1. PARIMET E MANAXHIMIT
1. Pse është i rëndësishëm studimi i biznesit ?
Ekzistojnë, të paktën, katër arsye pse studjojmë biznesin:
• Për të qenë një konsumator dhe investitor i mirëinformuar. Askush nuk mund të blejë një pajisje elektroshtëpiake, një shtëpi apo një mail
të çfardoshëm pa hyrë në transaksione biznesi. Çdo ditë ndodhin me qindra dhe me mijra transaksione të tilla ku përfshihen një numer
i konsiderueshëm njerëzish. Pikërisht, studimi i sistemit të biznesit bën të mundur realizimin e vendimeve më inteligjente për blerjen
e një malli të caktuar, apo për të shpenzuar në mënyrë më efektive paratë e destinuara për investime.
• Për të qenë një punonjës më i mirë dhe më konkurrent në treg. Ndërsa paraqiten si konsumatorë apo investitorë, shumica e individëve
janë të punësuar në një biznes privat, në administratën publike ose në organizata jo-fitimprurëse. Aftësitë e kërkuara për kryerjen e një
pune, shpesh nuk mund të përcaktohen si duhet pa zotëruar edhe një nivel të caktuar njohurish mbi mënyrën se si operon dhe çfarë
kërkon biznesi nga punonjësit e tij.
• Për të hyrë në biznes si sipërmarrës. Motivet e hyrjes në biznes janë të ndryshme për njerëz të ndryshëm. Por, për të qenë të sukseshëm
në biznes, të gjithë ata duhet jo vetëm të zotërojnë aftësi si punonjës efektivë, por duhet studijuar tregun, konkurrentët,
legjsilacionin etj
• Për të qenë një manaxher i sukseshëm. Nuk mund të bëhesh manaxher i sukseshëm pa njohuri të thella mbi aktivitetetin e
biznesit dhe mjedisin në të cilin ai operon në të gjitha dimensionet e tyre, suksesi i biznesit varet shumë nga shkalla e përgatitjes
dhe eksperienca e manaxherëve.
2. Si përkufizohet aktiviteti i biznesit dhe në çmënyrë kalkulohet fitimi i tij?
Një nga përkufizimet e mirënjohuar të biznesit është; biznesi ka të bëjë me të gjitha llojet e punëve që bëhen për ti
siguruar njerezit me të mira materiale dhe shërbime me synim realizimin e fitimeve. Fitimi është shuma e parave që mbeten nga
të ardhurat nga shitja pasi kemi zbritur të gjitha shpenzimet. Nëse një biznes shpenzon 1000 denarë për të prodhuar një çantë
shkolle dhe e shet atë në treg me 1500 denarë, atëhere fitimi para taksave do të jetë 500 denarë (ose +50%). Por, nëse çanta
këtij biznesi i kushton 1600 denarë dhe në treg ajo nuk mund të shitet më shumë se 1500 denarë, atëhere biznesi është me
një humbje prej 100 denarë.
3. Çështë organizata e biznesit dhe pse është e rëndësishme ajo?
Organizata e biznesit mund të përcaktohet si një arenë vend ku individët mblidhen së bashku për të kryer detyra
komplekse me qëllim që të plotësojnë synime të përbashkëta. Organizatat janë mjaft të rëndësishme dhe janë një element
vital për ekzistencën e shoqërisë moderne. Organizatat e biznesit janë mjaft të rëndësishme sepse:
 Së pari, sikurse pohuam, organizatat e biznesit janë një element vital për ekzistencën e shoqërisë moderne.
 Së dyti, njerëzit duke punuar të veçuar mund të kryejnë vetëm detyra të thjeshta. Vetëm duke punuar së bashku në
organizatë ata mund të realizojnë detyra komplekse.
 Së treti, kur përpjekjet njerëzore organizohen në mënyrë efektive, rezulton një produktivitet i lart, i cili nuk do të ishte i
mundur në një grumbull të paorganizuar individësh. Me fjalë të tjera, ekziston një efekt sinergjik i krijuar nga njerëzit që
punojnë në mënyrë të organizuar së bashku.
4. Jepni klasifikimet e ndryshme të bzinesit duke përshkruar shkurtimisht karakteristikat e secilës prej tyre?
Egzistojnë këto lloje klasifikimi të bizneseve –
KLASIFIKIMI SIPAS SHKALLËS SË AKTIVITETIT
a)Firma të aktivitetit primar- ku bëjnë pjesë ato firma të cilat e zhvillojnë aktivitetin e tyre në industrinë nxjerrëse si për
shembull, minierat, firmat bujqësore (që vetëm prodhojnë, por nuk përpunojnë produktet) etj.
b)Firma të aktivitetit sekondar. - ku bëjnë pjesë të gjitha ato firma që prodhojnë produkte me afate të ndryshme përdorimi
që nga makineritë e ndryshme prodhuse si makinat metal prerëse, pajisjet, uzinat, ndërtesat e deri tek mallrat e konsumit
afatgjatë e afatshkurtër përdorimi si autoveturat, lavatriçet, sendet ushqimore e produktet e veshmbathjeve.
c)Firma të aktivitetit terciar- ku bëjnë pjesë firmat që kryejnë shërbime të ndryshme klientëve sikurse janë bankat, shoqëritë e
sigurimeve, apo firmt turistike. Për efekte klasifikimi këtu mund të renditen edhe arsimi, policia etj.
-KLASIFIKIMI SIPAS SEKTORËVE TË EKONOMISË
Në çdo vend me ekonomi tregu, krahas sektorit privat ekziston edhe një sektor publik me një madhësi të caktuar. Nga ky
këndvështrim, edhe firmat mund të klasifikohen në dy grupe të mëdha:
a) Firma të sektorit privat. Në këtë grup bëjnë pjesë të gjitha ato firma/aktivitete biznesi që janë në pronësi, financohen dhe
kontrollohen nga individë private të veçantë apo të grupeve të individëve.
b) Firma të sektorit publik. Firma të sektorit publik konsiderohen të gjitha ato firma që janë në pronësi, fmancohen dhe
kontrollohen prej shtetit nëpërmjet qeverisë apo autoriteteve lokale sikurse janë minierat, energjitika, arsimi, shëndetësia
etj. Objektivat e aktivitetit në sektorin publik janë:
- Aksesi - vënja në dispozicion e të gjithë qytetarëve pavarësisht nga vëndbanimi apo të ardhurat.
- CzVës/a-Garantimi i shërbimeve me cilësi të Iartë
Mundësia për ti siguruar shërbimet- shërbimet ofrohen me çmime të tilla që janë më të ulta sesa ato të sektorit privat, apo falas
- Barazia- disponibiliteti për të gjithë pavarësisht nga statusi social, të ardhurat, raca, besimi fetar etj.
-KLASIFIKIMI SIPAS FORMAVE TË PRONËSISË
a) Biznesi me njëpronar (Sole Proprietorship). Biznesi me një pronar është forma me e vjetër dhe njëkohësisht më e
thjeshta e organizimit të biznesit. Aktualisht një formë e tillë organizimi është mjaft e përhapur në botë, sepse ajo ka nje sërë
lehtesirash, sidomos në procedurat e krijimit të saj.Duke qënë nje njësi ekonomike e krijuar nga një person që është pronari i

2. saj, ky i fundit ka mundësinë e kontrollit të plote të veprimtarise ekonomike të biznesit sipas interesave të tij individuale.
Pronari pranon të gjitha humbjet ose përfitimet.
b)Bizneset me ortakëri (Partnershipet) - Në këtë formë të organizimit të biznesit pronarët e tij janë dy ose më shumë
persona. Në këtë rast, bashkëpronarët kanë të drejtë që secili, në mënyrë të pavarur, të marrë përsiper detyrime ose të
drejta, të cilat kthehen dhe në të drejta dhe detyrime të biznesit. Bashkëpronësia pushon së ekzistuari kur pronarët e saj e
vendosin vetë këtë gjë, kur largohet njeri nga bashkëpronarët ose kur ajo falimenton. Në rastin e falimentimit,
bashkëpronarët janë të detyruar te pergjigjen per detyrimet e shoqërisë deri me pasurine e tyre vetjake.
c) Joint-ventures - është një lloj tjetër partnershipi, në të cilin partnerët, që mund të jenë edhe dy a më shumë firma biznesi,
bien dakord të punojnë së bashku për të realizuar një projekt të përbashkët duke ndarë, sipas kushteve të pranuara nga të gjithë,
rrezikun dhe përfitimet e projektit.
d) Korporatat - apo shoqëria aksionare është forma më e lartë e organizimit të biznesit dhe rregullohet me ligj të posaçëm.
Pronarë të korporatës janë më shumë se dy persona dhe ajo është nje njësi ligjore. Pronarët e saj shpesh quhen aksionerë,
sepse për kapitalin që kanë investuar në korporatë marrin letra me vlerë që quhen aksione.
