Mustafa Değerli - 2014 - Ulusal Teknoloji Politikaları - Teknoloji ve İnovasyon Yönetimi - Rapor

Ulusal Teknoloji Politikaları Teknoloji ve İnovasyon Yönetimi Mustafa Değerli 2014

Mustafa Değerli - 2014 - Ulusal Teknoloji Politikaları
1
İÇERİK
GİRİŞ ............................................................................................................................................................. 2
TEKNOLOJİ POLİTİKASI ........................................................................................................................... 3
BİLİM VE TEKNOLOJİ YÜKSEK KURULU (BTYK) ................................................................................. 7
TÜRKİYE’DE BİLİM VE TEKNOLOJİ POLİTİKALARI’NIN TARİHÇESİ ............................................... 9
VİZYON 2023 - BİLİM VE TEKNOLOJİ STRATEJİLERİ ..................................................................... 12
ULUSAL BİLİM, TEKNOLOJİ VE YENİLİK STRATEJİSİ - 2011-2016 ............................................ 19
BİLİM, TEKNOLOJİ VE YENİLİK İSTATİSTİKLERİ ............................................................................... 30
REFERANSLAR .......................................................................................................................................... 39

2
GİRİŞ
Bu rapor, “Ulusal Teknoloji Politikaları” hakkında yapılan bir dizi araştırmalar sonucunda edinilen bilgileri içermektedir. Bu raporda, Öncelikle, “Teknoloji Politikası” ile ilgili temel kavramlar verilmiştir, Ardından, Türkiye’de Ulusal Teknoloji Politikaları bağlamında önemli ve belirleyici bir organizasyon olan Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) hakkında bilgi verilmiştir, Sonrasında, Türkiye’de Ulusal Teknoloji Politikaları bağlamında Türkiye’de Bilim ve Teknoloji Politikaları’nın Tarihçesi içerilmiştir, Ardından, Türkiye’de Ulusal Teknoloji Politikaları açısından çok büyük bir öneme sahip olan VİZYON 2023 - Bilim ve Teknoloji Stratejileri hakkında bilgiler içerilmiştir, Sonrasında, Türkiye’de Ulusal Teknoloji Politikaları açısından günümüzdeki uygulamalar bağlamında çok büyük bir öneme sahip olan Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi - 2011-2016 hakkında bilgiler içerilmiştir, Ardından, Türkiye’de Ulusal Teknoloji Politikaları açısından dikkate değer olan bir takım Bilim, Teknoloji ve Yenilik İstatistikleri içerilmiştir ve Son olarak, bu çalışma kapsamında yararlanılan kaynaklar listelenmiştir.

3
TEKNOLOJİ POLİTİKASI
Bu bölümde “Teknoloji Politikası” ile ilgili temel kavramlar verilmiştir. Ana teması “Ulusal Teknoloji Politikaları” olan bu çalışmanın tam olarak anlaşılabilmesi için bu bölümde yer alan temel kavramlar okuyucular için çoğunlukla gerekli ve önemli olarak değerlendirilmektedir. Teknolojik gelişme sürecinin hızı ve yönünü etkilemek amacıyla bu sürecin tüm aşamalarına (bilimsel buluş, teknolojik yenilik, teknolojik yayılma) yönelik politikalar teknoloji politikası olarak tanımlanır (Taymaz, 2001). Genel olarak bakıldığında iki tür teknoloji politikası mevcuttur. Bunlardan birincisi Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere ve Fransa’nın temsil ettiği misyon odaklı teknoloji politikası, diğeri ise Almanya ve Japonya gibi ülkelerin temsil ettiği yayılma odaklı teknoloji politikasıdır. Misyon odaklı teknoloji politikaları daha çok askeri amaçlı teknoloji geliştirirken, yayılma odaklı teknoloji politikaları ise sivil tüketime yönelik mal ve hizmetleri karşılamaya yöneliktir (Seyrek ve Sarıkaya, 2008). Bilim ve teknoloji politikaları, bütün dünyada ülkelerin refah seviyesini doğrudan etkileyen, sosyal ve siyasi gidişine yön veren, gelişim ve değişim şartlarını ortaya çıkaran politikalar olmuştur. Teknolojinin bu etkinliği nedeniyle bütün ülkeler teknolojiyi üretmek, elde etmek, kullanmak ve yaymak için her türlü çabayı göstermektedirler (Yücel, 1997). Ayrıca gelişmiş ülkelerde hükümet politikaları teknoloji oluşumuna katkı sağlayan fikirlerin yayılmasını ve üretimin teşvik edilmesini sağlayacak şekilde düzenlenmektedir (Seyrek ve Sarıkaya, 2008). Seyrek ve Sarıkaya (2008) tarafından etkin bir teknoloji politikası oluşturulması için politikaların aşağıdaki özelliklere sahip olması gerektiği belirtilmiştir. Seyrek ve Sarıkaya bu tespitlerini Porter’ın 1990 yılındaki çalışmasına dayandırmaktadırlar: Ulusal sanayide bilimsel politikalarla rekabetçi avantajlar arasında bir uyum ortamı sağlanmalıdır. Kamu ve üniversite bünyesindeki araştırma birimleri, devlet-üniversite-sanayi ilişkisi üzerine tahsis edilmelidir.

4
Ticari ilişkisi olan teknolojilere öncelik verilmelidir. Sanayi ve araştırma kurumları arasında güçlü finansal ve organik bağ kurulmalıdır. Endüstriler üzerine yoğunlaşmış, uzmanlaşmış araştırma kurumları oluşturulmalıdır. Ar-Ge faaliyetleri hükümetlerin yasal düzenlemeleri içerisinde yapılmalıdır. Firmalar Ar-Ge faaliyetlerini teşvik edici yöntemler geliştirmelidirler. Yayılmanın engellenmesinden çok, yenilik hızının artırılmasına çalışılmalıdır.
Politika dokümanlarının gerçek birer stratejik belge niteliği alabilmesi raporların hazırlanmasından farklı bir eylemi gerekli kılar. Strateji dokümanın eylem planı dünya ile entegrasyondaki adaptasyon sorunlarının da stratejik planını yapabilmelidir (Yamaç, 2008). Özellikle gelişmekte olan ülkeler için teknoloji politikalarının kapsamı alışılagelmiş anlayıştan farklıdır ve daha fazla anlam ifade etmektedir. Alışılagelmiş anlayış Ar-Ge ve patent odaklı iken olması gereken bunlara ek olarak eğitim, öğretim, genç endüstrinin tutundurulması ve fikri hakların da dikkate alınmasıdır (Chang, 2002). Günümüz koşullarında bir ülkenin uluslararası platformda rekabet edebilmesi ve kalkınması; Ar-Ge’ye GSYH’den ayrılan pay, araştırmacı sayısı, bilimsel yayın, teknolojik performans, patent sayısı ve ileri teknoloji ihracatı gibi verilere bağlıdır (Pınar, Boran ve Sevilmiş, 2013). Gelişmekte olan ülkelerin bilim ve teknoloji politikaları, daha çok dünyada mevcut teknolojilerin ithalini ve yerli koşullara uydurulmasından oluşmaktadır. Çünkü yeni teknolojiyi geliştirmek zor ve bir o kadar da pahalıdır. Öte yandan, başarılı bir teknoloji transferi için asgari bir bilimsel ve teknolojik altyapının da gerekliliği şarttır (Ağır, 2010). Khan (2007) ulusal yatırım ve teknoloji politikaları geliştirilmesi bağlamı için üç adımlı bir yapı önermektedir (Şekil 1).

