2. Anakart: IBM
→ IBM uyumlu tasarımlar piyasaya hakimdir (%96)
→ Güncel bir anakart gösterisi
→ resimlerAnakart_GUNCEL dizini
2 / 67
3. İșlemci: güncel
→ Intel ve AMD olmak üzere iki büyük yonga üretici firma
piyasaya hakimdir
→ 2003: 64 bit teknolojisiyle AMD (Opteron) devrim niteliğindeydi
→ 2004: Xeon’la Intel cevap verdi.
→ 2006: Intel çift çekirdek (Core Duo) teknolojisine geçerek çok
çekirdekli kișisel bilgisayar devrimini bașlattı
→ yeni nesil mikro mimari (NGMA) olarak bilinir
→ performansı arttırmak ve güç tasarufu amacıyla, iki adet ișlemci
koru tek bir yongaya yerleștirilmiș
→ 2006: Core Duo’nun 64 bitlik uyarlaması Core 2 Duo
→ Intel Core 2 Duo, Intel Core Duo’ya oranla %20 daha iyi
bașarım sunuyor1 .
1
http://cache-www.intel.com/cd/00/00/31/67/316737_316737.PDF
3 / 67
4. Bilgisayarın çalıșması
1. İșlemci depolama aygıtına programı hafızaya yüklemesini
emreder,
2. depolama aygıtı istenen programı hafızaya yükler ve
3. hafızadaki program parça parça ișlenir (yürütülür)2 .
→ kim ișler?
→ nasıl ișler?
2
[[02iç]] dersinde “Bilgisayar İșleyiși” kısmında ayrıntılandırılmıștı.
4 / 67
5. Bellek: hafıza ve depo
→ șimdiye kadar bellek olarak adlandırdığımız donanım öğesine
hafıza diyeceğiz
→ Geçmiște: “bellek ne barındırır?” demiștik
→ program: ișlem (örn. toplama) + ișlenen (örn. toplanacak sayılar)
→ Șimdi: “hafıza ne barındırır?” diyeceğiz
→ geçici buyrukları (tarifleri) ve görevleri yerine getirmek için
gerekli veriler
→ ișlemci hafızada yer alan verilere daha hızlı erișebilir fakat
→ sığası sınırlıdır ve
→ elektrik kesildiğinde içeriği uçar.
→ Böylelikle hafızada bilgiler geçici olarak saklanabilmektedir.
→ Verileri kalıcı olarak saklayabildiğimiz bellek türüne depolama
aygıtları diyoruz.
→ Sıra sizde: geçici ve kalıcı bellek türlerine örnek veriniz.
5 / 67
6. Bellek: dolap-masa temsili
→ dolap: ihtiyacınız olan bütün dosyalar ve bilgileri saklar
→ İșe bașlanmadan önce üzerinde çalıșılacak dosya(lar) dolaptan
alıp masanın üzerine konur. Neden?
6 / 67
7. Bellek: dolap-masa temsili
→ Her seferinde dosyaya bakmak için dosya dolabının
çekmecesini açıp baktığınızı düșünelim.
→ Bu ișlem hızınızı son derece düșürecektir.
→ Yeterli seviyedeki masa üzerindeki yer boșluğuyla3
dökümanları istediğiniz gibi rahatlıkla inceleyebilir ve gerekli
olan bilgilere kolaylıkla erișebilirsiniz.
→ masa üzerine istediğimiz kadar da doküman koyamayız çünkü
→ masa üzerindeki boșluk (dosya kapasitesi) sınırlıdır.
→ Sıra sizde: hafıza ve depolama aygıtını ișlemci hızı ve sığa
yönünden karșılaștırınız.
3
hafıza için verdiğimiz mecaz.
7 / 67
8. Bellek: dolap-çekmece temsili: bit
4
→ bellek: dolap
→ hücre: çekmece
→ içerik: kağıt
→ Kağıtta ne var? 1/0
4
ileri de bu temsili daha da açıp - geliștireceğiz.
8 / 67
9. Bellek: dolap-çekmece temsili: bayt
→ bir așama öteye götürelim
→ çekmecedeki kağıdı 8 dilime bölelim ve
→ her dilimde (iç cebinde) 1/0 (1 bit) içeriyor olsun.
→ Dolayısıyla kağıtta 8 bit vardır.
→ 8 bit ise 1 bayt olarak anılır.
