2. Τα κάλαντα
• Ομάδεσ παιδιϊν ι και ϊριμων ανδρϊν γυρνοφν ςτα
ςπίτια κρατϊντασ ζνα τρίγωνο ςυρμάτινο και το
χτυποφν με ζνα ευκφ ςιδερζνιο αντικείμενο, για να
παράγει τον απαιτοφμενο ιχο. Άλλοτε ζχουν μαηί
τουσ φυςαρμόνικεσ ι ακορντεόν, και ςτα νθςιά
βιολιά και κικάρεσ.
• Εκτόσ από τουσ ςυνθκιςμζνουσ ευχθτιριουσ
ςτίχουσ, ανάλογα με το «νοικοκφρθ του ςπιτιοφ»
προςκζτουν κατάλλθλουσ ςτίχουσ.
• Τα κάλαντα ποικίλουν από τόπο ςε τόπο.
3. Το χριςτόψωμο
• Το «ψωμί του Χριςτοφ» το ζφτιαχνε, τθν παραμονι των
Χριςτουγζννων, θ νοικοκυρά με ιδιαίτερθ ευλάβεια και
με ειδικι μαγιά (από ξερό βαςιλικό κ.λ.π.).
Απαραίτθτοσ επάνω, χαραγμζνοσ ο ςταυρόσ. Γφρω γφρω διάφορα διακοςμθτικά ςκαλιςτά ςτο ηυμάρι ι
πρόςκετα ςτολίδια. Αυτά τόνιηαν το ςκοπό του
χριςτόψωμου και εξζφραηαν τισ διάφορεσ πεποικιςεισ
των πιςτϊν. Τθν θμζρα του Χριςτοφ, ο νοικοκφρθσ
ζπαιρνε το χριςτόψωμο, το ςταφρωνε, το ζκοβε και το
μοίραηε ς’ όλθ τθν οικογζνειά του και ςε όςουσ
παρευρίςκονταν ςτο χριςτουγεννιάτικο τραπζηι. (
4. Το τάιςμα τθσ βρφςθσ
• Στθν Κεντρικι Ελλάδα οι κοπζλεσ, τα χαράματα των
Χριςτουγζννων , πθγαίνουν ςτθν πιο κοντινι βρφςθ "για να
κλζψουν το άκραντο νερό". Το λζνε άκραντο, δθλαδι
αμίλθτο, γιατί δε βγάηουν λζξθ ςϋ όλθ τθ διαδρομι. Όταν
φτάνουν εκεί, τθν "ταϊηουν", με διάφορεσ λιχουδιζσ:
βοφτυρο, ψωμί, τυρί...
• Ζπειτα ρίχνουν ςτθ ςτάμνα ζνα βατόφυλλο και τρία
χαλίκια, "κλζβουν νερό" και γυρίηουν ςτα ςπίτια τουσ πάλι
αμίλθτεσ μζχρι να πιουν όλοι από τϋ άκραντο νερό. Με το
ίδιο νερό ραντίηουν και τισ τζςςερισ γωνίεσ του
ςπιτιοφ, ενϊ ςκορποφν ςτο ςπίτι και τα τρία χαλίκια.
5. Το ρόδι
• Το ρόδι είναι ςφμβολο αφκονίασ, γονιμότθτασ
και καλισ τφχθσ. Σε πολλά μζρθ τθσ Ελλάδασ
κρεμοφν ςτο κάκε ςπίτι, από το
φκινόπωρο, ζνα ρόδι. Τθν ϊρα που αλλάηει ο
χρόνοσ, ςτθν εξϊπορτα του ςπιτιοφ πετάνε
και ςπάνε το ρόδι και μπαίνουν μζςα ςτο
ςπίτι με το δεξί πόδι κάνοντασ το
ποδαρικό, ϊςτε ο καινοφργιοσ χρόνοσ να τα
φζρει όλα δεξιά, καλότυχα.
6. Οι καλικάτηαροι
• Το Δωδεκαιμερο βαςτάει από τισ 25 Δεκεμβρίου τα
Χριςτοφγεννα, ζωσ τισ 5 Ιανουαρίου τα Μιςόφωτα
(Παραμονι των Φϊτων).
Λζνε ότι το Δωδεκαιμερο κάκε νφχτα κυκλοφοροφν
οι Καλικάτηαροι ςτουσ δρόμουσ και ςτα ςπιτικά.
Είναι αερικά, λζγανε οι γιαγιάδεσ πιο παλιά. Ο λαόσ
μασ τουσ βλζπει ςαν κάτι μαυριδερά, ψθλά και
ξερακιανά όντα που χορεφουνε και ςαλταπθδοφνε.
