2. ร้อยกรอง
กลอนสุภาพ กาพย์ฉบัง
กลอนสักวา กาพย์สุรางคนางค์
กาพย์ยานี โคลงสี่สุภาพ

3. • บทร้อยกรองเหมือนมาลัยดอกไม้ เป็นมาลัยคาที่นาคา
ภาษาไทยซึ่งได้เลือกสรรแล้วมาเรียบเรียงให้เป็นประโยคคล้อง
จอง มีความไพเราะ
งดงามด้วยศิลปะของภาษาที่เรียกว่า
ความสุนทรีย์
และเป็นที่ชื่นชอบประทับใจของผู้อ่าน ที่เรียกว่า
เข้าถึงอารมณ์

4. การนาคาภาษาไทยมาเรียงร้อยให้เป็นระเบียบ มีศิลปะ
และมีความงดงามของภาษา เรียกว่า
“ ร้อย ”
ส่วนการกลั่นกรองเลือกสรรคาที่มีความไพเราะเหมาะสม
นามาผูกร้อยเป็นประโยคคา เรียกว่า
“ กรอง”

5. ความหมายตามพจนานุกรม
“ ถ้อยคาที่เรียบเรียงให้เป็นระเบียบ
ตามบทบัญญัติแห่งฉันทลักษณ์ ”
กลับหน้าหลัก

6. กลอน
พจนานุกรมให้ความหมายไว้ว่า
“ เป็นคานาม แปลว่า ไม้ หรือเหล็กขัดประตู
หน้าต่าง, ดาน , ไม้แปสาหรับมุงหลังคา และ
ลักษณะคาประพันธ์ที่นิยมสัมผัส ”
ต่อไป

7. กลอน
• เป็นคาประพันธ์ที่นิยมสัมผัส หมายถึง การเรียงร้อยคา
ให้เป็นไปตามกฎเกณฑ์ฉันทลักษณ์และลักษณะบท
กลอนประเภทนั้น ๆ คาแปลกปลอมที่ไม่ถูกต้องตาม
กฎเกณฑ์ฉันทลักษณ์ หรือคาเกินจานวนจะนาเข้ามา
เรียงร้อยรวมอยู่ในวรรคกลอนไม่ได้
ต่อไป

8. กลอนแปด
• ได้ชื่อว่าเป็นกลอนแม่แบบ และเป็นพื้นฐานของการเขียน
บทร้อยกรอง
• เป็นกลอนที่ไพเราะ อ่านเข้าใจง่าย ไม่สลับซับซ้อน
สมบูรณ์ด้วยรูปแบบฉันทลักษณ์ ทั้งเสียง สัมผัส และ
จานวนคา
• เป็นคาประพันธ์ที่มีผู้นิยมเขียนและนิยมอ่านกันมากที่สุด
ต่อไป

9. โครงสร้างกลอนแปด
• กลอนแปดคือ กระบวนคาหรือประโยคคาที่เกิดจากการนาคา
ภาษาไทยที่ได้เลือกสรรแล้ว จานวนแปดคา หรือแปดพยางค์ นามาร้อย
รวมเข้าด้วยกัน คาทั้งแปดคา หรือแปดพยางค์ ที่นามาร้อยรวมกัน
เรียกว่า ๑ วรรคกลอน ดังตัวอย่าง
กลอน แปด มี แปด คา ตาม กา หนด
ไม่ ล่วง กฎ เขียน กลอน อัก ษร ศรี
ต่อไป

10. กฎเกณฑ์นี้ไม่ตายตัวเสมอไป
• ถ้าจาเป็นจริง ๆ ก็อนุโลมให้ใช้วรรคละ ๙ คา หรือ ๙ พยางค์ได้ ดัง
ตัวอย่าง
กลอน แปด ดี มี แปด คา ตาม กา หนด
ไม่ ล่วง กฎ การ เขียน กลอน อัก ษร ศรี
ต่อไป

11. ดังนันจึงต้องจาให้ดีวา
้ ่
หนึ่งวรรคมีแปดคาตามกาหนด
ไม่ล่วงกฎนักกลอนอักษรศรี
หากขัดสนจนถ้อยร้อยวจี
ไม่พึงมีเกินเก้าเข้าตารา
ต่อไป

