Linux sunum

Bilgi. Yük. Müh.Oğuzhan TAŞ
AkareSoft Yazılım ve Eğitim
http://www.akaresoft.com

AkareSoft www.akaresoft.com - Oğuzhan TAŞ 1

İşletim Sistemi nedir?
İşletim sistemi, bilgisayar donanımının doğrudan
denetimi ve yönetiminden, temel sistem ve
işletiminden sorumlu olan yazılımdır.
İşletim sistemi, bütün yazılımların belleğe, girdi-çıktı
aygıtlarına ve kütük sistemine erişimini sağlar.
İşletim sistemi sayesinde bilgisayar donanımına
hükmederiz.
İşletim sistemi bilgisayara kurulması gereken ilk
yazılımdır, tüm programlara sistem kaynaklarının
rezerve edilmesinden işletim sistemi sorumludur.

İşletim Sisteminin Görevleri
• İşlem Yönetimi (Process Management)
• Bellek Yönetimi (Memory Management)
• Giriş/Çıkış Yönetimi (I/O Management)
• Dosya Yönetimi (File Management)


İşletim Sistemi Katmanları
KULLANICI

Kabuk (Shell)

Sistem Çağrıları

Çekirdek (Kernel)

DONANIM

İşletim Sistemi Katmanları


Kabuk (Shell) ve Çekirdek (Kernel)
Kabuk, İşletim sisteminin kullanıcıya görünen kısmıdır.
Komutlar bu bölümde yer alır. Kullanıcı komutlarla işletim
sistemine isteğini iletir. Windows çıkmadan önce siyah
DOS ekranında verilen komutlar ve Linux Konsolundan
(Console) verilen komutlar örnek verilebilir. Grafik
arayüzü ise kabuk üzerinde çalışan bir katmandır.
Çekirdek ise donanımlar ile ilişki kurmaktan sorumldur.
Bilgisayara bağlı donanımların tanınıp yönetilmesi
görevidir. Örneğin, Linux 2.6 çekirdeği 2.4 çekirdeğine
göre donanımları daha iyi tanır. Çünkü 2.6 çekirdeğinde
daha çok donanımı algılayacak şekilde geliştirilmiştir.


Linux…
Atası Unix’tir. 1960 Bell Laboratuarı, Amerika.
Unix, Dennis Ritche tarafından C programlama dili
kullanılarak geliştirildi.
Linux, ilk defa 1990 yılında Finli bilgisayar mühendisliği
öğrencisi Linus Torwalds tarafından Intel işlemci mimarili
bilgisayarlarda çalışmak üzere geliştirildi. Linux bir Unix
türevidir.
Çok kullanıcılı (multi user) ve çok görevli (multitasking)
bir işletim sistemidir.
1994 yılında Linux 1.0 serisi kernel GPL lisansı ile
yayınlanarak 100.000 kullanıcıya erişti.


Linux Dağıtımları
Pardus (Tubitak UAKAE), Gelecek Linux, Turkuaz Linux…
Red-Hat, CentOS, Fedora, Suse, Debian, Knoppix,
Mandriva , Ubuntu, Gentoo, Slackware…
Debian Linux Google tarafından kullanılmaktadır.
Çok duyulan FreeBSD ise Linux değil Unix işletim
sistemidir.
Bir Linux sistemi bilgisayara kurulmadan CD-ROM veya
USB Bellek üzerinden çalışabilecek şekilde de
tasarlanabilmektedir. Bir dağıtımın bu şekilde
kullanılabilen sürümüne "Çalışan sürüm" (İngilizce: live
version ), kullanıldığı medyalara göre de "Çalışan CD"
(Live CD) veya "Çalışan USB" -(Live TAŞ
AkareSoft www.akaresoft.com Oğuzhan
USB) denilmektedir. 7

Linux Kurulumu
 Linux İşletim Sistemi Intel, AMD işlemcili makinalara rahatlıkla
kurulabilir. En az 512 MB, performanslı çalışmak için en az 1024 MB…
 Linux tek başına ya da başka işletim sistemleriyle beraber aynı
bilgisayara kurulabilir. Çünkü, Linux çoğu dosya sistemini tanır…
 Linux ve Windows farklı dosya sistemine sahiptir.
 Bir makinaya Windows ve Linux beraber kuracaksanız, ilk önce
Windows sonra Linux kurunuz. Windows’u kurarken sabit diskte
Linux kurulacak en az 10 GB’lık bölümü ham(raw) olarak ayırınız .
Yaklaşık 500 MB’lık bir bölümü de takas (swap) alanı için ham(raw)
olarak ayırınız.
Linux Windows
ext2, ext3, ext4 NTFS, FAT
dosya sistemi Dosya sistemi

MBR Önyükleme ve Bölümleme
Sabit diskin nasıl bölümlendiğine ait bilgi, birinci
plakanın birinci izinin içindeki birinci sektörde yer
alır.
Bilgisayar ilk açıldığında BIOS’un ilk baktığı 512
MB’lık bu bölüme Ana Önyükleme Kaydı (Master
Boot Record - MBR) denir.
MBR içinde bölümleme tabloları yer alır ve hangi
bölümün aktif olduğu burada yer alan programda
bulunur.
Anlaşıldığı üzere, MBR silinirse bilgisayar açılamaz,
MBR bir sorun olasılığına karşı yedeklenebilir.

Uzatılmış ve Mantıksal Bölümler
Birincil bölüm (Primary Partition)
Adresi MBR’de kayıtlı bölümlere denir.
Uzatılmış Bölüm (Extended partition)
Adresi MBR’de kayıtlı ama içinde başka bölümler olan
bölümlere denir.
Mantıksal Bölüm (Logical Partition)
Adresi MBR’de bulunmaz, uzatılmış bölümler içinde yer
alan bölümlerdir.


Bir Sabit Diskin Bölümlenmesi
MBR

Önyükleme Sektörü
Birincil Bölüm
Veri Alanı

Kullanılmamış Önyükleme Sektörü
Mantıksal Bölüm
Veri Alanı Uzatılmış Bölüm
Kullanılmamış Önyükleme Sektörü
Mantıksal Bölüm
Veri Alanı
Kullanılmamış Disk Alanı
Birincil Bölüm
Veri Alanı


Aygıt
Tür Adlandırma Açıklama
/dev/hda Birincil ana (Primary Master) Sabit Disk
/dev/hdb Birincil uydu (Primary Slave) Sabit Disk
IDE
/dev/hdc İkincil ana (Secondary Master) Sabit Disk
/dev/hdd İkincil Uydu (Secondary Slave) Sabit Disk
/dev/fd0 Birincil disket sürücü
Disket /dev/fd1 İkincil disket sürücü
/dev/sda
/dev/sdb
SCSI
/dev/sdc
…..