Όλο το χρόνο βρίςκονται κάτω από τθ Γθ, ςτον κάτω
κόςμο και ηθλεφουνε τον απάνω κόςμο.
7. Οι καλικάτηαροι
• Όλο το χρόνο, άλλοι με πριόνια και τςεκοφρια κι άλλοι με
μπαλτάδεσ, βάηουν όλθ τουσ τθ δφναμθ, να κόψουν τουσ
ςτφλουσ, που πάνω ς' αυτοφσ ςτθρίηεται θ Γθ, για να τθν
κάνουνε να βουλιάξει. Όταν φκάνει το βράδυ τθσ
παραμονισ των Χριςτουγζννων, τα ζχουν ςχεδόν
καταφζρει και από φόβο μθ βουλιάξει θ Γθ και τουσ
πλακϊςει, φεφγουν ευκφσ, κι ανεβαίνουν πάνω ςτθ Γθ για
να τυρρανζψουν τον κόςμο.
Ζτςι οι Καλικάτηαροι γυρίηουν ςτουσ δρόμουσ, ανεβαίνουν
ςτα κεραμίδια και καμιά φορά, μπαίνουν από το τηάκι ςε
κανζνα ςπίτι που δεν είχαν κυμιάςει οι νοικοκυραίοι του.
Γι' αυτό, για καλό και για κακό, εκείνεσ τισ μζρεσ
φροντίηουνε και φράηουνε τισ τρφπεσ των τηακιϊν με
πανιά.
8. Και άλλα…
• Πλθςιάηοντασ προσ τα Χριςτοφγεννα, άρχιηαν οι
προετοιμαςίεσ ϊςτε όλα να είναι ζτοιμα για τθν
μεγάλθ γιορτι τθσ Γεννιςεωσ του Ιθςοφ Χριςτοφ.
Τα ςπίτια κακαρίηονταν ςχολαςτικά και λίγεσ
μζρεσ πριν τα Χριςτοφγεννα οι νοικοκυρζσ
ζφτιαχναν τα μελομακάρονα, τα οποία φυςικά
τρϊγονταν τθν θμζρα των Χριςτουγζννων με τθν
λιξθ τθσ νθςτείασ. Στο παρελκόν τα
μελομακάρονα ιταν αποκλειςτικά για τα
Χριςτοφγεννα κι οι κουραμπιζδεσ για τθν
Πρωτοχρονιά. Σιμερα όμωσ ο διαχωριςμόσ αυτόσ
δεν τθρείται.
9. • Παλιότερα ιταν ζκιμο να μεγαλϊνει κάκε
οικογζνεια ςτο χωριό ζνα γουροφνι, το
«χοίρο», όπωσ το ζλεγαν. Ο χοίροσ ςφάηονταν
τθν παραμονι των Χριςτουγζννων κι ιταν το
κφριο Χριςτουγεννιάτικο ζδεςμα. Το ζκιμο τθσ
Γαλοποφλασ ζφταςε ςτθν Ευρϊπθ από το
Μεξικό το 1824 μ.Χ. Ζχει διαδοκεί αρκετά και
ςτθν Ελλάδα και ζχει αντικαταςτιςει το
χοιρινό κρζασ ςε μεγάλο βακμό, αλλά όχι
τελείωσ.
10. • Σιμερα
όλοι
αγοράηουν
και
ςτολίηουν
χριςτουγεννιάτικα δζντρα, είτε φυςικά είτε τεχνθτά.
Συνικωσ ςτολίηονται λίγεσ μζρεσ πριν τα
Χριςτοφγεννα και παραμζνουν ςτα ςπίτια μζχρι τα
Φϊτα. Στθν Κριτθ παλιότερα το ζκιμο αυτό δεν
υπιρχε. Σε άλλεσ περιοχζσ τθσ Ελλάδασ ςτόλιηαν μικρά
καραβάκια. Το ζκιμο του χριςτουγεννιάτικου δζντρου
πιςτεφεται ότι ζχει ζρκει από τθ Δφςθ, αλλά ςιμερα
ζχουμε αποδείξεισ ότι αυτό υπιρχε ιδθ ςτθν αρχαία
Ελλάδα, όπου τα παιδιά ςτθν αρχι του χρόνου
περιφζρονταν ςτουσ δρόμουσ κρατϊντασ ςτολιςμζνα
κλαδιά δζντρων και τραγουδϊντασ τθν Ειρεσιώνη, τα
αρχαία ελλθνικά κάλαντα.
