SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 131
Descargar para leer sin conexión
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT
                                                                                                                                          FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT   INSTITUTI I KERKIMEVE URBANE


         K                                                                                                                                ALBANIAN DEVELOPMENT FUND




                                                                                                                                             PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT
                                                                                                                                        KOMUNA      QENDER VLORE




                        Ky publikim është realizuar në kuadër të projektit   FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT
                        “P
                        “Punët në komunitet III”, financuar nga
                                                                             ALBANIAN DEVELOPMENT FUND
                        Ba
                        Banka e Këshillit të Evropës (CEB)
                                                                             www.albaniandf.org
Grant nga Norway Trust Fund
                                                                                                         S   tudio
                                                                                                             PATRIGRAF
                                                                                                             www.xhinapalko@yahoo.com
1




    PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT
        KOMUNA QENDER VLORE
                       Përgatitur në projektin
                    “Punët me Komunitetin III”
                                                 Fondi Shqiptar i Zhvillimit




                Qershor 2009
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                                2




                                                         K     y plan zhvillimi i turizmit për komunën Qendër Vlorë u hartua në kuadër të
                                                         projektit “Punët me Komunitetin III”, financuar nga Banka për Zhvillim e Këshillit të
                                                         Europës (CEB) dhe zbatuar nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit. Strategjia është përgatitur
                                                         nga Instituti i Kërkimeve Urbane (IKU), agjensia e kontraktuar për përgatitjen e këtij
                                                         Plani Zhvillimi të Turizmit nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit. Botimi i këtij plani bëhet me
                                                         financimin nga granti i Norway Trust Fund.
3




Tabela e Përmbajtjes

Kapitulli i pare ........................................................................ 9


         Metoda për Hartimin e PSZHT ........................................................ 12
         Procesi për Hartimin e PSZHT ........................................................... 14


Kapitulli i dytë ........................................................................ 1 9


         Informacion i përgjithshëm për Komunën Qendër ........................... 20
         Demografia dhe parashikimi i popullsise .......................................... 23
         Profili Ekonomik ............................................................................... 34
         Aktivitete te tjera ekonomike. ............................................................ 36
         Prioritetet për Zhvillimin Ekonomik .................................................... 37
         Mjedisi, Infrastruktura dhe Shërbimet Publike ................................... 38
         Burimet financiare të komunës ....................................................... 48


Kapitulli i tretë. ....................................................................... 5 3


         Analiza swot .................................................................................... 54
         Zhvillimi i Turizmit në Komunën Qendër ........................................... 57
         Vizioni i zhvillimit të turizmit në komunën Qendër ............................. 58
         Drejtimet Kryesore të Zhvillimit të Turizmit në Komunën Qendër ........ 58
         Objektivat e Përgjithshëm të Zhvillimit të Turizmit .............................. 59
                                                                                                                Fondi Shqiptar i Zhvillimit




         Instrumentet e menaxhimit të territorit .............................................. 69


Kapitulli i Katert ..................................................................... 7 3
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                     4




                                                         Shkurtime

                                                         Fshzh       Fondi shqiptar i zhvillimit
                                                         P szht      Plani strategjik për zhvillimin e turizmit
                                                         Khpszht     Komiteti për hartimin e planit strategjik për zhvillimin e turizmit
                                                         IKU         Instituti i Kërkimeve Urbane
                                                         IMK         Instituti i Monumenteve të Kulturës
                                                         Kuz         Kanalizimet e ujërave të zeza
                                                         AIT         Agjencia për Informacionin Turistik
                                                         OSSH        Operatori i Sistemit të Shpërndarjes
5




Mesazhi i Kryetarit te Komunes


Të nderuar bashkëqytetarë të komunës Qendër-Vlorë!

Burimet natyrore, kulturore dhe historike në komunën tonë janë një potencial i madh për
zhvillimin e turizmit, ekonomisë e mirëqenies së banorëve. Përdorimi i planifikuar duke
konservuar, mbrojtur dhe zhvilluar me tej vlerat e tyre është një detyrë sa e vështirë dhe e
rëndësishme. Zbatimi i kësaj detyre kërkon angazhimin e administratës, të zgjedhurve
vendore, por edhe pjesëmarrjen aktive të komunitetit, biznesit dhe grupeve të tjera të
interesit.

Pas një pune disa mujore dhe këmbëngulëse, administrata e komunës, këshilli dhe
komuniteti i përfaqësuar nëpërmjet grupeve të interesit kanë hartuar Planin Strategjik për
Zhvillimin e Turizmit në të cilin janë kristalizuar të gjithë idetë dhe nismat që komuna do të
ndërmarrë për ta bërë atë të zbatueshëm me synimin final, atë të përmirësimit të mirëqënies
së banorëve tanë dhe ruajtjen e mjedisit për brezat e ardhshëm.

Ne kuptojmë që turizmi është një mundësi e madhe për zhvillimin ekonomik të
qëndrueshëm, dhe se turisti dhe çdo vizitor tjetër që do të vizitojë komunën tonë do të gjejë
mikpritjen, shërbime të kulturuara dhe vlera natyrore, kulturore dhe historike të ruajtura dhe
të zhvilluara me kujdes. Ata do të gjejnë kënaqësinë, shlodhjen dhe qetësinë e do kthehen
vazhdimisht të na vizitojnë.

Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit është një udhëzues në duart tona që do të na
udhëheqë në rrugën e zhvillimit, mobilizimin e fondeve dhe të kapaciteteve njerëzore për të
arritur objektivat e zhvillimit. Dua të falënderoj në mënyrë të veçantë Fondin Shqiptar të
Zhvillimit i cili bëri të mundur financimin e procesit për hartimin e këtij plani si dhe punën e
specializuar dhe këmbëngulëse të grupit të ekspertëve të Institutit të Kërkimeve Urbane që
zhvilluan këtë proces dhe që e përmblodhën atë në këtë dokument.

Të nderuar bashkëqytetarë, duke e mbyllur me lejoni t’ju garantoj se komuna Qendër është
e përkushtuar të zbatoje e të respektojë mendimin dhe objektivat e komunitetit të cilin ne
                                                                                                    Fondi Shqiptar i Zhvillimit




përfaqësojmë.


                                                                                      Me respekt!


                                                                                 FREDO BERBERI
                                                                       Kryetar i komunës Qendë
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë
                                                  6
7




Hyrje
Në janar 2009 komuna Qendër u angazhua në procesin e hartimit të Planit Strategjik për
Zhvillimin e Turizmit me qellim që të përcaktonte një vizion të qartë për të ardhmen e
komunës - dhe të planifikojë hapat e veprimit dhe burimet e nevojshme për të arritur këtë
vizion.

Hartimi i Planit Strategjik të Zhvillimit të Turizmit u realizua në një proces të hapur dhe
transparent duke përfshirë stafin e komunës, përfaqësues nga këshilli i komunës, kryetarë
fshatrash, grupe fokusimi të aktorëve të interesit, përfaqësues nga komuniteti i biznesit,
qytetarë, specialistë të fushave të ndryshme, arkeologë, urbanistë, historianë, përfaqësues
nga Qarku Vlorë.

Ky plan është ndërtuar në gërshetim dhe harmoni me objektivat e Strategjisë Rajonale të
Zhvillimit të Qarkut Vlorë e cila është hartuar në 2004, duke pasur parasysh objektivat e
zhvillimit të mijëvjeçarit deri në vitin 2015. PSZHT është një iniciativë e re lokale, që nxit
aftësitë planifikuese afatgjatë dhe prioritarizimin e ndërhyrjeve prioritare për zhvillimin e
turizmit.

PSZHT në komunën Qendër i referohet gjithashtu edhe objektivave strategjike kombëtare të
cilat gjejnë shprehje në kuadër të Strategjisë Sektoriale për Zhvillimin e Turizmit si dhe në
Strategjinë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim.

Hartimi i PSZHT u financua nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit (FZHSH) në kuadër të Projektit
Punët në Komunitet III dhe është zbatuar nga Instituti i Kërkimeve Urbane në Tirane.

Ku dokument ka për qëllim të shërbejë si hartë treguese për zyrtaret e zgjedhur vendore dhe
personelin e specializuar të komunës, dhe të udhëzojë rrugën drejt zhvillimit të qëndrueshëm
të turizmit, për rrjedhojë përmirësimit të mirëqenies së komunitetit, nxitjes së biznesit dhe
ruajtjes së mjedisit.

Dokumenti është i organizuar në disa kapituj. Në vijim të Mesazhit të Kryetarit të Komunës,
Falënderimit për përkushtimin e personelit dhe të gjithë pjesëmarrësve dhe Hyrjes, PSZHT
përmban ndër të tjera: Përshkrimin e Procesit për Hartimin e PSZHT, Metodën për hartimin e
                                                                                                  Fondi Shqiptar i Zhvillimit




PSZHT, Profilin Turistik të komunës, përfshirë dhe të dhëna të tjera për shërbimet publike dhe
sociale dhe zhvillimin ekonomik, analizën SWOT e cila ka gjeneruar mendime mbi
potencialin, mundësitë, anët e dobëta dhe pengesat e mundshme të komunës për tu
kapërcyer drejt një zhvillimi të qëndrueshëm të turizmit. Dokumenti përmban një përmbledhje
të diskutimeve në fokus grup me aktore të interesit si bizneset, shoqërinë civile dhe qytetare.
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                                    8

                                                         Në vijim, dokumenti i PSZHT përmban vizionin e komunës, qëllimet afatmesme dhe
                                                         objektivat për realizimin e këtyre qëllimeve. PSZH është plotësuar me planin e aktiviteteve
                                                         nëpërmjet të cilave do të synohet të realizohen objektivat dhe të arrihen qëllimet e zhvillim.
                                                         Një listë projektesh prioritare dhe plani financiar pason planin e aktiviteteve. Në mbyllje,
                                                         materiali grafik i paraqitur shërben si tregues i shpërndarjes së burimeve (produkteve)
                                                         turistike dhe i projekteve prioritare, krahas specifikimit të vendndodhjes së komunës.
                                                         Materiali përmban fotografi për të ilustruar potencialin turistik të komunës.
9




        Kapitulli i parë




    CFARE ESHTE PLANI STRATEGJIK
    CFARE              STRATEGJIK
      PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT
                                    Fondi Shqiptar i Zhvillimit
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                                   10

                                                         Një kuadër i përgjithshëm rregullator: Plani strategjik për zhvillimin e turizmit është një
                                                         dokument i cili për herë të parë është përgatitur nga komuna Qendër dhe që përfshin në
                                                         vetvete një plan afatmesëm për zhvillimin ekonomik, social dhe atë qeverisës të gjithë
                                                         komunitetit.

                                                         Një guidë për të ardhmen: Ky dokument është një plan strategjik veprimi që lejon
                                                         komunën Qendër të drejtojë dhe kontrollojë të ardhmen e saj në zhvillimin e turizmit. Ai
                                                         shërben si një hartë për t’u ndjekur nga administrata e komunës, të zgjedhurit vendore dhe
                                                         komuniteti në rrugën drejt së ardhmes së turizmit dhe zhvillimit ekonomik të qëndrueshëm.

                                                         Një proces dinamik: Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit është një mekanizëm
                                                         institucional që përcakton programin e zhvillimit për zonën në juridiksionin territorial të
                                                         komunës Qendër në qarkun e Vlorës. Ky mekanizëm është i gjallë, i ndryshueshëm dhe që
                                                         siguron një pjesëmarrje të gjerë të komunitetit dhe të grupeve të interesit, duke u përshtatur
                                                         me nevojat dhe mundësitë në rritje të komunës.

                                                         Një plan vizionar i kombinuar: PSZHT në komunën Qendër identifikon vizionin dhe
                                                                              kombinuar:
                                                         qëllimet (destinacion), si edhe veprimet konkrete (drejtimin) për të arritur me sukses në
                                                         destinacionin e parapëlqyer në të ardhmen. Plani identifikon burimet e duhura për të arritur
                                                         atje. Plani komunikon tek komuniteti atë çfarë qeveria vendore, të zgjedhurit dhe
                                                         administrata e tyre planifikon të bëjë me taksat që mbledh dhe kontributin e komunitetit.

                                                         Një skenar i qartë veprimesh: Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit në komunën
                                                         Qendër përmban një kuadër veprimesh dhe aktivitetesh konkrete, të bazuara dhe të
                                                         mundshme për tu realizuar. Plani përcakton burimet, përgjegjësitë dhe afatet kohore për
                                                         realizimin e aktiviteteve në të cilat mbështetet zhvillimi i turizmit. Aktivitetet janë përpunuar
                                                         sipas përparësisë, dhe qartësojnë e përcaktojnë drejtimet e duhura për investime.

                                                         Një instrument për zhvillimin e territorit: Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit ka
                                                         përcaktuar produktet baze për zhvillimin e turizmit në territorin e komunës. Në materialin
                                                         grafik bashkëlidhur plani orienton përdorimin e tokës me qëllim konservimin dhe zhvillimin e
                                                         burimeve turistike. Ai shërben si bazë dhe detyrë projektimi për iniciativën e komunës në
                                                         përgatitjen e planeve të zhvillimit urban për fshatrat dhe zonat me përparësi zhvillimin e
                                                         turizmit.




                                                         Pse duhet një PSZHT ne Komune Qendër, Vlore
                                                         Komuna Qendër ka kuptuar se me pozicionin e përshtatshëm gjeografik dhe burimet e
                                                         rëndësishme të cilat ndodhen në territorin e saj, tashmë ka ardhur koha dhe është bërë e
                                                         domosdoshme që puna për zhvillim të udhëhiqet nga një plan i cili ka përcaktuar produktin
                                                         e zhvillimit të qëndrueshëm ekonomik me një sy mbi ruajtjen dhe konservimin e vlerave
                                                         mjedisore.
11

Krahas kësaj, si një njësi vendore e mirëinformuar dhe e mirëpozicionuar në iniciativat
rajonale dhe kombëtare për zhvillim, komuna kërkon të bëhet pjesë e zhvillimi të integruar në
sinergji me Strategjinë Sektoriale për Zhvillimin e Turizmit si dhe me Strategjinë Kombëtare
për Zhvillim dhe Integrim.

Kuadri ligjor dhe reforma e decentralizimit, prej vitesh në zhvillim, i ka dhënë komunës një
autoritet të plotë për zhvillimin ekonomik dhe turizmit dhe mundësinë të ndërmarrë nisma të
cilat janë në interes të komunitetit dhe të grupeve të interesit. Zhvillimi i turizmit është një nga
burimet mbi të cilat mbështetet zhvillimin ekonomik. Kuadri ligjor1 ka përcaktuar se komunat
dhe bashkitë janë tërësisht përgjegjëse dhe kanë si funksion të vetin përgatitjen e
programeve të zhvillimit, si dhe organizimin e shërbimeve në mbështetje të zhvillimit
ekonomik, përfshirë këtu organizimin e informacionit, strukturës dhe infrastrukturës
përkatëse.

Nevoja për një Plan Strategjik për Zhvillimi e Turizmit vjen dhe nga shtytja pozitive e
komunitetit dhe e grupeve të interesit, përfshirë biznesin vendas por edhe interesin e
investitorëve të huaj për të shfrytëzuar burimet e vendit për një zhvillim të qëndrueshëm. Ky
dokument u jep atyre garancinë se në iniciativat që kanë ndërmarrë kanë garancinë e
mbështetjes së komunës dhe një partneritet institucional të sigurtë.

Por komuna Qendër nuk është një aktor i vetëm i interesuar për një zhvillim të integruar dhe
të planifikuar. Këshilli i Qarkut Vlorë si dhe njësitë e tjera vendore që ndajnë të njëjtat burime
zhvillimi, janë të interesuara që të veprojnë në sinergji dhe të integrojnë përpjekjet e tyre për
një zhvillim të qëndrueshëm dhe një kujdes të veçantë për mjedisin. Ky plan do të krijojë
kushte të përshtatshme për bashkëpunim dhe përfitim të ndërsjelltë ndërmjet autoriteteve
vendore në përmbushjen e ambicieve kombëtare.




Parimet mbi te cilat mbeshtetet PSZHT
Plani Strategjik i Zhvillimit të Turizmit mbështetet në parimet e pranuara përgjithësisht mbi
planifikimin strategjik dhe në praktikat e në përvojat më të mira të vendit:

         -       Gjithëpërfshirës; i tillë që të asemblojë në mënyrë transparente shprehjen
         e interesit të përfituesve dhe të sigurojë pjesëmarrjen e gjerë të komunitetit dhe të
         grupeve të interesit në hartimin dhe zbatimin e tij;
         -       Strategjik të jetë një plan afatgjatë dhe të parashikojë ndërhyrje konkrete të
                 Strategjik;
                                                                                                       Fondi Shqiptar i Zhvillimit




         cilat adresojnë përparësitë e zhvillimit të komunitetit të harmonizuara me ambiciet
         politike të të zgjedhurve vendore;
         -       I zhvillueshëm; që të përshtatet vazhdimisht me përparësitë në ndryshim
         dhe që adaptohet me interesat dhe përparësitë bashkëkohore të zhvillimit; plani
         është njëherazi subjekt i përmirësimit të vazhdueshëm.


1
 Ligji nr. 8652, i dates 31 korrik 2000, “Per organizimin dhe funksionimin e qeverisjes
vendore”
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                              12

                                                                 -      I realizueshëm që bazohet në mundësitë reale të komunës Qendër nga
                                                                          realizueshëm;
                                                                 pikëpamja financiare dhe njerëzore por që merr në konsideratë edhe mundësinë e
                                                                 financimit nga burime të tjera potenciale.




                                                         Metoda për Hartimin e PSZHT
                                                         Para së gjithash, të zgjedhurit vendore dhe personeli i specializuar në komunën Qendër
                                                         zhvilluan një kuptim të përgjithshëm dhe pranuan një koncept të përbashkët mbi zhvillimin e
                                                         turizmit.

                                                         Ata kuptojnë se një «turist » është çdo person që viziton komunën për çdo qëllim, si për të
                                                         kaluar pushimet, për të bërë biznes, takime apo mbledhje, të vizitoje të afërmit dhe miqtë
                                                         dhe që kërkon çdo shërbim përveç shërbimit të punësimit.

                                                         Zhvillimi i turizmit qëndron mbi katër shtylla, Marketingu, Infrastruktura, Konkurrenca dhe
                                                         Destinacioni. Ata ranë dakord se nuk ka asnjë destinacion apo biznes turistik i cili i
                                                         përshtatet të gjithë turistëve prandaj ata duhet të vendosin se ku do ti përdorin burimet e
                                                         tyre të kufizuara për të arritur rezultatet me të mira dhe optimale në këtë fushë. Për të
                                                         përcaktuar rrugën më të mire mbi të cilën ata do të ecin në të paktën 5 vitet e ardhshme,
                                                         do të thotë së pari që të kuptosh me së miri situatën unike të komunës, konkurrencën,
                                                         potencialin dhe mundësitë e zhvillimit.

                                                         Ata ranë dakord se planifikimi i zhvillimit dhe në themel planifikimi urban dhe menaxhimi
                                                         modern i tokës qëndrojnë në baze të zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit dhe ekonomisë.

                                                         Ky mirëkuptim do të ndihmoje në përcaktimin e një vizioni dhe qëllimeve, arritja e të cilave
                                                         do të ndikohet nga cilësia që do të kenë produktet dhe destinacionet turistike të zgjedhura
                                                         për të zhvilluar kapacitetet e nevojshme që i përgjigjen me së miri kërkesave të turistëve që
                                                         do të vizitojnë komunën.

