustio Latina Adibideak
-u- -i- maxumus, lacrumus,
optumus…
-o- -e- voster, advorsum…
-und- -end- faciundi, dicundi…
-os nominatibo sing. -us equos, servos, vivos…
-om akusatibo sing. -um equom…
-is akusatibo plur. -es equitis…
Plebes, labos nom. sing. plebs, labor
Senati genitibo sing. senatus
Die genitibo sing. diei antzeko hitzak
-u datibo trinkoa -ui luxu
Quis quibus
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 14

15. Salustioren estiloa: Arkaismoak
Salustio Latina Adibideak
-ere 3.pl. Indikatiboko lh. perfektoa -erunt facere
foret esse
quo ut + gonparatiboa
in-r-, in-p-, in-l- irr-, imp-, ill-
-tudo, -mentum izenak
-osus adjektiboa gehikeria esateko limosus
orainaldia kontakizunetan lehenaldia
adjektiboa adberbioa
supra ea quae supra ea sunt
ibi in ea re
maiztasuneko aditz trinkoak ductare
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 15

16. Salustioren estiloa: Arkaismoak
Salustio
sum aditzaren elipsia (aditza eta ahots pasiboa
infinitibo historikoa. Subjektua nominatibo kasuani
quippe qui+ indikatiboa, perditum ire, ultum ire
alborakuntza
paralelismoa
variatio: pars…alii…, multi…pars…/mari atque terra (terra marique)
Kiasmo: vim aut dolis, furtim aut celeritate
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 16

17. Salustioren estiloa: Arkaismoak
Salustio latina
konjuzioak: nisi, tamen, sed, postquam, ubi perpausa
denborazko adberbioa:interim, interea, deinde
Ablatibo absolutoa
Antitesia
Paralelismoa
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 17

18. Magistraturak
 Beti bikoteka aukeratzen zituzten.
 3 urte soldadutzan eman, eta, gutxienez, 27 urte bete.
Magistratuen eskubideak:
 Potestas: botere administratiboa.
 Ius auspiciorum: augurioak kontsultatzeko eskubidea.
 Ius intercessionis: betoa jartzeko aukera. Gehien balio duena,
plebearen tribunorena.
 Imperium: beste pertsonei bizia barkatzeko edo kentzeko eskubidea.
Kontsulek eta pretoreek.
 Bortxaezintasuna: plebearen tribunoa, edil plebeioak eta
zentsoreak, sakratuak.
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 18

19. Magistraturak
Ohikoak:
Cursus honorum
(Politikan)
 Quaestor.
 Aedil.
 Praetor.
 Consul.
 Tribunus plebis.
 Censor.
Ohiz kanpokoak:
 Dictator.
 Magister equitum.
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 19

20. Cursus honorum: politikagintza
 Quaestor (diruzaina): kargurik xumeena. Herri-altxorren
administraria, eta zergak kobratzeko arduraduna.
 Aedil (zinegotzia): udalaren administrazioaren
arduraduna, hau da, merkatuaren hornidura eta
salmentak, eraikuntzak eta bide publikoak, jokoen
antolakuntza. Gutxienez, 30 urterekin, eta kuestura
egina.
 Praetor (epailea): justiziaren ordezkaria eta justizia-
auzien arduraduna.
 Consul (kontsula): gorengo magistratura. Botere
betearazlea.
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 20

21. Magistraturak
 Censor (zentsorea): ohorezko magistratura. Egitekoak:
hiritarren morala eta ohitura onak zaintzea, ogasuna
administratzea, errolda egitea, senatarien zerrenda
plazaratzea. Kontsul izandakoa.
 Tribunus Plebis (arartekoa): kargu berezi bat.
Eskubideak:
• ius intercessiones: magistratu guztiei betoa jartzekoa.
• ius auxilii: presoak askatzekoa.
• inviolabilitatis: pertsona sakratua izatekoa.
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 21

22. Magistraturak
Ohiz kanpokoak:
 Dictator (diktadorea): botere osoa edukitzea, egoera
larrian, sei hilabetean, gehienez.
 Magister equitum (zalditeriaren maistrutza):
diktadorearen laguntzailea.
Salustio vs Suetonio
Mª Cruz Fernández Fernández 22