5
Şekil 1 - Ulusal Yatırım ve Teknoloji Politikası Geliştirmek için Adımlar Khan’ın önerdiği adımlar aşağıda listelenmiştir: 1. Adım: Desteklenecek Sektörlerin Belirlenmesi Veri Gereksinimleri Kritik Ekonomik Sektörler ve Teknolojiler Hakkında Veriler Yatırım ve Yatırım Performansları Hakkında Veriler Kısıtlar Hakkında Bilgiler

6
2. Adım: Etkin Uygulama için Enstrümanların ve Politikaların Belirlenmesi Firmalar ve Sektörler Arasında Teknoloji Tedariki Koordinasyonu Risklerin Paylaşılması ve Yatırımların Finansmanı İş Öğretim ve Öğrenim Süreçlerindeki Risklerin Paylaşılması Kritik Sektörlere Gerekli Altyapıların Sağlanması Rekabeti Sağlamak ve İyileştirmek Üzere Düzenlemelerin Yapılması 3. Adım: Kurumsal ve Yönetsel Kapasite Yeterliliğinin Etkin Uygulama için Sorgulanması

7
BİLİM VE TEKNOLOJİ YÜKSEK KURULU (BTYK)
Bu bölümde Türkiye’de Ulusal Teknoloji Politikaları bağlamında önemli ve belirleyici bir organizasyon olan Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) hakkında bilgi verilmektedir. BTYK ile ilgili bu bilgiler Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)’nun Kurumsal İnternet Sitesi’nden alınmıştır. Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) 4 Ekim 1983 tarih ve 77 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kurulmuştur. Yüksek Kurulun KHK ile belirlenen görevleri: Uzun vadeli bilim ve teknoloji politikalarının tespitinde hükümete yardımcı olunması, Hedeflerin saptanması, Öncelikli alanların belirlenmesi, Plan ve programların hazırlanması, Kamu kuruluşlarının görevlendirilmesi, Özel kuruluşlarla işbirliği sağlanması, Gerekli yasa tasarıları ve mevzuatın hazırlanması, Araştırıcı insan gücünün yetiştirilmesinin sağlanması, Özel sektör araştırma merkezlerinin kurulması için tedbirler alınması ve Sektörler ve kuruluşlar arasında koordinasyonunun sağlanmasıdır.
BTYK, 77 sayılı KHK’nin 3. Maddesi çerçevesinde, 8 Haziran 2011 ve 4 Temmuz 2011 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan KHK’lerle Bakanlık teşkilatlarında yapılan değişiklikler dikkate alınarak, Başbakanın başkanlığında, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı, Gümrük ve Ticaret Bakanı, Maliye Bakanı, Milli Eğitim Bakanı, Milli Savunma Bakanı, Sağlık Bakanı, Orman ve Su İşleri Bakanı ile YÖK Başkanı, Hazine Müsteşarı, Ekonomi Bakanlığı Müsteşarı, Kalkınma Bakanlığı Müsteşarı, TAEK Başkanı, TÜBİTAK Başkanı ile bir yardımcısı, TRT Genel Müdürü, TOBB Başkanı ve YÖK’ün belirleyeceği, konu ile ilgili gelişmiş bir üniversitenin seçeceği bir üyeden oluşur.

8
Gerektiğinde diğer Bakanlar ile araştırma kuruluşlarının sorumluları ve uzman kişiler de BTYK’ye davetli sıfatıyla katılım sağlayabilirler. 20 yıllık sürede (1983 – 2004) 9 kez toplanan BTYK, 2004 – 2014 yılları arasında düzenli olarak yılda iki kez olmak üzere toplam 18 kez toplanmıştır. Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu, Başbakan’ın başkanlığında, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Gümrük ve Ticaret Bakanı Maliye Bakanı Milli Eğitim Bakanı Milli Savunma Bakanı Sağlık Bakanı Orman ve Su İşleri Bakanı Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanı Hazine Müsteşarı Ekonomi Bakanlığı Müsteşarı Kalkınma Bakanlığı Müsteşarı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) Başkanı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Başkanı ile bir Yardımcısı Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) Genel Müdürü Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı YÖK’ün belirlediği bir üniversitenin seçeceği bir üyeden oluşur.
Ayrıca, ilgili kurum ve kuruluş temsilcileri de BTYK’de davetli sıfatıyla yer alırlar.

9
TÜRKİYE’DE BİLİM VE TEKNOLOJİ POLİTİKALARI’NIN TARİHÇESİ
Bu bölümde Türkiye’de Ulusal Teknoloji Politikaları bağlamında Türkiye’de Bilim ve Teknoloji Politikaları’nın Tarihçesi içerilmiştir. Ulusal Teknoloji Politikaları açısından mevcut duruma nasıl gelindiğinin ve hangi önemli kilometre taşlarından geçildiğinin anlaşılması için bu bölüm önemli olarak değerlendirilmektedir. Cumhuriyet Öncesi Dönem: 17. yüzyıldan itibaren Osmanlı İmparatorluğu ve Avrupa arasında bilim ve teknik yönünden ortaya çıkan farklılık oldukça belirginleşmiştir. 18. yüzyıldan itibaren bu durumun farkına varılmış ve bu olumsuzluğu ortadan kaldırmaya yönelik çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Ancak 17. yüzyıla kadar olan dönemde devlet tarafından bilime ve bilim adamına verilen değerin bu dönem sürecinde zamanla azaldığı görülmektedir. Batı’daki Rönesans ve yenileşme hareketlerinin yaşandığı, on beş, on altı ve on yedinci yüzyıllarda gerçekleştirilen bilimsel çalışmalar Avrupa’yı on sekizinci yüzyılda aydınlanma dönemine ulaştırırken, aynı yüzyıllar içinde Osmanlı İmparatorluğu’nda bunun tam tersi gelişmeler yaşanmaktaydı (Yücel, 1997 ve Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010). 1920-1950 Dönemi: Bu dönemin başlangıcında Osmanlı İmparatorluğu yıkılmış ve arkasında her şeye yeniden başlama mücadelesi veren bir ulus bırakmıştır. Yeni bir devletin kurulmasından sonra ilk önce ekonomiyi düzeltme kararı verilmiştir. Bu amaçla yapılan ilk çalışmalardan birisi sanayiye ağırlık verilmesi olmuştur. Teknoloji transferi yoluyla şeker ve çimento sanayinin kurulması ile ekonomi iki önemli ürüne kavuşmuştur. Teknolojik gelişim için gerekli olan kültürel, bilimsel ve ekonomik alt yapının çok zayıf olduğu Cumhuriyetin ilk kuruluş yıllarında ilerleme oldukça yavaş olmuştur. Bu arada ilk defa Planlı Kalkınma modeli uygulamaya konulmuş ve 1933-38 yıllarını kapsayan Beş Yıllık Kalkınma Planında maden, kâğıt, seramik, cam ve kimya sanayisinde yatırımların düzenlenmesi ele alınmıştır (Yücel, 1997 ve Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010).
Planlı kalkınma modelinin uygulamaya konulduğu bu yıllarda Batı’da yoğun bir şekilde yaşanan siyasi huzursuzluklardan dolayı rahatsız olan birçok bilim adamı Türkiye’ye gelerek Türk bilimine katkıda bulunmuşlardır. Özellikle 1933 yılı yabancı bilim