12. ๑ คำกลอน หรือ ๑ บำทกลอน
• หมายถึง กลอน ๒ วรรครวมกัน ดังตัวอย่าง
ใครก็เขียน กลอนได้ ถ้าใจรัก ( วรรคที่ ๑ )
และรู้จัก คุณค่า ภาษาศิลป์ ( วรรคที่ ๒ )
ต่อไป

13. ๑ บทกลอน
( กลอน ๔ วรรค หรือ ๒ คากลอน )
ใครก็เขียน กลอนได้ ถ้าใจรัก ( วรรคที่ ๑ )
และรู้จัก คุณค่า ภาษาศิลป์ ( วรรคที่ ๒ )
หมั่นฝึกเขียน ค้นคว้า อยู่อาจิณ ( วรรคที่ ๓ )
จะไม่สิ้น ความหวัง ที่ตั้งใจ ( วรรคที่ ๔ )
ต่อไป

14. ชื่อวรรคใน ๑ บทกลอน
วรรคที่ ๑ เรียกว่า วรรคสดับ
วรรคที่ ๒ เรียกว่า วรรครับ
วรรคที่ ๓ เรียกว่า วรรครอง
วรรคที่ ๔ เรียกว่า วรรคส่ง
ต่อไป

15. กลอนวรรคที่ ๑ ( วรรคสดับ )
• เป็นวรรคที่ต้องเริ่มเปิดเรื่องหรือเปิดความ
ตามที่ได้สดับรับเรื่องราวมาจากบทต้น ๆ
เพื่อดาเนินเรื่องให้ต่อเนืองเป็นกระบวน
่
ความเดียวกัน
ต่อไป

16. กลอนวรรคที่ ๒ ( วรรครับ )
• เป็นวรรคที่ต้องรับสัมผัสนอกต่อจากวรรค
ที่ ๑ และรับสัมผัสบทเชื่อมโยงมาจากท้าย
วรรคที่ ๔ ของบทต้น
ต่อไป

17. กลอนวรรคที่ ๓ ( วรรครอง )
• เป็นวรรคที่รองรับสัมผัสนอกต่อ
เนื่องมาจากวรรคที่ ๒ แล้วส่งสัมผัสไปหา
วรรคที่ ๔
ต่อไป

18. กลอนวรรคที่ ๔ ( วรรคส่ง )
• เป็นวรรคที่รับสัมผัสจากวรรคที่ ๓ แล้วยัง
เป็นวรรคที่จะต้องส่งสัมผัสบทโยงไปหาคา
สุดท้ายของวรรคที่ ๒ ในบทถัดไปด้วย
ต่อไป

19. จังหวะการอ่านกลอน
• จังหวะของการอ่านกลอนแปดแต่ละวรรคได้กาหนดไว้ดังนี้ คือ
ถ้ากลอนวรรคใดมี ๘ คา หรือ ๘ พยางค์ ให้ทอดจังหวะการอ่าน
เป็น ๓-๒-๓ดังนี้
นั่งพากเพียร เขียนกลอน ในตอนดึก
ต่อไป

20. ถ้ากลอนวรรคใดมี ๙ คา หรือ ๙ พยางค์ให้ทอดจังหวะการ
อ่านเป็น ๓-๓-๓ ดังนี้
นั่งพากเพียร หัดเขียนกลอน ในตอนดึก
ต่อไป

21. คาสัมผัสหรือคาคล้องจองของกลอน
• สัมผัส หมายถึง คาที่ออกเสียงคล้องจองกัน ซึ่ง
แบ่งลักษณะคาคล้องจองออกเป็น ๒ ประเภท คือ
สัมผัสสระ
สัมผัสพยัญชนะ
ต่อไป

22. สัมผัสสระ
• คือ คาคล้องจองที่อาศัยรูปสระบังคับเสียงตัวเดียวกันหรืออ่านออก
เสียงตรงกัน ต้องเป็นคาประสมสระเสียงสั้น -สั้น ประสมสระเสียง
ยาว-ยาวเท่านั้น ถ้าเป็นคาที่มีตัวสะกดต้องรับกับคาที่มีตัวสะกดอยู่ใน
แม่เดียวกัน เช่น
ใกล้ – ใน – สัย - ไฟ - ไกล - ใจ
รัก - หัก - พรรค - ศักดิ์
นาน - หวาน - กาล - บ้าน
ต่อไป