                                                         Për komunën Qendër filozofia udhëheqëse në këtë iniciativë është adaptimi i metodës së
                                                         zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit duke pasur në vëmendje mbrojtjen e mjedisit. Ka
                                                         shume arsye të cilat e bëjnë komunën që të ecë e udhëhequr nga kjo filozofi:

                                                                ·       Turizmi përbën një nga oportunitetet ekonomike për komunitetin e komunës
                                                                Qendër. Ai siguron një mundësi reale për të ulur varfërinë, rritur punësimin dhe
                                                                stimuluar rritjen e qëndrueshme të mirëqenies;
                                                                ·       Përveç zhvillimit të infrastrukturës rrugore dhe asaj për prodhimin e
                                                                energjisë, zhvillimi i turizmit nuk konsumon burime të tjera shtesë të parinovueshme
                                                                dhe është miqësor me mjedisin;
13

       ·        Komuniteti, kultura e tij, dyqanet, objektet argëtuese, tradita, historia dhe
       natyra përbëjnë burimet bazë dhe thelbësore për turizmin;
       ·        Përdorimi i burimeve turistike nuk duhet të jetë shterues por ato duhen bërë
       të rinovueshme që ti shërbejnë brezave;
       ·        Zhvillimi i turizmit ka provuar se është në gjendje të rijetësojë kulturën dhe
       traditën;
       ·        Zhvillimi i turizmit mund të jetë një nxitje dhe për oportunitete të tjera
       ekonomike krahas mbrojtjes së burimeve natyrore dhe ruajtjes së objekteve historike.

Për të formuluar planin strategjik për zhvillimin e turizmit në komunën Qendër, është
përdorur një metodë e cila do të cojë në menaxhimin e të gjitha burimeve në mënyrë të tillë
që nevojat ekonomike, sociale dhe estetike të mund të plotesohen, ndërkohë që ruhet
integriteti kulturor si dhe proceset ekologjike. Ne e shikojmë turizmin si opsionin kryesor për
zhvillimin ekonomik të komunës ndonëse ka një mungesë evidente të disa aspekteve që do ta
kthenin atë menjëherë në një destinacion të sigurtë.




Planifikimi strategjik mbështetet në:

-      Pjesëmarrje e gjerë:
       o         Komuna ka siguruar një pjesëmarrje të gjerë dhe organizimin e Komitetit për
       Hartimin e Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit i cili ka marrë në dorë realizimin e
       aktiviteteve për hartimin e planit dhe për zbatimin e tij. Në këtë mënyrë ky komitet i ka
       dhënë komunës pronësinë mbi dokumentin dhe planin e veprimeve si dhe ka
       siguruar pjesëmarrjen në proces të figurave më të rëndësishme të komunës, njerëz
                                                                                                    Fondi Shqiptar i Zhvillimit




       me influencë dhe ide të cilët mbështesin një zhvillim të shpejtë dhe të qëndrueshëm të
       aktiviteteve me orientim turizmin.
-      Analizën e situatës dhe përgatitjen e profilit të komunës i cili përfshin por nuk
kufizohet në :
       o         Përshkrimin e pozicionit gjeografik përpos rajonit dhe vendit në tërësi ;
       o         Popullsinë dhe proceset migratore ;
       o         Autoritetet dhe institucionet ;
       o         Infrastrukturën, shërbimet publike dhe komunikacionin ;
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                                14

                                                                  o       Kontrollin mbi territorin dhe zhvillimin urban
                                                                  o       Aktivitetet ekonomike
                                                                  o       Profilin turistik
                                                                  o       Burimet financiare dhe të ardhurat e komunës
                                                         -        Analizën SWOT për të analizuar faktorët e brendshëm dhe të jashtëm në zhvillimin e
                                                         turizmit nëpërmjet përcaktimit të potencialit dhe pikave më të forta, mundësive reale nga
                                                         njëra anë dhe pikave të dobëta e kërcënimeve të cilat rrezikojnë zhvillimin e turizmit nga ana
                                                         tjetër.
                                                         -        Hapi tjetër përfshin zhvillimin e vizionit, përcaktimin e qëllimit dhe objektivave si dhe
                                                         përshkrimin e drejtimit dhe sigurimin e angazhimit të gjithë elementëve të interesuar në
                                                         komunë duke u përpjekur që të balancojë aktivitetet me burimet e sigurta dhe potenciale.
                                                         -        Për me tepër, metoda specifikon projektet kryesore dhe dallon qartazi produktet
                                                         turistike dhe vendet parësore të cilat mbartin pontecialin kryesor për zhvillimin e turizmit;
                                                         -        Në fund metoda siguron vlerësimin e burimeve financiare të komunës nëpërmjet një
                                                         analize të thjeshtuar të bilancit të shpenzimeve dhe të ardhurave në vite bazuar në politikat
                                                         fiskale të komunës si dhe në trendin aktual të investimeve kapitale. Metoda veçon harku
                                                         kohor dhe ngjarjet kryesore të zbatimit të aktiviteteve të këtij plani.




                                                         Procesi për Hartimin e PSZHT
                                                         1. Garantimi i angazhimit lokal,
                                                         Krijimi i Komitetit për Hartimin e PSZHT.

                                                         Hapi i parë për hartimin e PSZHT
                                                         është garantimi i angazhimit të
                                                         aktorëve të interesit. Ky hap siguron
                                                         që zyrtaret e qeverisjes vendore dhe
                                                         personeli të njihen me qëllimet e
                                                         projektit dhe në të njëjtën kohë të
                                                         angazhohen në këtë projekt.
                                                         Njëherazi është siguruar një
                                                         pjesëmarrje e gjerë dhe kontributi i
                                                         përfaqësuesve të komunitetit,
                                                         përfshirë kryepleqtë e fshatrave me
                                                         potencial zhvillimin e turizmit,
                                                         përfaqësues të bizneseve, shoqërisë
                                                         civile, administratës së qarkut Vlorë
                                                         dhe institucioneve qendrore.
15

Ndërkohë, konsulenti mblodhi dhe konsultoi të gjitha dokumentat të cilat janë përdorur si
referencë në lidhje me qëllimin e projektit, d.m.th për hartimin e Planit Strategjik për Zhvillimin
e Turizmit në komunën Qendër. Një listë e dokumenteve të konsultuar është paraqitur në
Aneks __ të këtij raporti. Në të njëjtën kohe u përgatitën forma standarde për mbledhjen e
informacionit i cili është përdorur për përgatitjen e profilit turistik të zhvillimit në komunën
Qendër.




2. Konsultimi me aktoret e interesit

Si pjesë e procesit të konsultimit dhe sigurimit të pjesëmarrjes së aktoreve të interesit,
komunës me mbështetjen edhe të FZHSH ka organizuar disa takime të cilat kanë pasur në
fokus sigurimin e maksimizimit të një pjesëmarrje sa me të gjere dhe mbledhjen e
informacionit dhe opinioneve në lidhje me përgatitjen e PSZHT.

Takimet kanë sjell në tryezën e diskutimit përfaqësues të biznesit, shoqërisë civile ekspertë dhe
qytetare të njohur në zonën e komunës Qendër.




3. Fillimi i punës për hartimin e PSZHT
Aktivitetet për hartimin e PSZHT në komunën Qendër filluan me prezantimin e projektit në një
takim interaktiv me stafin e komunës në javën e tretë të janar 2009. Krahas metodologjisë
për hartimin e PSZHT, audienca u njoh me planin e aktiviteteve dhe afatet kohore të procesit.
Në takim morën pjesë 15 persona, nga të cilët ishin prezent : kryetari i komunës,
nënkryetarët, sekretari i këshillit, shefi i zyrës së planifikimit urban, shefi i zyrës së burimeve
njerëzore dhe specialistë të tjerë të komunës..                                                       Fondi Shqiptar i Zhvillimit
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                                 16

                                                         Në mbledhjen e pare u krijua dhe Komiteti për Hartimin e Planit Strategjik për Zhvillimin e
                                                         Turizmit në komunën Qendër. Komiteti përbëhet nga 15 anëtarë dhe siguron pjesëmarrjen e
                                                         aktoreve të ndryshëm, përfshi : 5 anëtarë nga personeli i komunës, 2 përfaqësues të
                                                         këshillit, 3 kryetaret e fshatrave me potencial me të madhe për zhvillimin e turizmit, dhe 5
                                                         anëtarë të tjerë si përfaqësuesit me të dalluar të komunitetit dhe përfaqësues të institucioneve
                                                         të tjera vendore e qendrore, përfshi Këshillin e Qarkut Vlore, Shoqatën e Agjencive Turistike
                                                         dhe Institutin e Monumenteve të Kulturës në Vlore. .




                                                         4. Zhvillimi i analizës SWOT
                                                         Me pjesëmarrje të Komitetit për Hartimin e PSZHT u realizua analiza SWOT – Fuqitë
                                                         (Potenciali), Dobësitë, Mundësitë dhe Sfidat – çka lejoi të gjithë anëtarët e Komitetit që të
                                                         jepnin mendimet dhe opinionet e tyre për çfarë shkon mire në komunë dhe çfarë nuk shkon
                                                         siç duhet. Gjithashtu u identifikuan potenciali dhe mundësitë që ka komuna Qendër për ti
                                                         shfrytëzuar dhe transformuar në fuqi të sajat si dhe rreziqet që duhet të shmangen në
                                                         mënyrë që mos jenë pengesë e zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit por dhe me gjere, të
                                                         ekonomisë dhe mirëqenies për komunitetin e komunës.

                                                         Pjesë e analizës SWOT është edhe organizimi dhe realizimi i takimit me grupin e fokusimit i
                                                         cili solli në një tryeze diskutimi aktore të tjerë të jashtëm të cilët përfaqësojnë biznesin dhe
                                                         shoqërinë civile që ushtron aktivitetin e saj në komunën Qendër. Në takim morën pjesë 12
                                                         persona të cilët me përkushtim dhe produktivitet diskutuan dhe i dhanë përgjigje pyetjeve të
                                                         tilla si: Çfarë do të veçonit si burimet më të rëndësishme për zhvillimin e turizmit në komunën
                                                         tuaj? Çfarë mundësish shikoni për zhvillimin e turizmit në komunën tuaj? Cilat janë
                                                         vështirësitë që has biznesi në zhvillimin e turizmit? Cilat duhet të jenë drejtimet kryesore për
                                                         zhvillimin e turizmit? Evidentoni projektet prioritare. Kush është roli dhe kontributi juaj në këtë
                                                         drejtim? Kush është roli i komunës në këtë drejtim? Si është gjendja e pronësisë në komune,
                                                         veçanërisht në zonat me përparësi zhvillimin e turizmit?




                                                         5. Mbledhja e informacionit.
                                                         Për ditë me radhë grupi i punës ka punuar intensivisht të mbështetur edhe nga personeli i
                                                         komunës për të mbledhur informacionin e nevojshëm mbi bazën e të cilit është kryer analiza
                                                         e fakteve në kuadër të profilit turistik të komunës dhe përgjithësisht gjendjes së
                                                         infrastrukturës dhe shërbimeve publike, zhvillimit ekonomik, burimeve potenciale për
                                                         zhvillimin e turizmit dhe burimet financiare.

                                                         Për të mbledhur informacionin u shfrytëzuan takimet me sektorë të ndryshëm të
                                                         administratës së komunës, takimet në Këshillin e Qarkut në Vlore, Bashkinë e Vlorës,
                                                         Shoqatën e Agjencive Turistike në Vlore, Institutin e Monumenteve të Kulturës, etj...
17

7. Faza Finale, Dokumenti i PSHZT
Draft-i i PSZHT në komunën Qendër u zhvillua mbi bazën e procesit dhe informacionit i cili u
mblodh dhe përpunua sipas fazave të procesit me sipër. Draft-i i pare i PSZHT u prezantua
dhe u diskutua me Komitetin për Hartimin PSZHT ; komentet e këtij takimi të hapur u
reflektuan në dokument, duke i dhënë forme draft-it përfundimtar të PSZHT, i cili u prezantua
dhe u diskutua me praninë e Fondit Shqiptar të Zhvillimit dhe përfaqësues të komunës
Qendër.

Grupi i Punës në komunë reflektoi të gjitha komentet të cilat u prodhuan nga takimi i
prezantimit me FZHSH duke i dhënë dokumentit kësisoj formën përfundimtare të Planit
Strategjik për Zhvillimin e Turizmit në komunën Qendër, Vlore.




                                                                                                Fondi Shqiptar i Zhvillimit
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë
                                                  18
19




          Kapitulli i dyte




     KONTEKSTI DHE PROFILI I ZHVILLIMIT
             KOMUNËS
          TE KOMUNËS QENDËR
                                          Fondi Shqiptar i Zhvillimit
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                                 20

                                                         Informacion i përgjithshëm për Komunën Qendër
                                                         Komuna Qendër ndodhet në gjirin e Vlorës, territorit i të cilës pjesërisht rrethon qytetin e
                                                         Vlorës, duke krijuar kështu kurorën lindore të tij.,Një pjesë e territorit të komunës shtrihet
                                                         përgjatë bregut të detit Adriatik. Komuna përbëhet nga 11 fshatra duke përfshirë dhe
                                                         zona me rëndësi natyrale dhe kulturore si Kanina, Narta, Panxha, Zvërneci dhe fshatrat e
                                                         tjerë si Babicë e Madhe, Babicë e Vogël, Bestrovë, Kërkovë, Shtimë dhe Xhyherinë.
                                                         Komunës numëron një popullsi prej 18,000 banore, ka një sipërfaqe prej 12,000
                                                         hektarësh dhe një vije bregdetare përgjatë detit Adriatik prej 10.5 km.

                                                         Në territorin e komunës gjenden një sere monumentesh me rëndësi historike si kalaja e
                                                         Kaninës, fshat në të cilin ka lindur Ismail Qemali, themeluesi i shtetit të parë dhe
                                                         deklaruesi i pavarësisë në vitin 1912. Një burim i rëndësishëm natyror është laguna e
                                                         Nartës me një sipërfaqe ujore prej rreth 42 km2, me një biodiversitet unikal dhe një
                                                         manastir të periudhës mesjetare i cili ndodhet në një ishull të vogël në mes të lagunës.
                                                         Këto burime të veçanta dhe plazhet e bukura përgjatë bregdetit Adriatik, krijojnë
                                                         potenciale reale për zhvillimin e turizmit në këtë komunë.

                                                         Në territorin e komunës janë aktive rreth 200 biznese nga të cilat 36 përfshihen në
                                                         biznesin e madh, 144 biznese të vogla dhe pjesa e mbetur përfshin shërbime individuale
                                                         ambulatore. Në fshatrat si Zvërnec dhe Nartë ka filluar zhvillimi i turizmit familjar. Janë
                                                         ndërtuar shtëpi të reja të cilat mundësojnë ofrimin e shërbimit mëngjes dhe shtrat,
                                                         ndërkohë që janë gjithashtu dhe bare dhe restorante.

                                                         Gjatë viteve të fundit, drejtuesit dhe menaxhuesit e komunës kanë treguar një përmirësim
                                                         të rëndësishëm përsa i përket investimeve publike prej të ardhurave të vetë komunës dhe
                                                         granteve nga buxheti i shtetit.




                                                         Pozita Gjeografike
                                                         Komuna Qendër në qarkun e Vlorës është një nga komunat me të mëdha në vend.
                                                         Territori i komunës shtrihet në pjesën veriore dhe në lartësitë verilindore e lindore të cilat
                                                         mbështjellin brenda tyre qytetin e Vlorës duke formuar një pjesë të kurorës mbi gjirin me te
                                                         njëjtin emër në detin Adriatik.

                                                         Komuna Qendër ndodhet 140 km në jug të Tiranës. Qendra e komunës përkon me
                                                         rrugën hyrëse për në bashkinë e Vlorës dhe kryqëzimin që të çon në lagunën e Nartës,
                                                         dhe ndodhet 2,5 km nga qendra e Vlorës, dhe vetëm 5,1km nga porti i këtij qyteti.
                                                         Territori i komunës përshkohet nga rruga aktuale nacionale dhe nga autostrada e aksit
                                                         jug-veri i cili është në ndërtim, si dhe nga hekurudha me po të njëjtin orientim gjeografik.
21




                                                            Pozicioni gjeografik i komunës
                                                            Qendër




Komuna Qendër ka një sipërfaqe prej 12,000 ha nga të cilat 42 km katror janë të
përbëre nga pasqyra ujore e Lagunës së Nartës. Komuna Qendër ka nën administrimin e
saj një vijë bregdetare prej rreth 10.5 km në detin Adriatik.

Pjesa tjetër e territorit shtrihet në lartësitë e kodrave që rrethojnë qytetin e Vlorës në pjesën
verilindore dhe lindore. Komuna kufizohet në jugperëndim nga Bashkia Orikum dhe në veri
e verilindje nga komuna Novoselë.
Ishulli i Sazanit dhe Laguna e Nartës

Në juridiksionin territorial të komunës përfshihen 11 fshatra, respektivisht: Kanina, Narta,
Panaja, Zvërnec Babicë e Madhe, Babicë e Vogël, Bestrovë, Kërkovë, Shtimë, Xhyherinë si
dhe ishulli strategjik i Sazanit.




Konteksti rajonal
Në kontekstin rajonal, pozicioni gjeografik i komunës Qendër merr një rëndësi të veçantë në
raport me rrugët e transportit ndërkombëtar dhe të tranzitimit të naftës dhe gazit nëpërmjet
projekti AMBO. Në territorin e komunës ndodhet pika fundore e Korridorit të VIII-të, e cila
                                                                                                    Fondi Shqiptar i Zhvillimit




vlerësohet si një nga daljet më të rëndësishme të burimeve lindore të naftës dhe gazit për
furnizimin e Evropës dhe të vendit.

Komuna Qendër është faktor i rëndësishëm zhvillimi në rajonin ekonomik të gjirit të Vlorës.
Në territorin e kësaj komune po përqëndrohen burime të rëndësishme të prodhimit të
energjisë. Aktualisht është duke u instaluar një TEC me fuqi te instaluar 90 MGV i cili do te
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                             22

                                                         balancoje prodhimin dhe shpërndarjen e energjisë në pjesën jugore te vendit përfshirë dhe
                                                         vetë komunën Qendër.
                                                         Në perspektiven afatgjatë dhe në kuadër të një reforme të mundshme rajonalizimi, interesat
                                                         ekonomike të komunës Qendër harmonizohen me ato të bashkisë Vlorë dhe ndoshta të
                                                         njësive të tjera administrative të cilat shtrihen në gjirin e Vlorës.

                                                         Zhvillimi i turizmit është ndër burimet më të rëndësishme për zhvillimin ekonomik të rajonit.
                                                         Në vizionin afatgjate, qarku Vlorë do të ketë krijuar bazat për një turizëm energjik dhe të
                                                         integruar me mirëpërdorimin e burimeve e pasurive të rajonit, që gjeneron të ardhura, krijon
                                                         pune, ofron zgjedhje dhe që njerëzit të jetojnë më mirë, krahas ruajtjes së vlerave të veçanta
                                                         të mjedisit dhe historisë1.


                                                         Projekti për naftësjellësin rajonal AMBO




                                                         Komuna Qendër e ka orientuar zhvillimin sipas principit të balancimit të rritjes së
                                                         qëndrueshme ekonomike me karakteristikat mjedisore ndërkufitare, duke pasur parasysh së
                                                         gjiri i Vlorës është përcaktuar tashmë si një zonë e veçantë ekonomike, ndërsa brenda tij,
                                                         laguna e Nartës është përcaktuar si zonë e mbrojtur me një sipërfaqe të pasqyrës ujore prej
                                                         afërsisht 42 km2.