10
adamlarının yoğun bir şekilde Türk üniversitelerinde eğitime ve bilime katkıda bulunmak için istihdam edildikleri bir yıl olmuştur. Üniversitelerde istihdam edilen yabancı bilim adamları yeni kurulan üniversitelerin gelişmesine ve bilimsel düşüncenin üniversitelerde yerleşmesine önemli katkılarda bulunmuşlardır. Ancak öte yandan, bu dönemde uygulamaya konulan varlık ve muamele vergisi gibi vergiler, sermaye birikimi ve teknoloji üretme kabiliyeti olmayan daha emekleme çağındaki sanayinin gelişmesini olumsuz yönde etkileyen unsurlar olmuştur (Yücel, 1997 ve Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010). 1950-1960 Dönemi: Bu dönemde devlet daha çok yol, baraj, liman gibi altyapı yatırımlarına ağırlık verirken, teknoloji transferi ağırlıklı yatırımların özel sektör tarafından üstlenmesi şeklinde bir teşvik politikası uygulamaya konmuştur. Bu politikalara karşın kamu iktisadi kuruluşları gelişmelerine devam etmiştir. Kamu iktisadi kuruluşlarının yatırımlarının devam etmesinin arkasında gelişmeyi hızlandırma arzusu yanında özel teşebbüsün yatırım yapacak sermaye birikimine sahip olmasının da bu uygulamada önemi büyük olmuştur. Bu dönemde Türk Sanayi Kalkınma Bankası kurulmuş, özel kesime dış kaynaklı krediler sağlanmış ve iç kredi hacmi enflasyonist bir para politikası ile desteklenerek sanayinin yatırımlarının finansmanı için gereken tasarruf sağlanmaya çalışılmıştır (Yücel, 1997 ve Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010).
1960-1980 Dönemi: Planlı kalkınma sürecine 1960’lardan sonra yeniden geri dönülmüştür. Bu süreci yönetmek üzere Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) görevlendirilmiştir. Modern teknolojinin temin edilmesinde güçlüklerle karşılaşılmış, bazı sektörlerde ise rekabet amacıyla küçük ölçekli verimsiz tesisler kurulmuştur. Başka bir ifadeyle teşvik politikaları seçici olamamıştır. Ekonomik politikada ithal ikameci, özellikle aşırı değerlenmiş kur politikaları uygulanmış ve yüksek gümrük duvarları ve korumacılık ön plana çıkmıştır. Bu durum bilim ve teknoloji politikalarının uygulanmasında aksamalara yol açmıştır. Düşük bütçeli araştırma-geliştirme çalışmaları yüksek gümrük vergileriyle birleşince yeni teknolojik gelişmelerin gereğince izlenebilmesi, uyarlanması, ulusal pazarda üretilmesi ve verimlilik artışı yeterli düzeyde sağlanamamış daha da kötüsü bunlar gereksiz çabalar olarak algılanmıştır. Bunların yanı sıra bu dönemde 4. Beş yıllık kalkınma planında Teknoloji Politikaları’na ilk kez yer verildiği gözlenmiştir (Yücel, 1997 ve Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010).

11
1980 Sonrası Dönem: 1970’lerin sonunda ülkenin girdiği sıkışık dönemi rahatlatmak için 24 Ocak kararları adıyla bilinen bir politika ile dışa açılmaya karar verilmiştir. Bu politika ile gelişme sürecindeki ülkelerde yerli üretimin, ithalatın yerini alması beklentisi gerçekleştirilmeye çalışılmış ve “ithal ikamesi” işletilmeye başlanmıştır. Ancak ihracat yapılmamış, dışarıda gelişen teknolojiler de takip edilerek ülkeye getirilememiştir. Ülke içinde de rekabetçi bir ortam oluşturulamadığı için istenen hedeflere ulaşılamamıştır. 70’lerin sonunda teknoloji politikalarından ilk kez bahsedilmeye başlanmış ve 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda “bilim teknoloji politikası” öncelikli ele alınması gereken Bilim Teknoloji Atılım Projesi ile Plan’a girmiştir (Yücel, 1997 ve Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010). 1980’li yılların başlarında Türkiye yoğun bir şekilde sanayi sektörüne yatırım yapmaktaydı. Ancak 1990’lı yıllara gelindiğinde bu yatırımların daha çok hizmetler sektörüne kaydığı görülmektedir. Özellikle haberleşme, konut yatırımları gibi alanlarda yatırımların arttırılması da tarım kesimi yatırımlarını büyük ölçüde düşürmüştür. Üniversite sanayi işbirliğinin de öneminin fark edilmesi ile 2001 yılında Teknokent yasası olarak da bilinen “Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu” çıkarılmıştır. Bu yasa ile teknoloji geliştirme bölgelerinde akademisyenlerin de çalışmaları ve teknoloji üretimine katkı sağlayabilmeleri kolaylaştırılmıştır (Yıldız, Ilgaz ve Seferoğlu, 2010). Günümüzde Ulusal Teknoloji Politikaları açısından Türkiye için belirleyici ve düzenleyici olan iki temel doküman söz konusudur: VİZYON 2023 - Bilim ve Teknoloji Stratejileri Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi - 2011-2016
Bu iki doküman çalışmanın devam eden bölümlerinde ayrı ayrı ve detaylı bir şekilde ele alınmaktadır.

12
VİZYON 2023 - BİLİM VE TEKNOLOJİ STRATEJİLERİ
Bu bölümde Türkiye’de Ulusal Teknoloji Politikaları açısından çok büyük bir öneme sahip olan VİZYON 2023 - Bilim ve Teknoloji Stratejileri hakkında bilgiler içerilmiştir. Bu bölümde içerilen bilgiler çoğunlukla VİZYON 2023 - Bilim ve Teknoloji Stratejileri dokümanından ve TÜBİTAK’ın Resmi İnternet Sayfası’ndan edinilmiştir. Türkiye’de 1960’larda Planlı Dönem ile başlayan Bilim ve Teknoloji (B&T) politikaları oluşturma çalışmaları özellikle "Türk Bilim Politikası 1983-2003" ve "Türk Bilim ve Teknoloji Politikası 1993-2003" dokümanlarıyla önemli bir boyut kazanmıştır. Refah toplumuna ulaşma sürecinde bilim ve teknolojiden etkin bir araç olarak yararlanılmasını sağlamak üzere, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 13 Aralık 2000 tarihli toplantısında 2003-2023 yılları için Türkiye’nin Bilim ve Teknoloji Stratejileri Belgesi’nin hazırlanması kararını almıştır. Yaklaşık bir yıl süren hazırlık çalışmaları ardından, 24 Aralık 2001 tarihli Yedinci Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu toplantısında, Projenin adı "Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri" olarak belirlenmiş; projenin ana teması, temel yaklaşımı ve bu kapsamda yürütülecek alt projelerin ayrıntılı içeriği ile yürütme planı ve yönetim şekli onaylanmıştır. Vizyon 2023 Projesinin ana teması; Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılında, Atatürk’ün işaret ettiği muasır medeniyet seviyesine ulaşma hedefi doğrultusunda bilim ve teknolojiye hakim, teknolojiyi bilinçli kullanan ve yeni teknolojiler üretebilen ve teknolojik gelişmeleri toplumsal ve ekonomik faydaya dönüştürme yeteneği kazanmış bir "refah toplumu" yaratmak olarak belirlenmiştir.
Projede aşağıdaki çalışmaların kapsanması planlanmıştır: Türkiye’nin bilim ve teknoloji alanında mevcut konumunun saptanması, Dünyada bilim ve teknoloji alanındaki uzun dönemli gelişmelerin saptanması,

