Inclúe parte do Macizo Central (Serras da Queixa, Montes do Invernadeiro, Altos do Samión e unha parte das de Fial das Corzas e San Mamede); parte do val do río Bibei, cos afluentes pola esquerda e parte do Xares, pola dereita; e o val do Navea entre os encoros de Chandrexa e Guistolas. É unha área de elevado interese xeomorfolóxico e paisaxístico que acolle unha grande diversidade de hábitats e especies.

1. ESPAZOS NATURAIS
LIC Macizo Central

2. Inclúe parte do Macizo Central (Serras da Queixa, Montes do Invernadeiro, Altos
do Samión e unha parte das de Fial das Corzas e San Mamede); parte do val do
río Bibei, cos afluentes pola esquerda e parte do Xares, pola dereita; e o val do
Navea entre os encoros de Chandrexa e Guistolas.
É unha área de elevado interese xeomorfolóxico e paisaxístico que acolle unha
grande diversidade de hábitats e especies.

3. SITUACIÓN:
No centro-norte da provincia
de Ourense. Localidades de
referencia: Manzaneda, A
Pobra de Trives, Chandrexa de
Queixa e Vilariño de Conso.
SUPERFICIE:
46.986 ha
CONCELLOS:
O Bolo, Chandrexa de Queixa,
Laza, Manzaneda, A Pobra de
Trives, Viana do Bolo, Vilariño
de Conso, Larouco e
Montederramo (Ourense) e
Quiroga (Lugo)
VALORES NATURAIS:
Fragas, pegadas glaciarias, ,
ríos, paisaxes, flora e fauna...

4. Hai unha proposta
de ampliación
pendente de aprobar
que inclúe o río
Camba ata Viana do
Bolo.

5. PROTECCIÓN
-Lugar de importancia comunitaria (LIC) 29 de decembro de 2004
-Zona especial de conservación (ZEC) 31 de marzo de 2014
-Inclúe o Parque Natural “O Invernadeiro” de 5.722 ha e o Monumento Natural
“Souto de Rozavales” de 1,80 ha.
Encoro do Cenza desde os cumes de Fial das Corzas

6. RELEVO/XEOLOXÍA
É un territorio que alterna montes e vales profundos, ocupado na súa maior parte
polo MACIZO CENTRAL, un extenso antiplán escalonado situado na zona
centro-norte da provincia de Ourense, rodeado polas depresións tectónicas da
Limia e Maceda e polos profundos canóns fluviais do Sil e do Bibei. Está dividido
en dous polo río Queixa-Navea e composto por cinco serras: Queixa (con Cabeza
de Manzaneda, a altura máxima, de 1.782 m), Fial das Corzas, Invernadeiro, San
Mamede e O Burgo.
O Macizo Central desde o Alto do Boi (O Courel)

7. Granitos en Manzaneda
A rocha dominante é o granito de dúas micas salvo no sector sur onde abondan
os xistos, as lousas e as cuarcitas. Os materiais foron erguidos na Era Primaria,
arrasados na Secundaria e rexuvenecidos na Terciaria pola Oroxenia Alpina.

8. Bandas de xistos e cuarcitas en Fial das Corzas

9. Lousas

10. Cumes de Fial das Corzas

11. SERRA DE QUEIXA
Ocupa a parte central do Macizo Central, con orientación N-S e nela atópanse os
picos máis altos: Cabeza Grande de Manzaneda (1.782 m), Cabeza Pequena de
Manzaneda (1.777 m) e Os Toleiros (1.734 m) . Nos cumes do Seixo conflúe coa
serra de Fial das Corzas e O Invernadeiro.
Na parte occidental dominan as pelitas e areíscas e na oriental o granito de dúas
micas.
É unha serra de formas suaves e redondeadas, aplanadas pola acción dos
glaciares e nalgunhas zonas sobresaen formacións graníticas acasteladas.
Na vertente oriental nacen os ríos Cernado, Cenza e Conso, na occidental o
Casteligo ou Dorelle, Forcadas e Requeixo e na norte o San Lázaro. Estes ríos
escavan vales profundos con grandes desniveis.
Cumes da Serra da Queixa

12. Cabeza de Manzaneda, cume da Serra da Queixa e do Macizo Central

13. SERRA DE FIAL DAS CORZAS
Situada a continuación da serra da Queixa, con orientación N-SE. É unha serra de
cumes redondeados formada por areíscas e lousas. O cume máis alto é Cabeza
da Veiga do Fial, con 1.552 m. Na súa vertente occidental nace o río Camba, e no
leste as cabeceiras do Navea.

