Perkongsian slide kemahiran hidup pertanian, bertujuan untuk berkongsi bahan bantu mengajar bersama rakan-rakan guru kemahiran hidup pertanian

1. TANAMANTANAMAN
SAYURANSAYURAN

2. Jenis Sayuran
Penyediaan Tapak
Penanaman
Penjagaan
Pungutan Hasil
Giliran Tanaman

3. ■ Sayuran jenis buah ialah sejenis sayuran di mana
bahagian buahnya diambil untuk dijadikan sebagai
sayuran atau makanan.
■ Contoh sayuran jenis buah ialah seperti labu,
terung, bendi, peria dan timun.
Jenis Sayuran
Buah

4. ■ Sayuran jenis akar ialah sejenis sayuran di mana
bahagian akarnya diambil untuk dijadikan sebagai
sayuran atau makanan.
■ Contoh sayuran jenis akar ialah seperti lobak
merah, keledek, keladi, kentang dan sengkuang.
Jenis Sayuran
Akar

5. ■ Sayuran jenis daun ialah sejenis sayuran di mana
bahagian daunnya diambil untuk dijadikan sebagai
sayuran atau makanan.
■ Contoh sayuran jenis daun ialah seperti kangkung,
sawi, kobis, sawi putih dan kailan.
Jenis Sayuran
Daun

6. ■ Sayuran jenis kekacang ialah sejenis sayuran di
mana bahagian kekacangnya diambil untuk
dijadikan sebagai sayuran atau makanan.
■ Contoh sayuran jenis kekacang ialah seperti
kacang panjang, kacang pis, kacang botol dan
kacang buncis .
Jenis Sayuran
Kekacang

7. ■ Sayur-sayuran adalah salah satu sajian penting
dalam pemakanan seimbang.
■ Sayuran membekalkan pelbagai nutrien yang
diperlukan untuk tumbesaran tubuh badan yang
sihat.
■ Antara nutrien yang dibekalkan oleh sayur-sayuran
ialah protein, karbohidrat, vitamin dan garam
mineral.
■ Kita perlu makan pelbagai jenis sayur untuk
mendapatkan vitamin yang mencukupi. Ini kerana
sayuran yang berlainan jenis mengandungi vitamin
yang berlainan.
Fungsi Sayuran Dalam Diet

8. Nutrien Fungsi Sayuran
Protein
▪ Membaiki pertumbuhan
badan dan membaiki tisu
yang rosak
Kacang panjang,
kacang soya,
kacang tanah
Karbohidrat
▪ Membekalkan haba dan
tenaga
▪ Membantu kesihatan
dan mencegah penyakit
Ubi kentang, ubi
keledek
Vitamin
▪ Memelihara kesihatan
dan mencegah penyakit
Sawi, bayam, lobak
merah, tomato dan
kangkung
Garam
Mineral
▪ Memelihara kesihatan
tubuh
Kekacang
Nutrien Dalam Sayuran Dan
Fungsinya

9. ■ Jenis tanah daripada tanah loam yang subur yang
mengandungi bahan organik yang tinggi.
■ Tapak tanaman hendaklah rata supaya masalah
hakisan tanah dapat dikurangkan dan tanaman
mudah diusahakan
■ Tapak tanaman berdekatan dengan sumber air
seperti perigi, sungai, parit dan paip air.
■ Tapak tanaman terletak di kawasan lapang dan jauh
daripada lindungan pokok-pokok besar dan
bangunan tinggi kerana cahaya matahari yang
banyak sangat diperlukan oleh sayuran untuk hidup
subur.
■ Tapak tanaman mestilah berdekatan dengan jalan
raya dan bandar untuk memudahkan pengangkutan
hasil-hasil tanaman.
Kenalpasti Tapak
Ciri-ciri Tapak Yang Sesuai

10. ■ Skala pH digunakan untuk menguji dan menyukat
kandungan asid dalam tanah.
■ Julat 0 -14 digunakan untuk mengukur nilai pH
bagi tanah.
■ Skala pH berfungsi untuk menentukan kandungan
asid tanah sama ada:
▪ Berasid - nilai pH kurang daripada 7
▪ Neutral - nilai pH tepat pada 7
▪ Beralkali - nilai pH lebih daripada 7
Menguji pH Tanah
Asid AlkaliNeutral