Disk Bölümleri
Tür Adlandırma Açıklama
/dev/hda1
/dev/hda2
Birincil Bölümler
/dev/hda3
/dev/hda4
/dev/hda5
/dev/hda6
Mantıksal bölümler
/dev/hda7
….

Hem birincil hem mantıksal bölümler kendi aygıt dosyasına sahiptir.
Geleneksel olarak 1-4 arası numaralar birincil bölüme, 5 ve sonrakiler mantıksal
Bölüme ayrılır.

Takas Alanı (swap) nedir?
Belleğin (RAM) yetersiz kaldığı durumda bilgisayar
bu disk bölümünü kullanarak bellek açığını
kapatmaya çalışır.
Teorikte bellek alanının iki katı kadar yer ayrılması
önerilir. Ama RAM belleğiniz çok fazla ise 512MB-
1024MB civarı bir alan ayırabilirsiniz. 1GB=1024MB


Dosya Sistemi
Dosya sistemi, işletim sisteminin, dosyaları diskte
sistemi
tutabilmek için kullandığı yapılar ve yöntemlere
verilen addır. Yani bir anlamda “dosyaların diskteki
düzenidir” diyebiliriz. Bu düzen kapsamında bir
düzenidir
hiyerarşiden bahsedebiliriz.
Hiyerarşinin en üstünde kök dizini (root directory)
directory
yer alır ve “/” karakteriyle gösterilir.
Diğer dizinler de bu kök dizininin altında
toplanmışlardır.


Linux’de Dosyalar
Linux’de dosya isimleri en fazla 255 karakter olabilir.
Dosya ismi verirken * ve ? İşareti dışında her türlü
karakteri kullanabilirsiniz. Alt çizgi, virgül, rakam, harf
olabilir.
Küçük büyük harfe duyarlıdır. Örneğin kaptan veya
KAPTAN veya Kaptan farklı dosya isimleri olarak algılanır.
Dosya uzunluğu maksimum 2GB kadar olabilir.
Linux işletim sisteminde dosyaların belli bir uzantıya
sahip olması gerekmemektedir.
İki farklı dosya tipi vardır.
Sıralı Dosyalar ve Aygıt Dosyaları

Linux’da Aygıt(Device )
Dosyalar
Üç farklı tipte olabilmektedir;
Karakter aygıt dosyaları
Veri alış verişini karakter karakter iletmektedirler.
Klavye, fare gibi…
Blok aygıt dosyaları
Veri alış verişini bloklar halinde iletmektedirler. Hard
disk gibi…
Kuyruk aygıt dosyaları
Sıradan dosyalar ile aygıt dosyaları dışında kalan
dosyalardır.


Pardus LINUX
YALI (Yet Another Linux Installer)
Kurulum yazılımı, Pardus’un paketlerinin kurulumu için…
ÇOMAR (Configuration Manager)
Yapılandırma Yöneticisi Paketlerin birbiriyle uyumu için;
PİSİ (Packages Installed Successfully as Intended)
Paket Yönetim Sistemi Paketlerin sisteme kurulması,
çıkarılması için…
MÜDÜR Gelişmiş Donanım Tanıma Sistemi
Linux’de KDE ve GNOME olmak üzere iki farklı
masaüstü seçeneği vardır, PARDUS KDE tabanlıdır.


Linux Konsol
Linux konsolunda yanıp sönen imleçten önceki işaret

# ise root (ana) kullanıcıyı, $ işareti varsa diğer
kullanıcı tarafından sistemin açıldığı anlaşılır. root
kullanıcısı her Linux’ta zorunlu olarak oluşturulur.
Programlar/Sistem/Konsol(Console) yolunda konsolu
çalıştırınız.


Sistem Yükleyici
Linux’da sistem yükleyici, bilgisayarınız açıldıktan
sonra disk üzerinde bulunan sistemleri belirleyerek
açılmalarını sağlar.
GRUB(Grand Unified Boot Loader)
LILO
Örneğin Windows yüklü bir makinaya Linux
kurarsanız açılışta gelen seçenekler ile istediğiniz
işletim sistemini seçerek başlatabilirsiniz.


Linux Dizin yapısı


Dizin hiyerarşisi
Bir dizin ya da dosyanın; sistemdeki konumu, o
dosya/dizinin “yol”uyla belirtilir. Yol; kök dizininden
yol Yol
itibaren, o dosya/dizine ulaşmak için geçilmesi
gereken dizinlerin “/” işaretiyle birleştirilerek ardışık
bir şekilde yazılmasıyla elde edilen ifadedir.
Örneğin “/home/oguz” yolu, kök dizinindeki, home
home/oguz
isimli dizinin içindeki oguz dizininin konumunu
belirtir. Bu ifadede en baştaki “/” kök dizinini
belirtmektedir.


Linux’da Dizin yapısı
/home dizini içerisinde hesabi olan her
kullanıcının adina bir dizin oluşturulur.
Örneğin; kullanıcı adi akaresoft ise /home dizini
içinde akaresoft isimli bir dizin vardır.
/home/akaresoft
Her kullanıcı kendi ev dizinindeki bir dosyaya
erişmek için “~” işaretini kullanır.
Örneğin kendi ev dizinindeki evraklar.txt
dosyasına erişmek için kısaca “~/evraklar.txt”
yazabilir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oğuzhan TAŞ 23

Linux Dizinleri
/bin: İngilizce binary(ikili sistem) kelimesinin
kısaltılmışı olan bin klasöründe , tüm kullanıcıların
kullanabildiği temel komutları vardır.
(ls, cp, mv gibi…)
/boot : Linux’un açılışı sırasında kullanılan dosyaları
içerir.
/dev: İngilizce device (aygıt) kelimesinin kısaltılmışı
olan bu dizinde aygıt dosyaları yer alır.


Linux Dizinleri
/etc: Bulunduğu bilgisayarda yapılandırma
dosyalarını içerir.
/home: Tıpkı Windows’ta olduğu gibi, Linux’da da
her kullanıcı için bir klasör açılır ve burada
kullanıcının kendi hesabında yaptığı kişisel ayarlar yer
alır. Örneğin oguzhan kullacısı varsa oguzhan isimli
bir klasör home dizininde yer alır.
/lib: İngilizce library(kütüphane) kelimesinin
kısaltılmış adıdır. Çekirdek modülleri ve paylaşılan
kod kütüphanelerini içerir.