14. Val de Requeixo desde os Cumes de Fial das Corzas

15. MONTES DO INVERNADEIRO
Esténdense, con orientación NO-SE, desde a confluencias das serras de Fial das
Corzas e Queixa (Pico do Seixo, con 1.707 m) ata o Val do río Camba.Están
limitados polos ríos Ribeira Pequena e Conso que excavan profundos vales e
desembocan no Camba no encoro das Portas.As rochas máis comúns son os
xistos, as lousas e as cuarcitas. Nas súas abas nacen os ríos Ribeira Grande,
Ribeira Pequena e varios afluentes do Conso. A parte entre os ríos Conso e
Ribeira Grande coñécese tamén co nome de serra da Pena.
A zona ten moito interese xeolóxico, paisaxístico, botánico e faunístico. Unha
parte está protexida como Parque Natural.
Vista suroeste da Serra do Invernadeiro co val do Camba á dereita

16. Montes do Invernadeiro desde A Gudiña

17. ALTOS DO SAMIÓN
Unha pequena serra con orientación NE-S situada entre a Serra de San Mamede,
Fial das Corzas e serra de Queixa, no concello de Chandrexa de Queixa. Os
puntos máis altos son o Xistral, con 1.596 m e o Penedo de Samión, con 1.348 m.
Nas súas abas nacen varios afluentes do Navea.
Accedese desde As Taboazas ou desde Requeixo. Pódense facer rutas de
sendeirismo polos cumes con vistas espectaculares
Altos de Samión desde San Mamede.

18. SERRA DE SAN MAMEDE
Esténdese con dirección NO-SE. Formada por xistos e areíscas, que orixinan un
relevo de formas redondeadas e suaves con granitos de dúas micas e algunha
cuarcita nos cumes que lle dan á paisaxe un aspecto ruiniforme e de grandes
penedos. O cume máis alto, San Mamede con 1.619 m. Na vertente norte nacen o
río Mao e varias cabeceiras do Navea.
Neste espazo está protexida unha parte da ladeira leste.
Serra de San Mamede desde Cabeza de Manzaneda

19. Serra de San Mamede desde a serra de Queixa

20. GLACIARISMO
Durante as glaciacións do final do Cuaternario (Würm), a alta zona achairada da
Queixa estivo ocupada por un glaciar de casquete ata os 1.250 m e en cotas máis
baixas por varios glaciares de circo e lingua. Desta época consérvanse
numerosas pegadas: lagoas, circos e vales glaciares, morrenas, rochas con
marcas do xeo...
Val glaciar do Cenza

21. Os glaciares máis importantes foron:
-Cenza ou Couselo, desde os Sistil ata
Chagoazoso.
-Cabeza Pequena de Manzaneda
-Marmentelo (SO de Cabeza de
Manzaneda).
-As Lamas: polo que corre o rego das
Lamas, chamado máis abaixo Requeixo e
San Miguel.
-San Lázaro: no NE de Cabeza Grande de
Manzaneda, na cabeceira do río San
Lázaro.
-Cerveira, no SO da serra de Queixa, no
linde coa do Invernadeiro.
-Forcadas e Requeixo, no SO de Cabeza
Grande de Manzaneda, nas cabeceiras do
río Grande.
-O Figueiro, nas nacentes do río Ribeira
Grande, no interior do Parque Natural do
Invernadeiro.
Por todos estes vales glaciares pódense facer
rutas a pé para percorrelos e apreciar a formas
dos vales e os distintos tipos de depósitos
rochosos. O de máis doado acceso é o do
Cenza, ao que se pode chegar pola estrada do
encoro.
Rochas coas pegadas da acción do xeo
Morenas de Chagoazoso

22. Depósitos glaciares no val do Cenza
No Corvo de Cavalo, na vertente sudoriental de Cabeza de Manzaneda, ocupando o curso alto do río
Cenza consérvanse as mellores mostras das glaciacións de Galiza: circo glaciar, morrenas laterais,
rochas de aspecto aborregado puídas e estriadas polo xeo, unha lagoa estacional...