-KLASIFIKIMI SIPAS FORMES LIGJORE
Eshtë një klasifikim i përgjithshëm, i cili i dallon bizneset nga pikëpamja ligjore në persona fizikë dhe juridikë. Kur një
veprimtari, e cilësuar tregëtare, kryhet në emrin personal të individit, që kërkon përfitimet në emër dhe për llogari të tij, atëhere
tregëtari është person fizik, d.m.th një person natyror. Kur një veprimtari e cilësuar tregëtare, ushtrohet nga një shoqëri e
themeluar nga dy apo më shumë persona, atëhere tregëtari është një person juridik, d.m.thjo një person natyror, por një
krijesë ligjore. Personi juridik, është i dallueshëm nga individët e veçantë që formojnë shoqërinë dhe gëzon të drejta e detyrime
të përcaktuara me ligj. Ajo çka është e rëndësishme është fakti që personi juridik gëzon të drejtën e pronësisë. Dhe kjo cilësi
është shumë e rëndësishme për realizimin e aktiviteteve të biznesit.
Në rastin kur tregëtari e ushtron veprimtarinë e tij si person fizik (d.m.th pa krijuar shoqëri) pasuria që ai ka vënë në këtë
veprimtari nuk është e dallueshme juridikisht nga pasuria private e tij si banesa etj. Ndërsa në rastin kur kjo veprimtari ushtrohet
në formën e një shoqërie sh.p.k një ortakëshe, pasuria e vënë në këtë shoqëri është e dallueshme juridikisht nga pasuria
private e personit që ka themeluar shoqërinë.
5. Spjegoni shkurt karakteristikat e shoqërive me përgjegjegjësi të kufizuar ?
Në përgjithësi, shoqëria është një kontratë, me të cilën dy apo më shumë persona merren vesh për të ushtruar një aktivitet
ekonomik me qëllim që të ndajnë fitimet që rrjedhin prej saj. Personat anëtarë të shoqërisë, duhet të venë në dispozicion të
këtij aktiviteti para, sende apo shërbime.
Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar drejtohet nga një apo disa administratorë, të cilët duhet të jenë detyrimisht persona
fizikë, të zgjedhur midis ortakëve ose jashtë tyre. Ortakët kanë një pozicion të tillë në shoqëri:
a) Ortakët nuk janë tregëtarë,
b) Përgjegjësia e ortakëve është e kufizuar deri në vlerën e kontributeve dhe
c) Ortakët kanë të drejtë të informohen për ecurinë e shoqërisë.
Ata vendosin për llogaritë e shoqërisë gjatë një mbledhje vjetore të asamblesë së ortakëve. Ortakët, gjithashtu, mund
ta shkarkojnë administratorin, por vendimi duhet të merret nga ortakët që zotërojnë më shumë sesa gjysmën e kapitalit
themeltar. Ky kufizim i siguron administratorit një qëndrueshmëri relative në postin e vet.
6. Cilat janë dallimet thelbësore ndërmjet manaxherit dhe sipërmarrësit?
Karakteristikat Manaxherët tradicionalë Sipërmarrësit
1. Motivimi Promocion dhe shpërblime Pavarësia, opoitunitetet për 7. Pse falimentojnë bizneset?
të tjera të femes si të krijuar diçka të re, Faktorët që ndikojnë në falimentimin e biznesve
pushteti, zyra etj. fitimet. janë shitjet e pamjaftueshme, fitimi i vogël,
2. Vizioni kohor An'itja e objektivave Arritja e një rritje 5-10 shpenzime të larta të aktiviteteve ekonomike,
afat-shkurtra vjeçare e biznesit mashtrimet, etj. Nga cilat mund të nxjerrim
3. Aktiviteti Delegim dhe mbikqyrje Angazhim direkt
konkluzion se shkaqet kryesore janë dy:
4. Skalla e riskut Eulët E moderuar  Mungesa e ekspertizës nëfushën
5. Qëndrimi ndaj Evitim Pranim
manaxheriale dhe
riskut
 Aftësia e kufizuar financiare
8. Kush janë fazat e rritjes së një biznesi? Përshkruani shkurtimish secilën prej tyre.
Në jazën e parë - kur firma është vetëm me një person, sipërmarrësi i kryen të gjitha punët vetë, dhe në rastin kur në përbërje
të firmës janë disa individë (sikurse duket edhe në figure), krahas këtyre punëve, sipërmarrësi duhet të bëjë edhe koordinimin e
punës së punonjësve të tjerë.
Në fazën e dytë - firma arrin në një moment kritik. Sipërmarrësi duhet të punojë duke pasur edhe një nivel të ndermjetëm manaxherial
Faza e tretë - kërkon një shkallë më të lartë formalizimi, sepse kemi të pranishme shtimin e niveleve ndërmjetëse, përgatitjen e
planeve dhe buxheteve, politika dhe procedura të shkruara, standardizim të praktikave të personelit, ndërtimin e procedurave të
kontrollit, përgatitjen e kartave organizative, përshkrimin e punëve dhe përdorimin e kompjuterit etj.
9. Çlidhje ekziston ndërmjet fazave te rritjes së një biznesi dhe manaxherëve e sipërmarrësve?.
Eshtë e qartë se me rritjen e firmës, pra në fazën e dytë dhe sidomos në fazën e tretë, aftësitë manaxheriale janë të
domosdoshme dhe një sipërmarrës mund të mos i zotërojë ato. Në këtë situate, duhet që vendin e tij ta zenë manaxherët

3. profesionistë, pasi në të kundërt suksesi i biznesit mund të jetë i dyshimtë. Pra, ndryshe nga rasti kur firma është e vogël dhe të"
gjitha detyrat manaxheriale kryhen nga sipërmarrësi, kur biznesi rritet dhe ka në përbërje të tij një numër relativisht të madh
punonjësish, bëhet i domosdoshëm hierarkizimi i strukturës manaxheriale.
10. Pse është i rëndësishëm për një manaxher njohja e mjedisit në të cilin operon biznesi i tij?
Njohja e mjedisit për një menaxher është mjaft i rëndësishëm sepse zhvillimi i aktivitetit të organizatave të biznesit dhe mania e
vendimeve manaxheriale realizohen nën trysninë e vazhdueshme të një diapazoni të gjërë forcash e faktorësh të mjedisit të
jashtëm, të cilët kanë një influence relativisht të madhe në mbijetesën dhe perspektivën e zhvillimit të ardhshëm të tyre.
11. Diskutoni pikëpamjet mbi rolin e mjedisit në shkallën e suksesit të biznesit.
Për rolin e faktorëve të mjedisit mbi shkallën e suksesit të organizatave të biznesit ekzistojnë tri pikëpamje të ndryshme:
a) ROLI DETERMINUES I MJEDISIT - Kjo pikëpamje e ka zanafillën e saj në teorinë darviniste të seleksionit natyral. Studiuesit e
fushës së organizimit industrial, të cilët mbështesin këtë ide, pohojnë se performanca e biznesit varet në mënyrë absolute nga
konkurenca në industri dhe se firmat nuk mund të influencojnë mbi mjedisin.
b) ROLI DETERMINUES I ORGANIZATËS- Kjo pikëpamje mbështetet nga studjuesit e fushës së sociologjisë, ekonomisë dhe të
manaxhimit strategjik, të cilët argumentojnë se organizatat e biznesit jo vetem që i përshtaten mjedisit, por suksesi i tyre varet
nga fakti se sa ato influencojnë mbi të. Organizatat e fuqishme të biznesit, të cilat disponojnë burime të mëdha kanë një
influence më të madhe mbi mjedisin sesa organizatat e vogla.
c) ROLI DETERMINUES I MJEDISIT DHE I ORGANIZATËS- Kjo pikëpamje, e cila mbështetet nga shumica e studjuesve sot pohon se
në suksesin e biznesit ndikojnë së bashku si mjedisi ashtu edhe organizata.
12. Cilët janë faktorët e megamjedisit?
Faktorët më të rëndësishëm të megamjedisit janë pesë:
1) FAKTORËT POLITIKO-LIGJORË
2) FAKTORËT EKONOMIKË
3) FAKTORËT TEKNOLOGJIKË
4) FAKTORËT SOCIALË
5) FAKTORËT NDËRKOMBËTARË.
13. Cilët janë elementët e mikromjedisit?
Elementet kryesorë të mikromjedisit janë: klientët, konkurrentët, furnitorët, fuqia punonjëse, sindikatat, partnerët, rregullatorët.
14. Pse roli i biznesit sot paraqitet me dallime të rëndësishme nga koha e A.Smith-it?
Evolucioni i biznesit në shekullin XX eci me hapa të shpejta. Aktualisht sot ekziston një strukturë industriale krejt e ndryshme
nga ajo e kohës së A.Smith-it. Organizatat e biznesit janë rritur e në të njëjtën kohë është zmadhuar edhe pjesa e tregut që
zotërojnë firmat e veçanta. Me fjalë të tjera, kjo do të thotë që kompanitë e mëdha janë më të mbrojtura në luftën e
konkurrencës. Duke disponuar burime të konsiderueshme, ato janë në gjëndje të përballojnë me sukses dështimet e përkohshme
e kanë fuqi të mjaftueshme për të influencuar mbi mënyrën e shpërndarjes së burimeve. Gjendja e fuqishme financiare i nxit
ato që ti kushtojnë më tepër rëndësi planifikimit strategjik afatgjatë, të pranojnë humbjet afatshkurtra në funksion të fitimeve
për periudhat e ardhshme, të bëjnë shpenzime relativisht të ndjeshme për të ruaitur dhe përmirësuar imazhin e tyre në sytë e
opinionit publik etj.
