This document provides publishing information for a book documenting ten years of the Małopolska Cultural Heritage Festivals held from 1999-2008. It lists the publishers, texts, photographs, graphic design, and editing staff involved in producing the publication. An introduction is provided discussing Małopolska's rich historical heritage and the role of the annual festivals in promoting cultural preservation and education. Over the ten years of the event, 150 heritage sites were opened to visitors, including churches, monasteries, museums, and other historical buildings.

3. Wydawcy/Publishers:
Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego
Departament Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Turystyki
Department of Culture, National Heritage and Tourism of the
Marshal’s Office of the Małopolska Region
ul. Racławicka 56, 30-017 Kraków, Poland
www.malopolskie.pl
Małopolski Instytut Kultury
ul. Karmelicka 27, 31-131 Kraków, Poland
www.mik.krakow.pl
Teksty/Texts: Barbara Sanocka, Tomasz Zaucha (tekst nt. Pałacu biskupa Erazma Ciołka/
Erazm Ciołek Mansion)
Fotografie/Photographs: Marcin Klag oraz archiwum zamku w Korzkwi (3), archiwum
rodziny Nowina Konopków (pałac w Kościelnikach) (1), Przemysław J. Witek (Dworek Jana
Matejki) (2), archiwum dworu Machnickich w Olkuszu (1), Joanna Orlik (pałac w Osieku) (1),
archiwum zespołu sakralnego w Grodzisku (3), archiwum klasztoru na Skałce w Krakowie
(1), archiwum klasztoru w Tyńcu (1), Muzeum Archidiecezjalne w Tarnowie (1), Muzeum
Okręgowe w Tarnowie („Panorama siedmiogrodzka”) (2), Jerzy Sawicz (Collegium No-
vum UJ) (4), archiwum Zgromadzenia Księży Misjonarzy (4), archiwum GOK w Łużnej (4)
Opracowanie graficzne i skład/Graphic design & DTP: Marcin Klag
Tłumaczenie/Translation: HOBBIT Piotr Krasnowolski, Martin Cahn, Ben Koschalka
Redakcja wydawnicza i korekta/Editing & Proofreading (Polish version): Ewa Ślusarczyk
Opieka redakcyjna/Editor: Bożena Bieńkowska
Na okładce/Cover photo: kościół w Ptaszkowej/Church in Ptaszkowa, fot. Marcin Klag
Publikacja obejmująca dziesięć edycji This book documents the ten
ISBN 978-83-60538-12-8
Małopolskich Dni Dziedzictwa Małopolska Cultural Heritage
Kulturowego, odbywających się Festivals held in the years
© by Departament Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego,
w latach 1999-2008. 1999-2008.
Małopolski Instytut Kultury, 2007

4. Szanowni Państwo, Ladies and Gentlemen,
Małopolska jest regionem o największej w Polsce When it comes to historical heritage, Małopolska is
liczbie zabytków, miejscem narodzin polskiej kul- second to no other region. The birthplace of Polish
tury, pielęgnowanych tradycji i urozmaiconych wa- culture, Małopolska is the region where traditions
runków naturalnych. Wszystko to stanowi nasze re- are cherished, and nature is as lush as scenery is
gionalne dziedzictwo, którego musimy strzec, które varied. All these are elements of our region’s herit-
musimy upowszechniać i popularyzować: wśród age that we must look after, that we must make
Małopolan – aby znali je i byli z niego dumni, oraz known, and that we must promote: among local
w kraju i zagranicą – aby nasz Region nadal cieszył residents – so that they know it and take pride, and
się renomą w Europie. in Poland and abroad – so that our Region contin-
ues to enjoy European renown.
Już dziesiąty raz swój wielki wkład w dzieło upo- It is for the tenth time that regional authorities have
wszechniania historii i zabytków regionu mają Mało- organised Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego
polskie Dni Dziedzictwa Kulturowego organizowane – Małopolska Cultural Heritage Festival, an event
przez samorząd regionalny od 1999 roku. Co roku that since 1999 has strongly contributed to the work
podczas dwóch dni goście oraz mieszkańcy Małopol- of promoting the history and heritage of the region.
ski mogą zwiedzać często niedostępne na co dzień For two days every year, our guests and residents
zabytki, a także poznawać przeszłość i tradycje re- of Małopolska are invited to visit heritage sites that
gionu, uczestnicząc w licznych imprezach towarzy- are normally inaccessible, and learn the past and
szących. Dni Dziedzictwa są z powodzeniem reali- traditions of the region by participating in numer-
zowane jako stały element integrujący region i pro- ous accompanying events. The Heritage Festival is
mujący jego wspaniałą spuściznę historyczną, sta- a successful and permanent element of the region’s
nowiącą ważną część dziedzictwa narodowego. Idea integration and promotion of its magnificent historic
corocznego organizowania dni odbierana jest przez past that forms a crucial component of out national
zwiedzających jako wartościowe przedsięwzięcie heritage. The visitors highly appreciate the idea of or-
edukacyjne i promocyjne, dzięki któremu ukazane ganising annual Cultural Heritage Festival, perceiving
jest zarówno bogactwo, różnorodność i atrakcyjność it a valuable educational and promotional initiative,
zabytków Małopolski, jak i pielęgnowanych trady- which allows the presentation of abundance, variety
cji, w tym zawodów rzemieślniczych. Małopolskie and attractiveness of the region’s material heritage
Dni Dziedzictwa Kulturowego to także ważny przy- on the one hand, and cherishing its traditions, also
czynek do dokumentowania zasobów kulturowych those of arts and crafts, on the other. Małopolska
Małopolski, które są przeogromne, a w wielu przy- Cultural Heritage Festival provides an important con-
padkach ze względu na zaszłości ustrojowe i trud- tribution to the documentation of Małopolska’s cul-
ną historię Polski, nie do końca opisane, a przez to tural resources that are vast though – due to Poland’s
niedoceniane. tumultuous history and for political reasons – they
have as often as not been nearly undocumented, and
for that reason may remain underrated.
W dotychczasowych dziesięciu edycjach Dni udo- During the 10 years of the Festival, visitors were
stępniono zwiedzającym 150 obiektów zabytko- granted access to 150 heritage sites including mon-
wych, m.in. klasztory, kościoły, muzea, kompleksy asteries, churches, museums, manors, mansions,
dworskie, pałace, wiekowe ogrody i stare nekropo- palaces, stately gardens, ancient necropolises, towns
lie, miasteczka z ich charakterystyczną zabudową, with their characteristic architecture, and objects of
zabytki sztuki ludowej i budownictwa. W organiza- folk art and industriousness. Involved in the organisa-
cję Dni angażują się lokalne samorządy, domy kul- tion of the Festival are local and regional authorities,
tury, stowarzyszenia, szkoły, wolontariusze, a nade culture centres, associations, schools, volunteers, and
wszystko właściciele i gospodarze obiektów za- last but not least – owners and administrators of the
bytkowych, często osoby prywatne. Od 2003 roku heritage sites, many of whom are private persons.
w czasie Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowe- Since 2003, Marian Kornecki Memorial Prize of the
go wręczana jest Nagroda Województwa Małopol- Małopolska Region for eminent achievements in the
skiego im. Mariana Korneckiego za wybitne osiąg- protection and promotion of wooden architecture in
nięcia w dziedzinie ochrony zabytków architektury Małopolska heritage has been presented during the
drewnianej Małopolski oraz ich promocji. Małopolska Cultural Heritage Festival.