23. Morrena de Chaguazoso. É unha morrena lateral que se atopa na marxe esquerda do val do río Cenza, a
mellor conservada de Galiza, formada por grandes bloques graníticos.

24. Circo glaciar de Prada (Requeixo-Manzaneda)

25. Circo glaciar de Lamas (Requeixo-Manzaneda)

26. Depósitos do glaciar de Lamas (Requeixo-Manzaneda)

27. Depósitos glaciares en Mormentelos

28. REDE FLUVIAL
O Macizo Central da lugar a unha ampla rede fluvial que forma parte das concas
do Miño e Douro. Verte ao Sil (polo sur, norte e leste) e ao Támega e Arnoia (polo
sur). O principal río deste espazo é o Bibei e os seus afluentes Camba (co Ribeira
Pequena, Ribeira Grande, Conso e Cenza), San Miguel, Xares, San Lazaro e
Queixa-Navea.
Nacentes do rego de Cernado, afluente do Bibei

29. RÍO BIBEI
Nace na vertente zamorana de Pena Trevinca a 1.900 m de altura. Desde Viana do
Bolo (a 733 m de altura) ata que se une co Sil en Montefurado (a 290 m de altura)
discorre por un canón de 40 m de lonxitude, ata 500 m de profundidade e unha
pendente media do 50%, escavado en granitos, xistos e gneis. Os principais
afluentes son o Xares e rego da Porriñeira (pola dereita) e o Camba, Conso, San
Miguel, San Lázaro e Navea (pola esquerda).
O Bibei nas As Ermidas (O Bolo). Nas zonas orientadas ao sur hai
socalcos nos que se cultivan vides, en grande parte abandonados.

30. O Bibei no Larouco

31. Río Xares pouco antes
de xuntarse co Bibei.
Río Xares
Recolle augas da vertente sur da
serra do Eixe e da Serra Calva.
No curso alto discorre polo
antigo val glaciar de A Ponte e
despois de Prada encáixase
forrmando un profundo canón ata
xuntarse co Bibei na zona do
Larouco.

32. O Xares en Portomourisco

33. Río Camba
Nace nos Altos de Gancedo (Camba-Laza), rodea polo sur o Macizo Central ourensán e
bótase no Bibei en Viana do Bolo. Os afluentes máis destacados son o Ribeira Grande, o
Ribeira Pequena, o Conso e o Cenza.
O Camba no encoro das Portas, ao fondo os montes do Invernadeiro

34. Río Ribeira Grande
Fórmase pola confluencia de numerosos
regos: Augacenza ou Corga do Figueiro,
Corga da Vela, Teixeiroá, Corga da Cenza
e xúntase co Camba no encoro das
Portas. A fonte máis alonxada (río
Casarello) nace debaixo do Monte do
Bidual (Serra de Queixa).

35. Río Ribeira Pequena
Nace debaixo da Cabeza da Veiga do Fial e xúntase co Ribeira Grande no encoro das Portas.

36. Río Conso
Chamado Cerveira na súa cabeceira. Nace no Sextil Branco (Serra de Queixa) e baixa entre
os Montes do Invernadeiro e os os montes da Pioreta e a Culadiña, cambiando bruscamente
de dirección cara ao norte para xuntarse co Bibei no encoro do Bao, entre Viana do Bolo e
Vilariño de Conso. O principal afluente é o Cenza.
O Conso entre Pradoalvar e As Hedradas

37. Fervenza no Conso en Pradoalvar

38. Fervenza nun afluente
do Conso nas Hedradas

39. Fervenzas en afluentes do Conso que baixan do Invernadeiro (As Hedradas)

40. Fervenza da Louseira. En Entrecinsa,
na parroquia de Sabuguido, no regato
Veigas de Camba que desemboca no
Conso. Un salto en lousas de
aproximadamente 20 m de altura.