Linux Dizinleri
/mnt: Bilgisayar bağlı çeşitli cihazların (HDD, Cd,
DVD, vb.)bağlantı dosyaları burada yer alır. İngilizce
mount kelimesinin kısaltılmışıdır.
/proc: Süreçler (processes), sistem belleği, donanım
yapılandırma ile ilgili ayarları içeren özel bir “sanal”
dosya sistemidir. Birçok uygulama buradaki
bilgilerden yararlanır.
/root: Sistem yöneticisinin (administrator) ev
dizinidir.
/usr: Tüm kullanıcılara paylaşılan verileri
(programlar, komutlar, kütüphaneler, programlar

Linux Dizinleri
/usr/bin: Normal kullanıcılar tarafından kullanılan
komutlar burada yer alır.
/usr/sbin: sistem tarafından kullanılan, sistemin
açılması ile ilgili olmayan komutlar yer alır.
usr/lib: programlama için kütüphaneler yer alır.
usr/include: C/C++ programlama dili için başlık
dosyaları yer alır. Linux C/C++ dilinde yazılmıştır.
usr/doc: Dökümanların (documents)bulunduğu
dizin.
usr/man: Komutlar hakkında yardım yani man
dosyaları burada yer alır. - Oğuzhan TAŞ
AkareSoft www.akaresoft.com 27

Linux Dizinleri
/var: İngilizce variable (değişkenler) kelimesinin
kısaltılmışı olan dizindir. Değişken verileri (kuyrukta
bekleyen yazdırılacak dosyalar, veritabanları, raporlar
gibi) içerir.
var/lock: Çalışan programların yarattığı kilit
dosyaları.
var/log : Log (kütük ) dosyaları, Windows sunuculardaki hata takip
etmeye yarayan Event Viewer gibi.

var/tmp: Geçici (template) dosyalar.
Var/yp: NIS ile ilgili dosyalar.


Var/spool: Kuyruk dosyaları.
mail: kullanıcı e-postaları içeren dizin.
mqueue: e-posta kuyruğunda bekleyen dsyaları
barındıran dizi.
lpd: yazıcı kuyruğunda bekleyen işler için geçici
dosyaların tutulduğu dizin.


Pardus Konqueror
Ctrl+X Dosya Kes
Ctrl+V Dosya Yapıştır
Ctrl+C Dosya Kopyala
Delete Dosya Silme
Shift + Delete Kalıcı dosya Silme
Png ile biten tüm dosyaları seçmek için Ctrl++
kısayolu kullanılabilir. Açılan pencerede *png ifadesi
png ile biten dosyaları *kalem* ifadesi içinde kalem
geçen dosyaları seçmenizi sağlar.


KDE Kısayolları

CTRL+ALT+DEL sistemden çıkış için kullanılan tuş kombinasyonudur.


Temel Dosya ve Dizin işlem komutları
Yeni dosya ve dizin oluşturmak silmek,
Dosya ve dizinleri listelemek,
Dosya ve dizinlerin izinlerini ayarlamak,
Dosyaların içeriğini görmek,
Dosyaları yazdırmak,
Dosya ve dizinleri kopyalamak ve taşımak..


touch ile yeni dosya oluşturmak
Yeni bir dosya oluşturmak için touch komutu
kullanılır. Bu komut var olan bir dosya ismiyle
çağrıldığı takdirde boş bir dosya oluşturacaktır.
Dosya oluşturma yanında son erişim ve değiştirme
zamanlarını düzenlemek için de kullanılabilir.
Kullanım formatı :touch [-acm][tarih] dosya_ismi
-a: son erişim zamanını değiştirmek için;
-m : değişim zamanın değiştirmek için verilmelidir.


touch komutu
Tarih formatı : MMDDhhmm[YY]
MM=ay, DD=gün, hh=saat, mm=dakika, YY=yil
bilgisini gösterir.
Dosyanın erişim ve değişim zamanını
15 Şubat 1976 01:34 yapmak için;
- touch 0215013476 dosya_ismi
• Değişim zamanını değiştirmek için;
- touch –m 0236000099 dosya_ismi
- touch –a 0236000099 dosya_ismi


mkdir ile yeni dizin oluşturma
Linux işletim sisteminde yeni dizin oluşturmak için
mkdir komutu kullanılır.
Kullanımı: mkdir [seçenekler] dizin
-m : yeni yaratılacak dizin için geçerli izinler bu
parametre ile verilir.
-p: içiçe dizin oluşturmak için kullanılır. Örneğin;
mkdir firma/hesaplar
-v: yaratılan tüm dizinleri bildirmek amacıyla kullanılır.
mkdir evraklar
Yukarıdaki komut evraklar dizini oluşturur.

Örnek yapalım;
Aşağıdaki komutları konsolu açıp verelim;

mkdir dizin
ls –la dizin
mkdir dizin/ders
ls –la dizin


rm komutu ile dizin silme
Sistemde var olan dosya ve dizinlerin silinmesi için
kullanılır. Kullanım formatı şöyledir;
Dosyalar için : rm[seçenekler] dosya_ismi
Dizinler için : rm –r [seçenekler] dosya_ismi
-r parametresi dizinler içinde dosya ve dizin ne varsa siler. Eğer dizinde
hiçbir alt dosya ve dizin yoksa rmdir direkt kullanılabilir.
-i : silinecek her dosya ve dizin için onay bizden alınır.
-f: otomatik olarak siler, onay beklemez.
-d: belirtilen dizin boş olmasa bile dizini siler.
- v: yapılan her işlemle ilgili kullanıcıya bilgi verir.


ls ile dosya ve dizin listeleme(1)
ls komutu varolan dosya ve dizinleri listeler.
Kullanımı: ls [seçenekler] [dosya_veya_dizin_ismi]
-a: tüm dosyaları listeler, ismi nokta ile başlayan
dosyalar gizli dosyalardır. Bu parametre gizli dosyaları
da gösterir.
-c: komut çıktısını sütun olarak listeler, varsayılandır.
-l: dosya ve dizinlerin izin, sahip, boyut, güncelleme
zamanı bilgilerini de listelerken verir.
-h: dosya büyüklüğü normalde byte’dır. Kbyte,
Megabyte göstermek için kullanılır. 1024 ile çarpılır.

ls ile dosya ve dizin listeleme(2)
-H: dönüşümlerde –h parametresi 1024 kullanırken
bu parametre 1000 kullanır.
-o: Bu parametre –l gibidir, farkı dosya ve dizinlerin
grup bilgisini göstermez.
-R: Dizin içeriğini rekürsif olarak listeler.
--color: ls komutu dosya tipine göre renkleme yapar.


Dosya ve dizinlerde izinler (1)
Dosya ve dizinlerin sahip olduğu izinleri görmek için
ls kullanılır.

[root@akaresoft/root]# ls –ld Evrak/
drwxr-xr-x 3 root 4096 Sep 25 2010 Evrak/

[root@akaresoft/root]# ls –l smb.conf/
-rw-r-r-- 1 root users 10852 Jun 30 2010 smb.conf


İzinler

d rwx r-x r-x
dosyanın sahibinin kullanıcıların hakları
hakları
dizin-dosya
grubun hakları

İZİNLER
r =read(okuma)
w =write(yazma)
x =execute(çalıştırma)
- =izin yok

İzinler Dosya Tipini belirten bölüm(2)
ls çıktısında dört kısımdan oluşmaktadır.
1) Dosya tipini belirten kısım:
Normal dosyalarda - işareti görülmektedir.
Dizinlerde d işareti görülmektedir.
Karakter bazında işlem yapan aygıt sürücüleri için c
gözükmektedir.
Karakter bazında işlem yapan aygıt sürücüleri için b
gözükmektedir.
Başka bir dosyayı işaret eden linkler için l işareti
gösterilir.