15. Cka nënkuptojmë me përgjegjesi sociale?
Me përgjegjësi sociale nënkuptojmë obligimet e organizatës së biznesit për të përcaktuar ato politika, për të marrë ato vendime e
për të realizuar ato veprime që janë njëkohësisht nëpërputhje me interesat e saj dhe objektivat e shoqërisë.
16. Cilat janë dallimet kryesore ndërmjet modelit ekonomik dhe socio-ekonomik të përgjegjësive sociale?
Dallimet kryesore ndërmjet modelit ekonomik dhe socio-ekonomik të përgjegjësive sociale janë:
Modeli ekonomik Modeli socioekonotnik
Theksi vihet në : Theksi vihet në :
1-Prodhim 1-Cilësinë e jetës
2-Shfrytëzimin e burimeve natyrore 2-Konservimin e burimeve natyrore
3-Vendime të brendshme, të orientuara nga tregu 3-Vendime të orientuara nga tregu me një fare kontrolli të komunitetit.
4-Bazimin në aspektin ekonomik (fitimin) 4-Balancimin e aspektit ekonomik (fitimit) dhe atij social
5-Interesin e firmës apo të manaxherit 5-Tnteresin e firmës dhe të komunitetit
6-Rolin e vogël të qeverisë 6-Angazhimin aktiv të qeverisë
17. Kush është objekti i përgjegjësive sociale?
Katër janë grupet kryesore ndaj të cilëve biznesi ka përgjegjësi: komuniteti ku ajo vepron dhe shoqëria në tërësi, punonjësit,
klientët dhe aksionerët.
18. Si duhet matur performanca e organizatave të biznesit?
Performanca sociale e firmave duhet matur dukë u bazuar tek njc sërë faktorësh, si reagimi ndaj problemeve që ka mjedisi,
oportuniteti për punë të barabartë për punonjësit, qëndrimi ndaj konsumatorëve (siguria dhe cilësia e produkteve), siguria e
vendit të punës, kontributi i biznesit ndaj kërkesave të komunitetit për donacionet, veprimtaritë filantropike etj.
19. Cilat janë fushat ku duhet të bëhet progresi i përgjegjësisë sociale?

4.  Nëfushën ekonomike. Këtu matja duhet të bëhet për të parë nëse organizata po prodhon ato mallra/shërbime që ka
nevojë komuniteti, nëse krijon vende pune,nëse paguan paga për një jetesë normale si edhe nëse garanton sigurinë në
punë.
 Në fushën e cilësisë së jetës. Synimi në këtë fushë është të tregohet nëse përgjithësisht organizata e biznesit kontribuon
në përmirësimin apo përkeqësimin e cilsisë së jetës së komunitetit ku ajo operon.
 Në fushën e investinteve dhe zgjidhjes së problemeve sociale të komunitetit Eshtë e lidhur me shkallën në të cilën
organizata e biznesit investon burime fmanciare dhe njerëzore për zgjidhjen e problemeve sociale të shoqërisë.
20. Në sa kategori ndahet diapazoni i përgjegjësive sociale?
Diapazoni i përgjegjësisë sociale ndahet në tri kategori të mëdha:
- DETYRIMI SOCIAL - Kompanitë që parapëlqejnë këtë nivel të përgjegjësive sociale, janë të gatshme të plotësojnë të gjitha
ato detyrime që rrjedhin nga legjislacioni dhe normat që ka vendosur shoqëria, por nuk dëshirojnë të bëjnë më tepër se kaq.
- REAGIMI SOCIAL- firmat që mbështetin nj ë qëndrim të tillë jo vetëm që plotësoj në detyrimet minimale ligjore, por janë të
gatshme të plotësojnë edhe kërkesa të caktuara të karakterit social. E thënë ndryshe, ato japin kontribut pozitiv, por të
kufizuara për ngritjen e mirëqënies sociale.
- PËRFSHIRJA NË ÇËSHTJE SOCIALE – firmat të cilat shkojnë më larg sesa thjeshtë plotësimi i detyrimeve të përshkruara më
lart. Karakteristikë e firmave, të cilat mbështesin këtë ide në plani social, është përkrahja e qëndrimeve të opinionit publik,
gadishmëria për ndihmë ndaj çdo grupi, parashikimi i nevojave të ardhshme të shoqërisë dhe ndërmarja e veprimeve për të
plotësuar ato.
21. Ç’ka paraqet etika në fushën e Biznesit?
Etika në fushën e Biznesit paraqet shkencën që studjon të mirën dhe të keqën, të drejtën dhe të gabuarën, të ligjshmën dhe të
paligjshmën në biznes.
22. Cilët janë parimet nga cilët duhen të udhëhiqen menaxherët?
a)Bindjuni ligjit
b)Tregoni të vërtetën
c)Tregoni respektpër njerëzit
d)Përmbajuni rregullit të artë. Rregulli i artë "Bëjuni të tjerëve atë që do të donit që të tjerët tju bënin juve "
e)Mbi të gjitha mos bëni keq
f)Praktikoni pjesëmarrjen, jo paternalizmin
g) Veproni gjithmonë kur keni përgjegjësi dhe mundësi
23. Çështë etika manaxheriale?
Etika manaxheriale përfshin të gjitha standardet e sjelljes apo gjykimi moral që manaxheri duhet të përdorë gjatë drejtimit të
një biznesi.
24. Cilat janë nivelet e gjykimit moral/etik nga të cilat karakterizohet manaxheri në punën e tij?
Sipas A. B. Caroll, manaxheri normalisht karakterizohet nga tre nivele të gjykimit moral apo etik:
1. MANAXHIMI IMORAL - i mungojnë jo vetëm parimet etike, por ai vepron në mënyrë aktive në kundërshtim me sjelljen etike.
2.MANAXHIMI AMORAL - Manaxhimi amoral nuk është as imoral, por as edhe moral, më tepër ai i injoron apo është i
pakujdesshëm kundrejt konsideratave etike,menaxhimi amoral mund të jetë : i qëllimshëm dhe i paqëllimshëm.
3. MANAXHIMI MORAL - Në dallim nga manaxhimi immoral dhe amoral, manaxhimi moral përpiqet të veprojë në përputhje
me parimet etike.
25. Cilët janë faktorët e jashtëm të mjedisit që influencojnë mbi sjelljen etikën/joetike të manaxherit?
a) Mjedisi konkurrues mund të çojë drejt sjelljes joetike, sidomos në ato industri ku konkurrenca është e fortë.
b) Prania e një mjedisi me shanse shumë të vogla të ofruara prej tij, mund të çojnë në sjellje joetike në përpjekjet e kompanive për
një performance të lartë financiare.
c) Kur mjedisi ofron shanse shumë të mëdha, situata të kësaj natyre mund të çojnë në sjellje joetike në ato rasate kur organizatat
përpiqen që të rriten shpejt dhe të përfitojnë nga avantazhet e një situate të favorshme.
d) Varësia ekstreme (shumë e madhe) e një organizate nga një tjetër. Të tilla varësi mund të gjenerojnë presione për rryshfete
dhe privilegje të tjera.
26. Cilët janë faktorët e brendshëm që infuencojnë mbi karakterin e sjelljes së manaxherit?
a) Presioni i madh për një performancë të lartë dhe prodhim të madh mund nxit individë të veçantë të shkurtojnë
procedura të domosdoshme si në linjat zinxhir dhe të ofrojnë produkte jo të sigurta.
b) Pakënaqësia e punonjësve mund të çojë në një sjellje joetike, pasi zemërimi mund të zëvendësojë sjelljen racionale.
c) Delegimi i autoritetit dhe nxitja e inovacionit mund të çojë sjellej joetike per shkak të hapësirës së madhe të veprimit
relativisht të pavamar të punonjësve të veçantë.
27. Cilët janë strategjitë, mekanizmat që i ndihmojnë manaxherët për të krijuar një klimë etike në biznesin e tyre?
Egzistojnë një sërë strategjish apo mekanizmash, të cilët i ndihmojnë manaxherët për të krijuar një klimë etike , ato janë:
a) PËRKUSHTIMIN E MANAXHERËVE TË NIVELIT TË LARTË – këtë mund ta bëjnë nëpërmjet institucionalizimit me një sërë
mekanizmash më drejtë duke dhënë shembull eprorët ndaj vartësve të tyre.
b) KODI I ETIKËS- është një dokument i përgatitur me qëllim që anëtarët e organizatës të udhëhiqen nga parimet e tij kur
ballafaqohen me një dilemë etike.
c) KOMITETI ETIK- është një organizëm, i cili ka për detyrë të ndihmojë në përcaktimin e politikave dhe në zgjidhjen e çështjeve

5. të rëndësishme etike me të cilat ballafaqohen antarët e organizatës gjatë punës së tyre,ajo egziston zakonisht në kompanitë e
mëdha.
d) AUDITIMI ETIKËS- është përpjekje sistematike për të gjykyuar nëse në praktikë veprohet në përputhje me politikën etike të
organizatës, gjithashtu, ky auditim bëhet edhe për të ndihmuar në të kuptuarit e këtyre politikave dhe identifikojnë raste ku
ka shkelje, të cilat kërkojnë veprime rregulluese.
e) KRIJIMI I NJË MJEDISI ETIK PUNE –
 Hapi i parë - Krjjimi, shpërndarja dhe përmirësimi i vazhdueshëm i kodit të etikës është vetëm njeri hap që manaxherët duhet
të ndërmarrin për të krijuar një mjedis etik pune.