Szanowni Państwo, Ladies and Gentlemen,
Marek Nawara
Mam przyjemność przedstawić wydawnictwo jubi- it is my pleasure to present to you the jubilee publi-
leuszowe, podsumowujące Małopolskie Dni Dziedzi- cation, encapsulating Małopolska Cultural Heritage
ctwa Kulturowego. Znajdziecie tu Państwo informa- Festival. here, you will find plenty of information on
Marszałek Marshal
cje dotyczące wszystkich dziesięciu edycji Dni Dzie- each of the ten individual festivals. Its content is
Województwa of the Małopolska
dzictwa. Warto zapoznać się z jego treścią. To klucz worth looking at. It is the key to the treasury of the
Małopolskiego Region
do skarbca małopolskiej historii, kultury i tradycji, history, culture, and tradition of Małopolska, where
w którym naprawdę nie brakuje klejnotów. true gems are found in abundance.

5. zaMkI
CASTlES

6. zaMkI
CASTlES
• MIECHóW
• SZCZUCIN
• IMBRAMOWICE
DęBNo k. tarNoWa, ZAMEK 10
• SŁAWKóW
JeŻóW, DWóR OBRONNy 12
• OlKUSZ
korzkIeW, ZAMEK 14
• BEJSCE
• pIeSkoWa Skała LIpoWIec, ZAMEK 16
NIeDzIca, ZAMEK 18
• GRODZISKO
NIepołoMIce, ZAMEK 20
• PŁAWOWICE
• TRZEBINIA
pIeSkoWa Skała, ZAMEK 22
• HEBDóW
• KOśCIElNIKI
• korzkIeW
• MŁOSZOWA
SpytkoWIce, ZAMEK 24
• IGOŁOMIA
• CZERNA • DOŁęGA
Sucha BeSkIDzka, ZAMEK 26
• BRANICE
• TOMASZOWICE
• KRZESZOWICE
• MODlNICA
SzyMBark, DWóR OBRONNy 28
• NIepołoMIce WIśNIcz, ZAMEK
• KRAKóW
30
• LIpoWIec/WygIełzóW • TARNóW
• BRZESKO
• STANIąTKI
• TyNIEC • BOCHNIA
zator, ZAMEK
• AlWERNIA
32
• DęBNo
• ŁAPCZyCA
• WIElICZKA
• GRODKOWICE
• OśWIęCIM
• NoWy WIśNIcz
• HARMężE
• zator
• SpytkoWIce
• OSIEK • PASZKóWKA
• TUCHóW
• lIPNICA MUROWANA
• CZCHóW
• KAlWARIA ZEBRZyDOWSKA
• lANCKORONA
• GORZEń GóRNy • TROPIE
• STRySZóW
• CIężKOWICE
• KąśNA DOlNA
• SZCZyRZyC • BIECZ
• ŁUżNA
• Sucha BeSkIDzka • BOBOWA
• lASKOWA • SZAlOWA
• lACHOWICE
• JeŻóW
• SzyMBark
• STRóżE
• GRyBóW
• NOWy SąCZ
• PORęBA WIElKA • PTASZKOWA
• WySOKA
• STARy SąCZ • SęKOWA
• OWCZARy
• NAWOJOWA
• GOŁKOWICE
• BARTNE
• ZUBRZyCA
• ORAWKA • KWIATOń
• ŁOPUSZNA
• GRyWAŁD
• FRyDMAN • SZCZAWNICA
• NIeDzIca • KRyNICA
• JURGóW
• ZAKOPANE
X X MDDK |

7. zamek w Dębnie niedaleko Brzeska jest jednym the castle in Dębno near Brzesko is one of the
z nielicznych zabytków świeckiej architektury few remaining examples of late-medieval Polish
polskiej późnego średniowiecza, który zacho- secular architecture that survived in its original,
wał pierwotny, prawie nie zmieniony wygląd. practically unchanged appearance. It is located
Jest on położony na niewielkim wzniesieniu, on a hillock, surrounded with trees, and adjoins
w otoczeniu drzew, a w jego pobliżu rozciąga a park with an avenue of ash trees.
the castle is mentioned in written documents
się kilkuhektarowy park z aleją jesionów.
Dębiński zamek odnotowano w dokumentach in the beginning of the 14th century, and the
już na początku XIV w., a związaną z nim wieś village even in 1357, when it was transferred
– w 1357 r., kiedy to została ona przeniesio- to German law. The property then belonged
na na prawo niemieckie. Dobra te należały to the Odrowąż clan. In the latter half of the
wówczas do rodu Odrowążów. W 2. poł. XV w. 15th century, Jakub of Dębno, the Castel-
otrzymał je drogą sukcesji Jakub z Dębna, kasz- lan of Kraków and an outstanding politician
telan krakowski, wybitny polityk i dyplomata and diplomat at the court of King Kazimierz
na dworze króla Kazimierza Jagiellończyka. Jagiellończyk, succeeded to the estate, and
Wzniósł on obecny zamek w latach 1470- had the castle built in the years 1470-1480.
-1480, w posiadaniu rodu Dębińskich (przyjęli The castle stayed in the hand of the Dębińskis
oni nazwisko od miejsca siedziby) pozostał on – the name Jakub’s family assumed having set-
do 1583 r. Później znalazł się w rękach starosty tled here, until 1583. later it was owned by the
lanckorońskiego Franciszka Wesseliniego, a ten starost of lanckorona, Ferenc Wesselini, who
przekształcił zamek w renesansową rezyden- turned the castle into a Renaissance residence.
cję. W XVII i XVIII w. należał do rodziny Tarłów, In the 17th and 18th centuries it belonged to
potem jego właścicielami byli m.in. lanckoroń- the Tarło family; subsequently it was owned
scy i Jastrzębowscy. Od 1976 r. znajduje się tu- by the lanckoroński and Jastrzębowski fami-
taj Oddział Muzeum Okręgowego w Tarnowie. lies. Since 1976, it has housed a section of the
Posadowiony na kamiennych fundamentach Tarnów District Museum.
the castle is founded on a stone footing, built
zamek jest zbudowany z cegły, ściany zdobią
wzory z zendrówek oraz bogata kamieniar- of brick, and its walls are decorated with a
ka. Składa się z czterech piętrowych, jedno- pattern of decorative bricks and elaborate
traktowych, połączonych ze sobą budynków, stonework. It consists of four two-storey, sin-
zgrupowanych wokół czworobocznego dzie- gle-circuit, interconnected buildings, grouped
dzińca. Naroża części zachodniej wzmocnione around a quadrangular inner courtyard. West-
są basztami, a na ścianach wschodniej części, ern quoins are reinforced with turrets, while
po stronie północnej i południowej, znajdują the eastern walls have bays to the north and
się wykusze. Wejście na dziedziniec prowadzi the south. The entrance to the courtyard is
przez barokowy portal z herbem Topór (rodu through a Baroque gateway with the Topór
Tarłów). Na poziomie piętra dziedziniec obiega- coat-of-arms (the emblem of the Tarłowski
ją w trzech skrzydłach drewniane krużganki. clan). In the upper level, a wooden gallery lines
Wewnątrz zamku szczególnie warte zobacze- three of the courtyard’s wings.