→ Sıra sizde:
→ 1 GB’lık bir bellek dolap olarak temsil edilirse kaç tane
çekmecesi vardır?
→ kaç tane dilimi (iç cebi) vardır?
9 / 67
10. Bellek: genel
→ Bilgisayar terminolojisinde çok sayıda bellek olarak anılan öğe
vardır
→ bunlar geçici ya da kalıcı özelliktedir.
→ Așağıdaki bellek türlerini sınıflayın
→ hangileri kalıcı? hangileri geçicidir?
→ ROM, RAM, Önbellek (L1, L2)
→ BIOS, CMOS, POST
→ SDRAM, DDR, DDR2
→ Sanal Bellek
→ Flopi, HDD, CD, DVD vs
→ USB bellek, iPod, MP3 player, telefon hafızaları vs.
→ Kayıt ortamları: Sabit disk, Disket sürücü, Optik disk sürücüler
(CD-ROM, DVD-ROM), Zip sürücü, Manyetik teyp, USB
Hafıza Ünitesi
10 / 67
11. Bellek: hafıza
→ Hafıza, bilgisayar çalıștığı müddetçe bilginin saklandığı yer
→ bu yüzden geçicidir
→ Ne içerir?
→ çalıșan programlar
→ onların verisi
→ ișletim sistemi (Windows, Mac OS X, Unix/Linux,. . . )
→ Bilgisayarın hafızası RAM(Random Access Memory)’dir
11 / 67
12. Bellek: hafıza: RAM
→ rasgele yani sırasız dolayısıyla
→ belleğin herhangi bir adresine ișlemcinin erișimi aynı zamanı
alır
→ bilgisayar kapatıldığında her șey buharlașır.
→ çalıștığımız dosyaları masadan dolaba kaldırırız
→ dolayısıyla masaüstü boștur
→ eğer dağınık birisi değilseniz
→ teknolojisi gereği belli aralıklarla tazelenmesi gerekir
→ bizler de öyle değil miyiz?
→ Tekrar etmezsek unuturuz, değil mi?
→ (büyüklüğüne rağmen) sınırlı sığaya sahiptir.
→ masa üstündeki boșluk sınırlıdır
→ dolayısıyla sınırlı sayıda dosya alabilir
→ Aslında “RAM ≈ kum”
12 / 67
13. Bellek: hafıza: ölçü
→ Ne kadarlık hafızaya gereksinim duyuyoruz?
→ Örnek senaryolar
13 / 67
14. Bellek: ROM
→ elektrik kesilince RAM’den bilgiler uçar
→ koskoca veri dolabı boș, son sürat çalıșmak için ișlemci hazır
bekliyor
→ ama iș (veri) yok
→ Giriș cihazından verileri alıp belleğe aktarmak gerekiyor
→ Asgari ölçekte bilgisayarın hafızasında bir șeyleri tutması da
gerekiyor
→ Elektrik kesildiğinde uçmamalı
→ Bilgisayarın sistem yönüne ayrılmıș kalıcı belleğe ROM (Read
Only Memory) denilir
→ ROM ne içerir?
→ genelde makinenin imalatçısı tarafından içeriği programlanır
→ özel yöntemlerle içeriği değiștirilebilir
→ kısaca BIOS (basic input output system) olarak adlanır
14 / 67
15. Bellek: ROM: BIOS
→ makineyle-insanın ilișki kurabilmesi için gerekli dili barındırır
→ örneğin “sabit diskten sistemi aç” emrini anlayabilmesi
→ yeni șeyler öğrenmesi ancak bununla mümkün olur
→ örn: “sistemi açması”
→ diğer “programları çalıștırabilmesi”
15 / 67
17. Bellek: denetçisi
→ Programın hafızaya yüklenmesi ne demek?
→ Hazırladığınız ödev sabit diske nasıl kaydedilir?
→ Diğer ismi “Kuzey Köprüsü” 17 / 67
19. Bilgisayar kapasitesi
→ Hafıza boyutu ve veri iletim hızı
→ 1981’de Bill GATES bilgisayar hafızalarına atıfta bulunarak
“640KB’lık hafıza herkes için yeterlidir” demiști.
→ hafıza-ișlemci arasındaki adres otobüsü kaç yolcu tașır?
→ günümüz otobüsleri: 32 bit, 64 bit, 128 bit
→ hangi hızda tașır?