 Hapi i dytë - i ndërmarrë nga mjaft kompani të rnëdha aktualisht është përcaktimi i pozicionit te shefit apo të manaxherit
përgjegjës për etikën në organizatë. Detyra e tij është që të garantojë integrimin e etikës dhe vlerave organizative në
vendimet e përditshme në të gjitha nivelet e organizatës.
 Hapi i tretë - Mënyrë tjetër për të promovuar etikën në mjedisin e punës është edhe trajnimi i antarëve të organizatës.
 Hapi i katërt - është detyrë e manxherëve që të krijojnë kushte të tilla pune që u imponojnë njerëve sjellje etike si edhe të
minimizojnë kushtet që lënë hapësirë për sjellje joetike.
 Dy nga praktikat më të zakonshme që stimulojnë sjelljen joetike janë dhënia e shpërblimeve shumë të larta për performance
të mirë si edhe dënimet shumë të rënda për performance të keqe. Gjithmonë ekstremiteti çon në sjellje jo etike, prandaj këto
praktika duhet të eleminohen nga manxherët.
f) LINJAT TELEFONIKE DIREKTE - është një linjë e veçantë telefonike për të bërë të mundur që punonjësit të kapërcejnë zinxhirin
normal të komandës për të raportuar mbi ankesat dhe problemet serioze etike. Kjo linjë zakonisht administrohet nga një
manaxher, i cili ka si detyrë të investigojë dhe të ndihmojë në zgjidhjen e problemeve, të cilat raportohen tek ai me telefon.
28. Cilat do të ishin disa momente bazë që do të na ndihmonin për të bërë gjërat e duhura apo të marrë vendime t'drejta?
• Zgjedhja e një gjëje etike për të bërë është përgjegjësi individuale: Mos thoni që "ajo nuk është puna ime"; Askush tjetër nuk mund
dhe nuk duhet të zgjedhë për ju; Në punë ndiqni të njëjtat parime dhe rregulla që zbaton edhe në shtëpinë tuaj;
• Analizoni çdo situate me përgjegjësi: Identifikoni çështjet etike, krijoni disa opsione dhe vendosni për atë që ju rrit
vetërespektin për atë që bëni; testoni çdo zgjedhje me standardet tuaja të të kuptuarit të gjërave, të drejtësisë, ndershmërisë
dhe të përkujdesit për të tjerët.
• Analizoni sesi veprimet tuaja ndikojnë mbi njerëzit e tjerë: Mendoni se kush janë ata që preken nga vendimi juaj dhe
çndikim ka ai mbi cilësinë e jetës së tyre; gjithashtu, duhet të jeni sensitive ndaj efektit që mund të kenë tek ata me të cilet
ju punoni fjalët dhe veprimet tuaja.
• Ndërmerrni veprime: të mos bëni asgjë nuk është një zgjedhje etike; nuk ka rëndësi sesa etik jeni, ajo vlen atëhere kur ju
e aplikoni atë.
29. Cilët janë pyetjet të cilët paraqiten kur diskutohen transakcione të ndryshme apo gjat marrjes së vendimeve?
 Si mundet që transaksioni që diskutohet të jetë i drejtë per të gjithë ata që janë të angazhuar direkt apo indirekt në të?
 A është i ndershëm veprimi që kryhet?
 A do të kenë pasoja negative manaxherët, stafi apo investitorët nga efektet e këtij veprimi ?
 A është e ligjshme dhe brenda kufijve të politikës së kompanisë ajo që propozohet?
 A dëmtohet (në mënyrë të panevojshme) publiku, klientët, shoqëria nga ky veprim?
 A mund të dëmtohet (në mënyrë të panevojshme) mjedisi, komuniteti apo cilësia e jetës së njerëzve nga ky veprim?
 A jemi të përgatitur të jetojmë me pasojat e këtij veprimi?
30. Çfarë duhet të bëjë një manaxher kur ndeshet me dilema etike gjatë karrierës së tij manaxheriale?
Kur manaxherët ballafaqohen me dilema etike gjatë karrierës së tyre, katër hapa janë të rëndësishme.
 Së pari, të kërkojë gjykimin e ekspertëve dhe mbështetjen nga një rrjet i gjerë njerëzish, të cilët manaxheri i beson;
 Së dyti, nëse është e nevojshme, duhet të ndërmerren disa veprime për të sjellë gjendjen në normalitet ;
 Së treti, ndërmarrjen e veprimeve për të mbrojtur vetveten;
 Së katërti , të kërkuarit aktiv të një pune tjetër
31. Pse është i rëndësishëm për suksesin e një organizate biznesi manaxhimi dhe manaxherët?
Sepse janë pikërisht manaxherët ata që në procesin e punës bashkojnë dhe koordinojnë burimet e rralla për arritjen e
objektivave organizative, që pranojnë riskun e marrin vendime në një mjedis dinamik ku ndërthurren e influencojnë një gamë e
gjerë faktorësh ekonomikë, socialë e teknik.
32. Sipas H.Mintzbergut pse organizata ka nevojë për menaxher?
 për tu siguruar që organizata realizon qëllimin bazë të saj dhe prodhimin efiçent të produkteve dhe shërbimeve, për të
projektuar dhe ruajtur stabilitetin e operacioneve të organizatës,
 për të hartuar strategjinë dhe për të adaptuar organizatën në një mënyrë të kontrolluar kundrejt ndryshimeve të
mjedisit
 për tu siguruar që organizata u shërben qëllimeve të atyre njerëzve që e kontrollojnë atë si dhe
 si një autoritet zyrtar që manaxhon sistemin organizativ.
33. Ç’thekson C.George për menaxhimin?

6. C.S.George në lidhje me manaxhimit, ka theksuar: "Nga një pozitë pothuaj epanjohur në vitin 1900, manaxhimi sot është bërë
një aktivitetet qëndror i epokës dhe ekonomisë sonë, një forcë eëfuqishme dhe novatore në të cilën mbështetet shoqëria jonë
në fushën materiale dhe mireqënie kombetare".
34. Ç’thekson P.Drucker për rëndësinë e menaxhimit?
Ndërsa P.Drucker, për rëndësinë e manaxhimit, pohon se: "Përgjegjësia e manaxhimit në shoqërinë tone është vendimtare jo
vetëm për vetë organizatën, por edhepër qëndrimin publik ndaj manaxhimit, për suksesin dhe statusin e tij, për të ardhmen e
sistemit tone ekonomik e social dhepër mbijetesën e organizatës sinjë institution i pavarur"
35. Ç’ka është manaxhimi sipas Brech-it?
Brech e përcakton manaxhimin si "Një proces social që ka përgjëgjësiper planifikimin dhe rregullimin efektiv dhe ekonomik të
operacioneve të një organizate me qëllim që' të arrihet një objektiv apo një detyrë e dhënë. Një përgjegjësi e tillë përfshin:
a) Vlerësimin e gjendjes"dhe marrjen e vendimeve për përcaktimin e planeve, për përdorimin e të dhëna e për kontrollin e
performancës dhe të nivelit të progresit kundrejt planeve.
b) Udhëheqjen, integrimin, motivimin dhe mbikëqyrjen e personelit të organizatës, i cili kryen operacionet e saj "
36. Sipas P.Drucker cilët janë detyrat kryesore të menaxhimit?
Sipas P.Drucker manaxhimi ka tri detyra kryesore:
a) të realizojë qëllimin dhe misionin specifik te organizatës.
b) ta bëjë punën produktive dhe punëtorin ta arrijë atë.
c) të menaxhojë impaktet dhepergjegjesitë sociale
37. Ç’ka është manaxhimi sipas F.Luthanas dhe R.Hodgettst?
F.Luthanas dhe R.Hodgetts japin një përkufizim më të thjeshtë të manaxhimit: "Manaxhimi është procesi i përcaktimit të
objektivave dhe e koordinimit të përpjekjeve të punonjësve për ti arritur ato"
38. Ç’ka don të thotë të menaxhosh sipas R.Steëart?
Studjuesja e mirënjohur e manaxhimit, R.Steëart, në përpjekjet e saj për të integruar definicionet e ndryshme të manaxhimit
thekson se të manaxhosh do të thotë "... të vendosësh se çfarë të bësh dhe pastaj të vësh njerëzit e tjerë për ti bërë
39. Ç’është manaxhimi sipas studijuesve bashkëkohorë?
