Ikalawang paglalakbay ni Rizal sa Europa, Buhay sa Madrid, Pakikipagmabutihan kay Nellie Boustead, Mga kasawian sa Madrid, Sa Belgian Brusells

2. Si Rizal at ang Eksposisyon sa Paris, 1889
Eiffel Tower
• Pangunahing atraksyon
• 984 na piye ang taas
• Alexander Eiffel
• Simbolo ng Eksposisyon
• Nagsisilbing “entrance arc”
Universal Exposition
• Mayo 6 – Oktubre 31,1889
• Ika-100 anibersaryo ng
“Storming Bastille”

3. Pandaigdigang Paligsahan sa Sining
Nilahukan nina:
• Felix Hidalgo
• Juan Luna
• F. Pardo de Tavera
• Jose Rizal
2nd
place
3rd
place

5. - Nagtaas ang halaga ng mga paupahang tirahan
- Wala ng matuluyan dahil sa dami ng mga turista
- Panandalian siyang nakitira sa tahanan ng kanyang
kaibigan na si:
- Nagpalipat-lipat siya ng tirahan.
- si Valentin Ventura sa numero 45 Rue Muebuege
• Capitan Justo Trinidad – dating gobernadorcillo
• Jose Albert - estudyante
Nanirahan sa kapwa Pilipino:

7. Buhay sa Paris
Pagbabasa Pagsusulat “Fencing”
Pag-eehersisyo Pagdalaw sa mga Kaibigan

8. Jose Rizal (wearing a turban), Paz Pardo de Tavera (wife of Antonio
Luna), Mother of Nellie (seated), Nellie Boustead (middle), Felix
Resurrecion Hidalgo, Sister of Nellie
Valentin Ventura

9. 1. Dr. Trinidad H. Pardo de Tavera -
3. Dr. Felix Pardo de Tavera
2. Paz Pardo de Tavera
- manggagamot/pilolohista
- manggagamot/pintor/iskultor
- kabiyak ni Juan Luna

10. • Panganay na anak nina Juan Luna at Paz Pardo de
Tavera
• Luling - palayaw
• Ipinanganak ang pangalawang anak ni Juan Luna at Paz
Pardo de Tavera
• Maria de la Paz, Blanca, Laureana, Herminegilda, Juana
Luna Y Pardo de Tavera
• Inaanak ni Rizal

11. Ika-21 ng Setyembre , 1889
Nilalaman ng liham niya sa kanyang pamilya
Ayon sa kanya:
“Sa loob ng isang linggo, apat na beses kaming
magsalo-salo kung saan kami ay kumakain ng mga
pagkaing Pilipino tulad ng sotanghon at adobo,
umaawit rin kami ng kundiman”

13. • Nabuo tulad ng bilis ng isang kidlat
Mga kasapi:
• Antonio at Juan Luna
• Gregorio Aguilera
• Fernando Canon
• Lauro Dimayuga
• Julio Llorente
• Guillermo Puatu
• Baldomero Roxas

14. • Buffalo Bull
• Palabas sa Eksposisyon
• Itinanghal ng mga Amerikanong
Indiano
• May buong pagmamalaki sa sarili,
sakay ng mga matitikas na
kabayo.
• Suot ang kanilang maringal na
kasuotan na may balahibong
pandigma at pintura
• Nagsanay sila ng baril at espada pati
na rin ng judo

15. • Isang sikretong samahan
• Dalawang beses lamang nabanggit sa liham.
1. Liham para kay Jose Maria Basa, Paris, ika-21 ng
Setyembre, 1889.
2. Liham para kay Marcelo H. Del Pilar, Paris, ika-4 ng
Nobyembre, 1889
• Redencion De Los Malayos
• Mga kasapi:
• Gregorio Aguilera
• Jose Ma. Basa
• Julio Llorente
• Marcelo H. Del Pilar
• Mariano Ponce
• Baldomero Roxas
• Padre Jose Maria Changco (Filipino)

16. • Pagpapalaganap ng makabuluhang dunong- pang-
agham, pansining, artistiko, at literaryo, atbp. – sa
Pilipinas
• Katubusan ng Lahing Malayo at pagtanggap sa
mga ito.