13
Türkiye’nin 2023 hedefleri bağlamında, bilim ve teknoloji taleplerinin belirlenmesi, Bu hedeflere ulaşılabilmesi için gerekli stratejik teknolojilerinin saptanması ve Bu teknolojilerin geliştirilmesi ve/veya edinilmesine yönelik politikaların önerilmesi.
Vizyon 2023 Projesi aşağıdaki Alt Projelerden oluşmaktadır: Teknoloji Öngörü Projesi Ulusal Teknoloji Envanteri Projesi Araştırmacı Bilgi Sistemi (ARBİS) TÜBİTAK Ulusal Araştırma Altyapısı Bilgi Sistemi (TARABİS)
TEKNOLOJİ ÖNGÖRÜ PROJESİ TÜBİTAK’ın koordinasyonunda, ilgili kamu ve özel kuruluşlar, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşlarıyla eşgüdüm içinde yürütülmesi planlanan Vizyon 2023 Projesi’nin temel eksenini, Türkiye’de ilk kez gerçekleştirilen “Teknoloji Öngörü″ alt projesi oluşturmuştur. Teknoloji Öngörü Projesi ile ilgili bütün kesimlerin geniş katılımıyla ve sistematik bir yöntemle, istenen bir geleceğe ulaşmak için bilim ve teknoloji alanında neler yapılması gerektiği konusunda görüş toplanması ve bu görüşlerin derlenmesi amaçlanmıştır. Proje sonucunda elde edilen bulgular ve kazanımlar: Türkiye için stratejik teknolojiler ile öncelikli Ar-Gr alanlarının belirlenmesi, B&T’nin ülke gündemine girmesi, farkındalığın arttırılması, Sürece geniş ve etkin katılım.
ULUSAL TEKNOLOJİK YETENEK PROJESİ Ulusal Teknoloji Yetenek Projesi ile Türkiye’de ilk kez uluslararası normlarda kapsamlı bir teknolojik yetenek düzeyi saptanması hedeflenmiştir. Proje sonucu ortaya konan Türkiye’nin teknolojik yetenek envanteri, hem "Teknoloji Öngörüsü Projesi"ne hem de "2003-2023 Strateji Belgesi"nin hazırlanmasına girdi oluşturmuştur.

14
Teknolojik yetenek, bir işletmenin stratejik rekabet avantajı yaratmak için gerekli teknolojileri kullanma, seçme ve geliştirme faaliyetlerinin bütününü ifade eder: Teknoloji kullanma (üretim yeteneği): Verili bir teknolojiyi etkin kullanabilme yeteneği; Teknoloji seçme (yatırım yeteneği): Teknoloji seçenekleri arasından mevcut koşullara en uygun olanını seçebilme yeteneği; Teknoloji geliştirme (yenilik yeteneği): Yeni teknoloji seçenekleri geliştirme yeteneği.
Ulusal Teknolojik Yetenek Projesi ile aşağıda sıralanan göstergelerin, ekonomik, yapısal, politik (yenilik politikası kapsamında), sektörsel vb. parametrelerle ilişkilerinin analiz edilmesi amaçlanmıştır: İmalat sanayisinde ve yazılım sektöründe (panel faaliyet konuları ayrımında) teknolojik yetenek düzeyinin ölçülmesi Teknoloji ödemeler dengesinin hesaplanması İmalat sanayisinde teknoloji stokunun saptanması
TÜBİTAK, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) tarafından yürütülen projede, Türkiye’nin teknolojik yetenek düzeyinin saptanmasına yönelik çalışmanın, aşağıda tanımlanan kategorilerde yaklaşık 2500 firmayı kapsamasına karar verilmiştir: Ar-Ge yapan / TİDEB veya TTGV’den Ae-Ge desteği almış olan imalat sanayisi işyerleri [yaklaşık 750 firma] 100 ve daha fazla kişi çalıştıran imalat sanayisi işyerlerinden çekilen örneklem [yaklaşık 700 firma] 10-99 kişi çalıştıran imalat sanayisi işyerlerinden çekilen örneklem [yaklaşık 1000 firma] Yazılım sektöründeki işyerleri [yaklaşık 250 firma]
Bu projenin sonucunda Ulusal Teknolojik Yetenek Projesi Raporu ortaya çıkmıştır. Rapor ODTÜ’den Erol Taymaz tarafından 2004 yılında tamamlanmıştır.

15
Ulusal Teknolojik Yetenek Projesi Raporu’nun sonucunda aşağıdaki tespitlere yer verilmiştir: Bu çalışmada elde edilen sonuçlara göre, Türkiye imalat sanayisinde yenilik yeteneği geliştirebilmiş işyeri sayısı oldukça düşüktür. İşyerlerinin ancak %10’dan azı yeni teknolojiler geliştirebilmekte, ürün ve proses teknolojisi geliştirilmesinde dünya ölçeğinde ileri ülkeler arasında yer alabilmektedir. Yenilik yeteneğine sahip olan işyerlerinin sayısının az olmasına ve Ar-Ge harcamalarına ayrılan kaynakların yetersizliğine karşın, teknolojik yetenek/teknolojik faaliyetler ve ekonomik performans göstergeleri arasında güçlü bir ilişki saptanmıştır. Teknolojik yeteneğini geliştirebilmiş işyerleri, teknolojik ve ekonomik performans göstergeleri açısından başarılı olmaktadır. Bu durum, teknolojik yeteneğin, ülkenin rekabetçi gücünü geliştirebilmesi açısından ne kadar önemli olduğunu açıkça göstermektedir. Genel olarak bakıldığında, imalat sanayisindeki işyerlerinin ürün geliştirme yeteneğinin, proses geliştirme yeteneğinden daha gelişmiş olduğu görülmektedir. Teknolojik yeniliklerin önemli bir kısmı ürün yeniliklerinden oluşmakta, işyerleri ürün tasarımını geliştirebilme açısından kendilerini daha başarılı görmektedir. Bu doğrultuda, proses teknolojisi geliştirebilen işyerleri genellikle ürün teknolojisi de geliştirebilmekte, fakat bunun tersi geçerli olmamaktadır. Yani, ürün teknolojisi geliştirebilen işyerleri arasında proses teknoloji geliştirebilenlerin oranı daha düşüktür. Ürün teknolojisi geliştirme yeteneği daha gelişmiş olmakla birlikte, işyerlerinin önemli bir kısmı fikri mülkiyet hakları, marka ve sertifikasyon konularında önemli sorunlarla karşılaşmaktadır. Bu durum, imalat sanayisindeki işyerlerinin bir kesiminin ürün teknolojisi geliştirilmesi açısından gelişmiş ülkelerdeki rakipleri ile arasındaki farkı önemli ölçüde kapattığını ve kritik bir eşiğe geldiğini göstermektedir. Bu kritik eşik, işyerlerinin tersine mühendislikten özgün tasarım yapmasını ve yeniliklerini patent ve marka gibi fikri mülkiyet hakları ile güvence almasını sağlayacak bir teknolojik atılım ile aşılabilir. Bu teknolojik atılımın gerçekleşmesi için hem işyerlerinin Ar-Ge başta olmak üzere teknolojik faaliyetlerini geliştirmeleri, hem de standartlar ve belgelendirme gibi düzenlemeler ile desteklenmeleri gereklidir.