                                                         Në këtë kontekst për administratën e komunës Qendër është e rëndësishme që të
                                                         përcaktohen qartë, mbrohen, konservohen dhe të zhvillohen burimet turistike natyrore,
                                                         kulturore dhe historike. Krahas kësaj, komuna Qendër planifikon të ndërmarrë studimin
                                                         urbanistik të zonës përgjatë rrugës nacionale, si dhe të fshatrave që shfaqin më qartë
                                                         potencialin turistik si, Narta, Zvërneci, Panaja dhe Kanina. Studimet urbanistike do të




                                                         2
                                                             Strategjia e OZHM per qarkun Vlore.
23

ndihmojnë që zhvillimi të vendoset nën kontroll dhe të konservohet toka për zhvillimin e
ekonomisë bujqësore.

Në këtë punë zhvilluese, komuna Qendër kupton se interesat e saj ndërthuren dhe për këtë
qëllim është i nevojshëm bashkëpunimi me bashkinë Vlorë në fushën e shërbimeve publike
dhe komerciale.




Demografia dhe parashikimi i popullsise
Disa prej fshatrave të Komunës Qendër njihen si vendbanime të lashta. Kanina njihet si
vendbanim që prej mijëvjeçarit të fundit p.e.s, studimet arkeologjike tregojnë se nga shekulli i
IV p.e.s ka qenë një qytezë e fortifikuar.

Komuna Qendër është ndër më të mëdhatë në vend. Ajo ka një popullsi prej rreth 18 200
banorë të cilët jetojnë në 11 fshatra të shpërndarë në tabelën si me poshtë. Narta, Babica e
Madhe dhe Kanina janë fshatrat më të mëdhenj në të cilët është përqendruar rreth 55% e
popullsisë. Tabela në vijim tregon shpërndarjen e popullsisë sipas fshatrave në vitin 2008



                                Shpërndarja e Popullsisë-2008
              Fshati              Femra           Meshkuj                 Gjithsej
             Bestrovë              455               451                     906
          Babicë e Madhe           1860             2020                    3880
          Babicë e Vogel           371               385                     756
             Hoshtim               432               440                     872
              Kaninë               1012             1103                    2115
             Kërkovë               365               333                     698
               Nartë               2236             2033                    4269
             Sherrisht             692               593                    1285
              Panaja               633               644                    1277
            Xhyherrinë             479               485                     964
             Zvërnec               578               578                    1156
              Sazan                 26                18                      44
                                                                                                   Fondi Shqiptar i Zhvillimit




            Komuna                 9139             9083                   18222


Në 18 vjetët e fundit popullsia e regjistruar në komunë është rritur me rreth 4500 banorë
ose me 33 % për një mesatare vjetore prej 5.5% në vit ndaj rritjes totale, që kryesisht i
dedikohet migrimit dhe me pak rritjes natyrale të popullsisë. Mbi bazën e kësaj rritjeje,
popullsia e komunës në vitin 2020 parashikohet të jetë rreth 21 000 banorë. Tabela në
vijim tregon ndryshimin e popullsisë në vite dhe parashikimin për vitin 2020.
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                                 24




                                                                                                                                  Të dhënat i referohen
                                                                                                                                  regjistrit të gjendjes
                                                                                                                                  civile të komunës




                                                         Siç shihet dhe nga tabelat, lëvizja e popullsisë është e balancuar dhe se në të gjithë fshatrat
                                                         e komunës banojnë më shumë se 300 banorë pa përmendur fshatra me popullsi të lartë si
                                                         në Nartë, Babicë të Madhe, Kaninë. Kjo situatë krijon një mjedis të përshtatshëm për një
                                                         forcim të përgjithshëm të aktiviteteve ekonomike të këtyre fshatrave si dhe rrit kapacitetet e
                                                         tyre në aktivitete ekonomike tregtare dhe bujqësore.

                                                         Emigracioni në komunë vlerësohet në 37 %, një shifër e konsiderueshme emigrantësh
                                                         kryesisht në Itali dhe Greqi të cilët luajnë një rol të rëndësishëm në ekonominë e familjeve
                                                         nëpërmjet dërgesave të tyre financiare. Ndonëse nuk ka të dhëna të sakta mbi sasinë e të
                                                         hyrave nga emigracioni, efekti ekonomik është i dukshëm nëpërmjet investimeve individuale
                                                         në rritje.




                                                         Autoriteti dhe Institucionet
                                                         Komuna Qendër është krijuar në vitin 1992 mbas zgjedhjeve lokale të po këtij viti. Përpara
                                                         këtyre zgjedhjeve, territori i fshatrave të cilat përbëjnë komunën Qendër kanë qenë të
                                                         grupuara në NB Ullishte dhe kooperativën bujqësore Nartë-Panaja, dhe Kaninë Drashovicë,
                                                         Sherishtë e cila përbën bazën edhe për ndarjen administrative të sotme. Autoriteti
                                                         vendimmarrës në komunë është këshilli i komunës i cili përbëhet nga 17 anëtarë të cilët
                                                         zgjidhen një herë në 4 vjet në kuadër të zgjedhjeve administrative vendore.

                                                         Autoriteti ekzekutiv është kryetari i komunës i cili zgjidhet në mënyrë të drejtpërdrejtë një herë
                                                         në 4 vjet në të njëjtën periudhë në të cilën zgjidhet dhe këshilli në kuadër të zgjedhjeve
                                                         administrative vendore. Kryetari emëron personelin e administratës së komunës të cilët kanë
                                                         për detyrë të programojnë dhe ekzekutojnë buxhetin dhe menaxhojnë aktivitetet për
                                                         ekzekutimin e funksioneve ligjore. Komuna numëron një personel prej 34 nëpunësish të cilët
                                                         janë të organizuar sipas skemës organizative si vijon:
25

                                             Kryetari Komunes



                   Zyra e Finances                                   Sekretari Keshillit te Komunes
                         (5)                                                      (1)

                     Urbanistika                                Zyra e Menaxhimit dhe Mbrojtjes se Tokes
                         (3)                                                      (4)

                Zyra Gjendjes Civile                             Sekretari Arshives, Pergj. Administrate
                     2 Persona                                                       (1)

            Inspektoriati Mbrojtjes Pyjeve                                    Tatim Taksa
                          (3)                                                     (4)

              Pergjegjes Ujesjellesi dhe                                   Policia Komunare
                   Sherbimesh (1)                                                  (2)

                        INUV                                            Agjensia e Legalizimeve
                         (3)                                                       (2)

                      Pastruese                                                  Shofer
                           (1)                                                      (1)

                                                                     Zyra per Zhvillimin e Turizmit
                        Roje
                                                                                    (2)
                          (1)



Skema organizative e administratës së komunës

Kryetari i komunës dhe 4 anëtarë të këshillit aderojnë në këshillin e qarkut me qendër në
Vlorë i cili përfaqëson nivelin e dytë të pushtetit vendor dhe që ka në funksion harmonizimin e
zhvillimit ndër njësitë vendore anëtare.




Rritja dhe Zhvillimi i Qëndrueshëm




                                                                                                           Fondi Shqiptar i Zhvillimit




Në këtë pjesë të Planit Strategjik për Zhvillimin e Turizmit janë sjellë në mënyrë të përmbledhur
profili i përgjithshëm i komunës në aspektin ekonomik, social e kulturor. Së pari, duke qenë
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                                 26

                                                         se në fokus të kësaj strategjie është zhvillimi i turizmit, analiza jonë është përqendruar në
                                                         evidentimin e burimeve natyrore, kulturore dhe historike të cilat përbëjnë potencialin e kësaj
                                                         komune në drejtim të zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit. Një përmbledhje e profilit
                                                         ekonomik në tërësi dhe aspekteve të tjera pasojnë aspektin turistik të komunës.




                                                         Profili Turistik dhe Kulturor
                                                         Industria e turizmit ka njohur një rritje të qëndrueshme veçanërisht gjatë viteve të fundit. Nga
                                                         pika të ndryshme kufitare të hyrjes në territorin e qarkut të Vlorës (kryesisht Porti i Vlorës dhe
                                                         Porti i Sarandës), vetëm për periudhën qershor - gusht 2008, evidentohet të kenë hyrë rreth
                                                         150 000 turistë vendas dhe të huaj ose 26 % me shumë se një vit më parë, pa numëruar
                                                         këtu fluksin në rritje të turistëve vendas dhe të tjerë të huaj që kanë lëvizur këtu nga vise të
                                                         tjera të Shqipërisë.




                                                                                        Pamje nga plazhi Nartë - Zvërnec


                                                         Këta tregues janë të rëndësishëm për të evidentuar se në kuadrin rajonal, turizmi vlerësohet
                                                         si sektori kryesor për zhvillimin ekonomik të rajonit dhe si bazë për nxitjen e mjaft aktiviteteve
                                                         dhe iniciativave të tjera, krijimin e vendeve të punës dhe rritjen e mirëqenies për banorët a
                                                         saj.

                                                         Si pjesë integrale e rajonit të gjirit të Vlorës, komuna Qendër ka një larmi pasurish natyrore,
                                                         kulturore e historike dhe kushte shume të favorshme për zhvillimin e turizmit. Pozita
                                                         gjeografike, shtrirja e konsiderueshme e vijës bregdetare me plazhet tërheqëse, natyrën e
27

veçantë të lagunës së Nartës, pyjet e Zvërnecit, monumentet historike të lashtësisë janë ende
të pashfrytëzuara dhe përbëjnë potencialin kryesor për zhvillimin e turizmit.




                              Pamje e detit nga plazhi i Zvërnecit




Struktura e produkteve turistike ne komunën Qendër
Struktura e produkteve turistike aktuale në komunën Qendër është e larmishme. Komuna
Qendër përbën nder rastet specifike në vend me burimet e saj turistike të larmishme dhe një
kualiteti të veçantë. Në territorin e saj gjenden aktualisht të gjitha produktet turistike si:

       ·        Turizmi i diellit dhe i plazhit;
       ·        Turizmi kulturor dhe historik; dhe
       ·        Turizmi i interesit të veçantë të tillë si turizmi rural, turizmi natyror (turizmi
                aventurës dhe ekoturizmi)

Zhvillimi i turizmit në komunën Qendër synon të evidentojë të gjitha këto vlera dhe ti bëjë ato
                                                                                                     Fondi Shqiptar i Zhvillimit




të arritshme dhe të prekshme nga një numër gjithnjë në rritje turistesh vendas dhe të huaj.




Turizmi i diellit dhe i plazhit
Komuna Qendër ka një vijë bregdetare prej rreth 11 km me shtrirje juglindje –veriperëndim e
vendosur në skajin verior të gjirit të Vlorës në detin Adriatik. Përgjatë kësaj vije bregdetare
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                                28

                                                         zhvillohen disa plazhe tërheqëse me rërë të bardhë dhe të pastër të cilët janë lehtësisht të
                                                         arritshëm dhe të shfrytëzueshëm. Ndër më të përmendurit:

                                                                -        Plazhi i Nartës
                                                                -        Plazhi i Zvërnecit
                                                                -        Plazhi në Triport
                                                                -        Plazhi Porta Novo
                                                                -        Plazhi i Dajlnit

                                                         Të gjitha plazhet në vijën bregdetare të komunës Qendër ofrojnë një panoramë piktoreske
                                                         të rrallë e cila plotësohet me pamjen e gjirit të Vlorës, ishullit të Sazanit dhe gadishullin e
                                                         Karaburunit të cilin mbyllin këtë gji nga perëndimi dhe jug perëndimi.
                                                         Turizmi i diellit dhe i plazhit zhvillohet kryesisht në formatin e turizmit ditor dhe me pak të
                                                         llojit bad & breakfast. Ndonëse vlerësohet që ky lloj turizmi të jetë shtuar vitet e fundit, në
                                                         komunë nuk ka të dhëna të cilat të lejojnë të vlerësohet tendenca e zhvillimit të këtij lloji të
                                                         veçantë produkti turistik. Disa shtëpi të reja të cilat janë në procesin e ndërtimit dhe disa
                                                         restorante funksionale, plazhet dhe burimet e tjera natyrore, të japin mundësinë të vlerësosh
                                                         apriori potencialin për zhvillimin e këtij produkti turistik




                                                                           Pamje e gadishullit të Karaburunit


                                                         Përgjatë zonës së plazheve të Zvërnecit shtrihet një pyll i dendur pishe me një sipërfaqe të
                                                         gjelbër prej rreth 237 ha i cili i izolon këto plazhe nga mjediset e tjera duke krijuar ishuj të
                                                         qetë dhe të pastër freskie dhe çlodhjeje.

                                                         Rruga që lidh Nartën dhe Zvërnecin me Vlorën e më tej drejt Orikumit e Llogorasë krijon
                                                         mundësitë e një turizmi të larmishëm duke bërë të mundur që turistët të arrijnë dhe të
                                                         shijojnë edhe destinacione të tjera turistike. Në harkun kohor maksimal prej 1 ore, turistët
                                                         mund të arrijnë destinacione të tilla si Kalaja e Kaninës, Ujin e Ftohtë, plazhet e tjera në
                                                         gjirin e Vlorës, qytezën e lashtë të Orikumit, e deri në parkun Kombëtar të Llogorasë në
                                                         lartësinë 1000 m mbi nivelin e detit.
29

Turizmi kulturor dhe historik
Në territorin e komunës Qendër ndodhen disa monumente të rëndësishme kulturore dhe
historike të lashtësisë dhe të ditëve të sotme të cilët i japin këtij vendi thellësinë historike të një
civilizimi të zhvilluar që në lashtësi dhe që vazhdon në ditët tona.

Kanina Gjendet në jug-lindje të qytetit të Vlorës, në shpatin e malit Shashice. Ajo
Kanina:
dëshmohet si vendbanim qysh në mijëvjeçarin e fundit p.e.s. Nga gërmimet arkeologjike,
thuhet se në shekullin IV p.e.s, Kanina ishte një qytet i fortifikuar, vendosur brenda kalasë me
të njëjtin emër.




Kalaja e Kaninës Kjo fortesë ka një sipërfaqe prej 3625 ha. Ajo ndodhet mbi një shkëmb
          Kaninës.
dhe ka formën e një trekëndëshi. Muret e kësaj kalaje janë punuar me blloqe guri. U
rindërtua nga Justiniani në shekullin e V-të. Në shek. e IX para Krishtit, ishte një qytet i
fortifikuar me mure rrethues brenda të cilit ishte kështjella me këtë sipërfaqe dhe 18 kulla.
Në brendësi të kështjellës janë zbuluar mbetje shtëpish, rrugica me gurë, depozita uji, etj.
Është bërë rikonstruksion në shek.IX, XI, XII; XV; XVIII.
                                                                                                          Fondi Shqiptar i Zhvillimit
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                               30

                                                         Emri Kanina është përdorur për herë të parë në shek XI. Njoftimet mbi Kaninën dhe kalanë
                                                         e saj ndeshen edhe në kohën e sundimit të perandorit Vasil II ( 976-1025 ). Në burimet
                                                         bizantine të shek. XI, Kanina përmendet shpesh së bashku me Vlorën. Për shkak të
                                                         pozicionit të saj strategjik, ajo është kthyer në një fushë beteje të kohës. Në shënimet e Anna
                                                         Komnenes flitet gjatë për luftërat e babait të saj, perandorit Aleks dhe fuqizimin e kalasë
                                                         kundër ushtrive normane. Edhe tek “Kënga e Rolandit” pasqyrohet kalaja e Kaninës dhe
                                                         luftërat kundër normanëve. Në vitin 1025 Kanina ndodhet në zotërimin e mbretit Karli I
                                                         Anzhuin të Napolit. Pas zotërimit për një kohë të bizantëve, Kanina dhe kalaja e saj ishin në
                                                         duart e serbëve, nën zotërimin e despotit Joan Komneni. Më 1372 zot i Kaninës bëhet
                                                         Balsha i II e më vonë, pas vrasjes së tij, në luftimet me osmanët, drejtimin e mori e veja dhe e
                                                         bija, Rugjina. Në 1417, princesha Rugjina Balshaj e humbet Kaninën të cilën e morën
                                                         turqit. Në 1460, për një periudhë të shkurtër kohe, ajo u çlirua nga patriotët Himariotë.

                                                         Në shek. XIV-XV Kanina ishte nën zotërimin e Gjergj Aranitit, i cili u vu në krye të
                                                         kryengritësve shqiptare në zonën qendrore jugore e juglindore të vendit kundër pushtuesve
                                                         osmane.

                                                         Në shënimet e Evlija Çelebiut lexojmë se: “Mbi portën e perëndimit (të kalasë) këndohet pa
                                                         vështirësi ky mbishkrim: Sulltan Sulejmani ka meremetuar këtë fortesë “, që i përket viteve
                                                         1531. Të parët thonë se janë pesë “kombet” që kanë punuar në këtë kështjellë: Ilirianët,
                                                         Romanët, Bizantinët, Venecianët dhe Otomanët. Për kalanë e Kaninës kanë shkruar edhe
                                                         mjaft studiues të huaj si Liku, Hahni, E.Isamberti, Karl Paçi, F.Babinger, E.Durham, etj.

                                                         Manastiri i Zvërnecit. Manastiri i Shën Mërisë i ndërtuar mbi ishullin e Zvërnecit në
                                                         lagunën e Nartës është një destinacion i sigurtë turistik. Manastiri është ndërtuar në
                                                         shekullin e XIII-të. Kjo përbën arsyen kryesore të vizitës në ishullin e Zvërnecit. I dedikohet
                                                         Shën Mërisë, dhe ndodhet në qendër të ishullit, i rrethuar nga pemë të gjelbëruara. Është
                                                         monumenti më i rëndësishëm kulturor i zonës ku njerëzit e fesë Ortodokse, dhe jo vetëm,
                                                         çdo vit festojnë në 15 Gusht ditëlindjen e Shën Mërisë. Banorët e zonës kalojnë aty natën
                                                         jashtë, ndezin zjarre e këndojnë e kërcejnë deri vonë. Orkestra që është aty për të festuar,
                                                         kalon natën bashkë me të rinjtë. Gjatë kësaj feste organizohen edhe Karnavalet e Nartës.
                                                         Ata që duan të mos e humbin këtë rast janë të ftuar që të bëjnë gjithashtu një ditë plazh në
                                                         plazhet e zonës, veçanërisht atë të Triportit dhe të Portit të Ri.
31

Kisha e Shën Mërisë, Zvërnec.
Kjo ndërtesë është e stilit Bizantin
dhe është e mirëmbajtur. Aty ka
shume ikona dhe thesare artistike.

Objekte të tjera historike. Në
territorin e komunës Qendër
veçohen objekte të tjera historike
dhe kulturore të cilat janë
destinacion turistik të tilla si, Kalaja
e Triportit dhe muri antik në det;
Fari i Zvërnecit; Banesa e Shefikat
Begajt në fshatin Kaninë; Banesa e
Kujtim Hamzës në fshatin Kaninë;
Pusi i Kavalonës dhe Çezma e
Zvërnecit.