17. • Kaapo-apohan ni Rizal
• “Hindi lamang upang magkaroon ang Pilipino ng
matitirhan at mapagta-trabahuhan ng higit na
malaya kaysa sa mapanakal na kondisyon sa
Pilipinas bagkus ay para sa mas mahalagang
dahilan at ito ay ang magkaroon ng kalayaang
makakilos para sa hangarin ng RDLM”

18. • Bumili ng lupa
Karapatang:
• Libreng paggamit ng tabing dagat
• 999 na taon na pagpapaupa

20. • Abril 30, 1889
• Sagot niya sa sulating laban sa mga Pilipino ni Patricio
de la Escosura (isang Espanyol na manunulat sa La
Defensa)
• Mayo 31, 1889
• Depensa niya laban sa mapanirang puri sa mga
katutubong opisyal sa lokal, na ayon sa mga Espanyol
ito ay mga ignorante at laganap ang korapson.

21. • Hulyo 31, 1889
• Isang atake laban sa mga prayle na tumangging
magbigay ng marangal na libing kay Mariano Herbosa
• Setyembre 15, 1889
• Sagot niya laban sa hindi patas na artikulong may
pamagat na “Old Truth” na inilathala sa La Patria
noong Agosto 14, 1889 kung saan ginawang katawa
tawa ang paghingi ng mga Pilipino ng Reporma.

22. • Nobyembre 30, 1889
• Laban sa mga Espanyol na pamangmaliit sa mga
kayumangging pilipino

24. • Patungkol sa
makasaysayang pangyayari
sa Isla ng Pilipinas
• Isinulat ni Antonio de Morga
-dating hukom sa Pilipinas

25. “If the book succeed to awaken
your consciousness of our past,
already effaced from your memory
and to rectify what has been
falsified and slandered, then I
have not worked in vain and with
this as a basis, however small it
may be, we shall be able to study
the future.”

26. • Pinuri ni Blumentritt si Rizal para sa
kanyang masusuin na pangkasaysayan na
gawa.
Dalawang bagay na nagpapakita ng pagkakamali ni
Rizal:
• Sinuri niya ang nakaraan sa pamantayan
na kasalukuyan
• Ang panunuligsa ni Rizal sa simbahan ay
di-makatwiran dahil ang mga pang-aabuso
ng mga prayle ay hindi dapat ipagkamali na
ang Katolisismo ay masama.

27. • “Paris, Liberia de Garnier Hermanos, 1890” – maraming
mananalambuhay ang nagsasabing nailathala ang libro noong 1890.
Mga Ebidensya na nagpapatunay na ang edisyon ay
nailimbag noong 1889:
 Oktubre 12, 1889 – Liham ni Blumentritt kay Rizal mula Leitmeritz
 Disyembre 28, 1889 - Liham ni Rizal kay Dr. Baldomero Roxas mula Paris
 Disyembre 31, 1889 - Liham ni Mariano Ponce kay Rizal mula Barcelona

29.  Italyano – Unang Paglalakbay sa Palibot ng Daigdig
(Pigafetta)
 Ingles - isinulat nina Masden Raffles, Lord, Stanley at
Wallace
 Aleman – isinulat nina Blumentritt, Jagor at Virchow
 Pranses – isinulat nina M. Jacquet, J. Mallat at A.
Marche
 Espanyol – isinulat nina T.H Pardo de Tavera, Pedro A.
Paterno, Miguel Morayta, at Pi y Margall

30.  Ma-yi (Disyembre 6, 1888) at Tawilisi ni Ibn Batuta
(Enero 7, 1889) – pangkasaysayang komentaryong
isinulat sa London
 La Politica colonial on Filipinas ( Mga Patakarang
Kolonyalismo sa Pilipinas
 Manila en el mes de Diciembre, 1872 (Ang Maynila
noong Buwan ng Disyembre 1872)
 Historia de Familia Rizal de Calamba (Kasaysayan
ng Mag-anak na Rizal ng Calamba)
 Los Pueblos del Archipelago Indico (Ang mga Tao ng
Kapuluang Indian)

31.  Matagumpay na nakaraan ng mga Pilipino
noon.
 Bulok na ekonomiya mayroon sa Pilipinas
 Paninikil at pagpapahirap sa mga Pilipino.