16
Proses teknolojilerinin geliştirilmesindeki yetersizlik sonucu işyerleri proses tasarımının elde edilmesi için içerilmiş teknolojiye ve yurt dışındaki tedarikçilere bağımlı olmakta, yatırım yeteneği gelişememektedir. Bu durum, yurt içinde proses geliştirebilecek (yatırım malı ve sistem entegrasyonu sağlayan) tedarikçilerin yeterince gelişememesinin bir sonucu olarak görülmektedir. Gelecekte rekabet gücünün artması açısından proses teknolojilerinin daha önem kazanacağı açıktır. Bu nedenle yerel tedarikçilerin teknolojik yeteneğinin geliştirilmesi de önemli bir politika konusu haline gelmektedir. Sektörsel düzeyde bakıldığında, Türkiye’nin ihracat gelirleri ve istihdam yaratma kapasitesi açısından önemli olan gıda, tekstil ve ulaşım araçları sektörlerinde teknolojik yetenek düzeyinin kaygı verici durumda olduğu görülmektedir. Özellikle ulaşım araçları sektörünün rekabet gücünü geliştirebilmesi için teknolojik yeteneğini hızla geliştirmesi gerekmektedir. Makine, ilaç ve BİT gibi sektörlerde yenilikçi firma oranları göreli olarak yüksek olmakla birlikte, bu sektörlerdeki yenilikçi firmaların diğer firma ve kuruluşlarla ilişkileri çok zayıftır. Bir başka deyişle, yenilikçi firma oranlarının yüksek olduğu sektörlerde henüz araştırma ağı geliştirme yeteneği kazanılamamıştır. Bu sektörlerdeki teknolojik yeteneğin geliştirilmesi açısından, ulusal yenilik sisteminin etkin olarak çalışması ve firmaları işbirliği yapmaya yöneltecek büyük araştırma programlarının oluşturulması önem kazanmaktadır. Teknolojik Yetenek Anketi ile teknolojik yeteneği oluşturan unsurlara ilişkin sektörsel düzeyde kapsamlı bir veri tabanı oluşturulmuştur. Bu verilerin, Vizyon 2023 çalışması kapsamında derlenen veriler ile karşılaştırılması, mevcut teknolojik konumun ve potansiyelin saptanması açısından çok yararlı olacaktır.
ARAŞTIRMACI BİLGİ SİSTEMİ (ARBİS) Türkiye’de üniversite, kamu ve özel sektör kuruluşlarında çalışan araştırmacı personel ve yurt dışında çalışan Türk araştırmacılarına yönelik bir sistem olarak tasarlanmıştır. ARBİS, araştırmacı bilgilerinin toplanması, toplanan verilerin sürekli güncellenmesi ve bu verilerin farklı kuruluşlarca farklı amaçlarla kullanılmak üzere değerlendirilmesine olanak sağlayan, dinamik bir sistemdir.

17
Bu sistemle; Yurt içi ve yurt dışındaki araştırmacıların bilimsel faaliyet alanları, yürüttükleri Ar-Ge çalışmalarının uygulanabileceği endüstriyel iş kolları ve bu çalışmalar sonucu geliştirilen ürün ve teknolojiler hakkında kodlanmış bilgi derlenmesi, Ulusal bilim insanları veritabanı oluşturulması ve Bibliyometrik analiz yapılması planlanmıştır.
Bu sistemle kullanıcılar; TÜBİTAK Araştırma Grupları, TÜBİTAK-TEYDEB tarafından yürütülen proje destek ve kariyer programları için hakem ve izleyici havuzları, AB Çerçeve Programları için ortak bulma, tartışma forumlarına katılma, e-ileti alma ve yazma iletişim platformları gibi farklı amaçlı veritabanlarında da yer alabilmektedirler. Sorgu yapabilme, bilim ve teknoloji göstergelerine ulaşabilme servislerden yararlanabilmektedirler.
ARBİS’te onaylı kayıt sahibi olmak araştırmacılar için TÜBİTAK projelerine başvurma ve hakem-izleyici hizmeti verme gibi etkinliklerde bulunabilmenin bir ön koşulu olarak kabul edilmiştir. Sonuç olarak, ARBİS sayesinde hem değişmeyen bilgilerin her seferinde tekrarlanmasının önüne geçilmesi, hem de bilgilerin sürekli olarak güncellenmesi mümkün olmaktadır. TÜBİTAK ULUSAL ARAŞTIRMA ALTYAPISI BİLGİ SİSTEMİ (TARABİS) Türkiye’de araştırma, deneysel geliştirme, test/analiz ve tanı çalışmalarına yönelik kullanılan makine/sistem/cihaz stokuyla Ar-Ge proje birikiminin veritabanını oluşturmak amacıyla, TÜBİTAK tarafından tasarlanan ve geliştirilen web tabanlı bir uygulamadır. TARABİS makine/sistem/cihaz stoku ve proje birikimi bilgilerinin toplanması, toplanan verilerin sürekli güncellenmesi ve bu verilerin farklı amaçlarla kullanılmak üzere değerlendirilmesine olanak sağlayan, dinamik bir sistem olarak tasarlanmıştır.

18
Bu sistem; Birim/Bölüm yöneticilerinin izin verdiği ölçüde, gereksinim sahiplerince sorgulanabilecek, Ürün ve teknoloji geliştirme çalışmalarında, laboratuarlarla endüstri arasında işbirliği ve iletişim ortamı sağlayacak, Laboratuarların kapasite ve yeteneklerinin artması için gerekli kaynağın bulunmasında yardımcı olabilecek, Laboratuarlarda gerçekleşecek ortak projelerin artmasına yol açabilecektir.

19
ULUSAL BİLİM, TEKNOLOJİ VE YENİLİK STRATEJİSİ - 2011-2016
Bu bölümde Türkiye’de Ulusal Teknoloji Politikaları açısından günümüzdeki uygulamalar bağlamında çok büyük bir öneme sahip olan Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi - 2011-2016 hakkında bilgiler içerilmiştir. Bu bölümde içerilen bilgiler çoğunlukla Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi - 2011-2016 dokümanından ve TÜBİTAK’ın Resmi İnternet Sayfası’ndan edinilmiştir. Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi (UBTYS) 2011-2016, altı yıllık dönem için, Türkiye’nin BTY vizyonunu, önceliklerini ve ana hedeflerini içeren temel strateji belgesidir. Bu strateji belgesi ile Türkiye’nin 2023 yılına yönelik olarak bilim, teknoloji ve yenilik (BTY) atılımının zeminini oluşturan Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı (BTP-UP) 2005-2010 aracılığıyla yakalanan ivmenin sürdürülebilirliğinin sağlanması hedeflenmiştir Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi (UBTYS) 2011-2016’nın Kapsamı UBTYS 2011-2016’da Türkiye’nin BTY vizyonunun gerçekleştirilmesinde, Ar-Ge ve yenilik sistemindeki temel dinamiklerin işlevselliğini artıracak stratejiler anahtar niteliğindedir. Bu bağlamda, BTP-UP 2005-2010 aracılığıyla Ar-Ge ve yenilik kapasitesinin önemli düzeyde geliştirilmesine yönelik yakalanan başarının 2011-2016 döneminde ivmelenerek sürdürülebilirliğinin sağlanması hedeflenmektedir. Bu hedef doğrultusunda, yeni dönemde önem taşıyan gereksiminler arasında: BTY insan kaynaklarının geliştirilmesi Araştırma sonuçlarının ticari ürün ve hizmete dönüşümünün teşvik edilmesi Çok ortaklı ve çok disiplinli Ar-Ge ve yenilik işbirliği kültürünün yaygınlaştırılması KOBİ’lerin yenilik sisteminde daha güçlü aktörler olmalarının teşvik edilmesi Araştırma altyapılarının bilgi üretme gücüne katkısının artırılması Türkiye’nin çıkarları doğrultusunda uluslararası BTY işbirliğinin etkinleştirilmesi
bulunmaktadır.

20
Aynı zamanda, Ar-Ge ve yenilik kapasitesinin güçlü olduğu alanlarda hedef odaklı yaklaşımlar, İvme kazanmamız gereken alanlarda ihtiyaç odaklı yaklaşımlar, Çeşitli alanlarda yaratıcılığın destekleneceği tabandan yukarı yaklaşımların hayata geçirilmesi hedeflenmektedir.
UBTYS 2011-2016’nın yapısı Şekil 2’de verilmiştir.
Şekil 2 - UBTYS 2011-2016 Yapısı

21
UBTYS 2011-2016’nın yönetişim yapısı Şekil 3’te verilmiştir.
Şekil 3 - UBTYS 2011-2016 Yönetişim Yapısı UBTYS 2011-2016 Vizyonu: “Ürettiği bilgi ve geliştirdiği teknolojileri, ülke ve insanlığın yararına yenilikçi ürün, süreç ve hizmetlere dönüştürebilen Türkiye.” UBTYS 2011-2016 Strateji Belgesi 2011-2016 dönemindeki bilim, teknoloji ve yenilik faaliyetleriyle ulaşılması istenen vizyonun gerçekleştirilmesine hizmet eden eksenler üzerine inşa edilmiştir.
Bu eksenler (stratejik amaçlar), UBTYS 2011-2016 Stratejik Çerçevesi içerisinde izlenecek olan yaklaşımları temsil eden dikey eksenler (stratejik amaçlar D1-D3) ve bunlara hizmet edecek olan yatay eksenler (stratejik amaçlar Y1-Y6) bazında verilmektedir (Şekil 4).