11. Menguji pH Tanah
■ Alat yang digunakan untuk mengukur
pH tanah ialah meter pH.
■ Kebanyakan tanah di negara kita
adalah jenis berasid kerana nilai
pHnya kurang daripada 7 (antara pH4
hingga pH5).
■ Tanah berasid tidak sesuai untuk
sayuran kerana kekurangan nutrien.
■ Nilai pH yang sesuai untuk tanaman
sayuran ialah pH5.5 hingga pH6.5
Meter pH

12. Langkah-langkah:
■ Kenal pasti tapak penanaman sayuran.
■ Masukkan 10 g sampel tanah ke dalam bikar.
■ Tambahkan 10 ml air suling ke dalam bikar dan
kacau.
■ Biarkan campuran itu selama 10 minit.
Menguji pH Tanah
Bikar
Tanah
Air SulingBikar berisi
10 g tanah

13. Langkah-langkah:
■ Kacau campuran itu dengan rod kaca sehingga
rata.
■ Tentu ukuran bacaan meter pH dengan air suling.
■ Masukkan kepala meter pH ke dalam campuran
tersebut.
■ Biarkan bacaan meter pH stabil, kemudian
catatkan bacaan meter.
Menguji pH Tanah
Meter pH
Elektrod
Rod Kaca
Campuran Air
Suling dan
Tanah

14. Membersih Tapak
■ Kerja membersihkan
tapak dilakukan setelah
mengenalpasti tapak
penanaman
■ Pokok kecil dan belukar
hendaklah ditebas,
dikumpulkan, dan
dibakar.
■ Tunggul-tunggul kayu
dan akar hendaklah
dikeluarkan.
■ Tumbuhan daun hijau
seperti rumpai yang
dipotong, dikumpulkan
untuk dijadikan kompos.

15. Menggembur Tanah
■ Kerja menggemburkan tanah
dimulakan setelah selesai
kerja membersihkan tapak
Menggembur bermaksud
menghancurkan tanah supaya
menjadi ketulan kecil dan
sesuai untuk percambahan biji
benih
■ Kerja menggembur tanah
dapat dilakukan dengan
menggunakan cangkul atau
jentera bergantung kepada
saiz tapak tanaman.
■ Tanah biasanya digembur
sedalam 30cm

16. ■ Penggemburan tanah membantu
membunuh mikroorganisma yang
berbahaya pada tanaman sayur-sayuran.
Tanah dibiarkan selama seminggu supaya
kapur yang telah ditabur dapat bertindak
balas.
■ Tujuan utama kerja menggemburkan tanah
ialah untuk memperbaiki pengudaraan
tanah, saliran, dan membuang akar-akar
rumpai.
Menggembur Tanah

17. Membina Batas
■ Kerja membina batas dilakukan setelah kerja
menggembur
■ Batas dibina dengan menggunakan cangkul
dan jentera kecil
■ Batas dibina bertujuan untuk mengelakkan
tanah daripada ditakungi air, memudahkan
kerja-kerja penjagaan dan untuk
mengelakkan tapak tanaman daripada
dipijak.

18. ■ Membaja asas dilakukan setelah batas siap dibina
■ Baja yang digunakan ialah baja organik atau baja
kompos
■ Baja organik ditabur dipermukaan batas dan
diratakan dengan pencakar
■ Kerja-kerja membaja pada peringkat ini dipanggil
pembajaan asas
■ Baja organik yang telah mereput digunakan kerana
bajanya tidak mengandungi biji benih rumpai
Membaja Asas

19. ■ Batas yang siap dibina perlu disungkup dengan
pelepah kelapa, rumput kering atau plastik politena.
■ Tujuan sungkupan ialah untuk mengelakkan
hakisan, merendahkan suhu tanah, melembapkan
tanah dan menghalang tumbesaran rumpai.
Meletak Sungkupan
■ Batas dibiarkan selama
seminggu sebelum aktiviti
menanam dijalankan.