İzinler(3)
2) Dosya sahibinin haklarını belirten bölüm
Bu kısımda dosya sahibinin hakları tanımlanır.
3) Dosya grubunu haklarını belirten bölüm
Bu kısımda dosyanın dahil olduğu grubun hakları yer
alır.
4) Diğer kullanıcı hakları:
Sistemde bulunan tüm kullanıcıların dosya
üzerindeki hakları yer alır.


Dosya izinleri
Kullanıcılar dosya üzerinde 3 farklı işlem
yapabilmektedir.
Okuma(r - read),
Yazma (w- write ),
Çalıştırma (x -execute).
Dizin için çalıştırma hakkı demek o dizine geçip
geçememek demektir. İzinlerin değiştirilmesi
amacıyla chmod komutu kullanılmaktadır.


Linux Dosya İzinleri
r : Okuma yetkisi, ( read access )
w : Yazma yetkisi, ( write access)
x : Dosya bir program dosyası ise, programı çalıştırma
yetkisini gösterir. ( execute access) )


Linux Dosya İzinleri
1: Dosya yada dizinle ilgili güvenlik bilgileri
2: O dosya yada dizine bağlantı sayısı
3: Dosyanın sahibi olan kullanıcı
4: Sahibi olan grup adı
5: Byte cinsinden boyutu
6: Düzenlediği tarihi
7: Dosya adı


Linux dosya izinleri
İzinler 3 farklı grubun dosya üzerinde 3 farklı işlevden hangilerini
yapabileceklerini belirtir. Her grup tek başına ele alınıp izinlerin değerleri
toplanarak sayısal değerler elde edilir.

rw-r--r-- iznini ele alalım :

Dosyanın sahibinin hakları: rw-
hakları
Verilen haklar için 1, verilmeyen haklar için 0 konularak izinin 2’li
düzendeki görüntüsü elde edilir.
rw- 110 2’li tabandaki sayı 10’luk tabana çevrilerek izinin sayısal değeri
elde edilir. 110 = 6
Grubun hakları:r-- 100 = 4
hakları
Diğer kullanıcıların hakları:r-- 100 = 4
hakları

rw-r--r-- 110 100 100 = 644

İzinler Örnek-1


İzinler Örnek-2


chmod ile yetki değiştirme
$ chmod (change mode)

u : dosyanın sahibi (user)
g : dosyanın sahibiyle aynı grupta olanlar (group)
o : diğer kullanıcılar (others)
a : herkes (all )
+ : yetki ekleme
= : yetki eşitleme
- : yetki çıkarma
r : okuma yetkisi (read)
w : yazma yetkisi (write)
x : Çalıştırma (execute)

chmod
chmod 740 dosya_ismi
4 0
111 100 000
rwx r-- ---
Kullanıcıya ait Gruba ait yetkiler Diğer kullanıcılara
yetkiler yetkiler

Oku, Yaz, Oku Hiçbiri
Çalıştır

chmod kullanım örnekleri
Herkese okuma hakkı vermek,
chmod +r dosya_ismi
Dosyanın sahibine tüm hakları vermek,
chmod u+rwx dosya_ismi
Diğer kullanıcıların tüm yazma ve çalıştırma haklarını
kaldırmak,
chmod o-wx dosya_ismi
Dosyanın sahibine tüm haklar, gruba okuma, diğer
kullanıcılara okuma hakları vermek
chmod u+rwx, g+r, o+r dosya_ismi

cp ile dosya kopyalama
cp [seçenekler] kaynak hedef
-R : dizinleri kopyalamak için kullanılır. Dosya ve alt
dizinlerin kopyalanması için mutlaka kullanılmalıdır.
-p : kopyalanan dosya ve dizinlerin izinlerin
sahiplerinin korunmasını sağlar.
-d: dosyanın kendisi yerine linkini kopyalamak için;
-l: kopyalama yerine link oluşturulur, dosya
değiştirildiği takdirde kopyası da otomatikman
değiştirilir.


cp parametreleri (devam)
-f : kullanıcıya hiç soru sorulmaz, hedef dosya
mevcutsa silinir, sonra kopyalama gerçekleşir.
-i: hedef dosya mevcutsa uyarı verir.
-u: kopyalanan dosya hedef dosyadan daha yeni ise
kopyalama işlemi gerçekleştirilir.
-a: bu parametre –dpR parametrelerine denktir.


Çalışma dizininin Öğrenilmesi
cd komutu ile dizinler arası geçiş sağlanılır. pwd
komutu içinde bulunulan dizini gösterir.
.: bulunulan dizini referans eder.
..: bir üst dizini referans eder.
~[kullanıcı ismi]: kullanıcının ev dizinin referans
eder.
-: bir önce bulunulan dizini referans eder. Sadece cd
komutunda geçerlidir.

Dosyalara link tanımlanması
Kısayol = bağ dosyası oluşturmak için ln komutu
kullanılır.
İki farklı link çeşidi vardır,
Hard-link: diğer dosyanın tam bir kopyasını içerir.
Orijinal dosya silinse bile link atılmış dosyada aynı
içerik mevcuttur.
Sembolik (soft) link: tam anlamıyla kısayoldur,
orijinal dosyaya yönlendirme yaparlar.


Dosyalara link tanımlanması
$ touch ln_ornek
$ echo “LN ornek” > ln_ornek
$ ln ln_ornek ln_ornek_hard
$ ln –s ln_ornek ln_ornek_soft
ls –la
cat ln_ornek_hard

cat komutu
Metin tabanlı dosyaların içeriklerinin
görüntülenmesini sağlar.
cat dosya_adi
cat named.conf
-n : her satırın numaralandırılmasını sağlar.
-t : merin içinde tab karakterinin gösterilmesini
sağlar.
-e : satır sonlarının $ karakteri olarak gösterilmesini
sağlar.
-A : -e ve t parametrelerinin beraber kullanılmasına
eşdeğerdir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oğuzhan TAŞ 58

more komutu
more komutu sayfa sayfa içeriğin gösterilmesine
yarar. ENTER ve BOŞLUK tuşu ile veya yön tuşları ile
sayfalar arasında ilerleme yapılır. BOŞLUK tuşu bir
sayfa ileri ENTER tuşu bir satır ileri götürür.
ls –la | more


echo komutu
echo “merhaba linux”
Yukarıdaki ifade ekrana merhaba linux yazar.