22
Şekil 4 - UBTYS 2011-2016 Stratejik Çerçevesi Aşağıda UBTYS 2011-2016’da yer alan her bir amaç ve bu amaçlara ulaşmak için yapılacak işleri ifade eden stratejiler listelenmiştir. Amaç D1.1: Ar-Ge ve yenilik kapasitesinin güçlü olduğu alanlarda Ar-Ge ve yenilik kaynaklı ekonomik kazanımların artırılması Stratejiler: Ar-Ge ve yenilik kapasitesinin güçlü olduğu alanlarda; D1.1.1 Derinlemesine analizlerin alt sektörleri de kapsayacak şekilde gerçekleştirilmesi D1.1.2 Hedef odaklı yaklaşımlarla insan kaynaklarının geliştirilmesi

23
D1.1.3 Bilginin yayılımını ve ticarileşmesini artırmak amacıyla paydaşların (üniversite-kamu-sanayi) bir araya geldiği platformların etkinleştirilmesi, disiplinlerarası araştırmaların artırılması ve araştırma sonuçlarının paylaşımının teşvik edilmesi D1.1.4 Farklı öncelikli sektörler (ve alt sektörler) arasında Ar-Ge ve yenilik eksenli işbirliğinin ve kilit teknolojilerin çift amaçlı kullanımının artırılması yoluyla farklı sektörlerin birikimlerinin harmanlanmasının teşvik edilmesi D1.1.5 Ülkenin ekonomik ve teknolojik gelişmesine hizmet edecek nitelikteki güdümlü ve sonuç-odaklı projeleri destekleyecek programların geliştirilmesi D1.1.6 Mevcut fiziki araştırma altyapılarının analiz edilerek ihtiyaç duyulan altyapıların geliştirilmesinin teşvik edilmesi D1.1.7 Günümüzde paradigma değişikliği olarak kabul edilen açık yeniliğin teşvik edilmesi yoluyla sektörlerin üretim zincirini oluşturan aktörlerin Ar-Ge ve yenilik tabanlı rollerinin güçlendirilmesi
Amaç D2.1: İhtiyaç-Odaklı Alanlarda Ar-Ge ve Yenilik Kapasitesinin İvmelenmesi Stratejiler: Ar-Ge ve yenilik kapasitesinin ivme kazanması gereken ihtiyaç-odaklı alanlarda; D2.1.1. Ülke ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikte Ar-Ge ve yenilik eksenli bilgi üretiminin artırılması ve sonuç-odaklı araştırmaların desteklenmesi D2.1.2. BT insan kaynaklarının geliştirilmesi ve disiplinlerarası yaklaşımlar ile etkileşiminin sağlanması D2.1.3. Bilim toplum etkinlikleri aracılığıyla gençler arasında disiplinlerarası yaklaşımların benimsenmesi D2.1.4. Özel sektörün Ar-Ge ve yenilik yapabilme yetkinliğinin geliştirilmesi ve üretim zincirinde Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin yoğunluğunun artırılması D2.1.5. Araştırma altyapılarının (araştırma merkezleri, vb.) kurumlararası eşgüdüm içinde geliştirilmesi ile ulusal ve yerel ihtiyaçlar doğrultusunda etkin kullanımının sağlanması D2.1.6. Sektörler ve disiplinlerarası bilginin yayılımını destekleyecek şekilde çok paydaşlı Ar-Ge projelerinin artırılması

24
D2.1.7. İhtiyaç-odaklı alanların arasındaki etkileşimi arttıracak yönetişim mekanizmalarının oluşturulması
Amaç D3.1: Tabandan yukarı yaklaşımların desteklenmesine yönelik mevcut desteklerin iyileştirilmesi Stratejiler: D3.1.1 Disiplinlerarası alanlarda bilimsel boşlukları doldurmak üzere evrensel boyutta katkı yapacak araştırmaların teşvik edilmesi D3.1.2 Sanayicilerin ihtiyaçlarına cevap verecek temel ve uygulamalı araştırma projelerinin teşvik edilmesi
Amaç D3.2: Yeni gelişmekte olan teknolojilere temel oluşturacak araştırmaların desteklenmesi Stratejiler: D3.2.1. Akademik yetkinliği yüksek olan13 Türkiye’deki yerleşik araştırmacıların bilimin sınırındaki olan öncül araştırmalarının desteklenmesi D3.2.2. Öncül araştırmalara yönelik destek programlarında, araştırma yetkinliği konusunda uluslararası üne sahip yurtdışındaki Türk ve uluslararası bilim insanlarının Türkiye’ye çekilebilmesine yönelik proaktif yaklaşım ve mekanizmaların geliştirilmesi D3.2.3. Öncül araştırmalara yönelik Ar-Ge ve altyapı desteklerinin kurumlararası eşgüdümün içerisinde geliştirilmesi
Stratejik Amaç Y1. BTY İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Amaç Y1.1: BT İK Sayısının Artırılması ve Sektörel Dağılımın İyileştirilmesi Stratejiler: Y1.1.1. Gençlerin Ar-Ge alanlarına yönlendirilmesi Y1.1.2. Kariyer imkânlarının geliştirilmesi ve gelirlerin iyileştirilmesi Y1.1.3. Özel sektörün Ar-Ge ihtiyaçları doğrultusunda BT İK yetişmesine yönelik programlar tasarlanması

25
Y1.1.4. Teknisyen ve dengi personelin istihdamının artırılması Y1.1.5. Ülkemizin önceliklerine ve ihtiyaç duyduğu alanlara yönelik BT İK personeli yetiştirilmesi Y1.1.6. Toplumda bilim ve teknoloji kültürünün yaygınlaştırılması
Amaç Y1.2: Araştırma kültürünün, araştırmacıların yetenek ve deneyimlerinin geliştirilmesi Stratejiler: Y1.2.1. Araştırma yeteneğinin geliştirilmesini teşvik eden mekanizmalar tasarlanması Y1.2.2. Doktora sonrası araştırma (post-doc) uygulamasının hayata geçirilmesi Y1.2.3. Disiplinlerarası çalışma ve işbirliklerinin desteklenmesi Y1.2.4. Başarılı genç araştırmacılara kendi araştırma gruplarını kurmalarına yönelik destek mekanizmalarının geliştirilmesi
Amaç Y1.3: BT İK personelinin çalışma ortamlarının iyileştirilmesi Stratejiler: Y1.3.1. Üniversitelerdeki çalışma ortamının iyileştirilmesi Y1.3.2. Üniversitelerdeki Ar-Ge altyapısının geliştirilmesi Y1.3.3. Üniversitelerdeki yönetişimin iyileştirilmesi Y1.3.4. Özel sektördeki araştırmacıların çalışma koşullarının iyileştirilmesi Y1.3.5. Sektörlerarası işbirliğinin geliştirilmesi Y1.3.6. Kamu araştırma merkezlerindeki çalışma koşullarının iyileştirilmesi
Amaç Y1.4: Araştırmacıların Dolaşımının Artırılması Stratejiler: Y1.4.1. Ulusal, sektörlerarası ve uluslararası dolaşım mekanizmalarının geliştirilmesi Y1.4.2. Yurtdışındaki nitelikli araştırmacıların, öncelikli alanlar başta olmak üzere, yurt içinde istihdam edilmesi için gerekli imkânların sağlanması