23. สัมผัสพยัญชนะ
• หรือเรียก สัมผัสอักษร หมายถึง คาคล้องจองที่มี
ตัวอักษรตัวหลักหรือตัวประธานเสียงเป็นตัวเดียวกันแต่
ประสมสระคนละตัว เช่น
ตรม-ตรอม
เรียน- รัก
โศกเศร้า –สุขสันต์-สองสาม
ต่อไป

24. กฎเกณฑ์การใช้สัมผัส
• กฎเกณฑ์การใช้สัมผัสหรือคาคล้องจองอยู่ ๓ อย่าง
คือ
สัมผัสใน
สัมผัสนอก
สัมผัสบท
ต่อไป

25. สัมผัสใน
• คาสัมผัสหรือคาคล้องจองที่อยู่ในวรรคเดียวกัน ซึ่งเป็นคาคล้อง
จองเชื่อมระหว่างกลุ่มคาแรกกับกลุ่มคากลางและกลุ่มคากลาง
กับกลุ่มคาท้าย ของกลอนแต่ละวรรค ดังตัวอย่าง
ถึงเมาเหล้า เช้าสาย ก็หายไป
แต่เมาใจ นี้ประจา ทุกค่าคืน
ต่อไป

26. สัมผัสนอก
• คาสัมผัสหรือคาคล้องจองที่เชื่อมระหว่างวรรคหนึ่งกับอีกวรรคหนึ่ง
( นอกออกไปจากวรรคของมันเอง ) ซึ่งมีกฎเกณฑ์การสัมผัสตามตาแหน่ง
คาดังนี้
วรรคที่ ๑ คาสุดท้าย ของวรรคที่ ๑ สัมผัสกับคาที่ ๓ หรือ ๕ ของวรรคที่ ๒
คาใดคาหนึ่ง ( กรณีกลอนวรรคที่ ๒ มี ๙ คา ให้สัมผัสกับคาที่ ๓
หรือคาที่ ๖ คาใดคาหนึ่ง )
ต่อไป

27. วรรคที่ ๒ คาสุดท้ายของวรรคที่ ๒ สัมผัสกับคาสุดท้ายของวรรคที่ ๓
วรรคที่ ๓ คาสุดท้ายของวรรคที่ ๓ สัมผัสกับคาที่ ๓ หรือคาที่ ๕ ของวรรค
ที่ ๔ คาใดคาหนึ่ง ( กรณีกลอนวรรคที่ ๔ มี ๙ คา ให้สัมผัสกับคาที่
๓ หรือคาที่ ๖ คาใดคาหนึ่ง )
ผังสัมผัสนอกของกลอนแปด
ต่อไป

28. หมายเหตุ
• สัมผัสนอกทุกตาแหน่งและทุกคา ใช้ได้เฉพาะ
สัมผัสสระเท่านั้น ( ถือเป็นกฎข้อบังคับสาคัญ )
ทุกวรรคจะต้องมีสัมผัสนอกเชื่อมโยงถึงกันและ
ตรงตามตาแหน่งคาที่กาหนด ถ้า ไม่มีถือว่า
ผิดฉันทลักษณ์
ต่อไป

29. ข้อควรระวังในการใช้สัมผัสนอก
• อย่าใช้สัมผัสซ้า คาที่อยู่ในตาแหน่งรับสัมผัสนอกที่เชื่อมโยงถึงกันทุก
ตาแหน่ง อย่าใช้คาซ้ากันเป็นอันขาดไม่ว่าคานั้นจะมีรูปแบบการเขียน
หรือมีความหมายเหมือนกันหรือต่างกันอย่างไรก็ตาม ถ้าอ่านออกเสียง
ตรงกันจะใช้รับสัมผัสนอกซ้ากันไม่ได้เช่น คาว่า
พิษ กับ พิศ ฆ่า กับ ค่า
ธรรม กับ ทา รักษ์ กับ รัก
ต่อไป