Dosyaya yazmak için;
echo “merhaba linux” > dosya.txt

Dosyanın sonuna yazmak için;
echo “merhaba yeni dünya”>>dosya.txt


less komutu
More komutuna benzemektedir.
More dan farklı olarak geri ve ileri harekete izin
vermektedir.

$less hesaplar.txt
hesaplar.txt dosyasının içeriğini gösterir.


man ve -- help
Komutlar hakkında yardım verir.
man mv
man rm
--help de komuttan sonra yazıldığında yardım ekranı
gösterilir. Genelde yardım ekranlarından çıkmak için
q kullanılır.
less --help


Dosya ve dizinleri aramak find
find komutu belli kriterlere göre dosya ve dizinleri
aramak için kullanılır.
-name exp: isim ile arama yapmak için kullanılır, * ve
? Karakterleri de joker karakter olarak aramada
kullanılabilir.
-user kullanıcı: istenilen kullanıcıya ait dosyaları
bulur.
-group grup: istenilen gruba ait dosyaları bulur.
-perm izin: belirtilen izine sahip dosyaları bulur.
-newer dosya1: belirtilen dosyadan daha yenileri
bulur. AkareSoft www.akaresoft.com - Oğuzhan TAŞ 63

(2)
-size [+|-] büyüklük: belirtilen büyüklüğe sahip
dosyaları bulur.
-anewer dosya1: belirtilen dosyaya yapılan erişimden
daha sonra erişilen dosyaları bulur.
-amin [+|-] süre: Süre ile belirtilen dakika önce
erişilen dosyaları bulur.
-atime [+|-] süre: Süre ile belirtilen gün önce erişilen
dosyaları bulur.
-cmin [+|-] süre: Süre ile belirtilen dakika önce
statüsü değişen dosyaları bulur.

(3)
-ctime [+|-] süre: Süre ile belirtilen gün önce statüsü
değişen dosyaları bulur.
-links [+|-] sayı: Sayı ile belirtilen miktarda hard
linke sahip dosyaları dosyaları bulur.
-mmin [+|-] süre: Süre ile belirtilen dakika önce
değiştirilmiş dosyaları bulur.
-mtime [+|-] süre: Süre ile belirtilen gün önce
değiştirilmiş dosyaları bulur.


(4)
-nouser: hiçbir kullanıcıya ait olmayan dosyaları
bulur.
-nogroup: hiçbir gruba ait olmayan dosyaları bulur.
-type tip: aramada belirtilen dosyanın tipini bulmak
için kullanılır.
 b: blok aygıt dosyası, c: karakter aygıt dosyası
 d: dizin, f: normal dosya , l: sembolik link
 s: soket, p: named pipe
-regex pattern: ismi pattern ile ile belirtilen regular
expression’a sahip dosyaları bulmak için kullanılır.


Arama örnekleri
find -mtime -8 : sekiz günden daha kısa süre içinde
değişikliğe uğramış dosyalar.
find -mtime +8 : sekiz günden sonraki süre içinde
değişikliğe uğramış dosyalar.
find –mtime -4 –ls|more: dört günden daha kısa
süre içinde değişikliğe uğramış dosyaları bulur.
yedek dizini altında boyu 85 byte veya ismi hesap_ev
ile baslayan dosyaları bulmak için;
find /tmp/ -size 85c –o –name hesap_ev*


tar komutu
Tar komutu arşivleme yapmak için kullanılır.
Arşivlemenin yanında sıkıştırma yapmaz.
Sıkıştırma için –z kullanılırsa gzip algoritması ile
sıkıştırma gerçekleşir.
Sıkıştırma için –Z kullanılırsa compress ile sıkıştırma
gerçekleşir.
Dosya sıkıştırılırken isimlendirmede gzip ile
sıkıştırılmışsa hesap.tar.gz veya compress ile
sıkıştırılmışsa hesap.tar.Z olarak anlaşılması için
bırakılmalıdır ki, sıkıştırmayı açacak kişi hangi
sıkıştırmanın yapıldığını bilsin.

tar parametreleri
f: özel bir dosya ya da device (cihaz) ismi belirtmek
için;
c(create): oluşturmak için;
x (extract): açmak için;
t (list) :tar dosyasının içeriğin listeler.
v: (verbose) yapılan işlemleri standart çıkışa listeler.
r(add) : bir tar dosyasına ekleme yapmak için;
u(update): bir tar dosyasının içindekileri güncelleme
için;


tar komutu
-z: gzip, gunzip kullanrak sıkıştırma açma için;
-Z : compress kullanarak sıkıştırma açma için…

Örnekler:
tar cvf dosya.tar dosya1 dosya2 dosya3
tar -zcvf dosya.tar.gz dosya1 dosya2 dosya3
tar -zxvf dosya.tar.gz


AĞ Uygulamaları
II Bölüm


Ağ dosyaları
Linux’ta ağ ayarları dosyalarda tutulmaktadır. İster x
window sisteminden ister dosyalardan değişiklikler
yapılarak konfigürasyon yapılır.

/etc/sysconfig/network dosyası
/etc/sysconfig/network-scripts dizini
/etc/hosts
/etc/resolv.conf


/etc/sysconfig/network dosyası
Genel ağ ayarları için kullanılır. İçinde Gateway tanımı, makine
adi gibi bilgiler bulunur. Bu dosyadaki terimler şöyledir.
NETWORKING: Bu ifade “yes” değilse sistemde ağ ayarları
yapılmaz.
HOSTNAME: sistemin ismini belirtir.
GATEWAY: sistemin gateway adresini belirtir.
GATEWAYDEV: gateway’e ulaşmak için ağ arayüzü
kullanacağını belirtir.
FORWARD_IPV4: Sistemin gelen paketleri bir ara yüzden diğer
arayüze yönlendirme iznini belirtir.
NIS domain: Sistemin dahil olduğu NIS bölge ismini belirtir.


/etc/sysconfig/network-scripts dizini
Ağ arayüzlerinin aktif pasif hale gelmesi için gerekli
dosyaları tutar. Konfigürasyon dosyalarında kullanılan
temel terimler şöyledir.
DEVICE: arayüzün sahip olduğu aygıt adını belirtir.
ONBOOT: Sistem açılırken arayüz aktif hale
getirilecekse “yes” olmalıdır.
BOOTPROTO: Ağ ayarları için kullanılan protokolü
belirtir. Ağ ayarları statik olarak yapılandırılacaksa
static, dinamikse yani ağ ayarları sunucudan
alınacaksa DHCP , bootp sunucusundan alınacaksa
bootp olmalıdır.

/etc/sysconfig/network-scripts dizini
IPADDR: Arayüzün IP adresi.
Örnek: 192.168.2.1
NETMASK: Arayüzün alt ağ maskesi.
Örnek: 255.255.255.0
BROADCAST: Arayüzün broadcast (yayın) adresini
belirtir.