26
Amaç Y1.5: Ar-Ge Personeli İstihdam Kapasitesinin Geliştirilmesi Stratejiler: Y1.5.1. Üniversitelerde nitelikli Ar-Ge personel istihdamı Y1.5.2. Özel Sektörde Ar-Ge personeli istihdam kapasitesinin geliştirilmesi Y1.5.3. Kamu Araştırma Merkezleri Ar-Ge personeli istihdam kapasitesinin geliştirilmesi
Stratejik Amaç Y2. Araştırma Sonuçlarının Ticari Ürün ve Hizmete Dönüşümünün Teşviki Amaç Y2.1:Araştırma sonuçlarından yeni ürün, süreç ve hizmetlerin ekonomide katma değer yaratması Stratejiler: Bilginin Yayılımı Boyutu Y2.1.1. Sonuçlanan araştırma projelerinin sanayiye aktarımını hızlandıracak mekanizmaların oluşturulması Y2.1.2. Sanayinin ihtiyaçları doğrultusunda yapılan doktora programlarının yaygınlaştırılması ve çeşitlendirilmesi Y2.1.3. Araştırmacıların Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarından daha etkin yararlanılmasının sağlanması Y2.1.4. Sanayide geliştirilmiş kilit teknolojilerin çift amaçlı kullanımının yaygınlaştırılması
Talebin Artırılması Boyutu Y2.1.5. Kamu tedarik yönetim sisteminin Ar-Ge ve yenilik unsurlarını içerecek şekilde iyileştirilmesi Y2.1.6. Ar-Ge ve yeniliğe dayalı firma başlangıç desteklerinin teşvik edilerek bilgi ve teknolojilerin ticarileştirilme kapasitesinin artırılması

27
Stratejik Amaç Y3. Çok Ortaklı ve Çok Disiplinli Ar-Ge İşbirliği Kültürünün Yaygınlaştırılması Amaç Y3.1: Sistem etkileşimlerinin sektörler ve disiplinlerarası yöne çekilmesi Stratejiler: Yönetişim boyutu Y3.1.1. Sektörel ve yerel boyutta paydaşlar arasındaki etkileşimleri tetikleyecek Ar-Ge ve yenilik eksenli işbirliği kültürünün yaygınlaştırılması Y3.1.2. Sektörel ve yerel boyuttaki yönetişim mekanizmaları ile ulusal boyuttaki yönetişim mekanizmaları arasındaki eşgüdümün gelişmesi Y3.1.3. Ulusal boyutta kamu kurumları arasında bilim ve teknoloji konularındaki etkileşim ve bilgi alışverişinin iyileştirilmesi
Ortak Ar-Ge ve Yenilik İşbirlikleri Boyutu Y3.1.4. Ar-Ge tabanlı dikey işbirliklerinin17 teşvik edilmesi yoluyla teknoloji üretme kapasitesinin artırılması Y3.1.5. Ülkemizin sahip olduğu farklı sınaî yetkinlikleri göz önünde bulundurularak yatay ve dikey işbirliklerinde sektör içi ve sektörlerarası işbirliklerinin artırılması Y3.1.6. Araştırmacılar arasında disiplinlerarası ortak öğrenme ortamlarının desteklenmesi Y3.1.7. Üniversite, sanayi ve/veya kamu kuruluşlarının veya bireysel araştırmacılar arasındaki Ar-Ge işbirliklerini teşvik eden mekanizmalarının daha işlevsel hale getirilmesi Y3.1.8. Yerel kaynak ve yetkinliklerden küresel ölçekte katma değer üretecek araştırmaların desteklenmesi

28
Stratejik Amaç Y4. Ulusal Yenilik Sistemi İçerisindeki KOBİ’lerin Rolünün Güçlendirilmesi Amaç Y4.1: Daha çok KOBİ’nin Ar-Ge ve yenilik yapanlar halkasına eklenmesi Stratejiler: Y4.1.1. Kendi bünyesinde Ar-Ge yetkinliğine sahip olmayan KOBİ’lerin Ar-Ge ihtiyaçlarının üniversite, kamu araştırma enstitüleri ve özel sektör kuruluşlarından karşılanmasında kolaylaştırıcı mekanizmaların oluşturulması Y4.1.2. Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerini kendi bünyesinde gerçekleştiren KOBİ’lerin üniversite ve araştırma kurumlarıyla ortak proje üretme kapasitesinin artırılması Y4.1.3. KOBİ’lerin teknoloji yönelimi ve yönetimi yeteneğinin geliştirilmesi Y4.1.4. KOBİ Ar-Ge ve yenilik destekleri ile fikri ve sınai mülkiyet hakları konusunda bilgiye ulaşımının kolaylaştırılması, bilgilendirme faaliyetlerinin yaygınlaştırılması ve çeşitlendirilmesi Y4.1.5. KOBİ’lerde Ar-Ge ve yenilik insan kaynağı istihdamının artırılmasına yönelik mekanizmaların geliştirilmesi Y4.1.6. Araştırma altyapılarında KOBİ’lerin ihtiyaçları dikkate alınarak KOBİ’lerin bu altyapıları kullanmalarının etkinleştirilmesi
Stratejik Amaç Y5. Araştırma Altyapılarının TARAL’ın Bilgi Üretme Gücüne Katkısının Artırılması Amaç Y5.1: Mevcut ve yeni araştırma altyapılarının UBTYS 2011-2016’nın stratejik yaklaşımına taban oluşturması Stratejiler: Y5.1.1. Mevcut araştırma altyapılarının sektörlerarası çok ortaklı araştırma işbirliklerine de olanak tanıyacak şekilde, ülke öncelikleri20 doğrultusunda etkin, verimli ve sürdürülebilir şekilde kullanılmasının sağlanması Y5.1.2. İlgili tüm aktörlerin katılımı ile ülke öncelikleri doğrultusunda araştırma altyapılarına yönelik olarak bir yol haritası aracılığıyla altyapıların performans yönetimine dayalı izlenmesi ve altyapı mükerrerliğinin önlenmesi

29
Y5.1.3. AB katılım öncesi mali yardım programlarından araştırma altyapılarına finansman ayrılması Y5.1.4. Üniversitelerde sanayi ihtiyaçlarını ve yerel özellikleri de dikkate alan tematik olarak yapılanmış araştırma merkezlerinin yaygınlaştırılması Y5.1.5. Ülke önceliklerimiz ve bilimsel kapasite eşgüdümümüz doğrultusunda stratejik olarak seçimi yapılacak uluslararası altyapı projelerine (ESFRI yol haritası, vb.) katılım konusunda mekanizmaların iyileştirilmesi
Stratejik Amaç Y6. Ülkemizin Çıkarları Doğrultusunda Uluslararası BTY İşbirliklerinin Etkinleştirilmesi Amaç Y6.1: Uluslararası BTY işbirliklerinin ülkemizin çok taraflı taahhütleri de dikkate alınarak UBTYS 2011-2016 stratejik çerçevesini desteklemesi Stratejiler: Y6.1.1. Uluslararası BTY işbirliklerinde UBTYS 2011-2016 stratejik çerçevesini destekleyecek tematik yaklaşımlar doğrultusunda güçlü ve ihtiyaç odaklı alanların ön plana çıkarılması Y6.1.2. Güçlü ve ihtiyaç odaklı alanlara göre ülkelerin Ar-Ge ve yenilik kapasitesi ve yetkinliği açısından analizlerinin yapılarak uluslararası işbirliklerinde öncelikli ülkelerin belirlenmesi ve izlenmesi Y6.1.3. Öncelikli ülkelerle politika öğrenmeye yönelik eylemlerin hayata geçirilmesi Y6.1.4. BTY ile alakalı uluslarüstü mekanizmalarda ülkemizden uzmanların görev almasının teşvik edilmesi Y6.1.5. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası BTY anlaşmalarının özel sektörün daha çok yararlanabileceği duruma getirilmesi (mevzuat düzenlemeleri, kapsam genişletilmesi) Y6.1.6. Türkiye’nin uluslararası yardımlarında BTY’nin de kapsam içine alınması Y6.1.7. Bilim diplomasisi faaliyetlerinin başlatılması ve yaygınlaştırılması (bilim ataşeleri, vb.)