Turizmi i interesit te veçantë
Në territorin e komunës Qendër evidentohen një larmi e madhe destinacionesh të tjera
turistike me interes të veçantë për kategori të larmishme turistësh dhe vizitorësh. Burime të
shumta natyrore në fushën e turizmit të aventurës dhe ekoturizmit si dhe turizmit rural, nxisin
kureshtjen dhe rrisin numrin e turistëve të cilët vizitojnë këto objekte nga të cilët ne do të
veçojmë:

Narta Në veri të qytetit të Vlorës ndodhet laguna e Nartës, e cila është laguna e dytë për
Narta.
nga madhësia në Shqipëri, duke zënë një sipërfaqe prej 4.180 hektarë. Laguna e Nartës             Fondi Shqiptar i Zhvillimit
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                              32

                                                         përbën një eko–sistem të rëndësishëm natyror. Laguna e Nartës është e njohur në nivel
                                                         ndërkombëtar për shkak se përmbush kërkesat e Ramsar-it, me një numër shpendësh ujor
                                                         me më tepër se 48700 lloje. Për tre lloje, zona pret 1% të numrit të përgjithshëm. Në dimër,
                                                         me tepër se 23% e shpendëve ujor të Shqipërisë strehohen në këtë zonë. Në të gjenden 195
                                                         lloje shpendësh, ndërsa kordoni që ndan lagunën nga deti është i mbuluar me pyje
                                                         mesdhetare. Kjo është një pikë mjaft e mirë për observimin e shpendëve ujore si dhe për
                                                         peshkimin. Ujërat e lagunës janë të pasura me peshk, sidomos ngjala dhe levrek. Në jug të
                                                         lagunës ndodhet fshati i Nartës , i ngritur buzë ujërave të lagunës. I rrethuar nga kodra të
                                                         buta të mbuluara me vreshta nga të cilat prodhohet një prej verërave artizanale me cilësore
                                                         të Shqipërisë. Kjo është një pikë e favorshme për turizmin e “tureve të verës”. Laguna mbyllet
                                                         me kepin e Triportit, i cili së bashku me kodrën e pyllëzuar përbën një kompleks natyror mjaft
                                                         të bukur turistik. Krahas kësaj zbulimet në Triport kanë nxjerë gjurmët e një vendbanimi të
                                                         shek VII (B.C.)

                                                         Ishulli i Zvërnecit. I shpallur monument natyror, ishulli i Zvërnecit ndodhet në pjesën e
                                                         gjelbëruar të ishullit me një manastir të shek të XIV-të, i cili është një nga pasuritë me të
                                                         mëdha të zonës. Ai është pjesë e lagunës së Nartës dhe ka një sipërfaqe prej 7 ha. Të bien




                                                         në sy vlerat arkitekturore të shtëpive në fshat. Aktivitetet kryesore të banorëve këtu janë
                                                         peshkimi, vreshtaria dhe prodhimi i verës. Në veshjet e ruajtura prej banorëve të zonës qysh
                                                         nga kohet e hershme, vihen re ngjyrat e shumta dhe stili i lartë estetik. Në qendër të fshatit
                                                         ka një kishë dhe një kullë me sahatin. Gjatë Pashkëve organizohen këtu Karnavalet në një
                                                         atmosfere të gëzueshme.

                                                         Falesat e Dajlanit. Falesat e Dajlanit janë masive shkëmbore te cilat bien thikë mbi
                                                         bregun e detit në afërsi të kepit të Dajlanit që ndan detin dhe lagunën e Nartës.
33

Ishulli i Sazanit : Ishulli i Sazanit është Ishulli me i madh i Shqipërisë 5.5 km2. Përmendet
për herë të parë në shek VI para Krishtit nga Straboni me emrin Sason. Pas një periudhe të
gjatë nën sundimin e Venedikut, në shek XV,u pushtua nga Osmanët. Në fillim të Shek XIX
bashkë me ishujt Jonianë u pushtua nga Anglia e cila më 1864 ia kaloi Greqisë. Gjatë
luftës së I Botërore, kaloi nën varësinë e shtetit Italian deri me 1943. Me çlirimin e
Shqipërisë në 1944, u bë pjesë e territorit Shqiptar.




Sazani ndahet nga Karaburuni në ngushticën e Mezokanalit 4.8 km të gjerë. Gjiri me i
rëndësishëm është ai i Shën Kollit pranë të cilit ndodhen rrënojat e dy kishave ortodokse
(Shën Mëria e Shën Kolli). Pika më e lartë e ishullit është 342 m.



Triporti: është një rrip toke në forme istmi që shtrihet për 8 km në veriperëndim të Vlorës,
midis lagunës së Nartës në lindje dhe detit në perëndim. Relievi i këtij rripi toke krijohet nga
kodrina te ulëta që shkojnë deri në 80 m. Në zona të tjera rripi i tokës është shumë i ulët
                                                                                                   Fondi Shqiptar i Zhvillimit
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                               34

                                                         dhe përbëhet nga një rërë e hollë edhe e bardhë (zona e Kavalonës në lindje të Nartës). Në
                                                         të kaluarën lidhja e lagunës së Nartës me detin realizohej nga tre hyrje nga të cilat sot
                                                         funksionon vetëm një. Në pjesën me të gjerë e më të lartë të Triportit gjendet fshati i
                                                         Zvërnecit, në pjesën jugore të së cilës që zgjatet drejt detit janë zbuluar mbetje te një porti
                                                         antik.




                                                         Profili Ekonomik
                                                         Komuna Qendër është përgjithësisht një zonë rurale me burime të rëndësishme për
                                                         zhvillimin e bujqësisë, pemëtarisë e blegtorisë. Vendi ka një strukturë ekonomike agrare. Si e
                                                         tillë ajo pasqyron te gjithë problematiken që mbart zhvillimi i këtij sektori në qarkun Vlore
                                                         por edhe në të gjithë vendin. Gati 80 % e familjeve cilësohen si fermerë me aktivitet
                                                         ekonomik bujqësor dhe blegtoral. Ndonëse të kufizuara vitet e fundit janë evidentuar
                                                         zhvillimi i degëve te tjera të ekonomisë. Sot regjistrohen rreth 196 biznese kryesisht biznesi i
                                                         vogël e më pak biznesi i madh.


                                                         Bujqësia. Në komunën Qendër ka rreth 5270 ha tokë bujqësore nga të cilat afërsisht
                                                         80% janë mbi ujë dhe 20% nën ujë që sigurohet nga lumenjtë dhe 6 rezervuarë të ndërtuar
                                                         para viteve ’90. Pjesa tjetër e tokës i përket zërave 295 ha pyje dhe 2702 ha kullota të cilat
                                                         përbëjnë një burim të rëndësishëm zhvillimi.
35

Pemëtaria dhe kryesisht ulliri është burimi kryesor mbi të cilin mbështeten aktualisht aktivitet
bujqësore. Në komunë numërohen rreth 134 000 rrënjë ullinj nga të cilët 120 000 janë
aktualisht në prodhim te kultivuara në një sipërfaqe prej 1573 ha nga totali prej 1928 ha
që zë pemëtaria në përgjithësi. Ndonëse sektori vuan pasojat e organizmit të vogël,
aktualisht në komunën Qendër ndjehet prodhimi gjithnjë në rritje i ullirit dhe vajit që
prodhohet prej tij si një faktor i rëndësishëm për ekonominë e familjeve fermere.


 Komuna            Peme frutore              Ullinj             Agrume         Rrush
                   ha     rrënjë ha               rrënjë   ha         rrënjë Ha    Rrënjë
 Totali            15       15 115   1 573       134 000   15            8 460   328     4 946

Te dhënat i referohen vitit 2007 për sipërfaqet ose rrënjë në përgjithësi



Nga bimët e arave dominon mbjellja e foragjereve të njoma për të cilat fermerët përdorin
rreh 560 hektar toke arë, ndërsa më pak përdoret për të mbjellë drithëra dhe bimë të tjera si
patate, fasule etj.

 Komuna Patate           Fasule      Foragjere Drithëra Perime             Te tjera Gjithsej
        ha               ha          ha        ha       ha                 ha       ha
 Totali 14               38          560       142      177                         931


Tabela më sipër jep në mënyrë të përmbledhur të dhënat disponibël për shpërndarjen e
bimëve të arave sipas sipërfaqes si dhe atë totale të zënë me këto bimë.


Blegtoria. Komuna ka përjetuar një rritje te vazhdueshme të burimeve dhe produkteve
blegtorale, ndër të cilat evidentohen rritja e vazhdueshme e dhenve dhe gjedhit krahas
produkteve të tyre. Të dhënat nga ky sektor deri në fund të vitit 2008 janë përmbledhur në
tabelën që vijon.

 Komuna                        Te imta                           Gjedhi             Shpendët
                Dhen                Te dhirta
 Totali         14 000              2 515                          821                 5 586
Te dhënat janë shprehur në numër

Aktualisht nga te dhënat që rezultojnë prej komunës në vitin 2008, aktiviteti blegtoral në
                                                                                                   Fondi Shqiptar i Zhvillimit




komunë prodhohen rreth 347 ton mish ose rreth 19 kg mish/fryme, dhe rreth 42 kg
qumësht/për fryme. Te dhënat mbi produktet e tjera blegtorale janë përmbledhur në tabelën
në vijim.
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                                  36

                                                          Komun      Delet                  Dhitë            Lopët            Shpendët    Bletë    Derr
                                                          a                                                                               t        i
                                                                     Mis     Qumësh   Les   Mis     Qumësh   Mis     Qumesh   Mis   Vez   Mjaltë   Mish
                                                                     h       t        h     h       t        h       t        h     e
                                                          Totali     174     590      23    29      156      82      17       6.6   819   2.4      55
                                                                                                                                    000

                                                         Te dhënat janë shprehur në ton dhe te dhënat për vezët janë në numër

                                                         Përveç se për konsumin vetjak familjet fermere në komunë prodhojnë dhe tregtojnë
                                                         produkte bujqësore dhe blegtorale edhe për tregun e rajonit, kryesisht qytetin e Vlorës dhe
                                                         rrethinat e tij, ndërsa produktet e ullirit gjenden në të gjithë tregun e vendit.




                                                         Aktivitete te tjera ekonomike
                                                         Një numër i konsiderueshëm aktivitetesh të tjera ekonomike zhvillohen sot në territorin e
                                                         komunës, të cilat janë përqendruar kryesisht në zonat e ulëta dhe përgjatë rrugës
                                                         kombëtare e cila lidh Vlorën me Tiranën.
37

Nga të dhënat për vitin 2008 aktualisht në komunë ushtrojnë aktivitetin e tyre rreth 200
biznese nga të cilat evidentohen të jenë të regjistruara si persona fizike rreth 140 të tilla, 36
biznese te regjistruara si persona juridik dhe një pjesë shërbimesh ambulatore. Kryesisht ato
janë biznese të vogla si njësi shërbimesh tregëtare, por ndër to evidentohen disa njësi
prodhuese të vajit të ullirit, të pijeve alkoolike dhe të kultivimit të peshkut.




Prioritetet për Zhvillimin Ekonomik

Megjithë rritjen graduale të numrit të bizneseve private, sërish punësimi i popullsisë
paraqitet i vështirë dhe në norma të ulëta. Diversifikimi i degëve të ekonomisë dhe
veçanërisht rritja e bizneseve te orientuara nga zhvillimi i turizmit mbeten sfida për të
ardhmen e komunës dhe e komunitetit të saj.

Është evidente se dy komponentët më të rëndësishëm për zhvillimin e qëndrueshëm
ekonomik dhe rritjen e mirëqenies së popullsisë në komunën Qendër janë zhvillimi i turizmit
dhe i bujqësisë, e veçanërisht i pemëtarisë kryesisht ulliri dhe vreshtat.

Zhvillimi i këtyre sektorëve mund të kryhet në disa drejtime strategjike :

(i)     duke orientuar investimet publike në ato sektorë e drejtime të cilat do të lehtësonin
        zhvillimin e aktiviteteve në mbështetje të turizmit, krahas krijimit dhe rritjes së
        informacionit për evidentimin dhe shfrytëzimin e produkteve turistike; dhe
(ii)    duke përkrahur a nxitur biznesin e vogël (Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme) të
        shërbimeve turistike të tilla si turizmi ditor, lloji “bad & breakfast”, gjë që do të
        mbështeste iniciativën dhe ekonominë e shumë familjeve. Në këtë aspekt krahas
        zhvillimit të turizmit, nxitja dhe dhënia prioritet aktiviteteve të kultivimit të ullirit dhe
        përpunimit të produkteve bujqësore e blegtorale mund të përbëjë orientimin
        strategjik për zhvillimin e ekonomisë;
(iii)    nxitja dhe krijimi i klimës së favorshme për investimet private të huaja dhe vendase
        për shfrytëzimin e vlerave natyrore dhe turistike, do të konsiderohej si një rrugë
                                                                                                        Fondi Shqiptar i Zhvillimit




        efektive për të ulur papunësinë dhe përmirësuar mirëqenien e banorëve të komunës.
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                               38




                                                                                               Publike
                                                         Mjedisi, Infrastruktura dhe Shërbimet Publike

                                                         Burimet Natyrore
                                                         Në territorin e komunës Qendër gjenden një larmi burimesh natyrore shfrytëzimi me
                                                         eficiencë i të cilave lejon një zhvillim ekonomik të diversifikuar në shumë degë të ndryshme.
                                                         Tabela në vijim inventarizon burimet kryesore natyrore, të cilat përbëjnë bazën për zhvillimin
                                                         e drejtimeve strategjike ekonomike.



                                                               Emërtimi                  Njësia                   Sasia              në shfrytëzim
                                                          Vije Bregdetare         Km                      10.5
                                                          Lumenj                  Km                      4
                                                          Liqene                                          -
                                                          Rezervuare              Ha                      164.5                  6 rezervuare
                                                          Laguna                  Ha                      3100
                                                          Toke bujqësore          Ha                      5270
                                                          Pyje                    Ha                      295
                                                          Kullota                 Ha                      2702
                                                          Troje te tjera          Ha                      47
                                                          Parqe, hapësira të      Ha                      -
                                                          gjelbra
                                                          Toka te                 Ha                      438
                                                          pafrytshme



                                                         Sipas drejtimeve te zhvillimit dhe sektorëve ekonomike, vija bregdetare, toka dhe laguna
                                                         krahas rezervave të tjera do të jenë në të ardhmen subjekt i shfrytëzimit të intensifikuar, duke
                                                         konservuar dhe mbrojtur njëherazi vlerat mjedisore.




                                                         Mjedisi i shëndetshëm
                                                         Si pjesë e ekosistemit të gjirit të Vlorës dhe pozicionit të veçantë gjeografik e burimeve të
                                                         shumëllojshme natyrore, komuna Qendër ka si çështje kryesore mjedisore menaxhimin e
                                                         kujdesshëm të potencialit kryesor për zhvillim, atë të pjesës së bregut të detit dhe të lagunës
                                                         së Nartës që ndodhen nën administrimin territorial të komunës.
39




Problemet kryesore në këtë drejtim lidhen me ruajtjen nga ndotja të këtyre burimeve për
shkak të veprimtarisë së njeriut por edhe nga zhvillimet industriale. Një tjetër rezik mjedisor
është edhe zhvillimi i ndërtimeve informale të pakontrolluara të cilat krahas ndotjes së
mjedisit ujor shkaktojnë dhe dëme të konsiderueshme në humbjen e vlerës së tokës dhe
burimeve te tjera.




Planifikimi urban
Aktualisht komuna nuk ka plane urbane te azhornuara për zhvillimin e rregulluar dhe
menaxhimin eficient të tokës. Ndonëse planifikimi urban dhe menaxhimi i tokës janë
funksion i qeverisjes vendore që nga 1 janari i vitit 20011, që prej asaj kohe nuk është bërë
shumë për të bërë të mundur zhvillimin mbi bazën e planifikimit urban modern dhe kësisoj
minimizimin e ndërtimeve informale në zonat me interes zhvillimin e turizmit dhe bujqësisë.
                                                                                                  Fondi Shqiptar i Zhvillimit




3
    Ligji 8652, date 31.07.2000, “per organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore”
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë
                                                  40
41

Shumë ndërtime rezidenciale dhe industriale informale janë vendosur në të dy anët e rrugës
kombëtare. Po ashtu ndërtime informale janë zhvilluar edhe në zonat me potencial zhvillimin
e turizmit si në Nartë, Zvërnec e Kaninë. Fshatrat e tjera, ku tipike është Babica e Madhe
vuajnë mospërputhjen e dinamikës së zhvillimit me kufijtë e vjetër të ndërtimit (vija e verdhe e
fshatrave) të cilat janë vendosur përpara viteve ’90 në kushtet e ekonomisë së centralizuar
dhe të pronësisë së shtetit mbi tokën

Ndërkohë qarku i Vlorës ka ndërmarrë iniciativën për hartimin e planit hapësinor rajonal.
Komuna Qendër duhet të përfitojë nga kjo mundësi për ti dhënë prioritet veprimeve te cilat
do të bëjnë të mundur hartimin e planeve për zhvillimin urban.

Komuna do të fillojë menjëherë procedurat për hartimin e një Plani të Përgjithshëm
Rregullues, i cili duhet të përcaktojë fillimisht vijën e verdhe të fshatrave si dhe zonat me
përparësi ndërtimin e instalimeve turistike dhe kondicionet urbanistike (si resorte, fshatra
turistike dhe infrastrukturë) veçanërisht të atyre me potencial zhvillimin e turizmit.




Sistemi Rrugor
Si pasojë e trashëgimit të një rrjeti rrugor të varfër e të cunguar dhe në kushte jo të mira
fizike, si dhe pamjaftueshmërisë së fondeve në vite për investimet e reja dhe mirëmbajtjen
preventive, infrastruktura rrugore, si në akset kombëtare ashtu dhe në arteriet kryesore që
lidhin këto akse me destinacionet turistike dhe fshatrat, le për të dëshiruar në komunën
Qendër.

Tabela në vijim evidenton inventarin dhe gjendjen fizike të rrugëve në komunën Qendër



  Fshatrat                Km rruge                E asfaltuar (km)        E paasfaltuar (km)
  Kaninë                  22.5                    10.0                    12.5
  Nartë                   8.2                     3.2                     5.0
  Zvërnec                 9.7                     1.0                     8.7
  Panaja                  1.5                     1.0                     0.5
  Oshtimë                 4                       1.6                     2.4
  Kërkovë                 2.0                     2.0                     0.0
  Bestrovë                4.4                     2.9                     1.5
  Babicë e Vogël          3.6                     2.0                     1.6
                          5.4                     0.4                     5.0
                                                                                                   Fondi Shqiptar i Zhvillimit




  Babicë e Madhe
  Xhyherinë               8.1                     2.0                     6.1
  Totali i rrjetit        72.4                    26.1                    46.3
  rrugor
Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë                                                                                            42

                                                         Nga të dhënat në këtë tabelë rezulton se 64% e rrugëve të komunës janë të paasfaltuara
                                                         ndërkohë që edhe pjesa e rrugëve të asfaltuara kanë nevojë për investime në mënyrë që të
                                                         vijnë në standarde bashkëkohore dhe për mirëmbajtje preventive që të sigurojnë funksionim
                                                         të vazhdueshëm.

                                                         Megjithatë, zhvillimet e tre viteve të fundit japin shpresë për një përmirësim të
                                                         konsiderueshëm të kësaj gjendje. Zhvillimi i infrastrukturës rrugore është në fokus dhe
                                                         përbën prioritetin kryesor për komunën krahas përmirësimit të infrastrukturave të tjera. Në
                                                         planin e investimeve për vitin 2007 – 2009 zëri rikonstruksion rrugësh është llogaritur në
                                                         vlerën 67.073 milion lekë ose 59 % e të gjithë planit për investime për këtë 3 vjeçar.




                                                         Prioritetet kryesore të komunës gjatë 3 viteve të ardhshme do të jenë përfundimi i
                                                         rikonstruksionit të aksit kryesor rrugor nga qendra e komunës deri në kufi me komunën e
                                                         Novoselës, e gjatë rreth 17 km. Kjo rrugë lidh qendrën me fshatrat e Nartës, Zvërnecit dhe
                                                         bën funksional e të shfrytëzueshëm të gjitha plazhet dhe lagunën e Nartës.:

                                                         -      Nartë – Zvërnec me vlerën               125.7   milion Leke
                                                         -      Sheshi i fshatit Zvërnec me vlerën      3.0     milion Leke
                                                         -      Nartë – segmenti 2 urat me vlerë        24.0    milion Leke
                                                         -      Sode – Zvërnec – Dajlan me vlerë        30.0    milion Leke

                                                         Për këtë qëllim komuna duhet të mobilizojë një fond total prej rreth 182.7 million Lekë ose
                                                         1.46 million Euro nga buxheti i vet, grantet e qeverisë dhe donacione të tjera.