41. Río Cenza
Fórmase no antigo circo glaciar do
Corvo do Cavalo, na vertente leste de
Cabeza de Manzaneda e ten un
percorrido curto antes de ser
encorado no seu curso alto. No seu
val consérvanse interesantes
representacións de turbeiras de
montaña e de pegadas glaciarias.

42. Encoro no tramo alto do Cenza. Asolagou o mellor val glaciar de
Galiza e interesantes representacións de turbeiras de montaña

43. Salto da Cenza en Castiñeiras (Vilariño de
Conso). O río salva un desnivel en rochas
graníticas de máis de 100 m de altura (é a
fervenza máis alta de Galiza). Antes do
salto o río forma un pequeno canón con
varios saltos máis pequenos, pozas e
rápidos.

44. Rego de San Miguel
Fórmase coa unión dos regos que
drenan os vales glaciares de
Prada e Lamas, na vertente leste
de Cabeza de Manzaneda. Xúntase
ao Bibei augas abaixo do encoro
do Vao.

45. Rego de Prado, un
afluente do San Miguel

46. Río San Lázaro
Nace en Cabeza de Manzaneda e ao longo de case todo o seu percorrido fai fronteira entre
os concellos de A Pobra de Trives e Manzaneda. Xúntase ao Bibei nas proximidades do
Larouco. Ten un percorrido con grandes desniveis e excava un estreito canón desde
Manzaneda ata a súa desembocadura. O principal afluente é o Tintín, no que hai un encoro.
O río San Lázaro entrando no Bibei na área recreativa do Caneiro (Manzaneda)

47. Rego de San Lázaro ao pouco do seu
nacemento
Fervenza no rego de San Lázaro entre
Manzaneda e Trives

48. Río Navea
O río (nun comezo chamado
Queixa) recolle as augas de varios
regos que nacen na Serra de
Queixa, Montes do Samión e serra
de San Mamede que conflúen no
encoro de Chandrexa de Queixa.
Máis abaixo circula entre as Serra
do Burgo e Queixa. Xúntase co
Bibei nas proximidades da súa
desembocadura no Sil. Está
afectado por dous encoros:
Chandrexa e Guístolas. Os seus
afluentes mais importantes pola
dereita son o rego do Acerral, o
río Grande e o río de Casteligo.
Pola esquerda o regueiro do
Marco, o rego de Rabal (protexido
neste espazo) e o das Cabanas.
Unha grande parte do Navea
discorre por profundos canóns e
vales encaixados rodeados de
fragas autóctonas de grande
interese ecolóxico e paisaxístico.

49. Val do Navea no inverno.
Unha grande parte do Navea discorre por profundos canóns e vales encaixados rodeados de fragas
autóctonas de grande interese ecolóxico e paisaxístico.

50. Unha das cabeceiras do río Grande, entre os Altos do Samión e a serra de Queixa

51. Río Dorelle ou Casteligo
Nace en Cabeza de Manzaneda e despois dun curto percorrido con bastante desnivel xúntase ao Navea
na parroquia de Casteligo (Chandrexa de Queixa).

52. Vides no val do Bibei
CLIMA
Oceánico de montaña, con trazos de clima continental. Os veráns son calorosos e
secos, denotando o seu carácter parcialmente mediterráneo, e os invernos
bastantes fríos. As precipitacións son moi abundantes (media anual superior a
2000 mm), en parte en forma de neve.
Debido ao seu complexo relevo aparecen microclimas en áreas reducidas.
Neve en Manzaneda

53. Pertence á rexión eurosiberiana, provincia atlántica-europea, subprovincia
cántabro-atlántica e sector galaico-portugués e limita co sector lusitano-duriense
da subprovincia carpetano-leonesa, correspondente á rexión Mediterránea.
As distintas condicións ambientais dan lugar a un grande número de hábitats,
desde os pasteiros e as matogueiras dos cumes aos bosques dos vales.
ECOLOXÍA
TIPOS DE HÁBITATS DO ANEXO I DA
DIRECTIVA 92/43/CEE
-Augas estancadas, oligotróficas ou
mesotróficas con vexetación
de Littorelletea uniflorae e/ou Isoeto-
Nanojuncetea
-Lagos e estanques distróficos naturais
-Ríos dos pisos basal a montano con
vexetación de Ranunculion fluitantis e
de Callitricho-Batrachion
-Queirogais húmidos atlánticos de zonas
temperadas de Erica ciliaris e Erica tetralix
-Queirogais secos europeos
-Queirogais alpinos e boreais
-Queirogais oromediterráneos endémicos
con toxos