20. ■ Varieti – pilih sayuran yang mengeluarkan hasil
yang tinggi dan bermutu.
■ Daya tahan (resistans) – pilih sayuran yang
mempunyai daya ketahanan terhadap penyakit.
■ Kesesuaian iklim – pilih sayuran yang sesuai
dengan iklim setempat.
■ Nilai pasaran – sayuran yang dipilih mesti
mempunyai nilai pasaran yang baik.
Memilih Jenis Sayuran

21. Sifat-sifat benih yang baik ialah:
■ Bernas
■ Cukup matang
■ Bebas daripada perosak dan penyakit
■ Bebas daripada biji benih rumpai
■ Bersaiz normal
Memilih Biji Benih

22. ■ Biji benih sayur-sayuran yang telah dipilih dapat diuji
peratus atau kadar percambahannya.
■ Biji benih yang telah dipilih seharusnya mempunyai
percambahan yang tinggi
■ Peratus percambahan biji benih dapat ditentukan
dengan membuat ujian sebelum menyemainya
Menguji Peratusan
Percambahan

23. ■ Letakkan 20 biji benih di atas piring petri
beralaskan kapas.
■ Lembapkan kapas dengan air suling.
■ Tutup piring petri dan biarkan biji benih
beberapa hari sehingga bercambah.
■ Lembapkan kapas dari masa ke semasa.
■ Catatkan bilangan biji benih bercambah selepas
lima hari.
■ Kira peratus percambahan dengan formula.
Langkah-Langkah Menguji
Peratus Percambahan
Biji Benih
Bercambah
Biji Benih
Piring Petri

24. ■ Kira peratus percambahan dengan formula:
Langkah-Langkah Menguji
Peratus Percambahan
Bilangan yang bercambah
Jumlah biji benih yang disemai
% Percambahan = x 100
Biji Benih
Bercambah
Biji Benih
Piring Petri
Kapas
Lembap

25. 1. Sediakan tanah loam, bahan organik dan pasir
sungai dengan nisbah 2:1:1
2. Tapis ketiga-tiga bahan medium untuk
mengasingkan bahan yang tidak dikehendaki.
3. Sukat medium dengan baldi kecil
4. Longgokkan ketiga-tiga bahan tersebut.
5. Gaulkan semua bahan itu dengan skop
6. Isikan medium ke dalam bekas semaian
Pasir
sungai
Bahan
organik
Tanah
loam
Menyedia Medium Semaian

26. Menyedia Medium Semaian
Kotak semaian yang berisi medium semaian

27. Terdapat Tiga Kaedah Menyemai Biji Benih iaitu:
1. Menyemai terus ke batas bagi biji benih besar saperti
kacang panjang,labu dan peria.
2. Menyemai di dalam kotak semaian, kemudian diubah
ke batas penanaman bagi biji benih kecil seperti
terung, tomato dan cili.
3. Menyemai biji benih halus di batas, campurkan
dengan pasir halus (untuk taburan yang sekata)
sebelum ditabur. Contohnya ialah benih sawi.
Menyemai Biji Benih

28. Menyemai biji benih secara terus di semaian:
1. Bersihkan bekas semaian
2. Tutup lubang saliran denan serpihan batu kecil
atau pasu. Perhatikan Rajah A.
3. Isikan medium semaian sehingga 2 cm dari
permukaan kotak semaian .
4. Ratakan permukaan medium semaian
5. Tabur biji benih dengan di atas permukaan
medium.
Menyemai Biji Benih
A B C

29. 6. Tutup biji benih dengan selapisan nipis
medium.Perhatikan Rajah B.
7. Siram medium semaian dan tutup permukaan
kotak semaian dengan plastik politena yang
lutsinar.Perhatikan Rajah C.
8. Letakkan kotak semaian di tempat teduh
Menyemai Biji Benih
A B C

30. Menyemai Biji Benih
Anak benih yang tumbuh dalam kotak semaian

31. ■ Mengubah bermaksud memindahkan anak benih dari
kotak semaian ke batas tetap.
■ Mengubah anak benih sayuran boleh dilakukan
setelah mengeluarkan 4-5 helai daun. Anak benih
perlu menjalani proses pengerasan untuk
menyesuaikan anak benih dengan persekitaran luar
dan mengurangkan renjatan perubahan.
■ Pengerasan dilakukan dengan mengurangkan
siraman dan naungan secara beransur-ansur.
■ Proses penjarangan dan mengubah boleh dilakukan
serentak iaitu mengurangkan anak benih yang
tumbuh lebih dari satu kepada lubang penanaman
yang tidak tumbuh.
Mengubah Anak Benih