IP Adres Çözücü ayarları
IP adresinin Makine ismine, Makine isminin IP adresine
dönüşümü için birden fazla metod kullanılır.
etc/hosts dosyası
DNS sunucu
NIS sunucu
Yukarıdaki metodların hangisinin hangi sırada
kullanılacağı /etc/nsswitch.conf dosyasında kayıtlıdır.
Bu dosyada hosts ile başlayan satır sırayı belirler.
hosts: files nis dns
1-etc dosyası, 2-NIS sunucu, 3-DNS sunucu

/etc/hosts dosyası
Bu dosya içinde makineler ile ilgili olarak makine adı ,
makinenin IP adresi ve makine için kısaltma
bulunmaktadır. Her makine için ayrı bir kayıt olmak
zorundadır. Ağ üzerindeki bilgisayarların artmasıyla
birlikte bu dosyanın kullanılması imkânsız hâle gelmiş ve
DNS servisi geliştirilmiştir.
/etc/hosts dosyasındaki satırlar aşağıdaki formata sahiptir:
IP_Adresi Makine_isimleri
 127.0.0.1 aontws4044.cc.itu.edu.tr aontws4044 localhost.localdomain


DNS Ayarları (/etc/resolv.conf )
Linux’te ve diğer Unix türevi sistemlerde DNS ayarları
/etc/resolv.conf dosyasında yapılmaktadır.
Aşağıdaki şekilde düzenlenmelidir.
domain alan_ismi
nameserver DNS_sunucusunun_IP_Adresi
domain cc.itu.edu.tr
nameserver 160.75.2.20
 Birden fazla DNS sunucu tanımı yapılabilir. Bunun için;
 Search alan_1, alan_2, alan_3


DNS (Domain Name Server)
Örnek vermek gerekirse resolv.conf dosyasında ;
“search itu.edu.tr” şeklinde bir satır bulunduğunda ve
isim_1 isimli sunucu için arama yapıldığında
isim_1.itu.edu.tr tam alan ismi için de arama
yapılacaktır.


Ağ Komutları - telnet
Telnet programı, uzaktaki sunucu ile TELNET
protokolü ile haberleşmeyi sağlayan bir programdır.
Bu program sayesinde uzaktaki makinede kullanıcıya
bir çalışma alanı açılır. Kullanıcının gerçekleştirdiği
her işlem uzaktaki sunucuda gerçekleşir.
telnet sunucu ismi [port numarası]
telnet akaresoft_server

NOT: Genelde Telnet portları güvenlik nedeniyle
kapatılır.

telnet
telnet> help
close : Mevcut bağlantıyı kapat.
logout: bağlantıyı kapat ve kullanıcı çıkışı
display: işlem paramtrelerini göster.
mode : karakter veya satır moduna geçiş.(Detaylı
kullanım için 'mode ?‘ )
open: bir siteye bağlantı için;
quit: telnetten çıkış
send: özel karakterleri iletir (Daha fazlası için 'send ?‘ )


telnet
 set: işlem parametrelerini ayarlar ('set ?')
 unset: işlem parametrelerini sıfırlar.('unset ?')
 status: durum bilgisini yazdır.
 toggle: ('toggle ?')
 slc: özel karakterlerin durumunu değiştir. ('slc ?‘ )
 auth turn on/off: Kimlik doğrulamayı aç/kapa ('auth ?‘ )
 encrypt turn on (off) Şifreleme aç/kapa ('encrypt ?’)
 forward turn on (off) ('forward?' )
 z: telneti beklet
 ! : alt kabuğu çağır.
 environ: ortam değişkenlerini değiştir. ('environ ?‘ )
? Yardım ekranını getirir.

ftp komutu
FTP (file transfer protocol) komutu ile uzak sunucuya
dosya transferi yapılır.
ftp ftp_sunucu_adı örneğin; ftp ftp.akaresoft.com
 ftp> o ftp.itu.edu.tr
 Connected to atlantis.cc.itu.edu.tr.
 220 ProFTPD 1.2.1 Server (ITU FTP Server) [atlantis.cc.itu.edu.tr]
 Name (ftp.itu.edu.tr:root): ftp
 331 Anonymous login ok, send your complete email address as your password.
 Password:
 230 Anonymous access granted, restrictions apply.
 Remote system type is UNIX.
 Using binary mode to transfer files.
 ftp>


ftp
ls: sunucunun dizinin içeriğinin görülmesini sağlar.
dir : ls ile aynı görevi görür. İki komutun çıktısı ftp
sunucusuna göre değişebilir.
cd: sunucudaki dizini değiştirmek için kullanılır.
get : sunucudan bir dosya almak için kullanılır.
mget: Uzaktaki sunucudan birden fazla dosya
almak için kullanılır. Dosya isminin tam olarak
verilmesine gerek yoktur. Adı tamamlamak için
*,? gibi özel karakterler kullanılabilir.


ftp
put: Uzaktaki sunucuya bir dosya koymak için kullanılır.
mput: Uzaktaki sunucuya birden fazla dosya koymak için
kullanılır.
prompt: mget ve mput komutları kullanıldığı durumlarda her
işlem yapılmadan önce kullanıcıdan onay beklenir. Onay
beklenmeden işlemi yapmak isteniyor ise prompt komutu off
argümanı ile çağırılmalıdır. Onay verme işlemini tekrar aktif
yapmak için “prompt on” komutu verilmelidir.
bye: Ftp bağlantısını kapatmak için kullanılır.


Nslookup Komutu
DNS sunucu ile haberleşip DNS kaydı
sorgulamak/aramak için kullanılır.
Örneğin IP’den makine adını bulmak gibi.
A: Makine adından IP adresi sorgulamak için.
PTR: Makine IP adresinden makine adı sorgulamak.
NS : yetkili DNS sunucularının listesi için.
MX: sunucu için gönderilen e-postaları kabul eden
sunucuları görmek için kullanılır.
ANY: Tüm sorgulama tiplerini kullanarak gerekli bilgileri
almak için kullanılır.
SOA: Alandan sorumlu kişi , TTL süresi , alanın seri
numarası gibi bilgileri almak için kullanılır.

whois komutu
Whois komutu bir IP adresinin hangi ağa dahil
olduğunu ve o ağdan sorumlu kişilerin e-posta
adresleri , posta adresleri , telefonları gibi bilgileri
gösteren bir komuttur.
Sorgulanan IP ile ilgili bilgiler whois sunucularında
tutulurlar. Whois komutu ile bu sunucular sorgulanır.
Komutun temel kullanımı aşağıdaki gibidir:
whois IP_adresi[@whois_sunucusu]
whois 160.75.2.20


Temel Kullanıcı ve Grup
İşlemleri
Root (Kök) kullanıcısı Linux’ta tüm haklara sahip
kullanıcıdır.
Pardus dahil her Linux paketinde root kullanıcısı
varsayılan ana kullanıcı olarak gelir.
Root kullanıcı şifresinin yetkisiz kişilere verilmemesi
gerekir, sistemdeki bir hasar sunucuyu duraklatacak,
hatta bir daha açılmamasına sebep olacaktır.
Root kullanıcıya sahip sistem yöneticisinin
yetkilendirmeyi tam yapması, okuma-yazma-
çalıştırma yetkilerini planlı bir şekilde vermesi
gerekir.