54. -Matogueiras arborescentes de Laurus nobilis
-Prados ibéricos silíceos de Festuca indigesta
-Zonas subestépicas de gramíneas e anuais do Thero-Brachypodietea
-Formacións herbosas con Nardus, con numerosas especies, sobre substratos silíceos de
zonas montañosas (e de zonas submontañosas da Europa continental)
-Prados con molinias sobre substratos calcáreos, turbosos ou arxilo-limosos (Molinion
caeruleae)
-Megaforbios eutrofos hidrófilos das orlas de chaira e dos pisos montano a alpino
-Prados pobres de sega de baixa altitude (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)
-Prados de sega de montaña
-Turbeiras altas activas
-'Mires' de transición
-Depresións sobre substratos turbosos do Rhynchosporion
-Desprendementos mediterráneos occidentais e termófilos
-Encostas rochosas silíceas con vexetación casmofítica
-Rochedos silíceos con vexetación pioneira do Sedo-Scleranthion ou do Sedo albi-
Veronicion dillenii
-Covas non explotadas polo turismo
-Bosques de encostas, desprendementos ou barrancos do Tilio-Acerion
-Bosques aluviais de Alnus glutinosa e Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae,
Salicion albae)
-Carballeiras galaico-portugueses con Quercus robur e Quercus pyrenaica
-Soutos
-Bosques galería de Salix alba e Populus alba
-Sobreirais
-Aciñeirais
-Acevedos

55. FLORA
A vexetación dominante na serra son os pasteiros e o mato formado por carqueixas, uces,
carpazas, xestas, piornos, arandeiras silveiras, codesos, uces brancas e fentos comúns. Na
zona máis degradada hai toxos, queirugas, pelos de raposo, tomelos...
Nos canóns fluviais e nas zonas baixas e soleadas do macizo atopamos unha vexetación
mediterránea formada por sobreiras, aciñeiras, érbedos, cantroxos, estevas... Por enriba dos
600 m de altura hai bosque mixto de carácter eurosiberiano formado por rebolos, bidueiros,
abelairas, pradairos e capudres. Nas proximidades das poboacións hai soutos, algúns moi
antigos.
Toda a área amosa as pegadas dun uso intensivo para o pastoreo e as repoboacións
forestais.
A zona acolle unha gran riqueza botánica, con máis de 900 especies e case cen endemismos
ibéricos

56. As árbores máis comúns son o carballo común (Quercus robur), o rebolo ou cerquiño
(Quercus pyrenaica), o carballo albar ou carba (Quercus petraea) (que ten aquí a súa
localización máis sudoccidental en Europa), o seu híbrido co carballo (Quercus x rosacea), o
bidueiro (Betula celtiberica), o acivro (Ilex aquifolium), a abeleira (Corylus avellana), o
ameneiro (Alnus glutinosa), o sanguiño (Frangula alnus), o teixo (Taxus baccata), o
cancereixo ou capudre (Sorbus aucuparia), o salgueiro cabuxo (Salix caprea), o abruñeiro
(Prunus spinosa), o pradairo (Acer pseudoplatanus), a pereira brava (Pyrus cordata). o freixo
(Fraxinus excelsior), a amieira (Alnus glutinosa)...

57. No val do Figueiro (O Invernadeiro) consérvanse os que sexan posiblemente os bosque máis antigos de
Galiza con carballos de máis de 500 anos acompañados de acivros, carbas, pradairos, bidueiros,
capudres, salgueiros... Esta área está catalogada como reserva integral e só é posible acceder a ela con
fins científicos (cunha autorización especial).