the interiors are particularly noteworthy for
nia są komnaty piętra w części wschodniej,
zdobione gotyckimi, kamiennymi detalami. the upper chambers in the eastern part, deco-
Niezwykle bogata jest zwłaszcza dekoracja wy- rated with Gothic stone details, notably in the
kuszy tych sal. Z zewnątrz zdobią je maswerki, bay windows. On the outside, the latter are
wić roślinna oraz herby. Wewnątrz, we wnę- decorated with tracery, floral patterns and
kach mieszczą się kamienne ławy, a na ścia- coats-of-arms. Inside the bay’s niches, stone
nach można dostrzec liczne rzeźbiarskie deta- benches are placed, and the walls feature nu-
le. W zamku można podziwiać również dzieła merous sculpted details. later artwork can also
epok późniejszych: renesansowe obramienia be admired here: Renaissance window frames,
okien i reszty dekoracji sgraffitowej, barokowe the remains of sgraffito, Baroque doorways,
portale, a także sklepienia sal parteru pocho- and ground floor vaults, dating to the 16th to
dzące z XVI-XIX w. Wnętrza komnat urządzono 19th centuries. The chambers were arranged to
tak, by odtworzyć wygląd dostatniej siedziby reflect the appearance of a wealthy aristocratic
szlacheckiej z czasów między XV a XVIII w. home throughout the 15th to 18th centuries.
DęBNo
k. tarNoWa, DęBNo near
tarNóW Castle
zamek
10 | X MDDK X X MDDK | 11
X

8. JeŻóW, Dwór w Jeżowie wznosi się pośród drzew,
na łagodnie opadającym ku rzece Białej sto-
ku, po zachodniej stronie drogi prowadzącej
dwór obronny ze Stróż do Bobowej. Zbudowany został naj-
pewniej pod koniec XV w., a w 1529 r. trafił
w ręce Adama Strasza herbu Ogończyk. Prze-
budował on dwór, obniżając go o jedną kon-
dygnację, a do południowej części z owalną
wieżą dobudował tej samej szerokości część
północną. Prace ukończono w 1544 r., o czym
informuje tablica nad wejściem do dworu,
z herbem Ogończyk i napisem: „Gdi Pan Bóg
Snami Wsytko Miecz Będziemy”.
W XVII i XVIII w. Jeżów wielokrotnie zmieniał
właścicieli, a na przełomie XVIII i XIX w. znaj-
dował się w tak złym stanie, że na piętrze
urządzono spichlerz. Około 1900 r. znalazł się
w posiadaniu Kazimierza Ramułta, który podjął
się jego odnowy. Po II wojnie światowej budy-
nek znów stał opuszczony. Dopiero w latach
60. XX w. dwór odrestaurowano, przywracając
mu wygląd z czasów renesansu. Obecnie pełni
on rolę Domu Pracy Twórczej liceum Sztuk Pla-
stycznych w Tarnowie.
obronny, gotycko-renesansowy dwór posiadał
umocnienia w postaci ostrokołu i fosy, której
zarys jest jeszcze widoczny. Na niewielkiej po-
chyłości od południowego wschodu zachowa-
ły się także ślady kwaterowego ogrodu rene-
sansowego. Piętrowy dwór jest posadowiony
na wysokich piwnicach, zbudowany z ciosów
piaskowca i otynkowany, nakryty dachem gon-
towym. W południowo-wschodnim narożniku
znajduje się owalna baszta. Jej górna, szersza
część wspiera się na kilkunastu kroksztynach
(wspornikach) w formie arkadek, obiegających
basztę dokoła. Wejście do dworu prowadzi
JeŻóW Fortified
the Jeżów mansion rises above the trees at
po schodach przy ścianie północnej, pod który- a moat, the outline of which is still discernible.
mi znajdują się drzwi do wysokich piwnic. the gentle slope descending towards the Biała On the gentle slope to the south-east, traces
plan dworu jest zbliżony do kwadratu, podzie- river, west of the Stróże–Bobowa road. Prob- of a Renaissance garden plan can be seen. The
Mansion
lonego wewnątrz na cztery podobnej wielko- ably built in the late 15th century, in 1529 it mansion is a one-storey building with high
ści pomieszczenia. Tylko na piętrze, od strony became the property of Adam Strasz, of the vaulted cellars, built of sandstone slabs and
północnej, znajduje się duża sala, zajmująca Ogończyk coat-of-arms. The new owner re- covered in plaster, with a shingle roof. At the
połowę budynku. Wewnątrz zachowały się ele- built the residence, lowering it by one level, south-east corner of the mansion stands an
menty pierwotnej kamieniarki renesansowej: and adding an oval tower in the north to mir- oval tower. It widens towards the top, where it
obramienia drzwi, na piętrze kominek z joń- ror the existing south tower. The remodelling is supported with a gallery, which surrounds it.
skimi pilastrami, a nad drzwiami w zachod- works were completed in 1544, as witnessed The entrance is situated at the top of the stairs
niej izbie – tablica adoracyjna przedstawiająca by the memorial plaque over the north en- in the northern façade, under which the door to
Adama Strasza klęczącego przed upadającym trance, bearing the Ogończyk coat-of-arms the high vaults was placed.
the plan of the building is rectangular, almost
pod krzyżem Chrystusem. ściany sal zdobią and an inscription: Gdi Pan Bóg Snami Wsytko
renesansowe malowidła odpowiadające ich Miecz Będziemy (Should the lord Dwell with square, subdivided into four chambers of near-
przeznaczeniu: krajobrazy i ornamenty roślin- Us, Then We Shall Have All). ly identical dimensions. Only the northern half
In the 17th and 18th centuries Jeżów often
ne w pokojach mieszkalnych, a wizerunki świę- of the upper floor contains one large hall.
preserved inside are elements of original Ren-
tych w dawnej kaplicy. changed hands, and at the turn of the 18th and
19th centuries it became so dilapidated that aissance stonework: door frames, a fireplace
its upper floors were destined to serve as a with ionic columns upstairs, and above the
granary. Around 1900 it was purchased by Ka- entrance in the western chamber – a votive
zimierz Ramułt, who undertook to renovate it. plaque depicting Adam Strasz kneeling before
After the second world war, however, the build- Christ, who is falling under the weight of the
ing again stood abandoned. Only in the 1960s cross. The walls of the chambers are decorated
was the mansion restored to its Renaissance with Renaissance paintings matching their re-
form. Today it houses Creative Workshops of spective functions: landscapes and floral or-
the Tarnów Arts College. naments in the living quarters; saints in the
part-Gothic, part-Renaissance, the fortified former chapel.
mansion was surrounded with a palisade and
12 | X MDDK X X MDDK | 13
X

9. korzkIeW,
zamek
korzkiew jest położona w niewielkiej odległości
na północ od Krakowa. Na wzgórzu w zakolu
rzeczki Korzkiewki wznosi się zamek otoczony
XIX-wiecznym zespołem parkowym. Z zamko-
wego wzgórza rozciąga się widok na wieś oraz
stojący na sąsiednim wzgórzu XVII-wieczny
kościół parafialny. Cały ten teren należy do
Korzkiewskiego Parku Kulturowego.
początki zamku w Korzkwi sięgają 2. poł. XIV
stulecia, kiedy na stromym wzniesieniu po-
wstała wieża mieszkalno-obronna otoczona
kamiennym murem. Inicjatorem budowy tego
założenia był zapewne Jan z Syrokomli, który
zakupił górę Korzkiew w 1352 r. Później zamek
przeszedł w posiadanie Szczepana świętopełka
z Irządz, by przed końcem XV w. stać się włas-
nością bogatego krakowskiego mieszczanina
Piotra Krupki. Wówczas została przeprowadzo-
na rozbudowa zamku. W latach 60. XVI w. za-
mek należał do Zborowskich, później do rodzi-
ny Ługowskich, w posiadaniu której pozostawał
przez następne stulecie. W trakcie rozbudowy
w wiekach XV i XVI zamek uzyskał swój zasad-
niczy kształt. Został gruntownie odnowiony
i wzbogacony o loggię w 1720 r., kiedy to znaj-
dował się w posiadaniu rodziny Jordanów. Po
nich właścicielami zamku byli Wesslowie i Wo-
dziccy. Ci ostatni zamieszkiwali dworek u stóp
zamku, który służył wówczas jako lamus. Na
przełomie XIX i XX w. zamek popadł w ruinę.