Disa studjues dhe autorë bashkohorë, e japin përkufizimin "Manaxhimi është procesi i arritjes së objektivave organizative
duke punuar me dhe nëpërmjet njerëzve dhe burimeve të tjera organizative "
40. Cilët janë karakteristikat e manaxhimit sipas konceptit të sotëm?
Koncepti i sotëm tregon se manaxhimi ka 3 karakteristijka kryesore:
a) Është një proces që përfshin një seri aktivitetesh të vazhdueshme dhe të ndërlidhura,
b) Përqëndrohet në arrritjen e objektivave organizative, dhe
c) Synon arritjen e këtyre objektivave duke punuar me dhe nëpërmjet njerëve e burimeve të tjera të organizatës.
41. Ç’është Administrimi?
Administrimi është pjesë e procesit të manaxhimit që ka të bëjë me projektimin e sistemeve dhe procedurave me qëllim që të arrihen
objektivat e vendosura.
42. Pse themi se manaxhimi është shkencë dhe art?
Sepse gjykimi personal është art ndërsa Nxjerrja e konkluzioneve të drejta duke u bazuar në parime fundamentale duke vu në
jetë teknikat është shkencë.
43. Në sa kategori ndahet manaxhimi i një oeganizate?
Manaxhimi i një organizate mund të ndahet në tri kategori:
a) NIVELI I LARTË I MANAXHIMIT - Manaxheret e këtij niveli kanë përgjegjësi për hartimin e planeve të karakterit afatgjatë,
për marrjen e vendimeve apo formulimin e politikave që ndikojnë mbi të gjitha aspektet e organizatës.
b) NIVELI I MESËM I MANAXHIMIT –Menaxherët e këtij niveli qëndrojnë nën nivelin e lartë ku përcaktohet politika e
përgjithshme e kompanisë, por që janë përgjegjës për hartimin e planeve të detajuara dhe të procedurave për
realizimin e planeve të përgjithshme të projektuara nga manaxherët kryesore.
c) NIVELIT I ULËT (MBIKQYRËS) I MANAXHIMIT- Manaxherët e këtij niveli, ose siç quhen ndryshë manaxherët e nivelit të
parë, përbëjnë bazën e piramidës së manaxhimit, këta persona manaxhojnë punën e punëtorëve, të cilët kryejnë
operacionet'bazë të biznesit.
44. Cilët janë funksionet manaxheriale?
H.Fayol, qysh në vitin 1916 dha defmicionin e mëposhtëm: "Të manaxhosh do të thotë të parashikosh dhe të planifikosh, të
organizosh, të komandosh, të koordinosh dhe të kontrollosh " prej ku dhe nxjerrim funksionet manaxheriale:
a) PLANIFIKIMI
b) ORGANIZIMI
c) UDHËHEQJA
d) KONTROLLI
45. Përshkruaj karakteristikat dhe detyrat kryesore të çdo funksioni?
a) PLANIFIKIMI - Eshtë funksioni bazë i manaxhimit, sepse të gjitha funksionet e tjera zbatojnë vendimet e marra në
momentin e planifikimit. Gjatë procesit të planifikimit përcaktohen objektivat e përgjithshme e specifike si dhe programet,
politikat dhe strategjitë që duhen ndjekur për arritjen e tyre.

7. b) ORGANIZIMI - pasi janë planifikuar aktivitetet e domosdoshme për arritjen e objektivave, hapi i dytë është gjetja e
mënyrës më efektive për realizimin e tyre. Pra, nëpërmjet organizimit manaxherët bëjnë ndarjen e detyrave ndërmjet
grupeve të punonjësve, përcaktimin e manaxherit përgjegjës për çdo grup, të autoritetit dhe të përgjegjësisë për çdo
pozitë etj. Ky funksion i rëndësishëm, zakonisht kryhet nga manaxherët e nivelit të lartë.
c) UDHËHEQJA - Procesi i influencimit tek njerëzit për të realizuar objektivat specifike si edhe njohja e nevojave e motiveve
të punonjësve janë dy nga momentet më të rëndësishme të detyrave manaxheriale. Për të qënë efektiv në punën e tij
manaxheri duhet të kuptojë sjelljen e individit dhe te grupit, të njohë e të aplikojë me efikasitet teknikat e motivimit dhe
stilet e lidershipit. Manaxheret e nivelit të mesëm dhe të nivelit mbikqyrës përfshihen më shumë në procesin e udhëheqjes/
motivimit sesa manaxherët e nivelit të lartë.
d) KONTROLLI - Gjatë funksionit të kontrollit manaxherët në mënyrë sistematike bëjnë krahasimin e performances së
organizatës me objektivat e planifikuara, dhe në qoftëse konstatohen devijime, ndërmerren veprimet e duhura
korrektuese, të cilat mund të kërkojnë aranxhim të planeve, riorganizime të tjera, kualifikim të stafit apo zëvëndësime të
pjesshme të tij, përmirësim të cilësisë së lëndës së pare e materialeve etj. Kontrolli është funksioni i çdo manaxheri, që nga
presidenti deri tek manaxheri më i fundit.
46. Spjegoni anët e përbashkëta dhe dallimet ndërmjet manaxhimit në sektorin publik dhe privat.
Ndërmjet manaxhimit në sektorin publik dhe në sektorin privat ekzistojnë një sërë dallimesh :
• Qëllimet legjislative
• Mungesa e konkurrencës
• Sisteme të dobëta stimulimi
• Infleksibiliteti organizativ
• Kërkesa për një trajtim uniform dhe përgjegjësia para opinioni publik
• Janë më të ekspozuara para organeve të medias për aktivitetet e tyre.
• Shkalla përgjithësisht e lartë e angazhimit dhe e pjesëmarrjes së sindikatave në vendim-marrje.
47. Cilët janë rolet e menaxherit?
H.Mintzberg thekson se manaxherët kryejnë dhjetë role, të cilat ai i klasifikoi në tri grupe të mëdha:
I. ROLET NDËRPERSONALE
a) Figurë qëndrore
b) Lider
c) Ndërlidhës
II. ROLET INFORMUESE
a) Monitor
b) Shpërndarës
c) Zëdhënës
III. ROLET VENDIMORE
a) Sipërmarrësit
b) Trajtues i konflikteve
c) Alokator i burimeve
d) Negociator
48. Cilat janë rolet kryesore të manaxherit në bizneset e mëdha të krahasuara me bizneset e vogla?
Rolet kryesore të manaxherit në bizneset e mëdha janë; Roli i alokatorit-i lartë, roli i Ndërlidhësit, Vrojtuesit, Trajtuesit të
konflikteve - i mesmëm dhe roli i sipërmarrësit - i ulët.
Rolet kryesore të manaxherit në bizneset e vogla janë: roli i zëdhënësit - i lartë, roli i sipërmarrësit, figurës qëndrore dhe liderit - i
mesëm dhe roli i shpërndarësit - i ulët.
49. Si klasifikohen aftësitë manaxheriale?
Aftësitë manaxheriale klasifikohen në tri katëgori:
a) aftësi TEKNIKE – të njohë teknikën e prodhimit, këto lloj aftësish janë më të rëndësishme për nivelin e ulët.
b) aftësi NDËRPERSONALE (apo humane)- të njohë, të dijë dhe të motivojë e të udhëhgeqë njerzit, këto lloj aftësish janë
më të rëndësishme për nivelin e ulët dhe të mesëm të manaxhimit
c) aftësi KONCEPTUALE – të njohë marrdhëniet midis forcave të ndryshme e të njohë mënyrën e ndërveprimit të
faktorëve që ndikojnë mbi organizatën e rëndësishme për strategjinë, këto lloj aftësish janë më të rëndësishme për
nivelin e lartë të manaxhimit.
d) aftësi DIAGNOSTIKE – për ti identifikuar dhe kuptuar situatat, këto lloj aftësish janë më të rëndësishme për nivelin e
lartë të manaxhimit.
50. Në sa grupe klasifikohen aktivitetet kryesore që i ndërmerr një menaxher?
I. Aktivitete të lidhuar me detyrën - përpjekjet e manaxhimit me qëllim që të realizojë detyrat manaxheriale në
organizatë.
 planiflkimin afatshkurtër,
 qartësimin e objektivave dhe
 monitorimin e operacioneve dhe të performancës.
II. Aktivitete të lidhuar me njerëzit - përpjekjet e manaxhimit per të manaxhuar me njerëzit:

8.  mbështetja dhe nxitja e vartësve,
 vlerësimi i përpjekjeve dhe arritjeve të tyre,
 zhvillimi i aftësive dhe i konfidencës tek antarët e organizatës,
 konsultimi gjatë procesit të vendim-marrjes dhe
 dhënja e kompetencave për zgjidhjene problemeve të ndryshme.
III. Aktivitete që lidhen me ndryshimin - përpjekjet e manaxhimit per modifikimin e komponenetëve organizativë.
 monitorimi i mjedisit të jashtëm të organizatës,
 propozimi i strategjive dhe i vizionit të ri,
 stimulimi i mendimit novator si dhe
 marrja e riskut për realizimin e ndryshimit
51. Ç’është EFIÇENCA?