58. Carba (Quercus patraea) acada aquí a súa localización
máis sudoccidental en Europa.

59. Cerquiños ou rebolos (Quercus pyrenaica)

60. Bidueiros (Betula celtiberica)
Abelaira (Corylus avellana)

61. Pradairo (Acer pseudoplatanus)

62. Acivros (Ilex aquifolium)

63. Podemos atopar un grande
número de plantas endémicas e
raras en Galiza: Allium
victorialis, Festuca elegans,
Festuca graniticola (exclusiva
do Macizo Central ourensán),
Festuca summilusitanica,
Hieracium rupicolum, Jasione
laevis subsp. carpetana,
Narcisus asturiensis, Serratula
legionensis, Teesdaliopsis
conferta, Armeria ciliata,
Ornithogalum concinnum,
Dianthus langeanus...
(Armeria ciliata)

64. Tamén hai un grande número de plantas vasculares endémicas ibéricas, raras ou pouco
comúns, como Anemone trifolia subsp. albida, Silene foetida, Veronica micrantha, Arenaria
tetraquetra, Silene Foetida, Silene ciliata, Viola bubani, Eryngium duriaei, Gentiana lutea,
Serratula legionensis... ou o ameazado Eryngium duriaei subsp. juresianum.
Eryngium duriaei subsp. juresianum.
Anémona (Anemone trifolia)

65. As matogueiras predominantes son as uceiras da asociación Genistello tridentatae-Ericetum
aragonensis, caracterizadas pola uz Erica australis subsp. aragonensis e a carqueixa
(Pterospartum tridentatum con dúas supespecies a cantabricum e a lasianthum). En solos
máis profundos e húmidos aparecen Erica arborea e as xesteiras de Genista florida subsp.
polygaliphylla e a xesta branca (Cytisus multiflorus).
Uz vermella (Erica australis).Uz, urce (Erica arborea)

66. Xesta branca (Cytisus multiflorus). Florece
na primavera nos matos do sur de Galiza.
Xesta (Genista florida)

67. Carqueixa (Pterospartum tridentatum )
Polygala microphylla

68. Carrascas de San Xoán
(Helichrysum stoechas)

69. Rumex, unha especie presente nas áreas de clima mediterráneo do Macizo Central.

70. Crocus serotinus, unha das primeiras flores que asoman na primavera

71. Dentro da flora dependente de chans anegados destacan as que viven entre o leito de
rochas dos ríos e regatos (Galium broterianum, Oenanthe crocata, Carex elata subsp.
reuteriana); nas matogueiras desenvolvidas en pequenas depresións onde se acumula a
auga (Genista micrantha, Erica tetralix), que segundo o tempo que permanezan anegados
modifican a composición de especies, chegando á formación de turbeiras.
Xunca de algodón (Eriosphorum angustifolium). Vive en
lugares húmidos con solos acedos a certa altitude.

72. Hai numerosas especies de fentos, brións e hepáticas (algunhas moi raras en España, como
Aphanolejaeunea microscopica),
Fenta (Blecnum spicant)Dentabrú (Osmunda regalis)

73. ESPECIES DO ANEXO II
DA DIRECTIVA 92/43/CEE
Festuca elegans
Festuca summilusitana
Narcissus asturiensis
Narcissus
pseudonarcissusssp. nobilis
Veronica micrantha
Narciso (Narcisus asturiensis)

74. Rebentabois (Amanita muscaria).
Común nos bosques de bidueiros.
A humidade das zonas fondas dos vales
permite o desenvolvemento dunha grande
diversidade de fungos e liques que se
asentan no solo, entre as rochas ou nos
toros das árbores
Lobaria pulmonaria.
É un lique facilmente recoñecible polo seu grande
tamaño que se atopa sobre os toros das árbores.

75. ÁRBORES SENLLEIRAS
ÁRBORES SENLLEIRAS
Castiñeiro (Castanea sativa)
-Soutogrande (Vilariño de Conso)
-Pumbariños, no Souto de Rozavales
en Manzaneda
-Cubeiros (Placín, Manzaneda)
-Souto de Cernado (Manzaneda)
Castiñeiro de Soutogrande
(Vilariño de Conso)
-12,5 m de perímetro.