30. อย่าใช้คาเสียงสั้น - ยาวรับสัมผัสกัน
• คาที่ประสมสระคนละตัวและคาที่ออกเสียงสั้น – ยาวแตกต่างกัน อย่า
นามารับสัมผัสนอกเชื่อมโยงถึงกันเป็นอันขาด ถือว่าผิดฉันทลักษณ์
เช่น
ไอ กับ อาย
คิด กับ ขีด
วัน กับ วาน
กิน กับ ศีล
ต่อไป

31. อย่าแย่งสัมผัส หรือ อย่าชิงสัมผัส
• กลอนแต่ละวรรคอย่าใช้คาที่เป็นสัมผัสนอกกับสัมผัสในปะปน
กันโดยเฉพาะอย่างยิ่งวรรคที่ ๒ และวรรคที่ ๔ วิธีป้องกันและ
หลีกเลี่ยงกรณีการแย่งสัมผัสหรือชิงสัมผัสก็คือ อย่านาคา
ที่อ่านออกเสียงตรงกันมาใช้ซ้ากันในตาแหน่งคาที่ ๓ ๕
๘ ( กรณีกลอนวรรคนั้นมี ๘ คา ) หรือคาที่ ๓ ๖ ๙
( กรณีกลอนวรรคนั้นมี ๙ คา)
ต่อไป

32. สัมผัสบท
• คาสัมผัสหรือคาคล้องจองที่เชื่อมโยงถึงกันระหว่างบทหนึ่งไปสู่อีกบท
หนึ่งซึ่งมีเพียงตาแหน่งเดียวกันเท่านั้น คือ คาสุดท้ายของวรรคที่ ๔
บทต้น ต้องสัมผัสกับคาสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ในบทถัดไป และ
ใช้ได้เฉพาะสัมผัสสระเท่านั้น ต้องคานึงอยู่เสมอว่า การเขียนกลอนแปด
หรือบทร้อยกรองทุกประเภท ถ้ามีความยาวมากว่า ๑ บทขึ้นไป ต้องมี
สัมผัสเชื่อมต่อกันทุกบทไปจนจบ
ต่อไป

33. สัมผัสบทของกลอนแปด
ต่อไป

34. การใช้เสียงท้ายวรรคของกลอนแปด
ถือเป็นฉันทลักษณ์บังคับที่สาคัญและเป็นทั้งข้อห้ามและข้ออนุญาตดังต่อไปนี้
• คาสุดท้ายของวรรคที่ ๑ ใช้ได้ทุกเสียง ( แต่ไม่นิยมใช้เสียงสามัญเนื่องจากเสียง
สามัญเป็นคาที่ออกเสียงเบาเรียบและไม่หนักแน่น )
• คาสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ใช้ได้เฉพาะเสียง เอก โท จัตวา ห้ามใช้เสียงสามัญ
และเสียงตรี ( ใช้ ๓ ห้าม ๒ )
• คาสุดท้ายของวรรคที่ ๓ ใช้ได้เฉพาะเสียงสามัญและเสียงตรี ห้ามใช้เสียง เอก โท
จัตวา ( ใช้ ๒ ห้าม ๓ )
• คาสุดท้ายของวรรคที่ ๔ ใช้ได้เฉาะเสียงสามัญและเสียงตรี ห้ามใช้เสียงเอก โท
จัตวา ( เช่นเดียวกับวรรคที่ ๓ )
ต่อไป

35. บทท่องจาการใช้เสียงท้ายวรรคของกลอนแปด
วรรคแรกใช้ทุกเสียง แต่ควรเลี่ยงเสียงสามัญ
วรรคสองนั้นสาคัญ ห้ามสามัญกับเสียงตรี
เอก โท จัตวา อย่าลงวรรคสามและสี่
จดจาไว้ให้ดี กลอนแปดมีกฎเกณฑ์เอย
กลับหน้าหลัก

36. กลอนสักวา
สักวา มีลักษณะการเขียน กฎเกณฑ์กติกา และฉันทลักษณ์บังคับ เหมือนกลอน
แปดทุกประการ จะต่างเพียงรูปแบบเฉพาะ ๓ ประการ
• ความยาว ๑ บทสักวา มีความยามเท่ากับกลอนแปด ๒ บท หรือ ๘ วรรค จะเขียน
ยาวกว่านี้ หรือสั้นกว่านี้ไม่ได้เป็นอันขาด ตัวอย่าง
สักวาความดีที่ตนสร้าง เป็นหนทางนาสุขสิ้นทุกหมอง
คนทาดีดีพาสุขมาครอง ทาชั่วต้องสนองกรรมตามเวลา
เหมือนหว่านพืชชนิดใดไว้เบื้องต้น ย่อมได้ผลชนิดนั้นในวันหน้า
ก่อกรรมหนักสักวันผลทันตา ทาชั่วดีมีผลมาหาตนเอย
ต่อไป