32.  Inilathala sa limang magkakasunod
na isyu.
 Gumawa si Rizal ng isang malalim na pag-
aaral kung bakit ang mga kababayan ay di
nagtatrabaho ng maigi sa ilaling rehimeng
Espanyol

33. 1. Digmaan
2. Klima
a. Polo Y Servicio
b. Kalakalang Galleon
k. Tributo
d. Bandala
3. Sistemang
Pangkabuhayan

34. e. Monopolyo ng Tabako
4. Sistemang Pangrelihiyon
- Royal Decree of 1778
- Gob. Hen. Jose Basco Y. Vargas
5. Kakulangan ng Edukasyon at
Pagkakaisa- sugal
- Madaling mapaniwala
- Walang pagkukusa

36. “Pag-aralan ang bansang Pilipinas sa
parehong aspeto ng siyentipiko at
pangkasaysayang pananaw”
-ipinakita kay Dr. Ferdinand
Blumentritt

37. • Dr. Ferdinand Blumentritt……….Presidente
• Mr. Edmund Plauchut……….......Bise
Presidente
• Dr. Reinold Rost………………...Tagapayo
• Dr. Antonio Ma.Regidor………...Tagapayo
• Dr. Jose Rizal……………………Sekritaryo
- Hindi tinanggap at kinilala ng gobyernong Pranses,
napilitang mabuwag noong 1889 ng Agosto.

39. - Proyekto sa Paris na hindi nagkaroon ng
katuparan
- “Layunin nito na sanayin at turuan ang
kalalakihan buhat sa mabubuti at may kayang
pamilya ayon sa pangangailangan ng makabagong
panahon at kalagayan”
• residente sa Paris, mula sa Mexico, Pampanga
• 40, 000php

40. • Etika- Pag-aaral ng Relihiyon – Likas na Batas- Batas
Sibil- Kabutihang Asal- Kalinisan
• Kasaysayan- Heograpiya- Ekonomiyang Politikal-
Kasaysayan ng Daigdig- Kasaysayan ng Pilipinas- Lohika
– Retorika at Pagtula
• Wikang Espanyol- Wikang Ingles- Wikang Pranses-
Wikang Aleman- Wikang Tsino- Wikang Tagalog
• Gymanastics- Pangangabayo- Pag-eeskrima- Paglangoy-
Musika- Paguhit- Pagsayaw

42. - Sagot niya sa mapanirang si Fr. Salvador
Font, utak ng pagbabawal ng sulatin na Noli
- Isang sulatin mula sa Barcelona, 1889
- Dimas Alang (pen
name)
- Inilarawan nito ang usapan sa (kakatuwang
paraan) sa pagitan ni Padre Font na nasa
Madrid at ng isa pang pari sa probinsya ng
San Agustin sa Maynila
- Kakayahan niyang manghula para sa
hinaharap

43. Ito ay pinapakita ng mga sumusunod:
“ In the year 1900 the Philippines for the for the
first time was connected to the Metropolis (MADRID)
by means of the telephone laid out by an Anglo-Catalan
company called The Trans-Oceanic Telephone
Company, wo well-known in it time for its truly bold
ideas.”

45. - Disyembre 25, 1889
- Pritong manok, kanin at
gulay
- Huling Paskong hapunan sa
Paris
- Matapos ang bagong taon, bumisita
siya sa London (sa di malinaw na
dahilan)
Maaring:
1. Itsek ang kanyang edisyon ng Morga’s Sucessos sa orihinal nito
sa “British Museum”.
2. Bisitahin si Gertrude sa huling pagkakataon

47. • Nilisan ni Rizal ang Paris upang magtungo sa
Brussels, Belhika (Belgium)
• Mataas na halaga ng pamumuhay
• Nagiging balakid ang mga kasiyahan sa lungsod sa kanyang
mga gawain lalo na sa pagsulat niya ng El Filibusterismo

48. Valentin, Ventura
• Nag-alok kay Rizal na tumira
sa tahanan nito sa Paris ng
walang bayad. Ngunit siya’y
tinanggihan.