                                                         Përfundimi i autostradës Fier – Vlorë në 2 vitet e ardhshme, krahas dhe ndërtimi i këtyre
                                                         akseve rrugore do të bejë më të arritshme dhe të shfrytëzueshme burimet turistike që ofrojnë
                                                         bregu i detit dhe laguna e Nartës.
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk
PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk

Más contenido relacionado

Más de Albanian Tourism Low-Cost

Icons from the orthodox communities of albania
Icons from the orthodox communities of albaniaIcons from the orthodox communities of albania
Icons from the orthodox communities of albaniaAlbanian Tourism Low-Cost
 
ASPECTS OF MARKETING APPLICATION WITHIN AIRLINE TRAVELLING COMPANIES. THE CAS...
ASPECTS OF MARKETING APPLICATION WITHIN AIRLINE TRAVELLING COMPANIES. THE CAS...ASPECTS OF MARKETING APPLICATION WITHIN AIRLINE TRAVELLING COMPANIES. THE CAS...
ASPECTS OF MARKETING APPLICATION WITHIN AIRLINE TRAVELLING COMPANIES. THE CAS...Albanian Tourism Low-Cost
 
journal of sustenible tourism volume 20 2012
journal of sustenible tourism volume 20 2012journal of sustenible tourism volume 20 2012
journal of sustenible tourism volume 20 2012Albanian Tourism Low-Cost
 
Fshati turistik i Zogajt, gjëndet 9 km larg qytetit të Shkodrës
Fshati turistik i Zogajt, gjëndet 9 km larg qytetit të ShkodrësFshati turistik i Zogajt, gjëndet 9 km larg qytetit të Shkodrës
Fshati turistik i Zogajt, gjëndet 9 km larg qytetit të ShkodrësAlbanian Tourism Low-Cost
 
Organizata per Ruajtjen e Zhvillimin e Gjirokastres
Organizata per Ruajtjen e Zhvillimin e GjirokastresOrganizata per Ruajtjen e Zhvillimin e Gjirokastres
Organizata per Ruajtjen e Zhvillimin e GjirokastresAlbanian Tourism Low-Cost
 
Strategjia e zhvillimit te turizmit shqiptar 2002-2012 2012
Strategjia e zhvillimit te turizmit shqiptar 2002-2012 2012Strategjia e zhvillimit te turizmit shqiptar 2002-2012 2012
Strategjia e zhvillimit te turizmit shqiptar 2002-2012 2012Albanian Tourism Low-Cost
 

Más de Albanian Tourism Low-Cost (20)

Tirana it
Tirana itTirana it
Tirana it
 
Tirana guide 2013
Tirana guide 2013Tirana guide 2013
Tirana guide 2013
 
Tirana guide 2010
Tirana guide 2010Tirana guide 2010
Tirana guide 2010
 
Korca pogradec guide 2010
Korca pogradec guide 2010Korca pogradec guide 2010
Korca pogradec guide 2010
 
Korca guide
Korca guideKorca guide
Korca guide
 
Icons from the orthodox communities of albania
Icons from the orthodox communities of albaniaIcons from the orthodox communities of albania
Icons from the orthodox communities of albania
 
Tirana guide
Tirana guideTirana guide
Tirana guide
 
Shkodra guide vol.2
Shkodra guide vol.2Shkodra guide vol.2
Shkodra guide vol.2
 
Shkodra Guide vol.1
Shkodra Guide vol.1Shkodra Guide vol.1
Shkodra Guide vol.1
 
Shkodra inyour pocket
Shkodra inyour pocketShkodra inyour pocket
Shkodra inyour pocket
 
ASPECTS OF MARKETING APPLICATION WITHIN AIRLINE TRAVELLING COMPANIES. THE CAS...
ASPECTS OF MARKETING APPLICATION WITHIN AIRLINE TRAVELLING COMPANIES. THE CAS...ASPECTS OF MARKETING APPLICATION WITHIN AIRLINE TRAVELLING COMPANIES. THE CAS...
ASPECTS OF MARKETING APPLICATION WITHIN AIRLINE TRAVELLING COMPANIES. THE CAS...
 
journal of ecotourism volume 11 march 2012
journal of ecotourism volume 11 march 2012journal of ecotourism volume 11 march 2012
journal of ecotourism volume 11 march 2012
 
journal of sustenible tourism volume 20 2012
journal of sustenible tourism volume 20 2012journal of sustenible tourism volume 20 2012
journal of sustenible tourism volume 20 2012
 
Kashta Sazan Island-Karaburun Albania
Kashta Sazan Island-Karaburun AlbaniaKashta Sazan Island-Karaburun Albania
Kashta Sazan Island-Karaburun Albania
 
karaburun,Albania peninsula
karaburun,Albania peninsulakaraburun,Albania peninsula
karaburun,Albania peninsula
 
Kodi global i Etikes ne Turizem, Albania
Kodi global i Etikes ne Turizem, AlbaniaKodi global i Etikes ne Turizem, Albania
Kodi global i Etikes ne Turizem, Albania
 
Fshati turistik i Zogajt, gjëndet 9 km larg qytetit të Shkodrës
Fshati turistik i Zogajt, gjëndet 9 km larg qytetit të ShkodrësFshati turistik i Zogajt, gjëndet 9 km larg qytetit të Shkodrës
Fshati turistik i Zogajt, gjëndet 9 km larg qytetit të Shkodrës
 
Organizata per Ruajtjen e Zhvillimin e Gjirokastres
Organizata per Ruajtjen e Zhvillimin e GjirokastresOrganizata per Ruajtjen e Zhvillimin e Gjirokastres
Organizata per Ruajtjen e Zhvillimin e Gjirokastres
 
Turizmi sfidon krizen ne 2012
Turizmi sfidon krizen ne 2012Turizmi sfidon krizen ne 2012
Turizmi sfidon krizen ne 2012
 
Strategjia e zhvillimit te turizmit shqiptar 2002-2012 2012
Strategjia e zhvillimit te turizmit shqiptar 2002-2012 2012Strategjia e zhvillimit te turizmit shqiptar 2002-2012 2012
Strategjia e zhvillimit te turizmit shqiptar 2002-2012 2012
 

PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT ALBANIAN DEVELOPMENT FUNDKy publikim është realizuar në kuadër të projektit “Punët në komunitet III”, fi nancuar nga Banka e Këshillit të Evropës (CEB) Studio PATRIGRAF www.xhinapalk