37. การขึ้นต้นกลอนสักวา
• วรรคที่ ๑ หรือวรรคแรกของสักวา ต้องเขียนให้ครบ ๘ หรือ ๙
เช่นเดียวกับกลอนแปด และต้องขึ้นต้นวรรคแรกด้วยคาว่า “ สักวา “
เสมอ เช่น สักวาภาษาไทยใกล้วิบัติ, สักวาป่าไม้ใกล้หมดสิ้น เป็นต้น
แล้วโยงสัมผัสจากคาสุดท้ายไปเชื่อมสัมผัสนอกกับวรรคที่ ๒ เหมือน
กลอนแปด
ต่อไป

38. การจบ... กลอนสักวา
• วรรคที่ ๘ ซึ่งเป็นวรรคสุดท้ายของสักวา ต้องจบคาสุดท้ายของวรรค
( คาที่ ๘ หรือ ๙ ) ด้วยคาว่า “ เอย” เท่านั้น ถ้าไม่จบด้วยคาว่าเอย ถือว่า
เขียนสักวาไม่เป็น กรณีประกวดหรือแข่งขัน จะถูกคัดออก หรือถูกตัด
คะแนนจนไม่มีสิทธิ์ที่จะได้รับรางวัล
ต่อไป

39. แผนผังสักวาเอย
• สักวา
เอย
กลับหน้าหลัก

40. กาพย์ยานี ๑๑
• เป็นคาประพันธ์ที่นิยมอ่านและนิยมเขียนกันทั่วไป
เพราะเป็นคาประพันธ์ที่แต่งง่าย ไม่มีกฎเกณฑ์
ข้อบังคับมากมายนัก ผู้ที่เริ่มฝึกเขียนกลอน
สามารถเรียนรู้ได้อย่างเข้าใจง่าย
ต่อไป

41. ลักษณะบังคับ
• กาพย์ยานี ๑ บท มี ๒ บาท หรือ ๒ คากลอน บาทแรกเรียกบาทเอก
บาทที่ ๒ เรียกบาทโท
• ๑ บาท มี ๒ วรรค วรรคหน้ามี ๕ คา วรรคหลังมี ๖ คา รวมเป็น ๑๑ คา
จึงเรียกว่ากาพย์ยานี ๑๑
ต่อไป

42. การแต่งกาพย์ยานี ๑๑
• ต้องแต่งอย่างน้อย ๑ บท หรือ ๒ บาท ( ๔ วรรค ) และต้องมีสัมผัสนอก
เชื่อมโยงระหว่างวรรค เช่นเดียวกับกลอนแปด ยกเว้นวรรคที่ ๓ กับวรรค
ที่ ๕ อนุโลมให้ไม่มีสัมผัสนอกได้ สาหรับสัมผัสใน นิยมให้มีคาคล้อง
จองในวรรคเหมือนกลอนแปด เพื่อความไพเราะ ส่วนเสียงท้ายวรรค
และกฎเกณฑ์อื่น ๆ แม้จะไม่บังคับไว้ แต่ถ้าใช้โดยอนุโลมเหมือนกลอน
แปด ก็จะทาให้กาพย์ยานีมีความไพเราะและน่าอ่านมากขึ้น
ต่อไป

43. การเขียนกาพย์ยานี ๑๑ มีความยาวมากกว่า ๑ บทขึ้นไป
ต้องมีสัมผัสระหว่างบทเช่นเดียวกับกลอนแปด ( คาสุดท้าย
ของวรรคที่ ๕ บทต้น สัมผัสกับคาสุดท้ายของวรรคที่ ๒
ในบทถัดไป )ถ้าไม่มีสัมผัสบทถือว่าเขียนผิดฉันทลักษณ์
ต่อไป

