1. Παραζθεσή ζαποσληού
Μάληδηνπ Μαξία ρεκηθόο

2. ζαπούληα νλνκάδνληαη ηα άιαηα ηωλ αλωηέξωλ
κνλνθαξβνμπιηθώλ νμέωλ (παικηηηθνύ, ζηεαηηθνύ
θαη ειαϊθνύ) κε λάηξην (ζθιεξά) ή θάιην (καιαθά).
Ο ηύπνο π.ρ. ελόο ζαπνπληνύ κε 16 άηνκα
άλζξαθα είλαη:
H-CH2 -(CH2)13-CH2-COO- Na+
Τν κόξην δειαδή ηνπ ζαπνπληνύ, έρεη κηα κεγάιε
αλζξαθηθή αιπζίδα -ην υδρόφοβο θνκκάηη ηνπ
κνξίνπ- αιιά θαη έλα πνιηθό (θνξηηζκέλν) άθξν,
ην νπνίν κπνξεί λα πεξλά ζηελ πδαηηθή θάζε.
Σηε δνκή απηή ζηεξίδεηαη ε απνξξππαληηθή
δξάζε ηωλ ζαπνπληώλ

3. Τα ζαπνύληα ωο άιαηα πνπ είλαη,
κπνξνύλ λα παξαζθεπάδνληαη κε
εμνπδεηέξωζε ηωλ αληηζηνίρωλ νμέωλ
από ηηο βάζεηο NaOH θαη ΚΟΗ. Πεγή
θαξβνμπιηθώλ νμέωλ είλαη ηα λίπη θαη
ηα έλαια, ηα νπνία είλαη νη εζηέξεο ηεο
γιπθεξίλεο κε ηα νμέα απηά. Τα ιίπε θαη
ηα έιαηα είλαη ινηπόλ νη πξώηεο ύιεο γηα
ηελ παξαγωγή ζαπνπληώλ.

4. Δύο ηρόποη σπάρτοσλ γηα ηελ
παραζθεσή ηωλ ζαποσληώλ
α. Τα ιίπε θαη ηα έιαηα πδξνιύνληαη κε ππέξζεξκν
πδξαηκό, ώζηε λα δηαζπαζηνύλ ζε γιπθεξίλε θαη ζηα
ειεύζεξα νμέα. Η γιπθεξίλε απνκαθξύλεηαη θαηάιιεια
θαη ζηα νμέα πνπ απνκέλνπλ πξνζηίζεηαη ε απαηηνύκελε
γηα ηελ εμνπδεηέξωζε πνζόηεηα βάζεο. Οη αληηδξάζεηο
κε ηελ πνξεία απηή είλαη:
C3H5(OCOR)3 + 3 Η2Ο → C3H5(OH)3 + 3 RCOOH
(ιίπνο ή ιάδη) (γιπθεξίλε) (νμύ)
RCOOH + NaOH → RCOONa + Η2Ο
(ζαπνύλη)

5. β. Τα ιίπε θαη ηα έιαηα βξάδνληαη επί 3 - 4 ώξεο κε
πδαηηθό δηάιπκα ΝαΟΗ ή ΚΟΗ. Παξάγνληαη έηζη ηα
ζαπνύληα, κε παξαπξνϊόλ ηε γιπθεξίλε. Σηε ζπλέρεηα
ζην κίγκα πξνζηίζεηαη θνξεζκέλν δηάιπκα NaCl θαη ην
ζαπνύλη πνπ είλαη δηαιπκέλν απνβάιιεηαη ωο ίδεκα.
Δίλαη ε θάζε ηεο ιεγόκελεο εμαιάηωζεο.
Η αληίδξαζε πνπ γίλεηαη είλαη ε:
C3H5(OCOR)3 + 3 NaOH → C3H5(OH)3 + 3 RCOONa
Βαζηθό κεηνλέθηεκα ηεο κεζόδνπ απηήο είλαη ν κεγάινο
απαηηνύκελνο ρξόλνο. Απηό νθείιεηαη ζην όηη ηα ιίπε θαη
ηα έιαηα είλαη αδηάιπηα ζην λεξό, ζην νπνίν είλαη
δηαιπκέλν ην NaOH.
Απηό κπνξεί λα μεπεξαζηεί, αλ ρξεζηκνπνηεζεί ζαλ
θνηλόο δηαιύηεο ηωλ ιηπώλ θαη ηεο βάζεο ε αηζαλόιε.

6. Σηο πείρακα ποσ αθοιοσζεί παραζθεσάδεηαη
εργαζηερηαθά ζαπούλη από θοηλό ειαηόιαδο
θαη NaOH δηαισκέλα ζε αιθοόιε.
Γηα ηελ εθηέιεζε ηοσ πεηράκαηος ζα τρεηαζηούλ
1.Πνηήξη δέζεωο ηωλ 250 mL.
2.Λύρλνο Bunsen. ( ή γθαδάθη )
3.Τξίπνδαο θαη πιέγκα ακηάληνπ.
4.Ογθνκεηξηθνί θύιηλδξνη ηωλ 10 θαη 100 mL
5.Υάιηλε ξάβδνο θαη ύαινο ωξνινγίνπ.
6.Γηεζεηηθό ραξηί.
7.Διαηόιαδν.
8.Αηζαλόιε, C2H5OH.
9.Υδαηηθό δηάιπκα NaOH 30% w/V.
10.Κνξεζκέλν δηάιπκα NaCl.

7. Ζσγίδοσκε 3 gr Προζζέηοσκε 10 ml
ζηερεό NaOH λερό

8. Αλαθαηεύοσκε γηα Σε ποηήρη ηωλ 250
λα δηαισζεί ηο ml προζζέηοσκε
NaOH 10 ml ειαηόιαδο

9. Με ζσλετή αλάδεσζε ζηο
20 ml οηλόπλεσκα κίγκα προζζέηοσκε 4 ml
από ηο δηάισκα ηοσ NaOH

10. Θερκαίλοσκε ζε
Γηα περίποσ 12-15
ζηγαλή θιόγα κε
min
ζσλετή αλάδεσζε

11. Μέτρη λα
Αθήλοσκε γηα 15
ζτεκαηηζηεί κηα
min
πατύρεσζηε κάδα

12. Θερκαίλοσκε
Προζζέηοσκε 100 ml αλαδεύοληας κέτρη
λερό λα δηαισζεί ηο
ζαπούλη

13. Αθού δηαισζεί
προζζέηοσκε
Ψύτοσκε
100 ml θορεζκέλο
αιαηόλερο

14. Αποτύλοσκε ηο σποθείκελο σγρό
θαη ζηεγλώλοσκε

15. •Σ. Ληνδάθε,Γ. Γάθε, Γ. Θενδωξόπνπινπ, Π.
Θενδωξόπνπινπ, Α. Κάιιε: Βηβιίν καζεηή Φεκείαο
Β’ Γελ. Λπθείνπ ΟΔΒΓ-Αζήλα
•Σ. Ληνδάθε, Γ. Γάθε: Δξγαζηεξηαθόο νδεγόο
Φεκείαο Β΄ Γελ. Λπθείνπ ΟΔΒΓ-Αζήλα
•Σ. Ληνδάθε , Γ. Γάθε Τεηξάδην εξγαζηεξίνπ β΄
ιπθείνπ, γεληθήο παηδείαο