49. - Pinamamahalaan nina
Suzanne at Marie
Jacoby.
- Kasama ni Rizal sa paglipat sa
Brussels
- Pumalit kay Jose Albert bilang kasama ni
Rizal

50. El Filibusterismo La Solidaridad Liham
Panggagamot Gymnasium “Fencing”

51. - Ang paggamit ng mga letrang “k” at “w” sa halip letrang “c”
at “o” ng Espanyol.
Mga Halimbawa:
• Pagsulat ng salitang “Salacot” – sa tagalog “Salakot”
• Pagsulat ng salitang “Arao” – sa tagalog ay “Araw”
- Pagsalin ng Wilhelm Tell ni Schiller at ng Fairy Tales ni Andersen
noong 1886 gamit ang ortograpiyang ito.

52. • Nailathala noong ika-15 ng Abril taong 1890 sa La
Solidaridad
• Dito niya inilahad ang mga panuntunan sa bagong
ortograpiyang tagalog, at ibinigay niya ang
karangalan sa bagong ortograpiyang ito kay Dr.
Trinidad H. Pardo de Tavera na sumulat ng El
Sancrito en la Lengua noong 1884.

53. • Isang balita mula kina Juan
Luna at Valentin Ventura
• Ipinakiusap nila J. Luna at V. Ventura
na kung maari ay gumawa ng paraan
si Rizal patungkol dito
• Nagpadala siya ng liham kay M.H.
Del Pilar upang ipaalala sa mga
Pilipinong nasa Madrid na hindi sila
pumunta sa Europa para magsugal
kundi para ipaglaban ang kalayaan
ng Inang Bayan.

55. • Paglala ng suliraning pang agraryo sa Calamba
• Tumangging bayaran ni Don Francisco ang
mataas na upa at nagsunuran ang iba pa nitong
kasama.
• Nagsampa ng kaso ang Ordeng Dominiko
upang mabawi ang kanilang lupa sa Calamba.
• Inusig ang mga nangungupahan pati na rin ang
pamilyang Rizal
• Ipinatapon sina Paciano, Antonio Lopez at
Silvestre Ubaldo sa Mindoro
• Ipinatapon sa Bohol si Manuel T. Hidalgo

56. Hunyo 11, 1890
- Sumulat si Rizal kay Marcelo H. Del Pilar upang
ipaalam rito ang masamang pangitain ng kanyang
kamatayan
- Hindi siya natatakot mamatay ngunit nais niyang matapos
muna ang El filibusterismo bago niya puntahan ang kanyang
libingan.

59. -ayaw niyang manatili sa Brussels habang inuusig ang kanyang
pamilya sa Pilipinas
- Noong ika-9 ng Hulyo 1890, sumulat kay Ponce upang
ipahayag nito ang pagtutol sa pagpunta ni Graciano Lopez
Jaena sa pagpunta sa Cuba.
Ayon sa kanya, “ Hindi dapat magpunta si Graciano para lang
mamatay sa Yellow Fever, sa halip ay, “magtungo siya sa Pilipinas at
doo’y mamatay nang ipinatatanggol ang kanyang mithiin”
- Ang mga kaibigan niya kabilang si Blumentritt, Jose Ma. Basa
at Ponce ay natakot sa planong pagbabalik ni Rizal sa Pilipinas.

61. o Umapela sina Paciano sa Korte Suprema dahil
sa pagkatalo ng kaso nila laban sa mga
dominiko.
o Noong Hulyo 20, 1890, sumulat siya kay
Marcelo H. Del Pilar upang kuning abogado.
- “To My Muse”
- Isang nakahahabag na tula tungkol sa
kinasapitan ng mga kamag-anak sa Pilipinas.

63. Suzanne Jacoby
o Nabighani kay Rizal dahil
larawan siya ng pagkamaginoo.
o Labis na nasaktan nang Lisanin
ni Rizal ang Brussels noong
Hulyo 1890 patungong Madrid.
o Sumulat kay Rizal sa wikang
Pranses. Ipinaalam niya ang
labis niyang pagkalungkot sa
pag-alis nito at ang pag-asa
nitong muling pagbabalik ni
Pepe.