44. แผนผังกาพย์ยานี ๑๑
ต่อไป

45. ฝึกเขียนกาพย์
ฝึกเขียนกาพย์ยานี กฎเกณฑ์มีพึงจดจา
หนึ่งบาทสิบเอ็ดคา วรรคหน้านาห้าคาเรียง
วรรคหลังมีหกคา ท้ายลานาไม่ถือเสียง
สัมผัสไม่หลีกเลี่ยง สาเนียงเพราะเสนาะเอย
กลับหน้าหลัก

46. กาพย์ฉบัง ๑๖
• กาพย์ฉบังบทหนึ่งมี ๓ วรรค วรรคที่ ๑ กับวรรคที่ ๓ มีวรรค
ละ ๖ คา วรรคที่ ๒ มี ๔ คา
ฉบังสิบหกคาควร ถ้อยคาสานวน
พึงเลือกให้เพราะเหมาะกัน
วรรคหน้าวรรคหลังราพัน วรรคหนึ่งพึงสรร
ใส่วรรคละหกคาเทอญ
วรรคสองต้องสี่คาเชิญ แต่งเสนาะเพราะเพลิน
ใครได้สดับจับใจ
ต่อไป

47. กฎ...การแต่งกาพย์ฉบัง
• คาสุดท้ายของวรรคแรกสัมผัสกับคาสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ถ้าจะแต่งบท
ต่อ ๆ ไปอีก ต้องให้คาสุดท้ายของบทต้นสัมผัสกับคาสุดท้ายของวรรคที่
๑ ของบทต่อไป
• ความไพเราะชองกาพย์ฉบังอยู่ที่การใช้คา และเสียงของคาให้มีสัมผัส
สระและอักษร คาทุกคาควรเลือกให้ได้ลักษณะ “ เสียงดี ความเด่น ”
ต่อไป

48. ลักษณะดีพิเศษของกาพย์ฉบัง
• ให้คาที่ ๑ และคาที่ ๒ ของวรรคที่ ๓ เป็นคาตาย
• ให้ ๒ คาหลังของวรรคต้น กับ ๒ คาต้นของวรรคที่ ๒ เล่นอักษรกัน
• ให้คาที่ ๒ ของวรรคที่ ๓ เล่นอักษรหรือสัมผัสอักษรกับคาสุดท้ายของ
วรรคที่ ๒
ลมโชยชวนชื่นรื่นรมย์ รื่นรสคาคม
ขอดแคะเขี่ยกรรณหรรษา
ห่มสุขทุกข์โศกสร่างซา สร่างสิ้นวิญญาณ์
เพราะยอดเยาวลักษณ์ร่วมสม
ต่อไป

49. ต่อ...กฎการแต่งกาพย์ฉบัง
• จะใช้คายัติภังค์ในระหว่างวรรคก็ได้ แต่ห้ามใช้ยัติภังค์ระหว่างบท
• จะใช้คาในวรรคหนึ่ง ๆ เกินกว่าที่กาหนดไว้บ้างก็ได้ แต่ต้องเป็นคาลหุ
และต้องไม่ยาวเยิ่นเกินไปจนขัดกับจังหวะและทานองการอ่าน
• กาพย์ฉบังนิยมแต่งเกี่ยวกับตอนที่เป็นพรรณนาโวหารและนิยม
แต่งเป็นบทสวดและบทพากย์โขน
ต่อไป

50. แผนผังกาพย์ฉบัง ๑๖
กลับหน้าหลัก

51. กาพย์สุรางคนางค์ ๒๘
• บทหนึ่งมี ๗ กลอนหรือ ๗ วรรค วรรคหนึ่งมี ๔ คา รวมเป็น ๒๘ คา
• สัมผัสให้ดูตามแผน ถ้าจะแต่งบทต่อไปอีก ต้องให้คาสุดท้ายของบทต้น
สัมผัสกับคาสุดท้ายวรรคที่ ๓ ของบทต่อไป
• จะเพิ่มสัมผัสให้คาที่ ๔ วรรคที่ ๔ สัมผัสกับคาที่ ๒ วรรคที่ ๕ ก็ได้ จะทา
ให้ไพเราะขึ้นอีกด้วย
• บางกรณีอาจเพิ่มสัมผัสนอกขึ้นอีก ๓ แห่ง คือให้คาที่ ๔ ของวรรคหน้า
สัมผัสกับคาที่ ๑ หรือคาที่ ๒ ของวรรคหลัง และเพิ่มสัมผัสใน ระหว่าง
คาที่ ๒ กับคาที่ ๓ ไว้ทุกวรรคตามแต่ละเหมาะด้วย
ต่อไป

