Τεχνικές για παιδαγωγική αντιμετώπιση ζωηρών-άτακτων μαθητών.

1. Παιδαγωγικές
πρακτικές για την
αντιμετώπιση της
παραβατικότητας
στην τάξη
Μηρτσέκη Βασιλική
Απρίλιος 2013

2. • Ό άτακτος μαθητής είναι περίπτωση που
όλοι οι δάσκαλοι έχουν ζήσει στην
τάξη..Πώς μπορούμε όμως να
αντιμετωπίσουμε τη συμπεριφορά τους και
να παρέμβουμε
παιδαγωγικά,αποφεύγοντας όλες εκείνες τις
τιμωρίες, που αντί να διορθώσουν μια
τέτοια συμπεριφορά ,πολλές φορές την
επιδεινώνουν?

3. • Το φαινόμενο του άτακτου μαθητή εμφανίζεται σχεδόν
κάθε χρόνο..Από την εμπειρία μου σαν εκπαιδευτικός
παρατήρησα ότι «συνοδεύει» κυρίως τα αγόρια και σε
ελάχιστες περιπτώσεις κορίτσια..
• Ο χαρακτήρας των παιδιών,ο παιδικός εγωκεντρισμός και
η αναγκη που έχουν για παιχνίδι, το πόσο αδιάφορο και
βαρετό γίνεται γι αυτά το μάθημα, αλλά και πόσο
αδιάφορο είναι για κάποιους μαθητές όχι μόνο το μάθημα
αλλά και η αξία της εκπαίδευσης και της γνώσης ,οδηγούν
ένα μαθητή στην αταξία και σε παραβατική συμπεριφορά
μέσα στην τάξη..

4. • Δεν αναφέρομαι σε έναν περιστασιακά «άτακτο» μαθητή
που κάποια στιγμή κουράστηκε από το συνεχές μάθημα
και αφαιρέθηκε μιλώντας στο διπλανό του, ούτε μιλάω
για μαθητές με υπερκινητικότητα ,διάσπαση
προσοχής ,μαθησιακά προβλήματα που χρειάζονται και
άλλου είδους παρέμβαση, αλλά αναφέρομαι σε κάποιον
μαθητή που συνεχώς παρενοχλεί τους συμμαθητές του
κατά την ώρα του μαθήματος ,που δεν προσέχει την
διδακτική διαδικασία, που προσπαθεί να αποσυντονίσει
το μάθημα λέγοντας ακόμα και ανέκδοτα χωρίς να έχουν
διαπιστωθεί- μέχρι τη στιγμή των παρέμβασεων- οι λόγοι
που αναφέρθηκαν παραπάνω.

5. • Πρώτο μέλημα του εκπαιδευτικού είναι το
Σεπτέμβριο, μπαίνοντας στην τάξη, να
ζητήσει από τους μαθητές να ορίσουν τους
κανόνες τις τάξης που θα πρέπει να
ακολουθούν οι μαθητές/τριες.
• Να ξεκαθαρίσει στους μαθητές τι δέχεται και
τι δεν δέχεται και μέχρι ποιου σημείου
δέχεται-ανέχεται κάποια συμπεριφορά.

6. Τα είδη της παρέμβασης
• Μικρές παρεμβατικές πρακτικές(μη
λεκτικές)
• Ενισχυμένες παρεμβατικές πρακτικές.

7. ΜΙΚΡΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΕΣ
ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
• Οπτική επαφή 1...Κοιτάς το μαθητή χωρίς
να διακόψει το μάθημα σου..Απλά το
βλέμμα πρέπει να είναι σταθερό και να
ανέβει ο τόνος της φωνής ελάχιστα ενώ
γίνεται πιο τραχύς και σκληρός
• Οπτική επαφή 2.Κοιτάς κάποιον άλλο
μαθητή και σηκώνεις τον τόνο της φωνής
ελαφρά.Συνήθως οι συμμαθητές/τριες του
μαθητή εντοπίζουν τι συμβαίνει και
επαναφέρουν στην τάξη τον μαθητή/τρια