76. Castiñeiro de Pumbariños, no Souto de Rozavales en Manzaneda. É un dos de maior perímetro de Galiza,
con máis de 12 m, e supera os 500 anos. Foi declarado Monumento natural no 1995.

77. Castiñeiro de Pumbariños
no inverno
MONUMENTO NATURAL
“SOUTO DE ROZAVALES”
Pequeno espazo de 1,79 ha en San
Martiño de Arriba, no concello de
Manzaneda. É un souto formado
por castiñeiros moi antigos entre
os que destaca o castiñeiro de
Pumbariños.

78. No souto de Cernado (Manzaneda) hai algúns castiñeiros de bo porte. O máis grande, na imaxe,
sobrepasa os 9 m de perímetro.

79. Cubeiros (Placín, Manzaneda)
-9,45 m de perímetro. Incluído no
Catálogo de Árbores Senlleiras da
Xunta de Galiza.

80. Carballo (Querqus robur)
-Figueiro (Montes do Invernadeiro)

81. Cerquiño ou rebolo
(Quercus pyrenaica)
Pazo da Pena. Rozavales (Manzaneda).
-17 m de altura e 4 m de perímetro.

82. Bidueiro
(Betula celtiberica)
-Ribeira Grande (Vilariño de Conso-Ourense)
PARQUE NATURAL do Invernadeiro.

83. FAUNA
Destaca pola riqueza da súa fauna silvestre. Hai 176 especies de vertebrados e
numerosos invertebrados, entre os que se atopan algunhas raras en Galiza.
INVERTEBRADOS
Hai unha gran variedade de insectos e arañas.
INCLUÍDAS NO ANEXO II DA
DIRECTIVA HÁBITATS
Lesma (Geomalacus maculosus)
Vacaloura (Lucanus cervus)
Lesma
Vacaloura

84. Bolboreta (Polyommatus icarus)

85. PEIXES
Hai dúas especies de peixes autóctonos ameazados,
o cacho (Squalius carolitertii), e a boga do Douro ou
escalo (Chondrostoma duriense).
ANFIBIOS
Limpafontes común (Lissotriton boscai), limpafontes
verde (Triturus marmoratus), ra patilonga (Rana
iberica), estroza (Hyla arborea), ra verde (Pelophylax
perezi), rá vermella (Rana temporaria), sapo
corriqueiro (Bufo calamita), sapo cunqueiro (Bufo
bufo), sapo raxado (Discoglossus galganoi)…
Ra patilonga
(Rana iberica) Sapo cunqueiro (Bufo bufo)
ESPECIES DO ANEXO II DA
DIRECTIVA 92/43/CEE
Chondrostoma polylepis
Rutilus arcasii
ESPECIES DO ANEXO II DA DIRECTIVA
92/43/CEE
Discoglossus galganoi

86. RÉPTILES
Víbora fociñuda (Vipera latastei),
víbora de Seoane (Vipera seoanei),
cobra de colar (Natrix natrix),
cobra de auga (Natrix maura),
cobregón (Malpolon
monspessulanus), esgonzo común
(Chalcides striatus), escáncer
(Anguis fragilis), lagarto das
silveiras (Lacerta schreiberi),
lagarto arnao (Timon lepida),
lagarta galega (Podarcis bocagei),
lagarta dos penedos (Podarcis
hispanica), lagarta rabuda
(Psammodromus algirus)...
Víbora de
Seoane
(Vipera
seoanei)
Lagarto das silveiras (Lacerta schreiberi)
ESPECIES DO ANEXO II DA DIRECTIVA 92/43/CEE
Lacerta monticola
Lacerta schreiberi

87. AVES
Especies propias de áreas de matogueira e rochedos, e en particular as aves de rapina:
aguia real (Aquila chrysaetos), aguia cobreira (Circaetus gallicus), tartaraña cincenta (Circus
pygargus), gatafornela (Circus cyaneus), azor (Accipiter gentilis), gabián (Accipiter nisus),
falcón peregrino (Falco peregrinus), lagarteiro (Falco tinnunculus), miñato común (Buteo
buteo), bufo real (Bubo bubo), moucho común (Athene noctua), avelaiona (Strix aluco), pica
dos prados (Anthus campestris), pica alpina (Anthus spinoletta), merlo rubio (Monticola
saxatilis), andoriña dos penedos (Ptyonoprogne rupestris), perdiz pardilla (Perdix perdix
subsp. hispaniensis), papoazul (Lucinia svecica, a única poboación galega), abellaruco
(Merops apiaster)...
Cotovía (Galerida cristata)