  • 1. PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT INSTITUTI I KERKIMEVE URBANE K ALBANIAN DEVELOPMENT FUND PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT KOMUNA QENDER VLORE Ky publikim është realizuar në kuadër të projektit FONDI SHQIPTAR I ZHVILLIMIT “P “Punët në komunitet III”, financuar nga ALBANIAN DEVELOPMENT FUND Ba Banka e Këshillit të Evropës (CEB) www.albaniandf.org Grant nga Norway Trust Fund S tudio PATRIGRAF www.xhinapalko@yahoo.com
  • 2. 1 PLANI I ZHVILLIMIT TE TURIZMIT KOMUNA QENDER VLORE Përgatitur në projektin “Punët me Komunitetin III” Fondi Shqiptar i Zhvillimit Qershor 2009
  • 3. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 2 K y plan zhvillimi i turizmit për komunën Qendër Vlorë u hartua në kuadër të projektit “Punët me Komunitetin III”, financuar nga Banka për Zhvillim e Këshillit të Europës (CEB) dhe zbatuar nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit. Strategjia është përgatitur nga Instituti i Kërkimeve Urbane (IKU), agjensia e kontraktuar për përgatitjen e këtij Plani Zhvillimi të Turizmit nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit. Botimi i këtij plani bëhet me financimin nga granti i Norway Trust Fund.
  • 4. 3 Tabela e Përmbajtjes Kapitulli i pare ........................................................................ 9 Metoda për Hartimin e PSZHT ........................................................ 12 Procesi për Hartimin e PSZHT ........................................................... 14 Kapitulli i dytë ........................................................................ 1 9 Informacion i përgjithshëm për Komunën Qendër ........................... 20 Demografia dhe parashikimi i popullsise .......................................... 23 Profili Ekonomik ............................................................................... 34 Aktivitete te tjera ekonomike. ............................................................ 36 Prioritetet për Zhvillimin Ekonomik .................................................... 37 Mjedisi, Infrastruktura dhe Shërbimet Publike ................................... 38 Burimet financiare të komunës ....................................................... 48 Kapitulli i tretë. ....................................................................... 5 3 Analiza swot .................................................................................... 54 Zhvillimi i Turizmit në Komunën Qendër ........................................... 57 Vizioni i zhvillimit të turizmit në komunën Qendër ............................. 58 Drejtimet Kryesore të Zhvillimit të Turizmit në Komunën Qendër ........ 58 Objektivat e Përgjithshëm të Zhvillimit të Turizmit .............................. 59 Fondi Shqiptar i Zhvillimit Instrumentet e menaxhimit të territorit .............................................. 69 Kapitulli i Katert ..................................................................... 7 3
  • 5. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 4 Shkurtime Fshzh Fondi shqiptar i zhvillimit P szht Plani strategjik për zhvillimin e turizmit Khpszht Komiteti për hartimin e planit strategjik për zhvillimin e turizmit IKU Instituti i Kërkimeve Urbane IMK Instituti i Monumenteve të Kulturës Kuz Kanalizimet e ujërave të zeza AIT Agjencia për Informacionin Turistik OSSH Operatori i Sistemit të Shpërndarjes
  • 6. 5 Mesazhi i Kryetarit te Komunes Të nderuar bashkëqytetarë të komunës Qendër-Vlorë! Burimet natyrore, kulturore dhe historike në komunën tonë janë një potencial i madh për zhvillimin e turizmit, ekonomisë e mirëqenies së banorëve. Përdorimi i planifikuar duke konservuar, mbrojtur dhe zhvilluar me tej vlerat e tyre është një detyrë sa e vështirë dhe e rëndësishme. Zbatimi i kësaj detyre kërkon angazhimin e administratës, të zgjedhurve vendore, por edhe pjesëmarrjen aktive të komunitetit, biznesit dhe grupeve të tjera të interesit. Pas një pune disa mujore dhe këmbëngulëse, administrata e komunës, këshilli dhe komuniteti i përfaqësuar nëpërmjet grupeve të interesit kanë hartuar Planin Strategjik për Zhvillimin e Turizmit në të cilin janë kristalizuar të gjithë idetë dhe nismat që komuna do të ndërmarrë për ta bërë atë të zbatueshëm me synimin final, atë të përmirësimit të mirëqënies së banorëve tanë dhe ruajtjen e mjedisit për brezat e ardhshëm. Ne kuptojmë që turizmi është një mundësi e madhe për zhvillimin ekonomik të qëndrueshëm, dhe se turisti dhe çdo vizitor tjetër që do të vizitojë komunën tonë do të gjejë mikpritjen, shërbime të kulturuara dhe vlera natyrore, kulturore dhe historike të ruajtura dhe të zhvilluara me kujdes. Ata do të gjejnë kënaqësinë, shlodhjen dhe qetësinë e do kthehen vazhdimisht të na vizitojnë. Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit është një udhëzues në duart tona që do të na udhëheqë në rrugën e zhvillimit, mobilizimin e fondeve dhe të kapaciteteve njerëzore për të arritur objektivat e zhvillimit. Dua të falënderoj në mënyrë të veçantë Fondin Shqiptar të Zhvillimit i cili bëri të mundur financimin e procesit për hartimin e këtij plani si dhe punën e specializuar dhe këmbëngulëse të grupit të ekspertëve të Institutit të Kërkimeve Urbane që zhvilluan këtë proces dhe që e përmblodhën atë në këtë dokument. Të nderuar bashkëqytetarë, duke e mbyllur me lejoni t’ju garantoj se komuna Qendër është e përkushtuar të zbatoje e të respektojë mendimin dhe objektivat e komunitetit të cilin ne Fondi Shqiptar i Zhvillimit përfaqësojmë. Me respekt! FREDO BERBERI Kryetar i komunës Qendë
  • 7. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 6
  • 8. 7 Hyrje Në janar 2009 komuna Qendër u angazhua në procesin e hartimit të Planit Strategjik për Zhvillimin e Turizmit me qellim që të përcaktonte një vizion të qartë për të ardhmen e komunës - dhe të planifikojë hapat e veprimit dhe burimet e nevojshme për të arritur këtë vizion. Hartimi i Planit Strategjik të Zhvillimit të Turizmit u realizua në një proces të hapur dhe transparent duke përfshirë stafin e komunës, përfaqësues nga këshilli i komunës, kryetarë fshatrash, grupe fokusimi të aktorëve të interesit, përfaqësues nga komuniteti i biznesit, qytetarë, specialistë të fushave të ndryshme, arkeologë, urbanistë, historianë, përfaqësues nga Qarku Vlorë. Ky plan është ndërtuar në gërshetim dhe harmoni me objektivat e Strategjisë Rajonale të Zhvillimit të Qarkut Vlorë e cila është hartuar në 2004, duke pasur parasysh objektivat e zhvillimit të mijëvjeçarit deri në vitin 2015. PSZHT është një iniciativë e re lokale, që nxit aftësitë planifikuese afatgjatë dhe prioritarizimin e ndërhyrjeve prioritare për zhvillimin e turizmit. PSZHT në komunën Qendër i referohet gjithashtu edhe objektivave strategjike kombëtare të cilat gjejnë shprehje në kuadër të Strategjisë Sektoriale për Zhvillimin e Turizmit si dhe në Strategjinë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim. Hartimi i PSZHT u financua nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit (FZHSH) në kuadër të Projektit Punët në Komunitet III dhe është zbatuar nga Instituti i Kërkimeve Urbane në Tirane. Ku dokument ka për qëllim të shërbejë si hartë treguese për zyrtaret e zgjedhur vendore dhe personelin e specializuar të komunës, dhe të udhëzojë rrugën drejt zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit, për rrjedhojë përmirësimit të mirëqenies së komunitetit, nxitjes së biznesit dhe ruajtjes së mjedisit. Dokumenti është i organizuar në disa kapituj. Në vijim të Mesazhit të Kryetarit të Komunës, Falënderimit për përkushtimin e personelit dhe të gjithë pjesëmarrësve dhe Hyrjes, PSZHT përmban ndër të tjera: Përshkrimin e Procesit për Hartimin e PSZHT, Metodën për hartimin e Fondi Shqiptar i Zhvillimit PSZHT, Profilin Turistik të komunës, përfshirë dhe të dhëna të tjera për shërbimet publike dhe sociale dhe zhvillimin ekonomik, analizën SWOT e cila ka gjeneruar mendime mbi potencialin, mundësitë, anët e dobëta dhe pengesat e mundshme të komunës për tu kapërcyer drejt një zhvillimi të qëndrueshëm të turizmit. Dokumenti përmban një përmbledhje të diskutimeve në fokus grup me aktore të interesit si bizneset, shoqërinë civile dhe qytetare.
  • 9. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 8 Në vijim, dokumenti i PSZHT përmban vizionin e komunës, qëllimet afatmesme dhe objektivat për realizimin e këtyre qëllimeve. PSZH është plotësuar me planin e aktiviteteve nëpërmjet të cilave do të synohet të realizohen objektivat dhe të arrihen qëllimet e zhvillim. Një listë projektesh prioritare dhe plani financiar pason planin e aktiviteteve. Në mbyllje, materiali grafik i paraqitur shërben si tregues i shpërndarjes së burimeve (produkteve) turistike dhe i projekteve prioritare, krahas specifikimit të vendndodhjes së komunës. Materiali përmban fotografi për të ilustruar potencialin turistik të komunës.
  • 10. 9 Kapitulli i parë CFARE ESHTE PLANI STRATEGJIK CFARE STRATEGJIK PËR ZHVILLIMIN E TURIZMIT Fondi Shqiptar i Zhvillimit
  • 11. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 10 Një kuadër i përgjithshëm rregullator: Plani strategjik për zhvillimin e turizmit është një dokument i cili për herë të parë është përgatitur nga komuna Qendër dhe që përfshin në vetvete një plan afatmesëm për zhvillimin ekonomik, social dhe atë qeverisës të gjithë komunitetit. Një guidë për të ardhmen: Ky dokument është një plan strategjik veprimi që lejon komunën Qendër të drejtojë dhe kontrollojë të ardhmen e saj në zhvillimin e turizmit. Ai shërben si një hartë për t’u ndjekur nga administrata e komunës, të zgjedhurit vendore dhe komuniteti në rrugën drejt së ardhmes së turizmit dhe zhvillimit ekonomik të qëndrueshëm. Një proces dinamik: Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit është një mekanizëm institucional që përcakton programin e zhvillimit për zonën në juridiksionin territorial të komunës Qendër në qarkun e Vlorës. Ky mekanizëm është i gjallë, i ndryshueshëm dhe që siguron një pjesëmarrje të gjerë të komunitetit dhe të grupeve të interesit, duke u përshtatur me nevojat dhe mundësitë në rritje të komunës. Një plan vizionar i kombinuar: PSZHT në komunën Qendër identifikon vizionin dhe kombinuar: qëllimet (destinacion), si edhe veprimet konkrete (drejtimin) për të arritur me sukses në destinacionin e parapëlqyer në të ardhmen. Plani identifikon burimet e duhura për të arritur atje. Plani komunikon tek komuniteti atë çfarë qeveria vendore, të zgjedhurit dhe administrata e tyre planifikon të bëjë me taksat që mbledh dhe kontributin e komunitetit. Një skenar i qartë veprimesh: Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit në komunën Qendër përmban një kuadër veprimesh dhe aktivitetesh konkrete, të bazuara dhe të mundshme për tu realizuar. Plani përcakton burimet, përgjegjësitë dhe afatet kohore për realizimin e aktiviteteve në të cilat mbështetet zhvillimi i turizmit. Aktivitetet janë përpunuar sipas përparësisë, dhe qartësojnë e përcaktojnë drejtimet e duhura për investime. Një instrument për zhvillimin e territorit: Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit ka përcaktuar produktet baze për zhvillimin e turizmit në territorin e komunës. Në materialin grafik bashkëlidhur plani orienton përdorimin e tokës me qëllim konservimin dhe zhvillimin e burimeve turistike. Ai shërben si bazë dhe detyrë projektimi për iniciativën e komunës në përgatitjen e planeve të zhvillimit urban për fshatrat dhe zonat me përparësi zhvillimin e turizmit. Pse duhet një PSZHT ne Komune Qendër, Vlore Komuna Qendër ka kuptuar se me pozicionin e përshtatshëm gjeografik dhe burimet e rëndësishme të cilat ndodhen në territorin e saj, tashmë ka ardhur koha dhe është bërë e domosdoshme që puna për zhvillim të udhëhiqet nga një plan i cili ka përcaktuar produktin e zhvillimit të qëndrueshëm ekonomik me një sy mbi ruajtjen dhe konservimin e vlerave mjedisore.
  • 12. 11 Krahas kësaj, si një njësi vendore e mirëinformuar dhe e mirëpozicionuar në iniciativat rajonale dhe kombëtare për zhvillim, komuna kërkon të bëhet pjesë e zhvillimi të integruar në sinergji me Strategjinë Sektoriale për Zhvillimin e Turizmit si dhe me Strategjinë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim. Kuadri ligjor dhe reforma e decentralizimit, prej vitesh në zhvillim, i ka dhënë komunës një autoritet të plotë për zhvillimin ekonomik dhe turizmit dhe mundësinë të ndërmarrë nisma të cilat janë në interes të komunitetit dhe të grupeve të interesit. Zhvillimi i turizmit është një nga burimet mbi të cilat mbështetet zhvillimin ekonomik. Kuadri ligjor1 ka përcaktuar se komunat dhe bashkitë janë tërësisht përgjegjëse dhe kanë si funksion të vetin përgatitjen e programeve të zhvillimit, si dhe organizimin e shërbimeve në mbështetje të zhvillimit ekonomik, përfshirë këtu organizimin e informacionit, strukturës dhe infrastrukturës përkatëse. Nevoja për një Plan Strategjik për Zhvillimi e Turizmit vjen dhe nga shtytja pozitive e komunitetit dhe e grupeve të interesit, përfshirë biznesin vendas por edhe interesin e investitorëve të huaj për të shfrytëzuar burimet e vendit për një zhvillim të qëndrueshëm. Ky dokument u jep atyre garancinë se në iniciativat që kanë ndërmarrë kanë garancinë e mbështetjes së komunës dhe një partneritet institucional të sigurtë. Por komuna Qendër nuk është një aktor i vetëm i interesuar për një zhvillim të integruar dhe të planifikuar. Këshilli i Qarkut Vlorë si dhe njësitë e tjera vendore që ndajnë të njëjtat burime zhvillimi, janë të interesuara që të veprojnë në sinergji dhe të integrojnë përpjekjet e tyre për një zhvillim të qëndrueshëm dhe një kujdes të veçantë për mjedisin. Ky plan do të krijojë kushte të përshtatshme për bashkëpunim dhe përfitim të ndërsjelltë ndërmjet autoriteteve vendore në përmbushjen e ambicieve kombëtare. Parimet mbi te cilat mbeshtetet PSZHT Plani Strategjik i Zhvillimit të Turizmit mbështetet në parimet e pranuara përgjithësisht mbi planifikimin strategjik dhe në praktikat e në përvojat më të mira të vendit: - Gjithëpërfshirës; i tillë që të asemblojë në mënyrë transparente shprehjen e interesit të përfituesve dhe të sigurojë pjesëmarrjen e gjerë të komunitetit dhe të grupeve të interesit në hartimin dhe zbatimin e tij; - Strategjik të jetë një plan afatgjatë dhe të parashikojë ndërhyrje konkrete të Strategjik; Fondi Shqiptar i Zhvillimit cilat adresojnë përparësitë e zhvillimit të komunitetit të harmonizuara me ambiciet politike të të zgjedhurve vendore; - I zhvillueshëm; që të përshtatet vazhdimisht me përparësitë në ndryshim dhe që adaptohet me interesat dhe përparësitë bashkëkohore të zhvillimit; plani është njëherazi subjekt i përmirësimit të vazhdueshëm. 1 Ligji nr. 8652, i dates 31 korrik 2000, “Per organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore”
  • 13. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 12 - I realizueshëm që bazohet në mundësitë reale të komunës Qendër nga realizueshëm; pikëpamja financiare dhe njerëzore por që merr në konsideratë edhe mundësinë e financimit nga burime të tjera potenciale. Metoda për Hartimin e PSZHT Para së gjithash, të zgjedhurit vendore dhe personeli i specializuar në komunën Qendër zhvilluan një kuptim të përgjithshëm dhe pranuan një koncept të përbashkët mbi zhvillimin e turizmit. Ata kuptojnë se një «turist » është çdo person që viziton komunën për çdo qëllim, si për të kaluar pushimet, për të bërë biznes, takime apo mbledhje, të vizitoje të afërmit dhe miqtë dhe që kërkon çdo shërbim përveç shërbimit të punësimit. Zhvillimi i turizmit qëndron mbi katër shtylla, Marketingu, Infrastruktura, Konkurrenca dhe Destinacioni. Ata ranë dakord se nuk ka asnjë destinacion apo biznes turistik i cili i përshtatet të gjithë turistëve prandaj ata duhet të vendosin se ku do ti përdorin burimet e tyre të kufizuara për të arritur rezultatet me të mira dhe optimale në këtë fushë. Për të përcaktuar rrugën më të mire mbi të cilën ata do të ecin në të paktën 5 vitet e ardhshme, do të thotë së pari që të kuptosh me së miri situatën unike të komunës, konkurrencën, potencialin dhe mundësitë e zhvillimit. Ata ranë dakord se planifikimi i zhvillimit dhe në themel planifikimi urban dhe menaxhimi modern i tokës qëndrojnë në baze të zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit dhe ekonomisë. Ky mirëkuptim do të ndihmoje në përcaktimin e një vizioni dhe qëllimeve, arritja e të cilave do të ndikohet nga cilësia që do të kenë produktet dhe destinacionet turistike të zgjedhura për të zhvilluar kapacitetet e nevojshme që i përgjigjen me së miri kërkesave të turistëve që do të vizitojnë komunën. Për komunën Qendër filozofia udhëheqëse në këtë iniciativë është adaptimi i metodës së zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit duke pasur në vëmendje mbrojtjen e mjedisit. Ka shume arsye të cilat e bëjnë komunën që të ecë e udhëhequr nga kjo filozofi: · Turizmi përbën një nga oportunitetet ekonomike për komunitetin e komunës Qendër. Ai siguron një mundësi reale për të ulur varfërinë, rritur punësimin dhe stimuluar rritjen e qëndrueshme të mirëqenies; · Përveç zhvillimit të infrastrukturës rrugore dhe asaj për prodhimin e energjisë, zhvillimi i turizmit nuk konsumon burime të tjera shtesë të parinovueshme dhe është miqësor me mjedisin;
  • 14. 13 · Komuniteti, kultura e tij, dyqanet, objektet argëtuese, tradita, historia dhe natyra përbëjnë burimet bazë dhe thelbësore për turizmin; · Përdorimi i burimeve turistike nuk duhet të jetë shterues por ato duhen bërë të rinovueshme që ti shërbejnë brezave; · Zhvillimi i turizmit ka provuar se është në gjendje të rijetësojë kulturën dhe traditën; · Zhvillimi i turizmit mund të jetë një nxitje dhe për oportunitete të tjera ekonomike krahas mbrojtjes së burimeve natyrore dhe ruajtjes së objekteve historike. Për të formuluar planin strategjik për zhvillimin e turizmit në komunën Qendër, është përdorur një metodë e cila do të cojë në menaxhimin e të gjitha burimeve në mënyrë të tillë që nevojat ekonomike, sociale dhe estetike të mund të plotesohen, ndërkohë që ruhet integriteti kulturor si dhe proceset ekologjike. Ne e shikojmë turizmin si opsionin kryesor për zhvillimin ekonomik të komunës ndonëse ka një mungesë evidente të disa aspekteve që do ta kthenin atë menjëherë në një destinacion të sigurtë. Planifikimi strategjik mbështetet në: - Pjesëmarrje e gjerë: o Komuna ka siguruar një pjesëmarrje të gjerë dhe organizimin e Komitetit për Hartimin e Plani Strategjik për Zhvillimin e Turizmit i cili ka marrë në dorë realizimin e aktiviteteve për hartimin e planit dhe për zbatimin e tij. Në këtë mënyrë ky komitet i ka dhënë komunës pronësinë mbi dokumentin dhe planin e veprimeve si dhe ka siguruar pjesëmarrjen në proces të figurave më të rëndësishme të komunës, njerëz Fondi Shqiptar i Zhvillimit me influencë dhe ide të cilët mbështesin një zhvillim të shpejtë dhe të qëndrueshëm të aktiviteteve me orientim turizmin. - Analizën e situatës dhe përgatitjen e profilit të komunës i cili përfshin por nuk kufizohet në : o Përshkrimin e pozicionit gjeografik përpos rajonit dhe vendit në tërësi ; o Popullsinë dhe proceset migratore ; o Autoritetet dhe institucionet ; o Infrastrukturën, shërbimet publike dhe komunikacionin ;
  • 15. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 14 o Kontrollin mbi territorin dhe zhvillimin urban o Aktivitetet ekonomike o Profilin turistik o Burimet financiare dhe të ardhurat e komunës - Analizën SWOT për të analizuar faktorët e brendshëm dhe të jashtëm në zhvillimin e turizmit nëpërmjet përcaktimit të potencialit dhe pikave më të forta, mundësive reale nga njëra anë dhe pikave të dobëta e kërcënimeve të cilat rrezikojnë zhvillimin e turizmit nga ana tjetër. - Hapi tjetër përfshin zhvillimin e vizionit, përcaktimin e qëllimit dhe objektivave si dhe përshkrimin e drejtimit dhe sigurimin e angazhimit të gjithë elementëve të interesuar në komunë duke u përpjekur që të balancojë aktivitetet me burimet e sigurta dhe potenciale. - Për me tepër, metoda specifikon projektet kryesore dhe dallon qartazi produktet turistike dhe vendet parësore të cilat mbartin pontecialin kryesor për zhvillimin e turizmit; - Në fund metoda siguron vlerësimin e burimeve financiare të komunës nëpërmjet një analize të thjeshtuar të bilancit të shpenzimeve dhe të ardhurave në vite bazuar në politikat fiskale të komunës si dhe në trendin aktual të investimeve kapitale. Metoda veçon harku kohor dhe ngjarjet kryesore të zbatimit të aktiviteteve të këtij plani. Procesi për Hartimin e PSZHT 1. Garantimi i angazhimit lokal, Krijimi i Komitetit për Hartimin e PSZHT. Hapi i parë për hartimin e PSZHT është garantimi i angazhimit të aktorëve të interesit. Ky hap siguron që zyrtaret e qeverisjes vendore dhe personeli të njihen me qëllimet e projektit dhe në të njëjtën kohë të angazhohen në këtë projekt. Njëherazi është siguruar një pjesëmarrje e gjerë dhe kontributi i përfaqësuesve të komunitetit, përfshirë kryepleqtë e fshatrave me potencial zhvillimin e turizmit, përfaqësues të bizneseve, shoqërisë civile, administratës së qarkut Vlorë dhe institucioneve qendrore.