Zakupiony w 1997 r. przez krakowskiego archi-
korzkIeW
korzkiew is situated close to the north of
tekta Jerzego Donimirskiego, powoli odzyskuje tle was used only as additional storage space.
utraconą świetność. Kraków. Its castle stands within a 19th-century At the turn of the 19th century, the castle fell
zamek posadowiony jest na skale stromo opa- park on a hill encircled by a meander of the into ruin. Purchased in 1997 by a Kraków archi-
Castle
dającej w kierunku północnym i wschodnim. Korzkiewka stream. The castle hill commands tect, Jerzy Donimirski, it is slowly regaining the
Do wejścia głównego, znajdującego się po stro- a view of the village and the 17th-century par- grandeur it once lost.
the castle is situated on a rock dropping steeply
nie południowej, wiedzie droga wzdłuż zamko- ish church perched atop the neighbouring hill.
wego muru. Wejście na zamkowy dziedziniec The whole area is a part of the Korzkiewski to the north and east. The road going along the
prowadzi przez budynek bramny, w przyziemiu Cultural Park. castle wall leads to the main entrance situated
the history of the castle in Korzkiew began
którego mieści się półkoliście zamknięta bra- in the south. Access to the courtyard is possible
ma. Dziedziniec jest niewielki, otoczony murem in the latter half of the 14th century, when a through the gatehouse with its gate with cres-
z drewnianymi gankami, strzelnicami i dwiema residential and defensive keep was built on the cent-shaped top. The courtyard itself is quite
basztami. W głównym, najstarszym skrzydle steep hill and surrounded by a stone wall. Its small and is surrounded by a wall with wooden
zamku na parterze mieści się wielka sala prze- construction may have been initiated by Jan battlements, embrasures, and two towers. The
kryta sklepieniem kolebkowym z lunetami; po- of Syrokomla, who purchased Korzkiew Hill ground floor of the main and oldest wing of the
niżej znajdują się przestronne piwnice. in 1352. later the castle fell into the hands castle houses the Grand Hall covered with bar-
Nie tak dawno będący jeszcze ruiną, korzkiew- of Szczepan świętopełk of Irządze, to become rel vaulting with mall windows, and spacious
ski zamek został już częściowo odbudowany; the property of a rich Kraków burgher, Piotr cellars stretch below.
until recently a ruin, the castle in Korzkiew has
działa tutaj hotel i restauracja. Niezwykle wy- Krupka, by the end of the 15th century. Dur-
smakowane detale wnętrz: kominki, podłoga ing this time the castle expanded. In the 1560s, been partially restored and turned into a hotel
ułożona z drewnianych klocków, solidne para- the castle was owned by the Zborowskis and and restaurant. The highly refined interior in-
pety, kute poręcze, zabytkowe meble oraz inte- later by the Ługowskis, who held it for the fol- cludes fireplaces, floors arranged from wooden
resujące sztychy na ścianach tworzą niezwykły lowing century. These 15th- and 16th-century blocks, massive window sills, wrought railings,
klimat tego miejsca. remodellings gave the castle its basic shape. historical furniture, and interesting murals on
In 1720, in the hands of the Jordan family, it the walls, all contributing to build the unique
was thoroughly renovated and furnished with atmosphere of the place.
a loggia. They were followed by the Wessls and
Wodzickis. The latter lived in the manor house
at the foot of the castle, as at that time the cas-
14 | X MDDK X X MDDK | 15
X

10. LIpoWIec
Castle
upon a high, woody hill over the Vistula river,
north of the village of Babice, there lie the ru-
ins of a castle known as lipowiec. The oldest
fragments of the tower date to the late 13th
or early 14th century. The castle’s existence
was documented in writing in 1303 and 1308
in sources linking it to the Bishop of Kraków,
Jan Muskata. During his fight against ladislaus
the Elbow-High or Short (Władysław Łokietek),
the bishop built a keep here. In the beginning
of the 15th century, bishop Zbigniew Oleśnicki
had the site extended and turned the fortified
castle into a comfortable and grand dwelling.
Most probably since the end of the 15th, and
certainly throughout the 16th century – the
period of struggle for power and religious dis-
putes – the castle served as a prison for clergy.
After a fire in the first half of the 17th century
it was reconstructed and reinforced, however
in 1655 the Swedes captured it, and when they
were fleeing two years later, they burnt the cas-
tle. The works commissioned in the first half of
the 18th century by bishop Felicjan Szaniaw-
ski included the reconstruction and adaptation
of castle buildings into a corrective institution
for clergymen. Until 1789 the castle remained
the property of the bishops of Kraków. When
seized by Austrian administration, it fell into
ruin; around the year 1800 a fire consumed the
roof and seriously damaged the walls.
the main corpus of the castle, built of stone
and brick, is two-storey high. laid out around
a small, irregular pentagonal courtyard, it is
LIpoWIec,
Na wysokim, lesistym wzgórzu nad Wisłą, na główny korpus zamkowy, zbudowany z kamie- surrounded by castellated walls. In the south-
północ od wsi Babice znajdują się ruiny za- nia i cegły, jest dwupiętrowy, zgrupowany wokół eastern corner of the courtyard stands a round
mku zwanego lipowcem. Najstarsze fragmenty niewielkiego, pięciobocznego, nieregularnego tower commanding a magnificent panorama
zamek wieży datowane są na koniec XIII lub początek dziedzińca i otoczony murami z umocnieniami of the Vistula Valley and the Nadwiślański
XIV w. Istnienie zamku potwierdzają dokumenty bastionowymi. W południowo-wschodnim na- Open-Air Ethnographic Museum situated at the
z 1303 i 1308 r. dotyczące biskupa krakowskiego rożniku dziedzińca znajduje się okrągła wieża. foot of the castle hill. The castle proper is sur-
Jana Muskaty. W okresie walk z Władysławem Z jej szczytu rozciąga się wspaniały widok na rounded from the south, west, and north by a
Łokietkiem wzniósł on tutaj warowną wieżę. Na dolinę Wisły i położony u stóp zamku Nadwi- watchmen’s gallery and a low wall with shoot-
początku XV w., z inicjatywy biskupa Zbigniewa ślański Park Etnograficzny. Zamek właściwy ing holes. East to the castle there is another,
Oleśnickiego przeprowadzono rozbudowę obiek- otoczony jest od południa, zachodu i północy spacious auxiliary yard.