88. ESPECIES DO ANEXO II DA
DIRECTIVA 92/43/CEE
Aquila chrysaetos,
Circaetus gallicus
Circus pygargus
Circus cyaneus
Accipiter gentilis
Accipiter nisus
Falco peregrinus
Bubo bubo
Anthus campestris
Perdix perdix subsp. hispaniensis
Lucinia svecica
Águia real
(Aquila chrysaetos)
Bufo real (Bubo bubo).
Tartaraña cincenta
(Circus pygargus)

89. Lagarteiro (Falco tinnunculus)
Voitre (Gyps fulvus). Pode verse ocasionalmente
nas Serras do Macizo Central.

90. Gralla negra (Corvus corone). É común en toda
Galiza, pero máis raro na alta montaña.
Charrela (Perdix perdix subsp. Hispaniensis),
especie ibérica moi ameazada.

91. MAMÍFEROS
É un dos maiores valores do espazo: leirón (Glis glis), trilladeira nival (Chyonomis nivalis),
aguaneiro (Galemys pyrenaicus), lobo (Canis lupus), gato bravo (Felis sylvestris), marta
(Martes martes), armiño (Mustela erminea), tourón (Mustela putorius), lontra (Lutra lutra),
xabarín (Sus scrofa), corzo (Capreolus capreolus), lebre ibérica (Lepus granatensis)...
Hai varias especies reintroducidas: cervo (Cervus elaphus), cabra brava (Capra pyrenaica) e
rebezo (Rupicapra rupicapra).
ESPECIES DO ANEXO II DA
DIRECTIVA 92/43/CEE
Barbastella barbastellus
Galemys pyrenaicus
Lutra lutra
Rhinolophus ferrumequinum
Rhinolophus hipposideros
Aguaneiro (Galemys
pyrenaicus) ten nos numerosos
regatos un hábitat óptimo.

92. Corzo (Capreolus capreolus).
É o único cérvido que mantivo
permanentemente a súa
presenza en Galiza.
Lebre ibérica (Lepus granatensis).
Lobo (Canis lupus), ten unha poboación estable
no Invernadeiro.

93. Cabeza de Manzaneda
ACTIVIDADES
Agricultura, gandaría, forestal, lecer, enerxía hidroeléctrica...

94. Ponte romana de Larouco
sobre o Bibei
HISTORIA-PATRIMONIO CULTURAL
A zona estivo poboada desde tempos moi antigos, especialmente nas áreas de
clima máis benigno dos vales.
Consérvanse elementos etnográficos de interes e monumentos histórico-
artísticos.
Miliarios en Larouco

95. PROBLEMAS
-Incendios
-Repoboación con especies foráneas.
-Encoros
-Especies invasoras
-Abandono das actividades e dos asentamentos

96. Prada (Manzaneda): aldea abandonada asentada nun circo glaciar.
PUNTOS DE INTERESE
-Vales glaciares: Cenza ou Couselo, Cabeza Pequena de Manzaneda, Marmentelo,
As Lamas, Cerveira, Forcadas e Requeixo, O Figueiro.
-Parque Natural do Invernadeiro
-Fervenzas: Arcos (Ribeira grande, O Invernadeiro), Cenza, afluentes do Conso
(Vilariño de Conso), San Lázaro.
-Cabeza de Manzaneda
-Encoro de Chandrexa de Queixa
-Codos do Larouco (canón do Bibei), miliarios e ponte romana.
-Portomourisco: ponte sobre o Xares.

97. Ponte romana sobre o Conso en Pradoalvar

98. -Por todo o espazo hai numerosas rutas indicadas para coñecer algúns dos
lugares de maior interese.

99. Montaxe e fotos: Adela Leiro, Mon Daporta
Decembro 2016