  • 16. 15 Ndërkohë, konsulenti mblodhi dhe konsultoi të gjitha dokumentat të cilat janë përdorur si referencë në lidhje me qëllimin e projektit, d.m.th për hartimin e Planit Strategjik për Zhvillimin e Turizmit në komunën Qendër. Një listë e dokumenteve të konsultuar është paraqitur në Aneks __ të këtij raporti. Në të njëjtën kohe u përgatitën forma standarde për mbledhjen e informacionit i cili është përdorur për përgatitjen e profilit turistik të zhvillimit në komunën Qendër. 2. Konsultimi me aktoret e interesit Si pjesë e procesit të konsultimit dhe sigurimit të pjesëmarrjes së aktoreve të interesit, komunës me mbështetjen edhe të FZHSH ka organizuar disa takime të cilat kanë pasur në fokus sigurimin e maksimizimit të një pjesëmarrje sa me të gjere dhe mbledhjen e informacionit dhe opinioneve në lidhje me përgatitjen e PSZHT. Takimet kanë sjell në tryezën e diskutimit përfaqësues të biznesit, shoqërisë civile ekspertë dhe qytetare të njohur në zonën e komunës Qendër. 3. Fillimi i punës për hartimin e PSZHT Aktivitetet për hartimin e PSZHT në komunën Qendër filluan me prezantimin e projektit në një takim interaktiv me stafin e komunës në javën e tretë të janar 2009. Krahas metodologjisë për hartimin e PSZHT, audienca u njoh me planin e aktiviteteve dhe afatet kohore të procesit. Në takim morën pjesë 15 persona, nga të cilët ishin prezent : kryetari i komunës, nënkryetarët, sekretari i këshillit, shefi i zyrës së planifikimit urban, shefi i zyrës së burimeve njerëzore dhe specialistë të tjerë të komunës.. Fondi Shqiptar i Zhvillimit
  • 17. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 16 Në mbledhjen e pare u krijua dhe Komiteti për Hartimin e Planit Strategjik për Zhvillimin e Turizmit në komunën Qendër. Komiteti përbëhet nga 15 anëtarë dhe siguron pjesëmarrjen e aktoreve të ndryshëm, përfshi : 5 anëtarë nga personeli i komunës, 2 përfaqësues të këshillit, 3 kryetaret e fshatrave me potencial me të madhe për zhvillimin e turizmit, dhe 5 anëtarë të tjerë si përfaqësuesit me të dalluar të komunitetit dhe përfaqësues të institucioneve të tjera vendore e qendrore, përfshi Këshillin e Qarkut Vlore, Shoqatën e Agjencive Turistike dhe Institutin e Monumenteve të Kulturës në Vlore. . 4. Zhvillimi i analizës SWOT Me pjesëmarrje të Komitetit për Hartimin e PSZHT u realizua analiza SWOT – Fuqitë (Potenciali), Dobësitë, Mundësitë dhe Sfidat – çka lejoi të gjithë anëtarët e Komitetit që të jepnin mendimet dhe opinionet e tyre për çfarë shkon mire në komunë dhe çfarë nuk shkon siç duhet. Gjithashtu u identifikuan potenciali dhe mundësitë që ka komuna Qendër për ti shfrytëzuar dhe transformuar në fuqi të sajat si dhe rreziqet që duhet të shmangen në mënyrë që mos jenë pengesë e zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit por dhe me gjere, të ekonomisë dhe mirëqenies për komunitetin e komunës. Pjesë e analizës SWOT është edhe organizimi dhe realizimi i takimit me grupin e fokusimit i cili solli në një tryeze diskutimi aktore të tjerë të jashtëm të cilët përfaqësojnë biznesin dhe shoqërinë civile që ushtron aktivitetin e saj në komunën Qendër. Në takim morën pjesë 12 persona të cilët me përkushtim dhe produktivitet diskutuan dhe i dhanë përgjigje pyetjeve të tilla si: Çfarë do të veçonit si burimet më të rëndësishme për zhvillimin e turizmit në komunën tuaj? Çfarë mundësish shikoni për zhvillimin e turizmit në komunën tuaj? Cilat janë vështirësitë që has biznesi në zhvillimin e turizmit? Cilat duhet të jenë drejtimet kryesore për zhvillimin e turizmit? Evidentoni projektet prioritare. Kush është roli dhe kontributi juaj në këtë drejtim? Kush është roli i komunës në këtë drejtim? Si është gjendja e pronësisë në komune, veçanërisht në zonat me përparësi zhvillimin e turizmit? 5. Mbledhja e informacionit. Për ditë me radhë grupi i punës ka punuar intensivisht të mbështetur edhe nga personeli i komunës për të mbledhur informacionin e nevojshëm mbi bazën e të cilit është kryer analiza e fakteve në kuadër të profilit turistik të komunës dhe përgjithësisht gjendjes së infrastrukturës dhe shërbimeve publike, zhvillimit ekonomik, burimeve potenciale për zhvillimin e turizmit dhe burimet financiare. Për të mbledhur informacionin u shfrytëzuan takimet me sektorë të ndryshëm të administratës së komunës, takimet në Këshillin e Qarkut në Vlore, Bashkinë e Vlorës, Shoqatën e Agjencive Turistike në Vlore, Institutin e Monumenteve të Kulturës, etj...
  • 18. 17 7. Faza Finale, Dokumenti i PSHZT Draft-i i PSZHT në komunën Qendër u zhvillua mbi bazën e procesit dhe informacionit i cili u mblodh dhe përpunua sipas fazave të procesit me sipër. Draft-i i pare i PSZHT u prezantua dhe u diskutua me Komitetin për Hartimin PSZHT ; komentet e këtij takimi të hapur u reflektuan në dokument, duke i dhënë forme draft-it përfundimtar të PSZHT, i cili u prezantua dhe u diskutua me praninë e Fondit Shqiptar të Zhvillimit dhe përfaqësues të komunës Qendër. Grupi i Punës në komunë reflektoi të gjitha komentet të cilat u prodhuan nga takimi i prezantimit me FZHSH duke i dhënë dokumentit kësisoj formën përfundimtare të Planit Strategjik për Zhvillimin e Turizmit në komunën Qendër, Vlore. Fondi Shqiptar i Zhvillimit
  • 19. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 18
  • 20. 19 Kapitulli i dyte KONTEKSTI DHE PROFILI I ZHVILLIMIT KOMUNËS TE KOMUNËS QENDËR Fondi Shqiptar i Zhvillimit
  • 21. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 20 Informacion i përgjithshëm për Komunën Qendër Komuna Qendër ndodhet në gjirin e Vlorës, territorit i të cilës pjesërisht rrethon qytetin e Vlorës, duke krijuar kështu kurorën lindore të tij.,Një pjesë e territorit të komunës shtrihet përgjatë bregut të detit Adriatik. Komuna përbëhet nga 11 fshatra duke përfshirë dhe zona me rëndësi natyrale dhe kulturore si Kanina, Narta, Panxha, Zvërneci dhe fshatrat e tjerë si Babicë e Madhe, Babicë e Vogël, Bestrovë, Kërkovë, Shtimë dhe Xhyherinë. Komunës numëron një popullsi prej 18,000 banore, ka një sipërfaqe prej 12,000 hektarësh dhe një vije bregdetare përgjatë detit Adriatik prej 10.5 km. Në territorin e komunës gjenden një sere monumentesh me rëndësi historike si kalaja e Kaninës, fshat në të cilin ka lindur Ismail Qemali, themeluesi i shtetit të parë dhe deklaruesi i pavarësisë në vitin 1912. Një burim i rëndësishëm natyror është laguna e Nartës me një sipërfaqe ujore prej rreth 42 km2, me një biodiversitet unikal dhe një manastir të periudhës mesjetare i cili ndodhet në një ishull të vogël në mes të lagunës. Këto burime të veçanta dhe plazhet e bukura përgjatë bregdetit Adriatik, krijojnë potenciale reale për zhvillimin e turizmit në këtë komunë. Në territorin e komunës janë aktive rreth 200 biznese nga të cilat 36 përfshihen në biznesin e madh, 144 biznese të vogla dhe pjesa e mbetur përfshin shërbime individuale ambulatore. Në fshatrat si Zvërnec dhe Nartë ka filluar zhvillimi i turizmit familjar. Janë ndërtuar shtëpi të reja të cilat mundësojnë ofrimin e shërbimit mëngjes dhe shtrat, ndërkohë që janë gjithashtu dhe bare dhe restorante. Gjatë viteve të fundit, drejtuesit dhe menaxhuesit e komunës kanë treguar një përmirësim të rëndësishëm përsa i përket investimeve publike prej të ardhurave të vetë komunës dhe granteve nga buxheti i shtetit. Pozita Gjeografike Komuna Qendër në qarkun e Vlorës është një nga komunat me të mëdha në vend. Territori i komunës shtrihet në pjesën veriore dhe në lartësitë verilindore e lindore të cilat mbështjellin brenda tyre qytetin e Vlorës duke formuar një pjesë të kurorës mbi gjirin me te njëjtin emër në detin Adriatik. Komuna Qendër ndodhet 140 km në jug të Tiranës. Qendra e komunës përkon me rrugën hyrëse për në bashkinë e Vlorës dhe kryqëzimin që të çon në lagunën e Nartës, dhe ndodhet 2,5 km nga qendra e Vlorës, dhe vetëm 5,1km nga porti i këtij qyteti. Territori i komunës përshkohet nga rruga aktuale nacionale dhe nga autostrada e aksit jug-veri i cili është në ndërtim, si dhe nga hekurudha me po të njëjtin orientim gjeografik.
  • 22. 21 Pozicioni gjeografik i komunës Qendër Komuna Qendër ka një sipërfaqe prej 12,000 ha nga të cilat 42 km katror janë të përbëre nga pasqyra ujore e Lagunës së Nartës. Komuna Qendër ka nën administrimin e saj një vijë bregdetare prej rreth 10.5 km në detin Adriatik. Pjesa tjetër e territorit shtrihet në lartësitë e kodrave që rrethojnë qytetin e Vlorës në pjesën verilindore dhe lindore. Komuna kufizohet në jugperëndim nga Bashkia Orikum dhe në veri e verilindje nga komuna Novoselë. Ishulli i Sazanit dhe Laguna e Nartës Në juridiksionin territorial të komunës përfshihen 11 fshatra, respektivisht: Kanina, Narta, Panaja, Zvërnec Babicë e Madhe, Babicë e Vogël, Bestrovë, Kërkovë, Shtimë, Xhyherinë si dhe ishulli strategjik i Sazanit. Konteksti rajonal Në kontekstin rajonal, pozicioni gjeografik i komunës Qendër merr një rëndësi të veçantë në raport me rrugët e transportit ndërkombëtar dhe të tranzitimit të naftës dhe gazit nëpërmjet projekti AMBO. Në territorin e komunës ndodhet pika fundore e Korridorit të VIII-të, e cila Fondi Shqiptar i Zhvillimit vlerësohet si një nga daljet më të rëndësishme të burimeve lindore të naftës dhe gazit për furnizimin e Evropës dhe të vendit. Komuna Qendër është faktor i rëndësishëm zhvillimi në rajonin ekonomik të gjirit të Vlorës. Në territorin e kësaj komune po përqëndrohen burime të rëndësishme të prodhimit të energjisë. Aktualisht është duke u instaluar një TEC me fuqi te instaluar 90 MGV i cili do te
  • 23. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 22 balancoje prodhimin dhe shpërndarjen e energjisë në pjesën jugore te vendit përfshirë dhe vetë komunën Qendër. Në perspektiven afatgjatë dhe në kuadër të një reforme të mundshme rajonalizimi, interesat ekonomike të komunës Qendër harmonizohen me ato të bashkisë Vlorë dhe ndoshta të njësive të tjera administrative të cilat shtrihen në gjirin e Vlorës. Zhvillimi i turizmit është ndër burimet më të rëndësishme për zhvillimin ekonomik të rajonit. Në vizionin afatgjate, qarku Vlorë do të ketë krijuar bazat për një turizëm energjik dhe të integruar me mirëpërdorimin e burimeve e pasurive të rajonit, që gjeneron të ardhura, krijon pune, ofron zgjedhje dhe që njerëzit të jetojnë më mirë, krahas ruajtjes së vlerave të veçanta të mjedisit dhe historisë1. Projekti për naftësjellësin rajonal AMBO Komuna Qendër e ka orientuar zhvillimin sipas principit të balancimit të rritjes së qëndrueshme ekonomike me karakteristikat mjedisore ndërkufitare, duke pasur parasysh së gjiri i Vlorës është përcaktuar tashmë si një zonë e veçantë ekonomike, ndërsa brenda tij, laguna e Nartës është përcaktuar si zonë e mbrojtur me një sipërfaqe të pasqyrës ujore prej afërsisht 42 km2. Në këtë kontekst për administratën e komunës Qendër është e rëndësishme që të përcaktohen qartë, mbrohen, konservohen dhe të zhvillohen burimet turistike natyrore, kulturore dhe historike. Krahas kësaj, komuna Qendër planifikon të ndërmarrë studimin urbanistik të zonës përgjatë rrugës nacionale, si dhe të fshatrave që shfaqin më qartë potencialin turistik si, Narta, Zvërneci, Panaja dhe Kanina. Studimet urbanistike do të 2 Strategjia e OZHM per qarkun Vlore.
  • 24. 23 ndihmojnë që zhvillimi të vendoset nën kontroll dhe të konservohet toka për zhvillimin e ekonomisë bujqësore. Në këtë punë zhvilluese, komuna Qendër kupton se interesat e saj ndërthuren dhe për këtë qëllim është i nevojshëm bashkëpunimi me bashkinë Vlorë në fushën e shërbimeve publike dhe komerciale. Demografia dhe parashikimi i popullsise Disa prej fshatrave të Komunës Qendër njihen si vendbanime të lashta. Kanina njihet si vendbanim që prej mijëvjeçarit të fundit p.e.s, studimet arkeologjike tregojnë se nga shekulli i IV p.e.s ka qenë një qytezë e fortifikuar. Komuna Qendër është ndër më të mëdhatë në vend. Ajo ka një popullsi prej rreth 18 200 banorë të cilët jetojnë në 11 fshatra të shpërndarë në tabelën si me poshtë. Narta, Babica e Madhe dhe Kanina janë fshatrat më të mëdhenj në të cilët është përqendruar rreth 55% e popullsisë. Tabela në vijim tregon shpërndarjen e popullsisë sipas fshatrave në vitin 2008 Shpërndarja e Popullsisë-2008 Fshati Femra Meshkuj Gjithsej Bestrovë 455 451 906 Babicë e Madhe 1860 2020 3880 Babicë e Vogel 371 385 756 Hoshtim 432 440 872 Kaninë 1012 1103 2115 Kërkovë 365 333 698 Nartë 2236 2033 4269 Sherrisht 692 593 1285 Panaja 633 644 1277 Xhyherrinë 479 485 964 Zvërnec 578 578 1156 Sazan 26 18 44 Fondi Shqiptar i Zhvillimit Komuna 9139 9083 18222 Në 18 vjetët e fundit popullsia e regjistruar në komunë është rritur me rreth 4500 banorë ose me 33 % për një mesatare vjetore prej 5.5% në vit ndaj rritjes totale, që kryesisht i dedikohet migrimit dhe me pak rritjes natyrale të popullsisë. Mbi bazën e kësaj rritjeje, popullsia e komunës në vitin 2020 parashikohet të jetë rreth 21 000 banorë. Tabela në vijim tregon ndryshimin e popullsisë në vite dhe parashikimin për vitin 2020.
  • 25. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 24 Të dhënat i referohen regjistrit të gjendjes civile të komunës Siç shihet dhe nga tabelat, lëvizja e popullsisë është e balancuar dhe se në të gjithë fshatrat e komunës banojnë më shumë se 300 banorë pa përmendur fshatra me popullsi të lartë si në Nartë, Babicë të Madhe, Kaninë. Kjo situatë krijon një mjedis të përshtatshëm për një forcim të përgjithshëm të aktiviteteve ekonomike të këtyre fshatrave si dhe rrit kapacitetet e tyre në aktivitete ekonomike tregtare dhe bujqësore. Emigracioni në komunë vlerësohet në 37 %, një shifër e konsiderueshme emigrantësh kryesisht në Itali dhe Greqi të cilët luajnë një rol të rëndësishëm në ekonominë e familjeve nëpërmjet dërgesave të tyre financiare. Ndonëse nuk ka të dhëna të sakta mbi sasinë e të hyrave nga emigracioni, efekti ekonomik është i dukshëm nëpërmjet investimeve individuale në rritje. Autoriteti dhe Institucionet Komuna Qendër është krijuar në vitin 1992 mbas zgjedhjeve lokale të po këtij viti. Përpara këtyre zgjedhjeve, territori i fshatrave të cilat përbëjnë komunën Qendër kanë qenë të grupuara në NB Ullishte dhe kooperativën bujqësore Nartë-Panaja, dhe Kaninë Drashovicë, Sherishtë e cila përbën bazën edhe për ndarjen administrative të sotme. Autoriteti vendimmarrës në komunë është këshilli i komunës i cili përbëhet nga 17 anëtarë të cilët zgjidhen një herë në 4 vjet në kuadër të zgjedhjeve administrative vendore. Autoriteti ekzekutiv është kryetari i komunës i cili zgjidhet në mënyrë të drejtpërdrejtë një herë në 4 vjet në të njëjtën periudhë në të cilën zgjidhet dhe këshilli në kuadër të zgjedhjeve administrative vendore. Kryetari emëron personelin e administratës së komunës të cilët kanë për detyrë të programojnë dhe ekzekutojnë buxhetin dhe menaxhojnë aktivitetet për ekzekutimin e funksioneve ligjore. Komuna numëron një personel prej 34 nëpunësish të cilët janë të organizuar sipas skemës organizative si vijon:
  • 26. 25 Kryetari Komunes Zyra e Finances Sekretari Keshillit te Komunes (5) (1) Urbanistika Zyra e Menaxhimit dhe Mbrojtjes se Tokes (3) (4) Zyra Gjendjes Civile Sekretari Arshives, Pergj. Administrate 2 Persona (1) Inspektoriati Mbrojtjes Pyjeve Tatim Taksa (3) (4) Pergjegjes Ujesjellesi dhe Policia Komunare Sherbimesh (1) (2) INUV Agjensia e Legalizimeve (3) (2) Pastruese Shofer (1) (1) Zyra per Zhvillimin e Turizmit Roje (2) (1) Skema organizative e administratës së komunës Kryetari i komunës dhe 4 anëtarë të këshillit aderojnë në këshillin e qarkut me qendër në Vlorë i cili përfaqëson nivelin e dytë të pushtetit vendor dhe që ka në funksion harmonizimin e zhvillimit ndër njësitë vendore anëtare. Rritja dhe Zhvillimi i Qëndrueshëm Fondi Shqiptar i Zhvillimit Në këtë pjesë të Planit Strategjik për Zhvillimin e Turizmit janë sjellë në mënyrë të përmbledhur profili i përgjithshëm i komunës në aspektin ekonomik, social e kulturor. Së pari, duke qenë
  • 27. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 26 se në fokus të kësaj strategjie është zhvillimi i turizmit, analiza jonë është përqendruar në evidentimin e burimeve natyrore, kulturore dhe historike të cilat përbëjnë potencialin e kësaj komune në drejtim të zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit. Një përmbledhje e profilit ekonomik në tërësi dhe aspekteve të tjera pasojnë aspektin turistik të komunës. Profili Turistik dhe Kulturor Industria e turizmit ka njohur një rritje të qëndrueshme veçanërisht gjatë viteve të fundit. Nga pika të ndryshme kufitare të hyrjes në territorin e qarkut të Vlorës (kryesisht Porti i Vlorës dhe Porti i Sarandës), vetëm për periudhën qershor - gusht 2008, evidentohet të kenë hyrë rreth 150 000 turistë vendas dhe të huaj ose 26 % me shumë se një vit më parë, pa numëruar këtu fluksin në rritje të turistëve vendas dhe të tjerë të huaj që kanë lëvizur këtu nga vise të tjera të Shqipërisë. Pamje nga plazhi Nartë - Zvërnec Këta tregues janë të rëndësishëm për të evidentuar se në kuadrin rajonal, turizmi vlerësohet si sektori kryesor për zhvillimin ekonomik të rajonit dhe si bazë për nxitjen e mjaft aktiviteteve dhe iniciativave të tjera, krijimin e vendeve të punës dhe rritjen e mirëqenies për banorët a saj. Si pjesë integrale e rajonit të gjirit të Vlorës, komuna Qendër ka një larmi pasurish natyrore, kulturore e historike dhe kushte shume të favorshme për zhvillimin e turizmit. Pozita gjeografike, shtrirja e konsiderueshme e vijës bregdetare me plazhet tërheqëse, natyrën e
  • 28. 27 veçantë të lagunës së Nartës, pyjet e Zvërnecit, monumentet historike të lashtësisë janë ende të pashfrytëzuara dhe përbëjnë potencialin kryesor për zhvillimin e turizmit. Pamje e detit nga plazhi i Zvërnecit Struktura e produkteve turistike ne komunën Qendër Struktura e produkteve turistike aktuale në komunën Qendër është e larmishme. Komuna Qendër përbën nder rastet specifike në vend me burimet e saj turistike të larmishme dhe një kualiteti të veçantë. Në territorin e saj gjenden aktualisht të gjitha produktet turistike si: · Turizmi i diellit dhe i plazhit; · Turizmi kulturor dhe historik; dhe · Turizmi i interesit të veçantë të tillë si turizmi rural, turizmi natyror (turizmi aventurës dhe ekoturizmi) Zhvillimi i turizmit në komunën Qendër synon të evidentojë të gjitha këto vlera dhe ti bëjë ato Fondi Shqiptar i Zhvillimit të arritshme dhe të prekshme nga një numër gjithnjë në rritje turistesh vendas dhe të huaj. Turizmi i diellit dhe i plazhit Komuna Qendër ka një vijë bregdetare prej rreth 11 km me shtrirje juglindje –veriperëndim e vendosur në skajin verior të gjirit të Vlorës në detin Adriatik. Përgjatë kësaj vije bregdetare
  • 29. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 28 zhvillohen disa plazhe tërheqëse me rërë të bardhë dhe të pastër të cilët janë lehtësisht të arritshëm dhe të shfrytëzueshëm. Ndër më të përmendurit: - Plazhi i Nartës - Plazhi i Zvërnecit - Plazhi në Triport - Plazhi Porta Novo - Plazhi i Dajlnit Të gjitha plazhet në vijën bregdetare të komunës Qendër ofrojnë një panoramë piktoreske të rrallë e cila plotësohet me pamjen e gjirit të Vlorës, ishullit të Sazanit dhe gadishullin e Karaburunit të cilin mbyllin këtë gji nga perëndimi dhe jug perëndimi. Turizmi i diellit dhe i plazhit zhvillohet kryesisht në formatin e turizmit ditor dhe me pak të llojit bad & breakfast. Ndonëse vlerësohet që ky lloj turizmi të jetë shtuar vitet e fundit, në komunë nuk ka të dhëna të cilat të lejojnë të vlerësohet tendenca e zhvillimit të këtij lloji të veçantë produkti turistik. Disa shtëpi të reja të cilat janë në procesin e ndërtimit dhe disa restorante funksionale, plazhet dhe burimet e tjera natyrore, të japin mundësinë të vlerësosh apriori potencialin për zhvillimin e këtij produkti turistik Pamje e gadishullit të Karaburunit Përgjatë zonës së plazheve të Zvërnecit shtrihet një pyll i dendur pishe me një sipërfaqe të gjelbër prej rreth 237 ha i cili i izolon këto plazhe nga mjediset e tjera duke krijuar ishuj të qetë dhe të pastër freskie dhe çlodhjeje. Rruga që lidh Nartën dhe Zvërnecin me Vlorën e më tej drejt Orikumit e Llogorasë krijon mundësitë e një turizmi të larmishëm duke bërë të mundur që turistët të arrijnë dhe të shijojnë edhe destinacione të tjera turistike. Në harkun kohor maksimal prej 1 ore, turistët mund të arrijnë destinacione të tilla si Kalaja e Kaninës, Ujin e Ftohtë, plazhet e tjera në gjirin e Vlorës, qytezën e lashtë të Orikumit, e deri në parkun Kombëtar të Llogorasë në lartësinë 1000 m mbi nivelin e detit.