EFIÇENCË do të thotë arritje e rezultateve cilësisht të larta, me përdorim minimal të burimeve e ne kohën më të vogël të
mundshme, Efiçenca pra, nënkupton që të veprosh në një mënyre të tillë, që te mos keqpërdorësh burimet.
52. Ç’është EFEKTIVITETI?
EFEKTIVITETI është aftësia për të zgjedhur objektivat e përshtatshme dhe mjetet e duhura për arritjen e tyre, efektivitet do të
thotë të bësh gjërat që duhen në mënyrën e duhur dhe në kohën e duhur.
53. Ç’është PRODUKTIVITETI?
PRODUKTIVITETI paraqet marrëdhënien në mes sasisë dhe cilësisë së produkteve ose shërbimeve të prodhuara dhe
madhësisë së burimeve te përdorura për realizimin e tyre.
54. Cilat janë karakteristikat e manaxherit në mileniumin e ri?
Karakteristikat e manaxherit në mileniumin e ri janë se ata janë ndihmues dhe suportiv. Koncepti i "piramidës së përmbysur" e
pasyron shumë mirë ndryshimin e natyrës së punës manaxheriale në organizatë:
 KLIENTËT= mbret i biznesit
 Shërbejnë
 Puntorët
 Mbështesin,
 LIDERËT e ekipit dhe manaxherët
 Mbështesin
 MANAXHERËT e nivelit të lartë
55. Cilat janë 8 karakteristikat bazë të kompanive sipas Ëatermanit?
T. Peters dhe R. Ëaterman studjuan 43 kompani të cilat ishin mjaft produktive dhe kompetitive ne tregun botëror dhe ata
konkluduan se këto kompani kishin të përbashkët 8 karakteristika bazë:
1. Ishin të prirura ndaj veprimit
2. Njihnin nevojat e klientëve të tyre
3. Nxisnin sipërmarrjen dhe autonominë e manaxherëve
4. Rritnin produktivitetin duke i kushtuar vëmendje të veçantë nevojave të stafit të tyre.
5. Inkurajoheshin (nxiteshin) nga filozofia e udhëheqësve të organizatës së tyre.
6. Përqëndroheshin në atë biznes që njihnin më mirë
7. Kishin një strukturë organizative me numur optimal njerëzish e nivelesh.
8. Ishin të organizuara në mënyrë të centralizuar apo të decentralizuar në përputhje me atë çka ishte më e përshtatshme për to
56. Cilët shkolla të manaxhimit u krijuan?
Shkollat e manaxhimit:
 shkolla KLASIKE
 shkolla e SJELLJES
 shkolla KUANTITATIVE (sasiore)
 më vonë TEORITË MODERNE TË MENAXHIMIT
57. Cilat janë karakteristikat dalluese të shkollës klasike dhe i rrymave të saj?
SHKOLLA KLASIKE u shfaq që në fillim të shekullit XX duke u përqëndruar në dy drejtime kryesore:
a) Manaxhimin shkencor - i cili ka si objekt të tij punën e individit dhe
b) Manaxhimin administrativ - i cili përqëndrohet mbi organizatën si një e tërë.
58. Manaxhimi shkencor?
F.Ë.Taylor (1856-1915). Konsiderohet si themeluesi i manaxhimit shkencor per shkak të kontributit të veçantë që ai dha
në zhvillimin e kësaj rryme; përfaqësues tjerë janë: H.Gantt (1861-1919) bashkëkohës dhe bashkëpunëtor i Taylori , F.Gilbreth
(1868-1924) dhe bashkëshortja e tij L. Gilbreth (1878-1972), të cilët kontribuan në studimin e kohës dhe lëvizjeve të punës

9. 59. Cilat janë parimet e F.Ë. Taylor?
1) Studimi në mënyrë shkencore i çdo elementi të punës, gjë që duhej të zëvëndësonte metodën empirike.
2) Përzgjedhja shkencore dhe pastaj trainimi, mësimi dhe zhvillimi i punëtorit. Në të kaluarën punëtorët e zgjidhnin vetë
punën e tyre dhe kualifikoheshin po vetë sipas mundësive që ata kishin.
3) Kooperimi i ngushtë me punëtorët për tu siguruar se e gjithë puna kryhej në përputhje me parimet shkencore.
4) Puna shpërndahej pothuajse në mënyrë të barabartë midis manaxherëve dhe punëtorëve.
60. Manaxhimi Administrativ?
Manaxhimi Administrativ e spostoi vëmëndjen e tij tek disa probleme më të gjëra, në çështjen se si duhet të strukturohen
organizatat. Përfaqësues kryesorë janë: H.Fayol dhe M.Veber, Ch.Barnard dhe M.P.FoIIet
61. Në sa grupe i klasifikoi aktivitetet e organizatës H.Fayol?
Fayol-i i klasifikoi gjithë aktivitetet e organizatave të biznesit në 6 grupe funksionale:
1. TEKNIKE (prodhimi, përpunimi)
2. KOMERCIALE (blerja, shitja, shkëimimi)
3. FINANCIARE (gjetja dhe përdorimi sa më i mirë i kapitalit)
4. TË SIGURIMIT (mbrojtja e pronës dhe e individit)
5. KONTABILISTE (bilanci, inventarizimi, kosto, statistikat).
6. MANAXHERIALE
62. Cilat janë 14 parimet e H.Fayol?
1. Ndarja e punës - Specializing 8. Centralizimi
2. Autoriteti dhe përgjegjësia 9. Zinxhiri skatar
3. Disiplina 10. Rregulli
4. Uniteti i komandës 11. Barazia
5. Uniteti i drejtimit 12. Stabiliteli i persanelit
6. Vartësia e interesit individual ndaj interesit të 13. Iniciativa
përgjithshëm 14. "Esprit de corps "- Uniteti 'dhe Harmonia
7. Shpërblimi
63. Cilat ishin kushtet që çuan në lindjen e shkollë sasiore?
Përdorimi i metodave sasiore, për zgjidhjen e problemeve të ndryshme ka ekzistuar shumë kohë përpara zhvillimit të
shkollës së manaxhimit shkencor, por ishte F.Taylor i cili i përdori ato nisur nga një këndvështrim shkencor i manaxhimit.
Gjatë Luftës së II Botërore, vëndet perëndimore si SHBA dhe Britania e Madhe u ballafaquan me shumë probleme
komplekse në fushën ushtarake, të cilat nuk mimd të zgjidheshin më me metodat e mëparshme. Këto nevoja nxitën daljen
e shumë teknikave sasiore dhe lindjen e shkollës kuantitative. Idetë dhe teoritë e përpunuara nga kjo shkollë, pas luftës u
aplikuan në fushën e biznesit, në procesin e planiflkimit, të marrjes së vendimeve dhe të kontrollit.
64. Në sa degë ndahet shkolla sasiore?
Kjo shkollë ndahet në tre degëzime kryesore:
a) Shkenca e manaxhimit;
b) Manaxhimi i operacioneve
c) Sistemet e informacionit te manaxhimit (MIS)
65. Cilët janë teoritë modern të manaxhimit?
• teoria e SISTEMEVE
• teoria e SITUACIONEVE
66. Jepni në mënyrë të përmbledhur karaktersitikat e teorisë së sistemeve?
Ch.Barnard cilësohet si ideatori i konceptit të sistemeve të manaxhimit. Sistemet klasifikohen në të hapura dhe të mbyllura.
 Sistemet e mbyllura - janë ato sisteme që nuk veprojnë me mjedisin e jashtëm porjanë vetërregullues.
 Sisteme të hapura - janë ato sisteme që bashkëveprojnë me mjedisin, tek i cili mbështeten për të marrë inputet dhe për
shpërndarjen e outputeve
67. Ç’ka paraqet Sistemi?
SISTEMI është një tërësi elementesh në lidhje dhe vartësi reciproke që veprojnë si një e tërë për arritjen e një qëllimi të
përbashkët Me anën e teorisë së sistemeve bëhet i mundur studimi i elementeve thelbësore të organizatës në kushtet e
ndërveprimit me njëri-tjetrin dhe me mjedisin e jashtëm.
68. Ç’janë inputet dhe outputet e një organizate?
Inputet e një organizate janë: burimet njerëzore, fizike, financiare dhe informative, ndërsa
outputet përgjithësisht janë produktet dhe shërbimet e ndryshme.
69. Ç’ka paraqet Feedback-u?
FEEDBACK-u ka të bëjë me kalimin e informacionit nga një pikë e sistemit në një pikë tjetër të mëparshme me qëllim që të
modifikohet sjellja e ardhshme e tij.
70. Si mund të kategorizohen sistemet sipas shkallës së sjelljes së tyre?
Në varësi të shkallës së parashikimit të sjelljes se tyre, sistemet, mund të kategorizohen në:
 Sisteme DETERMINISTE, ku sjellja e tyre mund të përcaktohet plotësisht në çdo moment të dhënë kohe.
 Sisteme STOKASTIKE ose PROBABILISTE, ku sjellja e tyre mund të përcaktohet vetëm në mënyrë probabilitare.