66. Kabiguang makakakuha ng Hustisya para
sa Pamilya
Asociacion Hispano-
Filipino- Mga kapwa Pilipinong hiningan niya ng tulong.
Justicia, El Globo, La Republic, El Resumen, etc.
- Mga lathalaan na nilapitan ni Rizal.
Marcelo H. Del
Pilar- Tumayong abogado.
Dr. Dominador Gomez
- Sekritarya ng A. H-F
Senior Fabia
- Minister of Colonis
Reyna Regent Maria
Cristina- Pinuno ng Espanya

67. El Resumen
“To cover up the ears, open
the purse and fold the arms “
– this is the Spanish Policy

68. - Namatay sa matinding karamdaman si Jose.
Maria Panganiban.
Ika-19 ng Agosto taong 1890,Barcelona
-Kasama niya sa “Propaganda
Movement”.
- 27 taong gulang
lamang
- Mula sa Bicol

69. Pakikipagtunggali kay Antonio
Luna
Agosto,
1890
- Isang pagsasalo-salo sa Madrid
- Nalasing si Antonio Luna
- Bigo kay Nellie Boustead
- Hinamon ni Rizal

72. - Isang mahusay na ahente ng palimbagan ng
Espanya
Weneslao E. Renata
- Malimit niyang atakihin sa kanyang mga sulatin
ang mga Pilipino at maging si Rizal
- Isang “Anti-Filipino” na lathalaan sa
Madrid.
La Epoca
- Naging malaking insulto kay
Rizal.

75. - Mainit na tinanggap ng mga Bousteads.
- Buong giliw na tinanggap at pinagsilbihan nila Gng.
Boustead, Adelina at Nellie.
- Nanatili siya dito sa loob ng isang buwan
“Nadagdagan ng bahagya ang aking timbang
simula ng dumating ako dito, ang aking pisngi
ay hindi na rin payat di tulad noon, maaga na
rin akong nakakatulog”
Sulat kay Mariano Ponce:

76. - Isang lugar na puno ng naggagandahang
hardin at tanawin.
• Maganda
• Matalino
• Moralidad
• Filipina
- Naging tampulan ng tukso ni M.H Del Pilar
- Pinalitan ng letrang “e” ang “o” sa Noli

77. 1. Nais ni Nelly na magpasalin siya sa
Protestante.
2. Ayaw sa kanya ng ina ni Nelly dahil sa mga
ss.:
• Kriminal na pinaghahanap sa Pilipinas.
• Writer na walang kinikita.
• Manggagamot na walang pera.
• Salat sa Yaman
- Naging magkaibigan na lamang

78. “ Natapos ko na ang aking aklat! Ito ay hindi ko
isinulat hango sa ideya ng aking paghihiganti sa mga kaaway,
ito ay para sa ikabubuti ng mga taong labis na pinahirapan,
bagay na nararapat sa lahing tagalog, kayumanggi ang kulay.
Totoong lilisan ako patunong Paris, at mula roon hindi
ko pa nasisiguro ang anumang mangyayari sa akin”
Liham kay Blumentritt:
Tuluyan na siyang nagtungo sa Paris at nagpa-alam sa mga
Bousteads

79. - Nagpa-alam siya sa otoridad ng Propaganda sa Maynila ang
pagpapakansela ng buwanan niyang allowance.
-Ayon sa kanya ilaan na lamang ito sa magadang bagay tulad ng
edukasyon para sa mga Pilipino na nasa Europa.
- ang sulat na ito ay ipinadala kay Mr. A. L. Lorena (pseudonym of
Deodato Arellano)

80. • Kailangan niyang tapusin ang kanyang Libro.
• Nais niyang magkaroon ng trabaho ang mga kapwa niya
Pilipino.
• Mas makabubuti kung iiwan na lamang niya si M. H. Del
Pilar at ang mga patakaran nito ayon sa sariling
pagkakaintindi. At hindi na niya ito papakialamanan.