30
BİLİM, TEKNOLOJİ VE YENİLİK İSTATİSTİKLERİ
Bu bölümde Türkiye’de Ulusal Teknoloji Politikaları açısından dikkate değer olan bir takım Bilim, Teknoloji ve Yenilik İstatistikleri içerilmiştir. Bu bölümde yer alan istatistikler özel olarak Türkiye’de Ulusal Teknoloji Politikaları ve genel olarak Türkiye’nin Bilim, Teknoloji ve Yenilik gerçeklerini yansıtmak üzere içerilmiştir. Yenilik ekonomik performans ile doğrudan ilişkilendirilebilecek bir husustur (Şekil 5).
Şekil 5 - Yenilik ve Ekonomik Performans İlişkisi [Taymaz, E. (2001)]

31
Türk Patent Enstitüsü’ne yapılan patent başvurularının yıllara göre arttığı görülmektedir (Şekil 6).
Şekil 6 - TPE’ye Yapılan Patent Başvurularının Yıllara Göre Dağılımı [TÜBİTAK, TÜİK]

32
Bilimsel yayın sayısı bakımından Türkiye’nin dünya sıralamasındaki yerinin yıllara göre iyileştiği görülmektedir (Şekil 7).
Şekil 7 - Bilimsel Yayın Sayısı Bakımından Türkiye’nin Dünya Sıralamasındaki Yeri [TÜBİTAK, TÜİK]

33
Tam zaman eşdeğer Ar-Ge insan kaynağı yıllara göre iyileştiği görülmektedir (Şekil 8).
Şekil 8 - Tam Zaman Eşdeğer Ar-Ge İnsan Kaynağı [TÜBİTAK, TÜİK]

34
Ar-Ge harcamalarının GSYİH’ye oranının yıllara göre iyileştiği görülmektedir (Şekil 9).
Şekil 9 - Ar-Ge Harcamalarının GSYİH’ye Oranı [TÜBİTAK, TÜİK]

35
Ar-Ge harcamalarının yıllara göre arttığı görülmektedir (Şekil 10).
Şekil 10 - Gerçekleştiren Sektörler Bazında Ar-Ge Harcamaları [TÜBİTAK, TÜİK]

36
10.000 çalışan kişi başına düşen Ar-Ge insan kaynağının yıllara göre arttığı görülmektedir (Şekil 11).
Şekil 11 - 10.000 Çalışan Kişi Başına Düşen Ar-Ge İnsan Kaynağı [TÜBİTAK, TÜİK]

37
Türkiye’de milyon kişi başına düşen bilimsel yayın sayısının yıllara göre arttığı görülmektedir (Şekil 12).
Şekil 12 - Türkiye’de Milyon Kişi Başına Düşen Bilimsel Yayın Sayısı [TÜBİTAK, TÜİK]

38
Tüm çalışanlar içindeki Ar-Ge personeli oranı açısından Türkiye’nin iyileşmeye açık olduğu görülmektedir (Şekil 13).
Şekil 13 – Tüm Çalışanlar içindeki Ar-Ge Personeli Oranı [Eurostat, 2013]

39
REFERANSLAR
Bu bölümde bu çalışma kapsamında yararlanılan kaynaklar listelenmiştir. Bir kısmı çevrimiçi (online) olarak erişilebilir olan bu kaynakların mümkün olduğu durumlarda İnternet erişim adresleri de verilmiştir. Ağır, H. (2010). Türkiye İle Güney Kore’de Bilim ve Teknoloji Politikalarının Karşılaştırması, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi. Cilt: 5, Sayı: 2, Sayfa: 43- 55. Chang, H. J. (2002). Who needs technology policy?, Technopolicy Brief 4, African Technology Policy Studies Network, Nairobi, Kenya. ISBN: 9966-916- 18-0. Eurostat. (2013). Science, Technology and Innovation in Europe. ISSN 1830- 754X. Khan, M. H. (2007). Investment and Technology Policies, United Nations Department for Economic And Social Affairs (UNDESA) – New York: USA. Pınar, Ö., Boran, Ş. ve Sevilmiş, G. (2013). Dünyadaki Trendler Işığında Türkiye’de Teknoloji Geliştirme Politikaları, Ar&Ge Bülten 2013 Şubat – Sektörel, Sayfa: 19-34. Seyrek, İ. ve Sarıkaya, M. (2008). Teknoloji Politikaları ve Türkiye: Bir İnceleme, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı 15. Sayfa 53-79. Taymaz, E. (2001). Ulusal Yenilik Sistemi Türkiye İmalat Sanayiinde Teknolojik Değişim ve Yenilik Süreçleri. TÜBİTAK / TTGV / DİE – Ankara. Taymaz, E. (2004). Türkiye İmalat Sanayiinde Teknolojik Yetenek. Ankara. TÜBİTAK. Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu. http://www.tubitak.gov.tr/tr/kurumsal/icerik-bilim-ve-teknoloji-yuksek- kurulu

40
TÜBİTAK (2004). Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri - Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023 Strateji Belgesi. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu – Ankara. http://www.tubitak.gov.tr/tr/kurumsal/politikalar/icerik-vizyon-2023 TÜBİTAK (2010). Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi - 2011-2016. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu – Ankara. http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/strateji_belgeleri/UBTYS_2011-2016.pdf TÜBİTAK (2014). Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik İstatistikleri. http://www.tubitak.gov.tr/tr/kurumsal/politikalar/icerik-bty-istatistikleri Yamaç, K. (2008). Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikası Bilgi Toplumu ve Bilgiye Dayalı Ekonomi Bağlamında Bazı Görüşler, Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık – Türk Tıp Dizini, Sayfa 71-79. Yıldız, B., Ilgaz, H. ve Seferoğlu, S. S. (2010). Türkiye’de Bilim ve Teknoloji Politikaları: 1963’ten 2013’e Kalkınma Planlarına Genel Bir Bakış, Akademik Bilişim 2010, 10-12 Şubat 2010 / Muğla Üniversitesi, Muğla. Yücel, İ. H. (1997). Bilim-Teknoloji Politikaları ve 21. Yüzyılın Toplumu. Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı – Ankara. ISBN 975-19-1806-5.

Mustafa Değerli - 2014 - Ulusal Teknoloji Politikaları - Teknoloji ve İnovasyon Yönetimi - Rapor

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

Similar a Mustafa Değerli - 2014 - Ulusal Teknoloji Politikaları - Teknoloji ve İnovasyon Yönetimi - Rapor

Similar a Mustafa Değerli - 2014 - Ulusal Teknoloji Politikaları - Teknoloji ve İnovasyon Yönetimi - Rapor (20)

Más de Dr. Mustafa Değerli

Más de Dr. Mustafa Değerli (20)

Mustafa Değerli - 2014 - Ulusal Teknoloji Politikaları - Teknoloji ve İnovasyon Yönetimi - Rapor