10. 71. Cili është thelbi i teorisë situacionale?
Teoria SITUACIONALE thekson se nuk ka një "best ëay" manaxhimi që të i përshtatet çdo situate, sepse kompleksiteti i
sistemeve sociale (organizatat) dhe i sjelljes njerëzore e bëjnë çdo situate që të jetë disi e veçantë nga situatat e tjera.
72. Cilët janë kontribuesit kryesor të shkollave të manaxhimit?
 F.Ë.Taylor (1856-1915). Konsiderohet si themeluesi i manaxhimit shkencor
 H.Gantt (1861-1919) bashkëkohës dhe bashkëpunëtor i Taylor-it
 F.Gilbreth (1868-1924) -bashkëshortja e tij L. Gilbreth (1878-1972),të cilët kontribuan në studimin e kohës dhe lëvizjeve të
punës.
 H.Fayol (1841-1925) është padyshim përfaqësuesi kryesor i manaxhimit administrativ
 M.Ëeber (1864-1920). Ëeber-i , një sociolog, i cili zhvilloi një teori të re, teorinë e burokracisë
 Ch.Barnard (1886-1961) dhe M.P.FoIIet (1868-1933)studjues që kanë kontribuar në zhvillimin e manaxhimit
administrative
 L.Gilbreth, e cila u përpoq të aplikonte konceptet psikologjike në praktikën e manaxhimit shkencor
 E.Mayo (1880-1949), i cili është përfaqësus i shkollës së sjelljes
 Masloë me teorinë e tij të hierarkisë së nevojave njerëzore,
 D. McGregory me teorinë X dhe Y mbi natyrën e punonjësve,
 R. Likert me teorinë e tij të lidershipit,
 F .Hertzberg me teorinë e tij të motivimit
 Ch.Barnard cilësohet si ideatori i konceptit të sistemeve të manaxhimit
73. A ka rëndësi praktike njohja e koncepteve bazë të shkollave dhe teorive moderne të manaxhimit?
74. Jepni një shembull praktik nga aplikimi i teorisë situacionale në zgjdhjen e problemeve të biznesit.
75. Si përkufizohet komunikimi?
Komunikimi si term, ka prejardhje nga fjala latine "communis" që do të thotë "e përbashkët", ndërsa të parët që e studjuan
proçesin e komunikimit në mënyrë sistematike ishin grekët e lashtë.
Komunikimin mund ta përkufizojmë si mënyrën me ndihmën e së cilës njerëzit shkëmbejnë informacionin midis tyre në
lidhje me operacionet që realizohen në organizatë. Ai është shkëmbimi i ideve, fakteve dhe mendimeve ndërmjet dy a me
shumë individëve me anën e përdorimit të gërmave, fjalëve dhe simboleve.
76. Pse është i rëndësishëm për organizatën e biznesit Komunikimi?
Komunikimi është esencial dhe i rëndësishëm:
 Së pari, për përcaktimin e synimeve dhe per transmetimin e tyre nëpër pika të ndryshme të organizatës.
 Së dyti, për hartimin e planeve për arritjen e synimeve.
 Së treti, për organizimin e burimeve njerëzore dhe të të gjitha burimeve të tjera në mënyrë më efiçente dhe më efektive.
 Së katërti, për udhëheqjen dhe motivimin e njërëzve si edhe për krijimin e një klime të përshtatshme me qëllim që ata
të japin kontributin e tyre maksimal.
 Së pesti, për të ndihmuar që njerëzit ta kuptojnë më mirë proçesin e marrjes së vendimeve.
 Së gjashti, për kontrollin e performances.
77. Cilët janë elementët e procesit të komunikimit? Spjegoni shkurtimisht secilin pre tyre?
Elementet kryesore të procesit të komunikimit janë:
1) DËRGUESI - është inicuesi i mesazhit. Ideja apo mendimi. i cili i lind dërguesit është produkt i vepruesve apo ngacmuesve
të tillë si një mbledhje, një intervistë, një raport, një pyetje etj. Ky stimulim i jashtëm bën që dërguesit ti lindi një dëshirë
apo nevojë për të komunikuar ose për të arritur një arsyetim (kuptim) të përbashkët me një individ apo grup tjetër.
Dërguesit në organizatë mund të jenë manaxherët e tjerë, punonjësit e tjerë, departamentet apo vetë organizata.
2) KODIMI - Përpara se mesazhi të dërgohet, duhet që dërguesi i tij të bejë kodimin, pra proçesin e "përkthimit" të idesë
në një tërësi simbolesh, fjalësh e gërmash. Forma kryesore e kojdimit është gjuha. Për shembull, informacioni kontabël,
raporti i shitjeve apo të dhëna të tjera përkthehen në gjuhën e kompjuterit.
3) Si rezultat i proçesit te kodimit, mesazhi konsiston në simbolet verbale (me gojë apo me shkrim) ose jo verbale të
zgjedhura per të transmetuar idenë, mendimin tek marrësi.
4) BARTËSI I MESAZHIT - Forma konkrete e mesazhit të dalë dërgohet varet në një masë të madhe nga lloji i bartësit që do
të përdoret për transrfietimin e tij. Organizatat u japin informacion anëtarëve të tyre në një sërë mënyrash, si per shembull
me komunikim gojor me ose pa pranin e telefonit, me anën e taksimeve në grup, me anën e memorandumeve, raporteve,
etj.
5) DEKODIMI - Që proçesi i komunikimit të kompletohet, mesazhi duhet të dekodohet nga marrësi i tij, pra të kryhet proçesi
i përkthimit të përmbajtjes së mesazhit. Dekodimi është një term teknik për proçesin e të menduarit te marrësi, pra ai
përfshin edhe interpretimin. Kur një sistem komunikimi është efektiv, dërguesi dhe marrësi arrijnë një kuptim të
përbashkët të mesazhit.
6) MARRËSI -Per realizimin e proçesit të komunikimit, krahas dërguesit është e domosdoshme ekzistenca edhe e marrësit
të mesazhit, pra e personit apo e grupit të personave me të cilët shkëmbehet mesazhi.
7) "ZHURMA" - është çdo faktor, i cili nëqoftëse është i pranishëm shtrembëron përmbajtjen e informacionit që përmban
mesazhi. Zhurma, duke vepruar mbi secilën nga pjesët e proçesit komunikues (dërguesin, transmetimin dhe marrësin),
mund të paraqitet në forma të ndryshme, si per shembull:

11.  Zhurma nga mjedisi rrethues pengon për formulimin e qartë të mendimit ose të idesë.
 Kodimi mund të jetë i vështirë për shkak të përdorimit të simboleve të paqarta.
 Transmetimi mund të ndërpritet pa shkak, si per shembull, linja telefonike është me difekt.
 Dekodimi mund të bëhet i pasaktë per shkak të interpretimit të gabuar të simboleve të veçanta.
8) FEEDBACK-u - është përgjigja e marrësit per mesazhin që i është dërguar atij. Feedback-u ka rëndësi të veçantë, sepse
nëpërmjet tij dërguesi merr informacion mbi shkallën e suksesit të proçesit komunikues. Pa feedback është e vështirë
që të gjykohet mbi efektivitetin e proçesit të komunikimit.
78. Si realizohet proçesi i komunikimit?
Funksionimi i këtij modeli është i tillë: një individ. apo një grup - dërguesi, ka një mendim ose ide, të cilën dëshiron ta
transmetojë tek një individ apo grup tjetër, i cill është - marrësi. Për transmetimin e saj, ideja duhet të përkthehet në një formë të
kuptueshme (kodimi), nga ana e marrësit. Mesazhi, i cili mund të transmetohet me gojë apo me shkrim, (bartësi) merret nga
marrësi që e dekodon atë për t i nxjerrë kuptimin real. Me anën e veprimeve të caktuara (për shembull, përkulja e kokës,
shprehja e fytyrës, ose veprime të tjera), marrësi i tregon dërguesit që e ka marrë mesazhin (feedback). Ky mesazh mund të
vijë i ndryshuar apo i copëzuar për shkak të ndërhyrjes së zhurmës në çdonjërin prej elementëve të proçesit komunikues.
79. Spjegoni llojet e komunikimit në organizatë dhe bëni dallimin ndërmjet tyre?
Komunikimi në organizatë mund të jetë:
• Komunikimi nga LART-POSHTË - Është njëri aspekt i komunikimit vertikal, i cili realizohet kur informacioni transmetohet
nga nivelet më të larta drejt niveleve më tc ulta të organizatës.
• Komunikimi nga POSHT-LART - poshtë është lëvizja e fluksit të ideve, opinioneve, ankesave apo e llojeve të tjera të
informacionit nga vartësit tek eprorët e tyre.
• Komunikimi HORIZONTAL - si fluks i informacionit ndërrnjet njerëzve të cilat ndodhen në të njëjtin nivel hierarkik në
organizatë, është mjaft i rëndësishëm jo vetëm për manaxherët por edhe përpunonjësit e tjerë.