→ tek bir ișlemi yapma süresi
→ saat çarpanı (Ben Hur)
19 / 67
20. Bilgisayar kapasitesi: kelime uzunluğu
ve bir defada ișlenebilecek bilgi miktarı
→ kelime uzunluğu (word) olarak anılır: 32 bit, 64 bit
→ 32 bit MİB, bir anda 32 bitlik ișlem yapar
→ >32 bit olduğunda olan nedir?
→ 32 bitlik parçalara böl,
→ her birini ișle,
→ sonuçları birleștir
→ makine hızını etkiler
20 / 67
21. Bilgisayar kapasitesi: kelime uzunluğu
Geçmișten günümüze kelime uzunlukları,
8080: 8bit
8088: 16 bit
8086: 16 bit (gerçek)
80286: 16 bit, hız=(8080)
80386: 32 bit
şimdilerde: 64 bit
eğilim: 128 bit
21 / 67
24. Ekran: kartı
→ Ekranda çok fazla sayıda nokta ve
→ örn. 1024x768= 786.432 nokta (piksel)
→ çok farklı renk seçeneğine sahip olduğundan
→ örn. 24 bit= 16.777.216 seçenek
→ ekranın (görüntünün) idaresi ve
→ bilgilerin saklanması için ayrı birimler bulunur ki
→ bu birimler ekran kartı (Graphics Processing Unit ya da GPU)
olarak anılır.
→ Kendine ait ișlemci (motoru) ve belleği vardır.
→ İșlemci: 250 MHz - 650 MHz
→ Hafıza: 128 - 1024 MB
→ Sıra sizde: sistemin ișlemcisi ve hafızasıyla göreceli olarak
karșılaștırınız
24 / 67
31. Ekran: parametreleri
Ekranları karakterize eden parametreler
→ çözünürlük: yatay ve dikey piksel sayısı.
→ Örn: 1024 sütun × 768 satır
→ renk derinliği: her bir pikselin alabileceği farklı renk sayısı
→ eskiden: siyah zeminde yeșil harflerdi
→ șimdilerde: 16 milyon (24bit = 224 = 16 777 216) farklı renk
→ yeni nesillerde: 4 milyar (232 = 4 294 967 296)
→ ekran tazeleme hızı: 50 Hz, 100 Hz
31 / 67
32. Ekran: piksel
→ görüntü karesi piksellerden olușur
→ sağdaki resimde ne görüyoruz?
→ Televizyon ekranında 600 piksel satır, 800 piksel sütun vardır.
32 / 67
33. Ekran: Tazeleme
→ görüntü karesi piksellerin hızla taranmasıyla olușturulur
→ Bilgisayar ekranlarında farklı tarama hızları (frekansları)
kullanılır: 72 Hz, 100 Hz gibi
→ tarama hızı TV’de 50 Hz’dir
33 / 67
34. Ekran: Hareket
→ videodaki hareket ise görüntü karelerinin yeterince hızlı
gösterilmesi ve
→ gözün yanılsamasıyla sağlanır
→ saniyede 50 resim
34 / 67
35. Ekran: Tarama
→ pikselin ekranda farklı koordinatlara hareketi magnetik
saptırma sistemleriyle sağlanır
→ LCD ve Plazma’da magnetik düzenek yerine elektronik
anahtarlar kullanılır
35 / 67
36. Ekran: RGB
→ görüntüdeki renkler üç rengin (RGB; R: red, G: green, B: blue)
birleșimiyle olușturulur
→ Sulu boyada, matbaa da benzer yöntemler kullanılır
36 / 67
37. Ekran: RGB birleștirme
→ Belli bir mesafeden bakıldığında küçük boyutlu renk pikselleri
uzaktan ayırt edilemez,
→ bunun yerine birleșim renkleri algılanır
→ örn: kırmızı ve yeşil pikselleri aktifse, uzaktan sarı olarak
algılanır
37 / 67
39. Bellek: kalıcı: sabit disk
→ Bilgisayar kapalı olduğunda dahi bilginin saklanabildiği yerdir.
→ Genellikle manyetik yüzeyler, dönen makine temelindedir.
→ mantıksal / ișlevsel yapısı: klasörler ve dosyalar
→ size ait bilgiler: yazılar, posta, müzik, web sayfası, . . .
→ programlar ve onların verileri: FireFox, Word, iTunes, . . .