8. (συνέχεια)
• Αν ο μαθητής συνεχίζει πηγαίνεις κοντά
του και ή τον ακουμπάς στον ώμο ή του
απευθύνεις μια ερώτηση σχετικά με το
μάθημα . Συνήθως δεν παίρνεις
απάντηση, τον κοιτάς στα μάτια και
συνεχίζεις το μάθημα κανονικά.
• Σταματάς το μάθημα και περιμένεις να
σταματήσει. Σε αυτή πάλι την περίπτωση
τα παιδιά τον επαναφέρουν

9. • Οι ήπιες μορφές παρέμβασης μπορούν να
επαναφέρουν τους μαθητές στην τάξη και
στην διδακτική διαδικασία αλλά πολλές
φορές και ανάλογα με το μαθητή υπάρχει
πιθανότητα να συνεχιστεί αυτή η
συμπεριφορά καθώς ο μαθητής δεν
αντιλαμβάνεται τη σημασία της μη λεκτικής
παρέμβασης.

10. ΕΝΙΣΧΥΜΕΝΗ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΗ
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ
• Ο/η δάσκαλος/α αφού έχει τελειώσει με τις
μη λεκτικές παρεμβάσεις ,ζητά από το
μαθητή να σταματήσει να μιλά η να
ενοχλεί τους συμμαθητές του σε
ΑΥΣΤΗΡΟ τόνο.
• Αν συνεχιστεί η συμπεριφορά ,τον καλεί
κοντά του ,του μιλάει και του εξηγεί τι
συμβαίνει και πόσο κακό κάνει τόσο στον
ίδιο όσο και στους συμμαθητές του με την
παραβατικότητά του.

11. • Ο μαθητής συνεχίζει. Ο δάσκαλος έχει κάνει ότι μπορεί για να τον
επαναφέρει στην τάξη αλλά αποτέλεσμα κανένα..Σε αυτό το σημείο
εγώ προσωπικά εφάρμοσα αρκετές φορές τον «έλεγχο της πράξης
–αυτοκριτική-αυτοαξιολόγηση» Είναι ένα ειδικό φυλλάδιο που έχω
ετοιμάσει και το οποίο το δίνω στο μαθητή που εμποδίζει το
μάθημα ζητώντας την αναφορά πράξης. Δεν το δίνω συνέχεια
αλλά σε βαριές περιπτώσεις και ξέρουν οι μαθητές μου ότι αν το
συμπληρώσουν πολλές φορές υπάρχουν άμεσες επιπτώσεις .Είναι
μια επιπλέον παρέμβαση για το μαθητή που έχει παραβεί
επανειλημμένα τους κανόνες .Η αλήθεια είναι ότι ο μαθητής που
παρουσίασε την παραβατική συμπεριφορά δεν δέχεται εύκολα το
φυλλάδιο, ακριβώς γιατί είναι υποχρεωμένος να καταγράψει και να
αξιολογήσει ο ίδιος τις πράξεις του , κάτι που τον υποχρεώνει να
δει το σφάλμα του και να μην επιρρίψει τις ευθύνες πχ σε άλλον
συμμαθητή του .Ο σχεδιασμός του φυλλαδίου είναι πολύ απλός και
αναγκάζει το μαθητή να σκεφτεί και να προχωρήσει στο στάδιο
αυτοβελτίωσης.

12. ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΑΞΗΣ-
ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ
(Σε συνέχεια με το προηγούμενο παραθέτω το τι περιλαμβάνει η
«αυτοαξιολόγηση πράξης»_
• Όνομα –επίθετο. τάξη ,ημερομηνία πράξης ,ώρα πράξης
• Τι έκανα?
• Γιατί το έκανα ? τι ήταν αυτό που με έκανε να φτάσω εδώ
• Τι κατάφερα τελικά?
• Πώς έπρεπε να δράσω για να μην το κάνω?
• Τι θα πρέπει να κάνω πριν επιτρέψω να ξανασυμβεί?
• Και τελειώνει η «αυτοκριτική» πριν το υπογράψω εγώ ,ο μαθητής
αλλά και οι γονείς του (ώστε να λάβουν γνώση της συμπεριφοράς)
με το παρακάτω κείμενο: Ο σεβασμός στους κανόνες και στους
ανθρώπους ,η αλήθεια ,η γνώση των συνεπειών για μια πράξη που
παραβιάζει τα δικαιώματα άλλου ανθρώπου και ο έλεγχος του εαυτού μου
είναι αυτό που θα πρέπει να καθοδηγεί την πορεία μου σαν μαθητή/τρια και
σαν αυριανό πολίτη.
•