• Komunikimi DIAGONAL - është koncepti më pak i përdorshëm në organizatë, ai është i rëndësishëm e përdoret në ato
situata kur nuk mund të përdoren me efektivitet kanalet e tjera të komunikimit.
80. Çështë komunikimi informal? Pse është i rëndësishëm ai dhe në çmënyrë realizohet?
K. Davis, i cili analizoi llojet e komunikimit informal arriti në këto konkluzione:
 sëpari, komunikimi informal (pjergulla) e shpërndan shpejt informacionin,
 së dyti është selektiv në atë çka transmeton, së treti plotëson boshlleqet e lëna nga kanalet zyrtare të komunikimit dhe
 së fundi është i përqëndruar (kufizuar) në vendin e punës. Në përgjithësi saktësia e informacionit të transmetuar në këtë
mënyrë arrin 50-90%.
Transmetimi informal i informacionit bëhet sipas 4 modeleve:
 zinxhiri i vetëm- informacioni kalon në mënyrë të njëpasnjëshme nga personi A tek B e kështu me rradhë.
 zinxhiri i thashthemeve -Me zinxhirin e thashethemeve, personi A përpiqet që të komunikojë me personat e tjerë
zakonisht per probleme personale.
 zinxhiri probabliteteve- personi A përpiqet të transmetojë informacion duke e zgjedhur personat F dhe D rastësisht.
 zinxhiri në formën e viles së rrushit- personi A seleksionon tre individë C, D, F për të përcjellë informacion.
81. Si realizohet komunikimi brenda grupit?
Komunikimi brenda grupit realizohet në 5 forma:
• Komunikimi në formë Zinxhiri
• Komunikimi në formë e kryqëzuar
• Komunikimi në formë Y
• Komunikimi në formë cirkuiti
• Komunikimi në formë ylli
82. Cilat janë pengesat kryesore në komunikim?
Pengesat kryesore në komunikimin janë:
 MUNGESA E PLANIFIKIMIT - Ndodh shpesh që njerëzit bisedojnë apo i shkruajnë njëri tjetrit pa menduar, planifikuar
apo specifikuar qëllimin e mesazhit. Por në praktikë rrallë ndodh që të ekzistojë një komunikim i mirë pa patur në konsideratë
çështjet e mësipërme e duke ja lënë çdo gjë në dorë rastësisë.
 PROBLEMET SEMANTIKE - Komunikimi është transmetimi i informacionit nëpërmjet përdorimit të simboleve. Në
përgjithësi simbolet më të përdorshme për transmetimin e mesazhit janë fjalët. Problemet që shkaktohen kur njerëzit, për
të cilët adresohet mesazhi nuk e kuptojnë përmbajtjen e fjalëve apo të programeve, quhen probleme semantike.
 NDRYSHIMI NË PËRCEPTIM - diferenca në interpretim shkaktohet nga ajo që quhet perceptimi selektiv, sipas të cilit çdo
person përzgjedh atë informacion që i duket më i rëndësishëm. Njerëzit, ne përgjithësi. kur marrin një mesazh zgjedhin prej
tij atë pjesë që ata besojnë ose mendojnë që eshtë më me interes apo me i përshtatshëm.
 FILTRIMI I INFORMACIONIT - Filtrimi nënkupton "manipulimin" e informacionit me qëllim që të eliminojnë atë pjesë të
tij që është diskredituese apo që nuk është në favor të dërguesit të informacionit.

12.  SHKALLA E TË DËGJUARIT - Sipas studimeve të kryera një manaxher duhet të harxhojë rreth 50% të kohës duke dëgjuar.
 MUNGESA E KREDIBILITETIT - Një mesazh ka një shkallë të lartë besueshmërie kur marrësi i mesazhit e vlerëson
dërguesin e tij si një ekspert për çështjet që i informon apo kur ai është një person me kredibilitet. Shkalla e kredibilitetit
varet shumë edhe nga eksperienca e kaluar.
 INFORMACIONI I TEPËRT - shpesh manaxherët superngarkohen me një informacion relativisht të madh. Duke mos qenë në
gjendje ta përdorin të gjithë atë informacion, manaxherët e seleksionojnë atë, gjë që do të thotë që një pjesë e mirë e
mesazheve nuk dekodohen asnjëherë.
83. Si mund të përmirësohet komunikimi në organzatë?
Ekzistojnë një sërë aspektesh të cilat kanë një influence të ndjeshme për pwrmirwsimin e komunikimit nw organizatw:
1. Auditimi i komunikimit - është një mënyrë efikase për të kontrolluar politikat e komunikimit, proçedurat. rrjetin dhe tërë
aktivitetet e tij. Me anën e auditimit përcaktohet se në çmasë komunikimi ka ndikuar në shkallën e arritjes së objektivave
organizative.
2. Përdorimi i një gjuhe të thjeshtë - gjuha e ndërlikuar renditet si një ndër problemet më serioze të komunikimit efektiv.
3. Sidoqoftë, theksojmë se manaxherët duhet të kenë parasysh gjithmonë se kur transmetohen mesazhe, të cilat nuk
kuptohen nga marrësit, atëherë nuk ka komunikim.
4. Zgjidhja e bartësit të mesazhit - nëse mesazhi do të jepet ballë për ballë, me gojë (në telefon, radio, sisteme
interkomunikimi ) apo me shkrim (letra, libra, manuale, periodike, gazeta, reklama, paraqitjeve grafike etj). Pra, moment
mjaft i rëndësishëm, është edhe mënyra se si bëhet ky transmetim mesazhi.
5. Përdorimi i feedback-ut - Feedbacku është një element i rëndësishëm për arritjen e komunikimit efektiv. Kemi pohuar se
gjatë komunikimit ballor manaxherët mund ta sigurojnë feedbackun në mënyrë të drejtpërdrejtë.
6. Kodimi dhe dekodimi - Kodimi dhe dekodimi duhet të bëhet me simbole të cilat janë të njohura si nga dërguesi ashtu
edhe marrësi i mesazhit. Pra, manaxheri e sidomos stafi i specialistëve duhet të evitojnë përdorimin e fjalorit të ngushtë
e të karakterit teknik.
84. Si përkufizohet koordinimi në kuadrin në kuadrin e një organizate biznesi?
Koordinimi është një process, me anën e të cilit sinkronizohen përpjekjet e një grupi, me qëllim që të arrihet objektivi i
dëshiruar.
85. Cilat janë arsyet kryesore të pranisë së pengesave në koordinim?
Shkaqet e konflikteve të interesave, të cilat shkaktojnë probleme në koordinim janë:
 Interesat e organizatës përkundër interesave sektoriale
 Konfliktet midis departamenteve
 Konkurenca për shërbimet-burimet e rralla
 Vështirësitë në komunikim
86. Spjegoni rrugët kryesore të reduktimit/eleminimit të pengesave në koordinim.
Për të reduktuar apo eliminuar problemet që dalin në komunikim, puna e manaxherëve duhet të përqendrohet në drejtimet e
mëposhtme :
 Zinxhiri i komandës - Kjo është metoda kryesore që përdoret për të koordinuar aktivitetet e individëve apo grupeve. Çdo
manaxher që ka vartës, të cilët janë të angazhuar në aktivitete të ndërlidhura duhet të përpiqet dhe të sigurojë që puna
është koordinuar.
 Grupimi i mirë i aktiviteteve - Mënyra, në të cilën aktivitetet janë grupuar ndikon në reduktimin ose shtimin e problemeve
të koordinimit. Grupimi i mirë i tyre bën më të lehtë arritjen e koordinimit efektiv. Për fat të keq, ka edhe kritere të
grupimit të aktiviteteve, të cilët mund të konsiderohen më të rëndësishëm, sesa ato që lehtësojnë koordinimin.
lehtësuar ato.
 Komitetet - megjithëse janë të dobishme dhe nganjëherë mjet i pazëvendësueshëm i koordinimit, me to mund të abuzohet
lehtë. Ato mund të ngrihen pa qenë të nevojshëm apo mund të vazhdojnë të bëjnë mbledhje edhe pasi nuk është më e
domosdoshme.
 Diskutimet informale - Një pjesë e konsiderueshme e koordinimit realizohet gjatë diskutimeve informale, shpesh midis
manaxherëve të të njëjtit nivel, por në departamente të ndryshme.
 Projektet - Krijimi i grupeve të veçanta është një metodë që po përdoret për të koordinuar punën për një projekt të ri dhe
stafi i përfshirë është nga departamente të ndryshme.
 Koordinatori i veçantë - Disa kompani të mëdha nganjëherë e mendojnë si të domosdoshëm krijimin e posteve të reja
me përgjegjësi koordinimin e aspekteve të ndryshme të biznesit.
 Konferencat - Janë një formë tjetër e vendimeve të marra në grup. Këto ndihmojnë diskutimin e lire dhe një komunikim i
tillë është një faktor i mirë për një koordinim efektiv.
VINI RE!!!

13. Nëse nuk bjen asnjë nga këto pyetje dhe bini nga provimi
- NE NUK MARRIM PËRGJEGJËSI -
Por mos harroni ... KA AFATE TJERA...!!!
Nga Stafi Punues