  • 30. 29 Turizmi kulturor dhe historik Në territorin e komunës Qendër ndodhen disa monumente të rëndësishme kulturore dhe historike të lashtësisë dhe të ditëve të sotme të cilët i japin këtij vendi thellësinë historike të një civilizimi të zhvilluar që në lashtësi dhe që vazhdon në ditët tona. Kanina Gjendet në jug-lindje të qytetit të Vlorës, në shpatin e malit Shashice. Ajo Kanina: dëshmohet si vendbanim qysh në mijëvjeçarin e fundit p.e.s. Nga gërmimet arkeologjike, thuhet se në shekullin IV p.e.s, Kanina ishte një qytet i fortifikuar, vendosur brenda kalasë me të njëjtin emër. Kalaja e Kaninës Kjo fortesë ka një sipërfaqe prej 3625 ha. Ajo ndodhet mbi një shkëmb Kaninës. dhe ka formën e një trekëndëshi. Muret e kësaj kalaje janë punuar me blloqe guri. U rindërtua nga Justiniani në shekullin e V-të. Në shek. e IX para Krishtit, ishte një qytet i fortifikuar me mure rrethues brenda të cilit ishte kështjella me këtë sipërfaqe dhe 18 kulla. Në brendësi të kështjellës janë zbuluar mbetje shtëpish, rrugica me gurë, depozita uji, etj. Është bërë rikonstruksion në shek.IX, XI, XII; XV; XVIII. Fondi Shqiptar i Zhvillimit
  • 31. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 30 Emri Kanina është përdorur për herë të parë në shek XI. Njoftimet mbi Kaninën dhe kalanë e saj ndeshen edhe në kohën e sundimit të perandorit Vasil II ( 976-1025 ). Në burimet bizantine të shek. XI, Kanina përmendet shpesh së bashku me Vlorën. Për shkak të pozicionit të saj strategjik, ajo është kthyer në një fushë beteje të kohës. Në shënimet e Anna Komnenes flitet gjatë për luftërat e babait të saj, perandorit Aleks dhe fuqizimin e kalasë kundër ushtrive normane. Edhe tek “Kënga e Rolandit” pasqyrohet kalaja e Kaninës dhe luftërat kundër normanëve. Në vitin 1025 Kanina ndodhet në zotërimin e mbretit Karli I Anzhuin të Napolit. Pas zotërimit për një kohë të bizantëve, Kanina dhe kalaja e saj ishin në duart e serbëve, nën zotërimin e despotit Joan Komneni. Më 1372 zot i Kaninës bëhet Balsha i II e më vonë, pas vrasjes së tij, në luftimet me osmanët, drejtimin e mori e veja dhe e bija, Rugjina. Në 1417, princesha Rugjina Balshaj e humbet Kaninën të cilën e morën turqit. Në 1460, për një periudhë të shkurtër kohe, ajo u çlirua nga patriotët Himariotë. Në shek. XIV-XV Kanina ishte nën zotërimin e Gjergj Aranitit, i cili u vu në krye të kryengritësve shqiptare në zonën qendrore jugore e juglindore të vendit kundër pushtuesve osmane. Në shënimet e Evlija Çelebiut lexojmë se: “Mbi portën e perëndimit (të kalasë) këndohet pa vështirësi ky mbishkrim: Sulltan Sulejmani ka meremetuar këtë fortesë “, që i përket viteve 1531. Të parët thonë se janë pesë “kombet” që kanë punuar në këtë kështjellë: Ilirianët, Romanët, Bizantinët, Venecianët dhe Otomanët. Për kalanë e Kaninës kanë shkruar edhe mjaft studiues të huaj si Liku, Hahni, E.Isamberti, Karl Paçi, F.Babinger, E.Durham, etj. Manastiri i Zvërnecit. Manastiri i Shën Mërisë i ndërtuar mbi ishullin e Zvërnecit në lagunën e Nartës është një destinacion i sigurtë turistik. Manastiri është ndërtuar në shekullin e XIII-të. Kjo përbën arsyen kryesore të vizitës në ishullin e Zvërnecit. I dedikohet Shën Mërisë, dhe ndodhet në qendër të ishullit, i rrethuar nga pemë të gjelbëruara. Është monumenti më i rëndësishëm kulturor i zonës ku njerëzit e fesë Ortodokse, dhe jo vetëm, çdo vit festojnë në 15 Gusht ditëlindjen e Shën Mërisë. Banorët e zonës kalojnë aty natën jashtë, ndezin zjarre e këndojnë e kërcejnë deri vonë. Orkestra që është aty për të festuar, kalon natën bashkë me të rinjtë. Gjatë kësaj feste organizohen edhe Karnavalet e Nartës. Ata që duan të mos e humbin këtë rast janë të ftuar që të bëjnë gjithashtu një ditë plazh në plazhet e zonës, veçanërisht atë të Triportit dhe të Portit të Ri.
  • 32. 31 Kisha e Shën Mërisë, Zvërnec. Kjo ndërtesë është e stilit Bizantin dhe është e mirëmbajtur. Aty ka shume ikona dhe thesare artistike. Objekte të tjera historike. Në territorin e komunës Qendër veçohen objekte të tjera historike dhe kulturore të cilat janë destinacion turistik të tilla si, Kalaja e Triportit dhe muri antik në det; Fari i Zvërnecit; Banesa e Shefikat Begajt në fshatin Kaninë; Banesa e Kujtim Hamzës në fshatin Kaninë; Pusi i Kavalonës dhe Çezma e Zvërnecit. Turizmi i interesit te veçantë Në territorin e komunës Qendër evidentohen një larmi e madhe destinacionesh të tjera turistike me interes të veçantë për kategori të larmishme turistësh dhe vizitorësh. Burime të shumta natyrore në fushën e turizmit të aventurës dhe ekoturizmit si dhe turizmit rural, nxisin kureshtjen dhe rrisin numrin e turistëve të cilët vizitojnë këto objekte nga të cilët ne do të veçojmë: Narta Në veri të qytetit të Vlorës ndodhet laguna e Nartës, e cila është laguna e dytë për Narta. nga madhësia në Shqipëri, duke zënë një sipërfaqe prej 4.180 hektarë. Laguna e Nartës Fondi Shqiptar i Zhvillimit
  • 33. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 32 përbën një eko–sistem të rëndësishëm natyror. Laguna e Nartës është e njohur në nivel ndërkombëtar për shkak se përmbush kërkesat e Ramsar-it, me një numër shpendësh ujor me më tepër se 48700 lloje. Për tre lloje, zona pret 1% të numrit të përgjithshëm. Në dimër, me tepër se 23% e shpendëve ujor të Shqipërisë strehohen në këtë zonë. Në të gjenden 195 lloje shpendësh, ndërsa kordoni që ndan lagunën nga deti është i mbuluar me pyje mesdhetare. Kjo është një pikë mjaft e mirë për observimin e shpendëve ujore si dhe për peshkimin. Ujërat e lagunës janë të pasura me peshk, sidomos ngjala dhe levrek. Në jug të lagunës ndodhet fshati i Nartës , i ngritur buzë ujërave të lagunës. I rrethuar nga kodra të buta të mbuluara me vreshta nga të cilat prodhohet një prej verërave artizanale me cilësore të Shqipërisë. Kjo është një pikë e favorshme për turizmin e “tureve të verës”. Laguna mbyllet me kepin e Triportit, i cili së bashku me kodrën e pyllëzuar përbën një kompleks natyror mjaft të bukur turistik. Krahas kësaj zbulimet në Triport kanë nxjerë gjurmët e një vendbanimi të shek VII (B.C.) Ishulli i Zvërnecit. I shpallur monument natyror, ishulli i Zvërnecit ndodhet në pjesën e gjelbëruar të ishullit me një manastir të shek të XIV-të, i cili është një nga pasuritë me të mëdha të zonës. Ai është pjesë e lagunës së Nartës dhe ka një sipërfaqe prej 7 ha. Të bien në sy vlerat arkitekturore të shtëpive në fshat. Aktivitetet kryesore të banorëve këtu janë peshkimi, vreshtaria dhe prodhimi i verës. Në veshjet e ruajtura prej banorëve të zonës qysh nga kohet e hershme, vihen re ngjyrat e shumta dhe stili i lartë estetik. Në qendër të fshatit ka një kishë dhe një kullë me sahatin. Gjatë Pashkëve organizohen këtu Karnavalet në një atmosfere të gëzueshme. Falesat e Dajlanit. Falesat e Dajlanit janë masive shkëmbore te cilat bien thikë mbi bregun e detit në afërsi të kepit të Dajlanit që ndan detin dhe lagunën e Nartës.
  • 34. 33 Ishulli i Sazanit : Ishulli i Sazanit është Ishulli me i madh i Shqipërisë 5.5 km2. Përmendet për herë të parë në shek VI para Krishtit nga Straboni me emrin Sason. Pas një periudhe të gjatë nën sundimin e Venedikut, në shek XV,u pushtua nga Osmanët. Në fillim të Shek XIX bashkë me ishujt Jonianë u pushtua nga Anglia e cila më 1864 ia kaloi Greqisë. Gjatë luftës së I Botërore, kaloi nën varësinë e shtetit Italian deri me 1943. Me çlirimin e Shqipërisë në 1944, u bë pjesë e territorit Shqiptar. Sazani ndahet nga Karaburuni në ngushticën e Mezokanalit 4.8 km të gjerë. Gjiri me i rëndësishëm është ai i Shën Kollit pranë të cilit ndodhen rrënojat e dy kishave ortodokse (Shën Mëria e Shën Kolli). Pika më e lartë e ishullit është 342 m. Triporti: është një rrip toke në forme istmi që shtrihet për 8 km në veriperëndim të Vlorës, midis lagunës së Nartës në lindje dhe detit në perëndim. Relievi i këtij rripi toke krijohet nga kodrina te ulëta që shkojnë deri në 80 m. Në zona të tjera rripi i tokës është shumë i ulët Fondi Shqiptar i Zhvillimit
  • 35. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 34 dhe përbëhet nga një rërë e hollë edhe e bardhë (zona e Kavalonës në lindje të Nartës). Në të kaluarën lidhja e lagunës së Nartës me detin realizohej nga tre hyrje nga të cilat sot funksionon vetëm një. Në pjesën me të gjerë e më të lartë të Triportit gjendet fshati i Zvërnecit, në pjesën jugore të së cilës që zgjatet drejt detit janë zbuluar mbetje te një porti antik. Profili Ekonomik Komuna Qendër është përgjithësisht një zonë rurale me burime të rëndësishme për zhvillimin e bujqësisë, pemëtarisë e blegtorisë. Vendi ka një strukturë ekonomike agrare. Si e tillë ajo pasqyron te gjithë problematiken që mbart zhvillimi i këtij sektori në qarkun Vlore por edhe në të gjithë vendin. Gati 80 % e familjeve cilësohen si fermerë me aktivitet ekonomik bujqësor dhe blegtoral. Ndonëse të kufizuara vitet e fundit janë evidentuar zhvillimi i degëve te tjera të ekonomisë. Sot regjistrohen rreth 196 biznese kryesisht biznesi i vogël e më pak biznesi i madh. Bujqësia. Në komunën Qendër ka rreth 5270 ha tokë bujqësore nga të cilat afërsisht 80% janë mbi ujë dhe 20% nën ujë që sigurohet nga lumenjtë dhe 6 rezervuarë të ndërtuar para viteve ’90. Pjesa tjetër e tokës i përket zërave 295 ha pyje dhe 2702 ha kullota të cilat përbëjnë një burim të rëndësishëm zhvillimi.
  • 36. 35 Pemëtaria dhe kryesisht ulliri është burimi kryesor mbi të cilin mbështeten aktualisht aktivitet bujqësore. Në komunë numërohen rreth 134 000 rrënjë ullinj nga të cilët 120 000 janë aktualisht në prodhim te kultivuara në një sipërfaqe prej 1573 ha nga totali prej 1928 ha që zë pemëtaria në përgjithësi. Ndonëse sektori vuan pasojat e organizmit të vogël, aktualisht në komunën Qendër ndjehet prodhimi gjithnjë në rritje i ullirit dhe vajit që prodhohet prej tij si një faktor i rëndësishëm për ekonominë e familjeve fermere. Komuna Peme frutore Ullinj Agrume Rrush ha rrënjë ha rrënjë ha rrënjë Ha Rrënjë Totali 15 15 115 1 573 134 000 15 8 460 328 4 946 Te dhënat i referohen vitit 2007 për sipërfaqet ose rrënjë në përgjithësi Nga bimët e arave dominon mbjellja e foragjereve të njoma për të cilat fermerët përdorin rreh 560 hektar toke arë, ndërsa më pak përdoret për të mbjellë drithëra dhe bimë të tjera si patate, fasule etj. Komuna Patate Fasule Foragjere Drithëra Perime Te tjera Gjithsej ha ha ha ha ha ha ha Totali 14 38 560 142 177 931 Tabela më sipër jep në mënyrë të përmbledhur të dhënat disponibël për shpërndarjen e bimëve të arave sipas sipërfaqes si dhe atë totale të zënë me këto bimë. Blegtoria. Komuna ka përjetuar një rritje te vazhdueshme të burimeve dhe produkteve blegtorale, ndër të cilat evidentohen rritja e vazhdueshme e dhenve dhe gjedhit krahas produkteve të tyre. Të dhënat nga ky sektor deri në fund të vitit 2008 janë përmbledhur në tabelën që vijon. Komuna Te imta Gjedhi Shpendët Dhen Te dhirta Totali 14 000 2 515 821 5 586 Te dhënat janë shprehur në numër Aktualisht nga te dhënat që rezultojnë prej komunës në vitin 2008, aktiviteti blegtoral në Fondi Shqiptar i Zhvillimit komunë prodhohen rreth 347 ton mish ose rreth 19 kg mish/fryme, dhe rreth 42 kg qumësht/për fryme. Te dhënat mbi produktet e tjera blegtorale janë përmbledhur në tabelën në vijim.
  • 37. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 36 Komun Delet Dhitë Lopët Shpendët Bletë Derr a t i Mis Qumësh Les Mis Qumësh Mis Qumesh Mis Vez Mjaltë Mish h t h h t h t h e Totali 174 590 23 29 156 82 17 6.6 819 2.4 55 000 Te dhënat janë shprehur në ton dhe te dhënat për vezët janë në numër Përveç se për konsumin vetjak familjet fermere në komunë prodhojnë dhe tregtojnë produkte bujqësore dhe blegtorale edhe për tregun e rajonit, kryesisht qytetin e Vlorës dhe rrethinat e tij, ndërsa produktet e ullirit gjenden në të gjithë tregun e vendit. Aktivitete te tjera ekonomike Një numër i konsiderueshëm aktivitetesh të tjera ekonomike zhvillohen sot në territorin e komunës, të cilat janë përqendruar kryesisht në zonat e ulëta dhe përgjatë rrugës kombëtare e cila lidh Vlorën me Tiranën.
  • 38. 37 Nga të dhënat për vitin 2008 aktualisht në komunë ushtrojnë aktivitetin e tyre rreth 200 biznese nga të cilat evidentohen të jenë të regjistruara si persona fizike rreth 140 të tilla, 36 biznese te regjistruara si persona juridik dhe një pjesë shërbimesh ambulatore. Kryesisht ato janë biznese të vogla si njësi shërbimesh tregëtare, por ndër to evidentohen disa njësi prodhuese të vajit të ullirit, të pijeve alkoolike dhe të kultivimit të peshkut. Prioritetet për Zhvillimin Ekonomik Megjithë rritjen graduale të numrit të bizneseve private, sërish punësimi i popullsisë paraqitet i vështirë dhe në norma të ulëta. Diversifikimi i degëve të ekonomisë dhe veçanërisht rritja e bizneseve te orientuara nga zhvillimi i turizmit mbeten sfida për të ardhmen e komunës dhe e komunitetit të saj. Është evidente se dy komponentët më të rëndësishëm për zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik dhe rritjen e mirëqenies së popullsisë në komunën Qendër janë zhvillimi i turizmit dhe i bujqësisë, e veçanërisht i pemëtarisë kryesisht ulliri dhe vreshtat. Zhvillimi i këtyre sektorëve mund të kryhet në disa drejtime strategjike : (i) duke orientuar investimet publike në ato sektorë e drejtime të cilat do të lehtësonin zhvillimin e aktiviteteve në mbështetje të turizmit, krahas krijimit dhe rritjes së informacionit për evidentimin dhe shfrytëzimin e produkteve turistike; dhe (ii) duke përkrahur a nxitur biznesin e vogël (Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme) të shërbimeve turistike të tilla si turizmi ditor, lloji “bad & breakfast”, gjë që do të mbështeste iniciativën dhe ekonominë e shumë familjeve. Në këtë aspekt krahas zhvillimit të turizmit, nxitja dhe dhënia prioritet aktiviteteve të kultivimit të ullirit dhe përpunimit të produkteve bujqësore e blegtorale mund të përbëjë orientimin strategjik për zhvillimin e ekonomisë; (iii) nxitja dhe krijimi i klimës së favorshme për investimet private të huaja dhe vendase për shfrytëzimin e vlerave natyrore dhe turistike, do të konsiderohej si një rrugë Fondi Shqiptar i Zhvillimit efektive për të ulur papunësinë dhe përmirësuar mirëqenien e banorëve të komunës.
  • 39. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 38 Publike Mjedisi, Infrastruktura dhe Shërbimet Publike Burimet Natyrore Në territorin e komunës Qendër gjenden një larmi burimesh natyrore shfrytëzimi me eficiencë i të cilave lejon një zhvillim ekonomik të diversifikuar në shumë degë të ndryshme. Tabela në vijim inventarizon burimet kryesore natyrore, të cilat përbëjnë bazën për zhvillimin e drejtimeve strategjike ekonomike. Emërtimi Njësia Sasia në shfrytëzim Vije Bregdetare Km 10.5 Lumenj Km 4 Liqene - Rezervuare Ha 164.5 6 rezervuare Laguna Ha 3100 Toke bujqësore Ha 5270 Pyje Ha 295 Kullota Ha 2702 Troje te tjera Ha 47 Parqe, hapësira të Ha - gjelbra Toka te Ha 438 pafrytshme Sipas drejtimeve te zhvillimit dhe sektorëve ekonomike, vija bregdetare, toka dhe laguna krahas rezervave të tjera do të jenë në të ardhmen subjekt i shfrytëzimit të intensifikuar, duke konservuar dhe mbrojtur njëherazi vlerat mjedisore. Mjedisi i shëndetshëm Si pjesë e ekosistemit të gjirit të Vlorës dhe pozicionit të veçantë gjeografik e burimeve të shumëllojshme natyrore, komuna Qendër ka si çështje kryesore mjedisore menaxhimin e kujdesshëm të potencialit kryesor për zhvillim, atë të pjesës së bregut të detit dhe të lagunës së Nartës që ndodhen nën administrimin territorial të komunës.
  • 40. 39 Problemet kryesore në këtë drejtim lidhen me ruajtjen nga ndotja të këtyre burimeve për shkak të veprimtarisë së njeriut por edhe nga zhvillimet industriale. Një tjetër rezik mjedisor është edhe zhvillimi i ndërtimeve informale të pakontrolluara të cilat krahas ndotjes së mjedisit ujor shkaktojnë dhe dëme të konsiderueshme në humbjen e vlerës së tokës dhe burimeve te tjera. Planifikimi urban Aktualisht komuna nuk ka plane urbane te azhornuara për zhvillimin e rregulluar dhe menaxhimin eficient të tokës. Ndonëse planifikimi urban dhe menaxhimi i tokës janë funksion i qeverisjes vendore që nga 1 janari i vitit 20011, që prej asaj kohe nuk është bërë shumë për të bërë të mundur zhvillimin mbi bazën e planifikimit urban modern dhe kësisoj minimizimin e ndërtimeve informale në zonat me interes zhvillimin e turizmit dhe bujqësisë. Fondi Shqiptar i Zhvillimit 3 Ligji 8652, date 31.07.2000, “per organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore”
  • 41. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 40
  • 42. 41 Shumë ndërtime rezidenciale dhe industriale informale janë vendosur në të dy anët e rrugës kombëtare. Po ashtu ndërtime informale janë zhvilluar edhe në zonat me potencial zhvillimin e turizmit si në Nartë, Zvërnec e Kaninë. Fshatrat e tjera, ku tipike është Babica e Madhe vuajnë mospërputhjen e dinamikës së zhvillimit me kufijtë e vjetër të ndërtimit (vija e verdhe e fshatrave) të cilat janë vendosur përpara viteve ’90 në kushtet e ekonomisë së centralizuar dhe të pronësisë së shtetit mbi tokën Ndërkohë qarku i Vlorës ka ndërmarrë iniciativën për hartimin e planit hapësinor rajonal. Komuna Qendër duhet të përfitojë nga kjo mundësi për ti dhënë prioritet veprimeve te cilat do të bëjnë të mundur hartimin e planeve për zhvillimin urban. Komuna do të fillojë menjëherë procedurat për hartimin e një Plani të Përgjithshëm Rregullues, i cili duhet të përcaktojë fillimisht vijën e verdhe të fshatrave si dhe zonat me përparësi ndërtimin e instalimeve turistike dhe kondicionet urbanistike (si resorte, fshatra turistike dhe infrastrukturë) veçanërisht të atyre me potencial zhvillimin e turizmit. Sistemi Rrugor Si pasojë e trashëgimit të një rrjeti rrugor të varfër e të cunguar dhe në kushte jo të mira fizike, si dhe pamjaftueshmërisë së fondeve në vite për investimet e reja dhe mirëmbajtjen preventive, infrastruktura rrugore, si në akset kombëtare ashtu dhe në arteriet kryesore që lidhin këto akse me destinacionet turistike dhe fshatrat, le për të dëshiruar në komunën Qendër. Tabela në vijim evidenton inventarin dhe gjendjen fizike të rrugëve në komunën Qendër Fshatrat Km rruge E asfaltuar (km) E paasfaltuar (km) Kaninë 22.5 10.0 12.5 Nartë 8.2 3.2 5.0 Zvërnec 9.7 1.0 8.7 Panaja 1.5 1.0 0.5 Oshtimë 4 1.6 2.4 Kërkovë 2.0 2.0 0.0 Bestrovë 4.4 2.9 1.5 Babicë e Vogël 3.6 2.0 1.6 5.4 0.4 5.0 Fondi Shqiptar i Zhvillimit Babicë e Madhe Xhyherinë 8.1 2.0 6.1 Totali i rrjetit 72.4 26.1 46.3 rrugor
  • 43. Plani i Zhvillimit të Turizmit - Komuna Qendër - Vlorë 42 Nga të dhënat në këtë tabelë rezulton se 64% e rrugëve të komunës janë të paasfaltuara ndërkohë që edhe pjesa e rrugëve të asfaltuara kanë nevojë për investime në mënyrë që të vijnë në standarde bashkëkohore dhe për mirëmbajtje preventive që të sigurojnë funksionim të vazhdueshëm. Megjithatë, zhvillimet e tre viteve të fundit japin shpresë për një përmirësim të konsiderueshëm të kësaj gjendje. Zhvillimi i infrastrukturës rrugore është në fokus dhe përbën prioritetin kryesor për komunën krahas përmirësimit të infrastrukturave të tjera. Në planin e investimeve për vitin 2007 – 2009 zëri rikonstruksion rrugësh është llogaritur në vlerën 67.073 milion lekë ose 59 % e të gjithë planit për investime për këtë 3 vjeçar. Prioritetet kryesore të komunës gjatë 3 viteve të ardhshme do të jenë përfundimi i rikonstruksionit të aksit kryesor rrugor nga qendra e komunës deri në kufi me komunën e Novoselës, e gjatë rreth 17 km. Kjo rrugë lidh qendrën me fshatrat e Nartës, Zvërnecit dhe bën funksional e të shfrytëzueshëm të gjitha plazhet dhe lagunën e Nartës.: - Nartë – Zvërnec me vlerën 125.7 milion Leke - Sheshi i fshatit Zvërnec me vlerën 3.0 milion Leke - Nartë – segmenti 2 urat me vlerë 24.0 milion Leke - Sode – Zvërnec – Dajlan me vlerë 30.0 milion Leke Për këtë qëllim komuna duhet të mobilizojë një fond total prej rreth 182.7 million Lekë ose 1.46 million Euro nga buxheti i vet, grantet e qeverisë dhe donacione të tjera. Përfundimi i autostradës Fier – Vlorë në 2 vitet e ardhshme, krahas dhe ndërtimi i këtyre akseve rrugore do të bejë më të arritshme dhe të shfrytëzueshme burimet turistike që ofrojnë bregu i detit dhe laguna e Nartës.