20th-century conservation works were aimed
tu. Przekształciła ona obronne założenie z domi- chodnikiem straży, zamkniętym niskim murem
nującą wieżą w wygodną i okazałą rezydencję. z otworami strzelniczymi. Po stronie wschod- at permanent preservation of the castle ruins.
prawdopodobnie od końca XV stulecia, a już na niej zabudowań zamkowych mieści się obszer- The tower and fragments of outer walls as-
pewno w XVI w. – okresie walk i sporów religij- ny dziedziniec gospodarski. similated into the main corpus in the north and
przeprowadzone w XX w. prace konserwa-
nych – zamek pełnił rolę więzienia dla kleru. Po east remain from the oldest, Gothic keep. 15th-
pożarze w 1. poł. XVII w. został odbudowany torskie doprowadziły do zachowania zamku -century reconstruction also left behind coats-
i umocniony, jednak w 1655 r. zajęli go Szwedzi, w formie trwałej ruiny. Z najstarszego, goty- -of-arms of bishops Wojciech Jastrzębiec and
a ustępując po dwóch latach, spalili go. Prace ckiego zamku zachowała się wieża i fragmenty Zbigniew Oleśnicki. Preserved inside the castle
przeprowadzone w 1. poł. XVIII w. z inicjatywy murów zewnętrznych od północy i zachodu, are prison cells with some surviving architec-
biskupa Felicjana Szaniawskiego objęły przebu- wtopione w ścianę głównego korpusu. Z cza- tural detail, and a modest historical exhibition.
dowę i adaptację pomieszczeń zamkowych na sów XV-wiecznej przebudowy pozostały rów-
dom poprawczy dla duchownych. Do 1789 r. nież herby biskupa Wojciecha Jastrzębca oraz
zamek był własnością biskupów krakowskich. biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Wewnątrz
Przejęty przez władze austriackie popadł w rui- zamku można zobaczyć cele więzienne z za-
nę, a ok. 1800 r. pożar zniszczył jego dach i po- chowanymi detalami architektonicznymi oraz
ważnie naruszył mury. niewielką ekspozycję historyczną.
16 | X MDDK X X MDDK | 17
X

11. zamek w Niedzicy, położony na stromej ska- the Niedzica Castle, perched on a steep rock,
le nad spiętrzonymi w Zalewie Czorsztyńskim overlooking the waters of Dunajec dammed up
wodami Dunajca, był grodem obronnym pogra- into Czorsztyński Reservoir, was once an im-
nicza polsko-węgierskiego. Granica na Dunajcu portant defensive stronghold in Polish-Hungar-
oddzielała węgierski zamek w Niedzicy panu- ian borderlands. The Dunajec River separated
jący nad Spiszem od polskiego zamku w Czor- the Hungarian castle in Niedzica, which ruled
sztynie. over the Spisz (Spis), from the Polish castle in
pierwsza wzmianka o zamku w Niedzicy pocho- Czorsztyn.
the first written reference to the Niedzica cas-
dzi z początku XIV w. Były to zapewne ziemno-
drewniane umocnienia. Budowa murowanego tle, at the time most probably merely earth
założenia przed 1330 r. przypisywana jest wę- and timber reinforcements, dates to early 14th
gierskiemu rodowi Berzeviczych lub Wilhelmowi century. Foundation of a stone building before
Drugethowi. Powstał wówczas tzw. zamek gór- 1330 is attributed to the Hungarian Berzeviczy
ny złożony z muru obwodowego i wieży. Kolejna family or to Wilhelm Drugeth. First the upper
rozbudowa przeprowadzona przez Berzeviczych castle was built, with an outer fortified wall and
objęła skrzydło południowe, gdzie umieszczono a keep. The castle was soon extended by the
salę gotycką i kaplicę. Nowy właściciel zamku, Berzeviczys: a Gothic hall and a chapel were
Emeryk Zapolya, przebudował go ok. poł. XV w., situated in the southerly wing. The castle’s new
powiększając o tzw. zamek średni. W 1529 r. owner, Emeryk Zapolya, remodelled it around
Niedzica przeszła w ręce Hieronima Łaskiego, mid-15th century, adding the so-called middle
ale niedługo potem stała się własnością Hor- castle. In 1529 Niedzica was briefly owned by
vathów. Na przełomie XVI i XVII w. zamek został Hieronim Łaski, and soon afterwards was taken
przebudowany w stylu renesansowym przez over by the Horvath family. At the turn of the
Jerzego Horvatha i rozbudowany o tzw. zamek 16th century, Gyorgy Horvath had the strong-
dolny. Zasadniczo w tej postaci przetrwał do hold refurbished in the Renaissance style and
naszych czasów. Później Niedzica trafiła do rąk supplemented it with the lower castle. From
rodziny Giovanelli, by po przeszło stu latach, that moment on, it has remained nearly un-
w 1776 r. powrócić do Horvathów. W połowie changed. later, Niedzica was inhabited by the
XIX w. zamek należał do rodu Salamonów, któ- Giovanelli family, only to return to the Horvaths
rzy władali nim do 1943 r. approximately a hundred years later, in 1776.
po 1945 r. zamek poddano konserwacji i od- In mid-19th century the castle belonged to the
budowie, powierzając go w użytkowanie Sto- Salamon family who controlled it until 1943.
after 1945 the castle underwent renovation and
warzyszeniu Historyków Sztuki. Zamek mieści
obecnie Dom Pracy Twórczej SHS, pokoje goś- conservation works, and was entrusted to the
cinne w zamku dolnym i drewnianym budyn- Art Historians’ Society. Today it houses a retreat
ku tzw. celnicy, czyli siedziby międzywojen- for the Society’s study projects, guestrooms in
nej służby granicznej, muzeum i restaurację. the lower castle, and in the wooden “customs
W muzeum zamkowym znajdują się zbiory chamber” where border guards were stationed
archeologiczne, zbiory malarstwa i rzemiosła between wars, a museum, and a restaurant.
artystycznego, a także hungarica. The museum’s exhibits include archaeological
Wejście na teren założenia zamkowego prowa- findings, a painting and applied arts gallery, as
dzi przez wjazd wykonany podczas przebudo- well as a collection of Hungarica.
the present entryway to the castle dates back
wy na przełomie XVI i XVII w. Znajduje się on
od strony zachodniej i wiedzie na nieregular- to the remodelling at the turn of the 16th cen-
ny dziedziniec, wokół którego zgrupowane są tury. located in the west, it leads into an irregu-
zabudowania zamku dolnego. Otacza je mur lar courtyard, around which the buildings of the
z pięcioma basztami. Schody przy stromej ska- lower castle are grouped, surrounded by a wall
le wspinają się ku niewielkim zabudowaniom with five towers. The stairs ascend a steep rock
zamku średniego, przylegającym do zamku towards the smaller middle castle, which neigh-
górnego (wysokiego). Ośrodkiem najstarszej bours the upper (or high) castle. The tower with
części zamku była wieża z przyległymi budyn- adjoining living quarters and a chapel used to
kami mieszkalnymi i kaplicą. be the centre of the castle’s oldest section.
z niedzickim zamkiem związanych jest wiele le-
gend; w niektórych jest pewnie ziarno prawdy…
Opowiadane są historie o tutejszych lochach
i izbie tortur, o egzekucjach zbójników, którzy
zamieszkiwali zamek w XVI w., a także o ukry-
tym w podziemiach zamku skarbie Inków.