→ İșletim sistemi (leri): Windows, MacOS, Unix, Linux, Pardus, . . .
→ saymanlık bilgileri: söz konusu șeyler fiziksel olarak nerede
olduğu bilgisi.
→ Video izletisi: hdd.swf
39 / 67
40. Bellek: kalıcı: sabit disk
→ disket 45’lik plak ise, sabit disk çok sayıda plak takılı bir
çubuk olarak görülebilir
→ “katmerli disk” yani
→ boyut: 200 GB
→ hız: 5400 rpm, 80 MB/s 40 / 67
45. Bellek: kalıcı: optik: DVD-ROM: kopya koruma
7
7
DVD Kopya Koruması ve Bölge Kodu ile İlgili Bilgiler - Aralık 2001:
http://akademi.cizgi.com.tr/topic.aspx?id=153 ve
http://en.wikipedia.org/wiki/ContentProtectionforPrerecordedMedia
45 / 67
55. Anakart: iç denetim birimleri ve ișlev kartları
→ İç denetim birimleri: Bazı anakartlarla birlikte gelirler
→ Giriș-çıkıș denetleyicisi, Ağ denetleyicisi, Modem denetleyicisi,
Ses denetleyicisi, Görüntü denetleyicisi, vs
→ İșlev kartları: Anakart üzerinde iç denetleyicilerin bulunmaması
ya da amaç için yeterli olmaması durumlarında, anakart
üzerindeki veriyollarına takılarak kullanılırlar:
→ Giriș-çıkıș kartı, Grafik kartı, Ses kartı, Modem kartı,
→ Ağ kartı, TV kartı, Video montaj kartı, Özel amaçlı kartlar gibi
→ Yani, Anakartınız üzerinde yerleșik olarak ekran kartı (iç
denetleyici) yoksa siz gidip bilgisayarcıdan bir adet ekran kartı
(ișlev kartı) almalısınız ve örneğin PCI-X veriyoluna
takmalısınız.
55 / 67
57. Bağlantı
→ Portlar, genișletme yolları ve kartlar vs.
→ Buses, Connectors, Ports, Slots, Sockets
→ Genișletme Uçları ve Kartlar
→ AGP, ISA, PCI, PCI-X, SCSI
→ USB gibi aygıtlar
→ USB 2.0, 480 Mbps (maks)’dır 57 / 67
58. Modem ve Ağ Kartı
→ Modem
→ bilgiyi telefonla göndermek için sese/sesden çevirir
→ 56 kilo bit/sn (56 Kbps): ≈ 5000karakter /saniye
→ ADSL
→ Ağ arayüzü
→ bilgisayarı ağa bağlar (genel olarak Ethernet)
→ Ethernet veriyi 10–1000 mega bit/sn ile aktarır
→ 10 Mbps ya da 1 MB/sn
→ Kablosuz Ethernet ile uyumludur (“kablosuz Ethernet”)
→ 802.11b, en yaygın versiyonudur (11 Mbps); 802.11g, 55 Mbps
(maks)’dir.
→ DSL ve kablo modemler, Ethernet uyumludur.
→ Ethernetten daha yavaștır (tipik olarak 0.5–4 Mbps); genelde
evlerde kullanılır.
58 / 67
59. Diğer Birimler
→ Tarayıcı
→ çözünürlük: 150 dpi
→ hız: 15 sn/A4
→ bağlantı: paralel, usb
→ Ses ve görüntü araçları
→ ses kartı, hoparlör, mikrofon
→ 5+1, streo, . . .
→ Sayısal kameralar, televizyon kartı
59 / 67
61. PC’nin 25 yılı
→ özgün IBM PC (1981)
→ 4.77 MHz CPU
→ 64 KB bellek
→ iki adet 384 KB disket sürücü
→ 11” tek renkli (siyah üzeri yeșil) monitör
→ 3000$
→ Günümüzden Tașınabilir Bilgisayar
→ 1.6 GHz
→ 1 GB bellek
→ 80 GB sabit disk
→ 15.4” geniș renkli ekran
→ DVD RW, CD-RW, Ethernet, kablosuz, ses vs. vs.
→ 900$
61 / 67
62. Daha fazlası için
1. http://www.donanimhaber.com
2. http://www.thgtr.com/
3. http://www.darkhardware.com/
4. http://www.build-your-own-computers.com/
62 / 67
