teoria zelularra

1. ZELULA, BIZITZAREN
UNITATEA
1. Zer da zelula? Teoria zelularraren historia
2. Zelulak nola azter daitezke?
3. Zelula guztiak berdinak al dira?
4. Zelulen antolamendua
5. Zelula eukariotikoen egitura
6. Zelula prokariotikoen egitua

2. 1. Zer da zelula? Teoria
zelularraren historia
• 1590:
Hans Francis eta Zacahry
Janssen aita seme
holandarrek eta anteojo
egileek lehen mikroskopio
konposatua (bi lenteduna)
asmatu zuten .
45cm
6 cm

3. • 1609: Galileo Galilei (1564-
1642) occhiolino edo
mikroskopio konposatua
aurkezten du
• 1665: Robert Hookek (1635-
1703), mikroskopioa hobetu
zuen (30eko handipena) eta
kortxozko xafla mehea behatu
ondoren lehen aldiz zelula
hitza erabiltzen du ikusitakoa
deskribatzeko Micrographia
lanean

4. Robert Hookek erabilitako
mikroskopio konposatua
Kortxo xaflaren eta bere
“zelulen” irudia

5. • 1674: Anton van Leeuwenhoek-ek
(1632-1723)mikroskopio sinplea
asmatzen du.
• Leeuwenhoek-ek ez zuen
formakuntza zientifikorik izan eta
ehungintzan ari zelarik hariak eta
ehunen kalitatearen nolakotasuna
aztertzeko erabiltzen zituen
tramankuluen artean lente joko
bakarreko mikroskopioa asmatu
zuen.
• 300-eko handipena lortu zuen
(mikroskopio konposatua baiono
askoz gehiago) eta ahal zuen guztia
behatzen zuen, orratz baten puntan
jarrita.
• Hainbat aurkikuntza egin zituen
protozooei, odoleko globulu gorriei,
semanari, kapilare sistemari eta
intsektuen bizi-zikloei buruz

6. Leeuwenhoek-ek marraztutako hainbat irudi
AArrkkaakkuussooaa oorrrraattzzeeaann EEssppeerrmmaattoozzooiiddeeaakk BBaakktteerriiooaakk
Bere hortzen plakan “substantzia zuri eta ahitsua, gurina dirudiena”,
deskribatzen du eta inoiz hortzak garbitu ez dituen agure batenean
“harridura handiz” ikusten du “materia horretan animakulu bizi eta
mugikor ugari daudela, aurretik inoiz ikusi ez zuen kantitatean.
Hainbeste animakulu zegoen uretan, berau bizirik zegoela zirudiela...”

7. 1800 urte inguru arte, datu asko jasoak ziren baino aurrerakuntza gutxi egin
zen. XVII eta XVIII. Mendeetan organismoen oinarrizko elementua
ZUNTZA zela uste zuten: goi-mailako animalien substantzia antolatua,
eta XVIII.mendearen bukaeran teoria GLOBULARRA agertu zen. Honen
arabera zuntzak esferatxo edo globulu batzuez eratua dago eta hau zen
ehun bizien oinarrizko materia osatzen zuen gaia.
XIX.mendean, mikroskioen hobekuntza nabaria izan zen eta 1800 eta 1830
urte inguru bitartean hainbat ideia plazaratu ziren:
• Izaki bizidunak zelulaz osaturik daude eta bizi-funtzio
independeak dituztela ( Bisseao de Mirbel; Jean Baptiste de
Lamarck,1809 eta Henri Dutrochet,1837an)
• 1831 inguru zelularen barruko nukleoaren aurkikuntza,. Robert
Brown (1773-1858) botaniko eskoziarra

8. – 1838, Matthew Schleiden, botaniko alemanak,
landare guztiak zelulaz osaturik zeudeneko
hipotesia plazaratu zuen.
– 1839, Theodor Shwan, zoologo alemak, hipotesia
animalietara zabaldu zuen, hauek ere zelulaz
osaturik daudela postulatuz. Gehitu zuen
bizitzaren prozesuak zelularen barnean gertatzen
direla.
TEORIA ZELULARRA (1839)
1. Zelula bizidunen egiturazko unitatea,
fisiologikoa eta antolakuntzakoa da.
2. Zelulak izaera bikoitza du, batetik izaki
biziduna da eta bestetik organismo
baten atala.
3. Zelula berezko sorkuntzaz eratzen da.
Azken hau ez zen zuzena!!!

9. • Rudolf Virchow (1821-1902), 1855ean
esan zuenez “omnis cellula e cellula”:
zelula guztiak aurretik existitzen den beste
batetik datoz.
(Garai hartan eta Pasteur-ek (1822-1895) 1864an erabat
frogatu arte, berezko sorkuntza zen ideia nagusia )
TEORIA ZELULAR BERRIA:
•Izaki bizidun guztiak zelula bat edo gehiagoz osaturik daude.
•Zelula organismoen funtzio eta egiturazko oinarrizko unitatea da.
•Zelulak ugalketa zelularraz, aurretik existitzen diren beste zeluletatik
eratorriak dira.

10. • Flemming-ek(1843-1915): zelularen zatiketa,
mitosia, deskribatu zuen.
• XX. mendera arte mikroskopion optikoz ikus
zitekeena ikusia zegoen jadanik, tindaketa
teknika berriei esker.
• 1931, mikroskopio elektronikoaren asmakuntza:
ultraegitura(organulu zelularren xehetasunak)
aztertzeko aukera zabaldu zen.
• XX.mendearen erditi aurrera, talde-lana eta
disziplina artekoa nagusitzen da
• 1953 ADN-aren egitura
• ...