32. 1. Siram kotak semaian sehingga
medium di dalamnya lembab.
2. Tandakan lubang penanaman
dengan jarak yang sesuai di atas
batas.
3. Gali lubang sedalam 8-10 cm.
4. Gunakan sudip tangan untuk
mengeluarkan anak benih
bersama segumpal tanah. Lihat
gambar A dan B.
5. Tanam anak benih di dalam
lubang penanaman dan
padatkan . Lihat gambar C.
6. Siram dan beri teduhan pada
anak benih yang baru diubah.
Mengubah Anak Benih
Tekan
A
B
C

33. Mengubah Anak Benih

34. ■ Sayuran memerlukan air yang cukup untuk
tumbesaran. Air diperlukan untuk melarutkan nutrien
supaya mudah diserap oleh akar sayuran.
■ Sayuran perlu disiram dua kali sehari, iaitu pada
waktu pagi dan petang.
■ Sistem pemercik air digunakan dikebun sayuran yang
luas. Bekas penyiraman yang berlubang halus boleh
digunakan di kebun sayuran yang kecil
Menyiram

35. ■ Merumput ialah aktiviti membuang rumpai yang
tumbuh di batas sayuran.
■ Merumput dapat mengelakkan persaingan antara
sayur-sayuran dengan rumpai dalam mendapatkan
air, nutrien, cahaya matahari dan ruang.
Merumput
■ Merumput dapat
memusnahkan habitat
perosak dan agen
penyakit.
■ Merumput dilakukan
dengan tangan,
serampang tangan dan
tajak.

36. ■ Menggembur ialah kerja menghancurkan tanah
kepada ketulan kecil bagi memudahkan air
meresap ke dalam tanah.
■ Menggembur dapat membaiki saliran dan
pengudaraan tanah.
■ Menggembur tanah dilakukan menggunakan
serampang tangan atau tajak.
Menggembur Tanah

37. ■ Membaja dapat membekalkan nutrien yang
diperlukan oleh sayuran.
■ Baja yang biasa digunakan ialah baja kimia dan baja
organik.
■ Baja organik dihasilkan daripada sisa tumbuhan dan
haiwan yang reput seperti kompos, najis haiwan dan
sebagainya.
■ Baja dapat membaiki struktur tanah serta
membekalkan nutrien.
■ Kerja membaja dilakukan 2 – 3minggu sekali
mengikut kadar yang disyorkan.
Membaja

38. Membaja
■ Baja kimia membekalkan nutrien dengan cepat. Baja
tunggal membekalkan satu atau dua nutrien, seperti
baja urea dan potasy minurat. Baja sebatian pula
mengandungi tiga jenis nutrien yang lengkap seperti
baja NPK.

39. ■ Membolehkan pokok
mendapatkan cahaya
matahari.
■ Mengelakkan pokok
daripada menjalar ke
merata tempat.
■ Memudahkan kerja-kerja
penjagaan dan memungut
hasil.
■ Mengelakkan daripada
tumbang.
Memberi Sokongan
Sokongan diperlukan oleh sayuran memanjat, melilit
atau yang berbatang lemah seperti timun, peria, kacang
panjang dan tomato. Tujuannya adalah untuk:

40. Jenis sokongan Jenis sayuran
Junjungan
Kacang panjang,
kacang buncis
Para
Timun, peria, petola
Berpagar
Tomato
Memberi Sokongan

41. Memberi Sokongan
Junjung Para
Pagar
Contoh Jenis Sokongan

42. ■ Mengamalkan tanaman giliran.
■ Mengamalkan sanitasi ladang dengan
memusnahkan tempat tinggal dan tempat membiak
haiwan perosak.
■ Memungut haiwan perosak seperti siput dengan
tangan dan menghapuskannya.
■ Mengamalkan kawalan biologi iaitu penggunaan
pemangsa semulajadi haiwan perosak.
■ Menggunakan baka resistans.
■ Mengelakkan kecederaan pada pokok yang akan
menyebabkan jangkitan kulat dan bakteria.
Mengawal Perosak
dan Penyakit