13. • Μετά την ενημέρωση του μαθητή συζητάμε στην τάξη για
τα αποτελέσματα της συμπεριφοράς του μαθητή/τριας
και το πόσο επηρέασε την ανάγκη των
συμμαθητών/τριών του για μάθηση αλλά και εμάς τους
ίδιους περιορίζοντάς μας να κάνουμε σωστά και με τον
τρόπο που επιλέξαμε το μάθημα, αφού μείωσε την
ποιότητά της διδασκαλίας μας. Σε αυτό το σημείο, δεν
υπάρχει πλέον παρά μόνο η λύση της παιδαγωγικής
τιμωρίας όπως είναι : η μη συμμετοχή σε μια
δραστηριότητα της τάξης ή η μη συμμετοχή σε μια
παρουσίαση εργασίας της ομάδας του ακόμα και αν είναι
ο συντονιστής .

14. ΜΗ ΑΛΛΑΓΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
• Μετά την επιβολή της τιμωρίας και αμέσως μετά τη λήξη της,
συζητάμε ξανά με το μαθητή και του επισημαίνουμε ότι από εδώ και
πέρα περιμένουμε να αλλάξει η συμπεριφορά του και ότι το
περιμένουμε από την επόμενη κιόλας ώρα.
• Ενημερώνονται οι υπόλοιποι συνάδελφοι που μπαίνουν στην τάξη
και αποφασίζεται ποια κοινή αντιμετώπιση θα έχει ο μαθητής /τρια
από όλους σε περίπτωση μη συμμόρφωσης τελικά στους κανόνες
της τάξης .
• Στο τέλος ,και αν οι πρακτικές αποτυγχάνουν συνεχώς
,ενημερώνονται οι γονείς για τη συνεχή παραβατική συμπεριφορά
του μαθητή. Ταυτόχρονα ενημερώνουμε το διευθυντή και το
Σχολικό Σύμβουλο ώστε να προχωρήσουμε όλοι μαζί -για το καλό
του μαθητή- σε μια περαιτέρω διερεύνηση των αιτιών που
προκαλούν αυτή τη συμπεριφορά.

15. ΑΛΛΑΓΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
• Αν ο μαθητής διορθώσει τη συμπεριφορά του μπορεί να
συμπληρώσει το αντίστοιχο φυλλάδιο αυτοαξιολόγησης «θετικής
αλλαγής»(επίσης έχω εφαρμόσει) όπου περιγράφει την αλλαγή,
πως το κατάφερε και τι αποτέλεσμα είχε αυτό για τον ίδιο..Έχει το
ρόλο του «επαίνου» και πραγματικά λειτουργεί σαν κίνητρο που
ενισχύει την αυτοεκτίμηση του παιδιού αλλά και το αποτρέπει από
το να επανέρθει ξανά στο προηγούμενο στάδιο και αν αυτό
συμβεί(είναι παιδιά και δικαιολογείται)είναι πιο ήπιας μορφής και ο
μαθητής με ένα απλό άγγιγμα ή μια ματιά σταματάει ό,τι κάνει χωρίς
να χρειαστεί ο δάσκαλος μέσα στα 5 λεπτά να κάνει ξανά
παρέμβαση

16. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
• Όλοι οι δάσκαλοι έχουμε ζωηρά παιδιά στην τάξη μας.
• Παρεμβαίνουμε στην αρχή με χαλαρές μορφές ελέγχου
και περνάμε σταδιακά στις περισσότερο παρεμβατικές.
• Εφαρμόζουμε τη μέθοδο αυτοαξιολόγησης και
αυτοελέγχου της πράξης (την κάνει ο ίδιος ο μαθητής)
και μετά προχωράμε σε συζήτηση με την τάξη.
• Αν συνεχιστεί η συμπεριφορά ενημερώνονται οι
συνάδελφοι που μπαίνουν στην τάξη για κοινή
αντιμετώπιση , κατόπιν ο Διευθυντής, ο Σχολικός
Σύμβουλος και οι γονείς (για περαιτέρω διερεύνηση).
• Αν σταματήσει ,δίνουμε «Έπαινο»στο μαθητή/τρια για
την αλλαγή που παρατηρήσαμε ο οποίος λειτουργεί σαν
κίνητρο αποφυγής παρόμοιας συμπεριφοράς.