Kullanıcı ve Grup İşlemleri
Linux’ta kullanıcı hesapları etc/passwd dizininde
tutulmaktadır.
Eğer şifreleme olarak gölge (shadow) parola seçilmiş
ise şifreler ayrı olarak etc/shadow dosyasında tutulur.
Sisteme girişte passwd dosyasının okunup, kullanıcı
doğru şifreyi girip girmediğinin kontrolü gereklidir,
bu durumda passwd dosyası okunabilir olmalıdır.
Chmod 644 yetkisine sahip olmalıdır. Yani sahibi olan
root kullanıcı okuma-yazma,
grup sadece okuma,
diğerleri sadece okuma yetkisineTAŞ
AkareSoft www.akaresoft.com - Oğuzhan
sahip olmalıdır. 89


Yukarıda bil3 kullanıcısı tarafından dosya
listelenmektedir. Yetkiler görülmektedir, yorumlayınız.
Gölge parola (shadow) kullanılmadığı zaman şifreler bir
dosyada tutulacağı için şifrelenmiş olsa da şifreler herkes
tarafından görülebilir ve çeşitli saldırılar düzenlenebilir.


Shadow dosyası

Gölge parola kullanıldığı durumlarda shadow
dosyası girilen şifrelerin kontrolü açısından sadece
root kullanıcı tarafından erişilebilir.
Shadow dosyası 600 yetkisine sahip olmalıdır. Bu
yetkiyi yorumlarsak,
6 yani okuma ve yazma yetkisi root’da grup ve diğer
kullanıcılarda ise hiçbir yetki bulunmamaktadır.

Linux Yetki tanımlama
Linux Çekirdeği her kullanıcıyı iki parametreden
tanır;
uid = kullanıcı kimlik no (user id)
gid = kullanıcı grup kimliği (group id)

Root kullanıcısı için uid değeri her zaman sıfır (0)’dır.
NOT: 0-999 arası sistem için ayrıldığı için
kullanılamaz.


Passwd dosyası

Yukarıda cat komutuyla listelenen passwd içeriğini
görmektesiniz.


passwd dosyası
passwd dosyasında aşağıdaki bilgiler tutulur.
Kullanıcı ismi,
Şifrelenmiş olarak parola,
Kullanıcı kimliği (uid),
Grup kimliği,
Kullanıcının gerçek ismi ve hesapla ilgili açıklamalar,
Kullanıcının ev dizini,
Bağlantı kabuğu (başlangıçta çalışan kabuk)


Yetkilerle ilgili komutlar
groups komutu kullanılarak kullanıcının hangi
gruplara üye olduğu görülebilir.
useradd komutu ile sisteme yeni kullanıcı eklenebilir,
userdel komutu ile sistemden kullanıcı silinebilir.
$ su -- ile mevcut kullanıcıdan root kullanıcısına
geçiş yapılır. Bundan sonra şifre sorulur, şifre
yazılırken ekranda karakter gösterilmez, yazılıp
ENTER’e basılır.
$su oguzhan gibi bir kullanımla oguzhan isimli
kullanıcıya geçiş yapılır.

useradd komutu

-u 1005 ?
-g users ?
-d /home/labuser
-s /bin/bash


Useradd parametreler
-c hesapla ilgili açıklama
-d ev dizini
-e bitiş tarihi
-f askı süresi
-g Birincil grup
-G kullanıcının dahil olacağı gruplar,
-p parola,
-s kabuk
-u kullanıcı kimliği numarası, uid

userdel
userdel –r kullanıcı_adi
-r kullanıldığında kullanıcının ev dizinindeki dosyalar
da silinir. (home dizininde yer alan kullanıcı dizini)

TASMA (Pardus Yapılandırma Merkezi) bölümünde
grafiksel ortamda kullanıcı eklenip silinebilir.
Unutmayınız ki server’larda görsel arayüz (X-
Window) bulunmaz, console (konsol) ekranında
kodları yazmalısınız.


usermod
97. slaytta anlatılan parametreler kullanılarak
kullanıcı seçenekleri güncellenebilir,
usermod –s /bin/csh –G mudurler efsane
Yukarıda efsane kullanıcısının kullandığı kabuk
değiştirilerek mudurler grubuna üye yapılır.
usermod –l labogrenci –d /home/labogrenci –m lab
lab kullanıcısının kullanıcı adı ve içeriğini taşıyarak ev
dizini değiştirilir.


Groupadd komutu ile grup ekleme
groupadd –g 1005 yoneticiler

Grup numarası 1005 olan yoneticiler isimli bir grup
oluşturulur.

NOT: 1-499 arası numaralar sistem hesapları için
ayrılmıştır. Grup numarası verilirken 500’den
büyük verilir.


groupdel ve groupmod
# groupdel yoneticiler
Yukarıdaki komut ile yoneticiler grubu silinir, tabiki bu
işlem için silme yetkisine sahip kullanıcı olmalıdır.

#groupmode –n ustyoneticiler
yoneticiler
Yukarıdaki komut kullanılarak yoneticiler grubunun
ismi ustyoneticiler olarak değiştirilir.


Kullanıcı ve grup hakları
audio: ses ve müzik çalabilir,
dialout: modem ve faks çalıştırabilir.
disk: sabit depolama birimlerini kullanabilir.
pnp: çevre birimleri kullanabilir.
pnpadmin: çevre birimleri yönetebilir.
power: güç yönetimi gerçekleştirebilir.
removable: çıkarılabilir depolama aygıtlarını kullanabilir.
users: normal kullanıcı haklarına sahiptir.
video: görüntü aygıtına erişebilir.
wheel: sistem yöneticisi yetkilerine sahiptir.

Kullanıcı ve grup hakları
Dosya ve dizin erişimlerinde root parolası gereklidir.


Linux’ta Editörler - VIM
Linux ortamında metin oluşturmak ya da metin
düzenlemek için kullanılan programlardır.
Alt+F2 ile komut çalıştır penceresini açıp “konsole”
yazınız.
vi muhasebe.txt satırı ile dosya açılır. Eğer dosya var
olan tilda dizininde değilse önüne yol yazılır.
Örneğin; vi /home/oguzhan/rapor.txt gibi.
VIM programında tuşlar hem yazı hem de komut için
kullanılabilir. Editör, ilk açıldığında komut modunda
çalışır.

VIM Editörü (eski ed)
Yazma işlemine başlamak için i(insert) veya
a(append) tuşlarına basılmalıdır.
Yazma işini sonlandırıp tekrar komut satırına
dönmek için ESC kullanılır.