43. Haiwan
perosak
Bahagian yang
diserang
Cara mengawal
Ulat beluncas Daun dan putik buah Sembur racun
serangga
Siput babi Makan batang lembut
dan pucuk muda
Guna umpan
beracun
Belalang Makan daun, bunga dan
anak benih
Sembur racun
serangga
Kumbang Makan daun muda dan
anak benih
Sembur racun
serangga
Kutu daun Menghisap air daun Sembur racun
serangga
Mengawal Perosak
Secara Kimia
KumbangBelalangSiput babi
Kutu
daun
Ulat
beluncas

44. Penyakit Punca Tanda-tanda Kawalan
Melecuh
anak benih
Kulat Anak benih layu
dan mati
- Sembur racun serangga
- Kurangkan siraman
Bintik daun Kulat Daun berbintik
perang
- Sembur racun serangga
- Tanaman giliran
Layu
bakteria
Bakteria Salur xilem
mereput, urat
daun hitam,
pokok layu dan
mati
- Tanam baka tahan
penyakit
Karat
batang
Kulat Tompok kuning
keperangan,
daun gugur.
- Sembur racun kulat
Mengawal Penyakit
Secara Kimia

45. ■ Kualiti sayuran rendah jika dipungut terlalu awal
manakala pungutan yang lewat menyebabkan
nilainya turun kerana wujud serat kasar pada daun.
■ Sayuran yang dimakan segar perlu dipungut semasa
muda dan jika hendak dijadikan benih ia perlu
dipungut apabila cukup matang.
■ Masa memungut paling sesuai ialah pada awal pagi
atau lewat petang bagi mengelakkannya layu.
Jenis
Sayuran
Tomato Cili Sengkuang
Kacang
panjang
Tempoh
Memungut
12
minggu
16-18
minggu
20-24
minggu
6-8 minggu
Cara
Memungut
Memetik Memetik Menggali Memetik
Tempoh Menuai

46. ■ Memungut hasil harus dilakukan
dengan teliti dan cermat untuk
mengelakkan sayuran tercedera
atau rosak.
■ Cara memungut hasil ialah
memotong, memetik, mencabut
atau menggali.
Memungut Hasil

47. ■ Untuk mengurangkan kemerosotan kualiti dan
kerosakan sayuran selepas dipungut, kerja
pengendalian lepas tuai perlu dilakukan.
■ Kerja pengendalian ialah pembersihan, penggredan,
pembungkusan dan penyimpanan sementara.
■ Sayuran jenis ubi dan daun hendaklah dibasuh untuk
membuang tanah dan pasir manakala bahagian rosak
dan akar perlu dibuang.
■ Sayur perlu digred untuk menentukan harga jualan.
Sayuran digredkan mengikut saiz, rupa, kualiti, warna,
kematangan dan jenisnya.
■ Sayuran dibungkus untuk mengekalkan kesegaran
dan mencegah kerosakan semasa proses
penghantaran.
■ Penyimpanan sementara penting untuk mengelakkan
sayuran menjadi layu sebelum di pasaran.
Mengendalikan Hasil

48. Mengendalikan Hasil
Pembersihan Penggredan
Penyimpanan
Sementara
Pembungkusan

49. Giliran tanaman bermaksud menanam tanaman
secara bergilir-gilir dalam satu kawasan yang sama
selepas sesuatu musim penanaman.
Maksud Giliran Tanaman
AkarBuah
Kekacang
Daun

50. ■ Amalan giliran tanaman di tapak yang sama
mengikut jenis sayuran lebih menguntungkan.
■ Sayuran memerlukan nutrien dan kedalaman
penembusan akar yang berbeza.
■ Membantu penyerapan nutrien yang sekata.
■ Sayuran kekacang berupaya mengikat nitrogen dari
udara yang dibantu oleh bakteria ‘Rhizobium’ yang
terdapat pada nodul akar. Ini menjimatkan
pembajaan nitrogen di kawasan penanaman.
■ Giliran tanaman dapat mengawal haiwan perosak
dan penyakit.
■ Tanaman yang sama jenis setiap masa akan
membantu pembiakan populasi perosak.
Kebaikan Giliran Tanaman

51. SEKIANSEKIAN