NIeDzIca, NIeDzIca
zamek Castle
18 | X MDDK X X MDDK | 1
X

12. NIepołoMIce,
zamek
Niepołomicki zamek jest drugą, obok kościoła
parafialnego, fundacją kazimierzowską w tym
mieście. Wybudowany w połowie XIV w., był
miejscem ważnych spotkań politycznych
i dyplomatycznych; stąd wyruszali królowie
na myśliwskie wyprawy do pobliskiej Puszczy
Niepołomickiej. Renesansową formę nadała
niepołomickiej siedzibie przebudowa z cza-
sów Zygmunta Augusta (1550-1571). Pracami
kierował budowniczy Tomasz Grzymała, a po-
magali mu murator Wincenty oraz Włoch Piotr
Mezzo. Wówczas zamek stał się regularnie roz-
planowaną budowlą na rzucie kwadratu, z we-
wnętrznym, arkadowym dziedzińcem. Dalsze
prace przy zamku były prowadzone w latach
1585 i 1637. Przy południowym skrzydle za-
mku założono włoskie ogrody, powstałe z woli
królowej Bony.
Najazd Szwedów w połowie XVII w. spowodo-
wał upadek tej królewskiej rezydencji. Po pierw-
szym rozbiorze Polski w 1772 r. Niepołomice,
a wraz z nimi zamek, znalazły się pod panowa-
niem austriackim. Zaborcy przeznaczyli zamek
na koszary i rozebrali drugie piętro. W XIX w.
obiekt odnowiono z przeznaczeniem na sie-
dzibę administracji, taką funkcję pełnił jeszcze
po II wojnie światowej. Kiedy w 1991 r. prze-
szedł na własność gminy Niepołomice, przystą-
piono do kompleksowej renowacji. Po kilku la-
tach remontów i prac adaptacyjnych królewska
siedziba odzyskała swą dawną świetność.
NIepołoMIce
zamek założony na planie czworoboku, z ob- Besides the parish church, Niepołomice castle is in 1991 the estate became the property of the
szernym, zbliżonym do kwadratu dziedzińcem, the only building founded in the town by King Niepołomice municipality, a thorough renova-
zwrócony jest fasadą w stronę południowo- Casimir the Great (Kazimierz Wielki). Construct- tion commenced. Several years later the castle
Castle
-zachodnią. Dziedziniec otaczają z trzech stron ed in the mid-14th century, the castle became was restored to its former glory.
the castle has a rectangular courtyard, approxi-
arkadowe, XVII-wieczne krużganki: na parterze the place of momentous political and diplomatic
filarowe, a na piętrze kolumnowe. W trzech meetings, and the base for hunting expeditions mating an ideal square, and its façade overlooks
narożach dziedzińca znajdują się przybudówki; to the nearby Niepołomice Forest. The current, south-east. Three sides of the courtyard are
w dwóch z nich mieszczą się klatki schodowe. Renaissance appearance of the castle dates to lined with 17th-century arcades: with pillars on
Główną bramę wjazdową zdobi renesanso- the reign of King Sigismund (Zygmunt) August the ground floor, and columns in the upper floor.
wy portal, powstały po 1550 r. i uzupełniony (1550-1571). The works were headed by the Two of the three annexes in the corners contain
w XVII w. górną, manierystyczną częścią. We- master stonemason Tomasz Grzymała, assisted staircases. The main entryway is decorated with
wnątrz zachowane są pomieszczenia skarbca by the bricklayer Wincenty, and an Italian by a Renaissance portal, post-1550, supplemented
(z lat 1561-1563) ze sklepieniem wspartym the name of Pietro Mezzo. Thus developed, the in the 17th century with the upper Renaissance-
na masywnym filarze oraz sali akustycznej castle became a regular square edifice with an mannerist part. Surviving interiors include a
o sklepieniu klasztornym, obejmującej dwie arcaded inner courtyard. Further improvements treasury (dating back to 1561-1563) with a vault
kondygnacje. followed in 1585 and 1637. In order to please supported upon a solid pillar, and a two-storey-
obecnie w zabytkowych wnętrzach zamku Queen Bona Sforza, Italian gardens were laid high acoustic room with a cloister vault.
today the historic interiors accommodate the
działalność prowadzi Centrum Kultury „Za- next to the southern wing.
the Swedish raid in mid-17th century prompt-
mek” oraz Muzeum Niepołomickie, prezentu- Zamek Culture Centre and the Niepołomice Mu-
jące eksponaty myśliwskie i łowieckie, a także ed the fall of this royal residence. After the First seum presenting hunting objects and trophies
zbiory Włodzimierza Puchalskiego. Działają tu- Partition of Poland in 1772, Niepołomice, the and the collection of Włodzimierz Puchalski.
taj również restauracja i sale konferencyjne. castle included, fell under Austrian administra- The castle also houses a hotel and restaurant.
tion. The occupants turned the castle into mili-
tary barracks and dismantled the second floor.
In the 19th century, the castle was renovated
and designated to house various administra-
tive offices, a function it continued to per-
form even after the second world war. When
20 | X MDDK X X MDDK | 21
X

13. pIeSkoWa
W północnej części Ojcowskiego Paru Naro-
dowego, na wysokim cyplu skalnym nad doli-
ną Prądnika góruje zamek w Pieskowej Skale.
Skała Castle
Wzniesiony przy starej drodze handlowej pro-
wadzącej z Krakowa na śląsk, jest warowną
rezydencją renesansową z zachowanymi ele-
In the northern part of the Ojców National
mentami średniowiecznymi i uzupełnieniami
z późniejszych epok. Park, upon a high rocky promontory above the
kroniki notują, iż pierwsze umocnienia znaj- Prądnik valley, reigns the Pieskowa Skała castle.
dowały się na skalnym występie już w 1315 r. Erected on the ancient trade route connecting
Kazimierz Wielki zlecił wzniesienie tutaj obron- Kraków to Silesia, it is a defensive Renaissance
nej wieży i obwarowań. W 1377 r. zamek został stronghold with some medieval elements pre-
nadany przez ludwika Węgierskiego Piotrowi served, and with additions dating from later
Szafrańcowi i w rękach tego rodu pozostawał epochs.
the chronicles note the earliest fortifications in
do początku XVII w. Za rządów Szafrańców,
w latach 40. i 70. XVI w., został przebudo- this place already in the year 1315. King Ka-
wany i powiększony w stylu renesansowym, zimierz Wielki (Casimir the Great) had a keep
wtedy też powstał dziedziniec z krużgankami. and bastions built here. In 1377, King louis
W XVII w. należał do Michała Zebrzydowskiego, d’Anjou granted the castle to Piotr Szafraniec,
który wzniósł tu kaplicę i umocnił zamek for- of whose family it remained property until the
tyfikacjami. Zniszczony przez Szwedów zamek early 17th century. During the Szafraniec ad-
kupili następnie Wielopolscy, którzy go odbu- ministration, in the 1540s and 1570s, the castle
dowali i na nowo wyposażyli. W XIX w., dwu- was extended and rebuilt in Renaissance style;
krotnie spalony, popadł w ruinę. W 1903 r. it is then that the arcades in the courtyard were
zakupiło go i zaadaptowało na obiekt letnisko- constructed. In the 17th century, the residence
wy warszawskie Towarzystwo Akcyjne Zamek belonged to Michał Zebrzydowski, who found-
Pieskowa Skała. Po przejęciu przez państwo ed a chapel and reinforced the castle with bat-
(po 1945 r.) zamek przekazano Państwowym tlements. Badly damaged by the Swedish army,
Zbiorom Sztuki na Wawelu, które powołały tu- the estate was bought by the Wielopolski fam-
taj swój oddział. ily, who restored it and furnished its interiors
rezydencja w Pieskowej Skale to przede wszyst- anew. In the 19th century, the castle twice fell
kim renesansowy zamek z trapezowym dzie- victim to fire, and it turned to ruin. In 1903, the
dzińcem otoczonym arkadowymi krużgankami, ‘Pieskowa Skała’ Stocks and Bonds Society of
wspartymi na filarach i zdobionymi maszkaro- Warsaw bought the castle and converted it into
nami. W skrzydle wschodnim, od strony dzie- a holiday resort. After the appropriation by the
dzińca, znajduje się ryzalit mieszczący bramę Polish State in 1945, it was to the Wawel Na-
wjazdową. W zabudowania tego skrzydła zosta- tional Art Collection, which made it its branch.