52. แผนผัง..กาพย์สุรางคนางค์
ต่อไป

53. ตัวอย่าง...กาพย์สุรางคนางค์ ๒๘
สุรางคนางค์
กาหนดบทวาง ยี่สิบแปดคา
บทหนึ่งเจ็ดวรรค เป็นหลักพึงจา
วรรคหนึ่งสี่คา แนะนาวิธี
หากแต่งหลายบท
จาต้องกาหนด บัญญัติจัดมี
คาท้ายวรรคสาม ต้องตามวิถี
สัมผัสกันดี ท้ายบทต้นแล
กลับหน้าหลัก

54. โคลง ๔ สุภาพ
อ ท ( )
อ อ ท
อ อ ( )
อ ท อ ท ( )
ต่อไป

55. บทควรจา
เสียงลือเสียงเล่าอ้าง อันใด พี่เอย
เสียงย่อมยอยศใคร ทั่วหล้า
สองเขือพี่หลับไหล ลืมตื่น ฤาพี่
สองพี่คิดเองอ้า อย่าได้ถามเผือ
ต่อไป

56. หลักการแต่งโคลงสี่สภาพ
ุ
• โคลงหนึ่งบทมี ๔ บรรทัด บรรทัดหนึ่งเรียกว่า บาทหนึ่ง รวม ๔ บาท
นับเป็นหนึ่งบทหรือหนึ่งโคลง
• บาทหนึ่ง มี ๒ วรรค วรรคหน้ามี ๕ คา วรรคหลังของบาทที่ ๑, ๒ และ
๓ มีวรรคละ ๒ คา วรรคหลังของบาทที่ ๔ มี ๔ คา รวมเป็น ๓๐ คา
ต่อไป

57. สัมผัส...โคลงสี่สุภาพ
สัมผัสของโคลงสี่สุภาพนอกจากในแผนผังบังคับแล้วยัง
ต้องมีสัมผัสอีก ๒ อย่างเพื่อชูรสให้ไพเราะยิ่งขึ้น
สัมผัสใน
สัมผัสอักษรระหว่างวรรค ( คือให้คาสุดท้ายของวรรคหน้า สัมผัส
กับคาหน้าของวรรคหลัง ) เช่น
เสียงลือเสียงเล่าอ้าง อันใด พี่เอย
ต่อไป

58. ๑. มีเอก ๗ โท ๔ ตามตาแหน่ง
๒. ตาแหน่งเอกและโทในบาทที่ ๑ สลับกันได้ คือ เอาไปไว้ในคาที่ ๕
และเอาโทมาไว้ในคาที่ ๔ ก็ได้
๓. คาที่ ๗ ของบาทที่ ๑ และคาที่ ๕ ของบาทที่ ๒ และที่ ๓ ห้ามใช้คา
ที่มีรูปวรรณยุกต์
๔. ห้ามใช้คาตายที่ผันด้วยวรรณยุกต์โท ในตาแหน่งโท
๕. คาสุดท้ายของบท ห้ามใช้คาตายและคาที่มีรูปวรรณยุกต์ ถ้าใช้
เสียงจัตวาไม่มีรูป นิยมกันว่าไพเราะดียิ่ง
๖. คาที่เป็นเอกโทษคือใช้เสียงเอกในที่ผิด
ต่อไป

59. คาสร้อย
• ถ้าเนื้อความยังไม่สิ้นกระแส จะเติมสร้อยลงไปในท้ายบาทที่ ๑ ๓ และที่
๔ ก็ได้ แต่ในปัจจุบันไม่นิยมเติมคาสร้อยในบาทที่ ๔
• โคลงสี่สุดภาพถือกันว่าไพเราะและนิยมแต่งและนับเป็นหลักของโคลง
ทั่ว ๆ ไป เพราะถ้าแต่งได้แล้ว ก็สามารถแต่งโคลงอื่นได้ไม่ยาก
กลับหน้าหลัก