pieskowa Skała is above all a Renaissance cas-
ła włączona gotycka baszta obronna. Od półno-
cy dziedziniec zamyka mur dochodzący do skały tle with a trapeze-shaped courtyard lined with
nazywanej Dorotką. W tej części znajduje się arcades, supported by pillars and decorated
XVII-wieczna kaplica św. Michała Archanio- with gargoyles. Part of the eastern wing has an
ła z kryptami w podziemiach. Po wschodniej entrance gate and is set forth on the courtyard
stronie zamku znajduje się dawne podgrodzie side. The eastern wing incorporates an ear-
– rozległy dziedziniec zamknięty od południa lier Gothic tower. To the north, the courtyard
podwójnymi murami obronnymi, od północy is encased with a wall adjoining the so-called
dwupiętrową oficyną i basztą, a od wschodu ‘Dorotka’ rock. This part includes the 17th-cen-
– kurtyną z dwoma bastionami w narożnikach. tury chapel of St Michael the Archangel, with
główny, renesansowy zamek mieści poniżej vaulted crypts underground. To the east, the
poziomu dziedzińca dwie kondygnacje z sze- former lower castle is located – a vast court-
regiem sklepionych pomieszczeń. W salach yard bordered to the south by a double girth
wyższych pięter, nakrytych belkowymi stropa- of defensive walls, to the north by a two-storey
pIeSkoWa mi, zgromadzono dzieła malarstwa i rzeźby, annex, and to the east by a curtain wall with
a także meble i wyroby rzemiosła artystyczne- two corner bastions.
the main body of the Renaissance castle ac-
go z okresu od XIV do poł. XIX w.
Skała, commodates two floors below the courtyard
level with a number of vaults, while the cham-
zamek bers in the upper floors have flat ceilings with
wooden beams. On the top floors, a collection
of paintings, sculptures, furniture and applied
arts has been gathered, which presents objects
dating from the 14th to the mid-19th century.
22 | X MDDK X X MDDK | 23
X

14. SpytkoWIce
Na pograniczu ziemi krakowskiej i śląska,
po prawej stronie Wisły, znajduje się wieś
Spytkowice. Wymieniona w dokumentach
Castle
w 1228 r., należała od 1315 r. do księstwa
oświęcimskiego, a od 1445 r. do księstwa za-
torskiego. W 1488 r. została sprzedana Piotro-
on the borderland between the Kraków district
wi Myszkowskiemu, którego syn, Wawrzyniec,
w 1. poł. XVI w. przebudował tutejszy zamek and Silesia, on the right bank of the Vistula
w stylu gotycko-renesansowym. Rozbudowa- river, lies the village of Spytkowice. Named in
ny przez Szyszkowskich (1622-1643), stał się a document from 1228, from 1315 it belonged
okazałą rezydencją wczesnobarokową. Prze- to the Oświęcim Princedom, and from 1445 to
budowę zamku dokończył Łukasz Opaliński, the Zator Princedom. In 1488 it was sold to Pi-
który przejął go po Szyszkowskich. W okolicy otr Myszkowski, whose son Wawrzyniec had
zamku znajdowało się wówczas wiele stawów the existing castle remodelled in Gothic-Renais-
rybnych, będących źródłem sporych dochodów. sance style in the first half of the 16th century.
Dzięki nim Mikołaj Myszkowski, syn Wawrzyń- The castle, extended by the Szyszkowski family
ca, był w poł. XVI w. jednym z najbogatszych (1622-1643), became a glamorous, late-Baroque
ludzi w Królestwie. residence. The reconstruction was completed by
od XVIII w. właściciele zmieniali się często, ale Łukasz Opaliński, who took over from the Szysz-
nie zamieszkiwali zamku. Od połowy XIX w. kowskis. As the area abounded with fishponds
Spytkowice należały do Potockich; ówczes- bringing in high profits, Mikołaj Myszkowski,
ny dzierżawca, Michał Naimski, doprowadził son of Wawrzyniec, was in the mid-16th century
do rozkwitu spytkowickie stawy. Zniszczonego one of the richest people in Poland.
From the 18th century onwards the castle
w czasie II wojny światowej majątku zrzekli się
Potoccy na rzecz Skarbu Państwa, a ten prze- often changed hands, but the owners never
kazał go Naczelnej Dyrekcji Archiwów. Dzięki moved in to live there. As of the mid-19th cen-
generalnemu remontowi i rozbudowie w latach tury Spytkowice belonged to the Potocki clan;
90. zamek został przystosowany do obecnej their tenant Michał Naimski developed the
funkcji: mieści się tutaj siedziba Ekspozytury fisheries there. The Potockis ceded the estate,
Archiwum Państwowego w Krakowie. which was ruined during the second world war,
zwrócony frontem na południe zamek jest mu- to the Polish State; subsequently, it was given
rowanym i tynkowanym budynkiem o trzech to the State Archives’ Administration. In a thor-
skrzydłach ujmujących prostokątny dziedziniec. ough renovation and extension in the 1990s,
Elewację frontową flankują narożne, kwadra- the castle was adapted to its present function
towe wieże. Posadowiony na głębokich, częś- – and today it houses a branch of the State
ciowo sklepionych piwnicach zamek wzniesio- Archives in Kraków.
Facing south, the castle is a stone-and-brick
no głównie z cegły. W najstarszych częściach
skrzydła frontowego widoczne są fragmenty building with plaster-covered walls, with three
kamiennego muru, pozostawione bez tynku. wings embracing a rectangular courtyard. The
Piętrowe skrzydła nakrywają wysokie, dwuspa- main façade is flanked with square corner tow-
dowe dachy, mieszczące użytkowe poddasze. ers. Founded upon deep, partly vaulted cellars,
Na osi wejścia prowadzącego przez portal the castle was built mostly of brick. In the old-
z herbem Szyszkowskich (Ostoja) znajduje się est sections of the front part, fragments of a
sień główna. Sale w układzie jednotraktowym stone wall are showing, free of plaster. Two-sto-
skomunikowane są galerią obiegającą od we- rey wings are covered with tall, double-pitched
wnątrz dziedziniec. We wnętrzach zachowały gable roofs, hiding an extra, attic storey.
the portal with the Szyszkowski family coat-of-
się wspaniałe, kamienne portale: od późnogo-
tyckiego w południowo-wschodnim narożniku -arms – the Ostoja – leads to the main vestibule
zamku, poprzez renesansowe aż do baroko- at its axis. There is a single circulation tract, and
wych z herbem Ostoja. the rooms are connected with an inner gallery
ekspozytura w Spytkowicach rozpoczęła dzia- around the courtyard. In the interiors, magnifi-
SpytkoWIce,
łalność w 1995 r. i jest głównym magazynem cent stone portals have survived: from a late-
archiwów krakowskich. Znajdują się tu m.in. Gothic doorway in the south-eastern corner,
akta Urzędu Miasta Krakowa z okresu od poło- through Renaissance entryways, to Baroque
zamek wy XIX w. do 1945 r., zespół metryk parafii kra- gates bearing the Ostoja coat-of-arms.
the branch of the State Archives in Spytkowice
kowskich z okresu od 1798 r. do końca XIX w.
i dokumenty starostw powiatowych z okresu was opened in 1995 and is now the main stor-
międzywojennego. Obecnie zgromadzonych age space of the Kraków’s archives. Kept here,
jest tutaj łącznie dziewięć kilometrów bieżących among other documents, are the Kraków city
akt, uporządkowanych w ok. 500 zespołów. records from the mid-19th century to 1945,
birth certificate logs from 1798 to the end of
the 19th century, and district authority files
from 1918-1939. At present, 9 kilometres of
records, divided into approximately 500 sub-
sets, are stored here.
24 | X MDDK X X MDDK | 25
X

15. Sucha Sucha BeSkIDzka
Sucha Beskidzka jest położona w dolinie Ska- zbudowane z kamienia i cegły założenie za-
wy, pomiędzy grzbietami Beskidu Makowskie- mkowe składa się z trzech skrzydeł, tworzą-
go, Małego i żywieckiego. lokowana na prawie cych otwarty na wschód dziedziniec. Otaczają
BeSkIDzka, Castle
niemieckim w 1405 r., otrzymała prawa miej- go dwukondygnacyjne, arkadowe krużganki
skie w 1896 r. piętrowego skrzydła południowego i zachod-
zamek początkowo Suchą władał ród Strzałów, na- niego z narożnymi loggiami oraz parterowe
Sucha Beskidzka lies in the valley of the Skawa
tomiast na przełomie XV i XVI w. – Słupskich. skrzydło północne. Bryła zamku jest urozmai-
W połowie XVI w., poprzez mariaż z córką Sta- cona czterema wieżami, w tym jedną zegaro- River, surrounded by the mountain ranges of Be-
nisława Słupskiego, dziedzicem wsi został złot- wą. Obramienia okien, drzwi oraz cokoły i łuki skid Makowski, Mały, and żywiecki. Chartered as
nik krakowski Gaspar Castiglione vel Kasper arkad zostały wykonane z piaskowca; na nie- a village on the power of German law in 1405, it
Suski. W 1554 r. wzniósł on kamienno-drewnia- których detalach zachowały się herby właści- later became a town.
Initially, Sucha was owned by the Strzała ‘clan’,
ny dwór obronny. Jego potomkowie, zadłużeni cieli zamku.
W zamkowych wnętrzach warto obejrzeć oka-
u Komorowskich, sprzedali majątek w 1608 r. and at the turn of the 15th century by the
Nowy właściciel Suchej, Piotr Komorowski, roz- załą Salę Rycerską i kaplicę w wieży zegarowej, Słupskis. In the mid-16th century, it was acquired
budował dwór, nadając mu charakter okazałej a także zbiory Muzeum Miejskiego, mieszczą- through marriage to the daughter of Stanisław
rezydencji w stylu renesansowym. W połowie cego się na piętrze skrzydła południowego. Słupski by Gaspar Castiglione vel Kasper Suski, a
XVII w. majątek na dwa stulecia stał się włas- Salę Rycerską nakrywa strop belkowy, a zdobi goldsmith from Kraków. He had a defensive man-
nością Wielopolskich. Dzięki Annie z lubomir- okazały, kamienny, późnorenesansowy komi- or built of wood and stone in the grounds. His
skich Wielopolskiej ok. 1708 r. zamek został po- nek z herbami Piotra Komorowskiego (Korczak) heirs, in debt with the Komorowskis, sold the es-
większony i zmodernizowany. W 2. poł. XIX w. i jego żony Katarzyny Przerębskiej (Nowina). tate to Piotr Komorowski in 1608. The new owner
należał do Branickich, a w latach 20. i 30. XX w. Kaplicę znajdującą się na piętrze wieży zega- developed the manor into a stately home in the
do Tarnowskich. W czasie wojny wyposażenie rowej nakrywa sklepienie w formie kapy, a na Renaissance style. In the mid-17th century, Sucha
zamku oraz biblioteka uległy rozproszeniu. ścianach widoczne są fragmenty polichromii. became the property of the Wielopolski family,
po wojnie zamek w Suchej był m.in. siedzibą szko- od strony południowej zamek otacza ogród and remained so for 200 years. Around 1708 the
ły i nadleśnictwa. W 1996 r. kompleks zamkowy w stylu angielskiego parku krajobrazowego. castle was extended and modernised following
przejął samorząd lokalny. Obecnie w zamku mie- Na terenie parku w Domu Ogrodnika mieści się the efforts of Anna Wielopolska née lubomirska.
ści się Muzeum Miejskie, Miejski Ośrodek Kultury Izba Regionalna Towarzystwa Miłośników Zie- In the latter half of the 19th century, the palace
– Zamek i Galeria Sztuki, Wyższa Szkoła Turystyki mi Suskiej oraz neogotycka oranżeria. belonged to the Branickis, and in the 1920s and
i Ekologii oraz restauracja i hotel „Kasper Suski”. 1930s to the Tarnowski family. During the war,
the valuable collections of the castle’s gallery and
library perished.
after the war the castle in Sucha accommodated,
among other functions, a school and a high forest
administration office. In 1996 it was acquired by
the local authorities. Today it houses the Muse-
um of Sucha, the Municipal Culture Centre with a
gallery, the WSTiE College of Tourism and Ecology,
and the ‘Kasper Suski’ hotel and restaurant.
Built of stone and brick, the castle comprises
three wings, with a courtyard between them
open to the east. It is surrounded by two storey
arcades in the southern and western wings with
corner loggias, and a single-storey northern wing.
The body of the castle is embellished with four
towers, one of them bearing a clock. The sand-
stone used for door and window frames, plinths,
and arcades bears the coats-of-arms of the pal-
ace’s owners.
Worth visiting among the palace’s interiors are
the imposing Knights’ Hall and the chapel in the
clock tower, and the collection of the Municipal
Museum stored on the higher floor of the south-
ern wing. The Knights’ Hall features beautiful
beams supporting the ceiling, and a late-Ren-
aissance fireplace with the Korczak and Nowina
coats-of-arms corresponding to Piotr Komorowski
and his wife Katarzyna née Przerębska respec-
tively. The ceiling of the chapel is in the form of a
canopy, and its walls are graced with fragments
of polychromic murals.
From the south the palace is surrounded by a gar-
den in the style of an English landscape park. Sit-
uated in the park, the Gardener’s lodge houses
the Regional Chamber of the Society of lovers of
the land of Sucha, and a neo-Gothic orangery.
26 | X MDDK X X MDDK | 27
X