VIM Editörü Komutları-1


VIM Editörü Komutları-2


VIM
Editörde ilerlemek için yön tuşları Page Up, Page
Down, kullanılabilir, ENTER alt satıra geçer.
:w değişiklikleri kaydetmek için;
:wq komutu değişiklikleri kaydedip programdan
çıkmak için kullanılır.
Oluşturulan dosyanın tekrar açılıp yazma işlemine
devam edilebilmesi için “i” tuşuna basılıp yazma
işlemine devam edilebilir.


NANO editörü
nano rapor.txt ile rapor.txt dosyası açılabilir ya da
yeni bir dosya oluştulabilir.
nano /home/oguzhan/rapor.txt gibi bir kullanım ile
başka dizindeki dosya açılabilir.
CTRL + X programdan çıkmayı sağlar.


Nano editörü komutları


Kwrite Editörü
KDE masaüstü için geliştirilmiş bir metin düzenleyici
editördür.
Şimdiye kadar anlattığım editörler içinde en severek
kullandığım ve kod yazdığım editörlerden biridir.
Özellikle C/C++ ile kod yazarken kodları
renklendirmesi ve kolay kullanımı yüzünden sürekli
kullanıyorum.
Java, Phyton, Perl, Bash, HTML, Ada, Modula 2 gibi
dillerde de kod renklerdirme ve girintileme özelliğine
sahiptir.

Kwrite Metin Editörü
kwrite rapor.txt ile veya Programlar>Yardımcı
Programlar menüsünden editör açılabilir.
Dosya- Yeni : CTRL+N
Dosya-Aç: CTRL+O
Dosya -Kaydet : CTRL +S
Dosya -Farklı Kaydet
Dosya -Yeniden Yükle: F5
Dosya – Yazdır : CTRL +P
Dosya- Kapat : CTRL+W
Dosya- Çıkış: CTRL +Q

Düzen-Geri Al (CTRL +Z)
Düzen-Yinele (CTRL+Shift+Y)
Düzen- Kes (CTRL+X)
Düzen- Kopyala (CTRL+C)
Düzen-Hepsini Seç (CTRL+A)
Düzen-Seçme (CTRL+Shift+A) Editördeki seçili metni
seçimsiz yapar.
Düzen-HTML olarak kopyala
Düzen-Blok seçim kipi (CTRL+Shift+B) Seçim kipi blok
olduğundan yatay seçimler yapılabilir. Örneğin 2 ile 4.
satır arası ile 5 ve 7. satır arası blok olarak beraber
seçilebilir.

Düzen-Üzerine yazma kipi (Insert)
Düzen-BUL (CTRL+F)
Düzen-Sonrakini Bul (F3)
Düzen- Öncekini Bul (Shift +F3)
Düzen-Yerine Koy (CTRL+R)
Düzen-Satıra Git (CTRL+G)
Görünüm-Komut Satırına Geç (F7)
Görünüm-Devingen Sözcük Kaydırma(F10)Ekranda
yan sınıra gelen metin ekranda görünecek şekilde
kaydırılır.

KWrite
Görünüm – Simge Kenarlığını Göster (F6)
Görünüm – Satır Numaralarını Göster (F11)
Görünüm- Gizleme İşsaretlerini Göster(F9)Program
kodları içinde kod gizleme işaretlerini gösterir.
Görünüm- Kod Gizleme
En Üst düzeyde Daralt (CTRL+Shift+-)
En Üst düzeyde Genişlet(CTRL+Shift++)
Yer imleri - Yer imi koy (CTRL+B)
Yer İmleri – Sonraki (Alt+Page Down)
Yer İmleri – Önceki (Alt+Page UP)

KWrite
Araçlar-Salt Okuma Kipi – Belge üzerindeki değişiklik
yapılmasını önlemek için kullanılır.
Araçlar- Dosya Türü – Etkin belge için dosya türü
şemasını ayarlar.
Araçlar –Renklendirme
Araçlar – Kodlama
Araçlar- Yazım: yazım hatalarını yakalamak için.
Araçlar Girinti : CTRL +I
Araçlar-Girinti Temizle: CTRL+Shift +I: Girinti
miktarını bir basamak azaltır.

Kwrite
Araçlar – Yerleşim: Seçili metnin girinti ayarlarına göre
yerleşimini ayarlar.
Araçlar – Yorum haline Getir. (CTRL+D) Kodların yorum
haline getirilerek derlenmesini önler.
Araçlar- Yorumu kaldır (CTRL+Shift+D)
Araçlar – Büyük Harf (CTRL+U)
Araçlar – Karakterleri Büyült(Alt+CTRL+U)
Araçlar –Satırları Birleştir(CTRL+J)
Ayarlar-Kısa yolları yapılandır.
F1: Yardım penceresi, Shift +F1: tıklanan öğe hakkında
yardım ekranı açar.

Kate Editörü
KDE Advanced Text Editör
Yazılımcılara yönelik gelişmiş bir editördür.
Büyük boyuttaki metin dosyalarını açabilmektedir.
53 MB büyülklüğündeki KDEBase paketi bileşenidir.
Sonsuz Geri Al/yinele özelliği,
Otomatik Girintileme Özelliği,
Ağ Desteği (ssh, ftp, http, webdav vb.)
Gömülü komut satırı,
Sürükle Bırak (Drug and Drop) Metin Düzenlemesi,
DCOP ve JavaScriptle geliştirebilme gibi.

Program Kurma ve Güncelleme
RPM, DPKG, Portage gibi paket yöneticileri REDHAT,
Mandrake, Gelecek vb. Linux dağıtımlarında
kullanılmaktadır.
Pardus’ta PiSi olarak adlandırılan basit bir paket
yönetici kullanılmaktadır.
Paket, bir uygulamayı ya da işletim sisteminin bir
parçasını tüm bileşenleriyle toplu olarak ifade eden
kavramdır. Örneğin, Pardus'ta gelişmiş bir resim
işleme programı olan gimp ya da yazıcılarla ilgili
sürücülerin bulunduğu foomatic-db birer pakettir.

PiSi
Pardus'ta bulunan paket yöneticisi, PiSi (Packages
Installed Successfully as Intended– Planlandığı Gibi
Başarıyla Kurulan Paketler) olarak adlandırılmaktadır.
Anlaşılması basit ve kullanımı kolay olan bu paket
yöneticisi uygulamasına hem komut sisteminden hem de
grafik ortamdan ulaşmak mümkündür.
Derlenmek üzere hazırlanmış paketlere kaynak paket
adı verilir. Bu paketler, henüz kod halinde olduklarından
dolayı doğrudan Pardus'a kurulamazlar.


Pardus’ta Derleme
İkili (Binary) paketlere dönüştürüp çalıştırılabilir hale
getirmek için dosyaların derlenmesi lazımdır.
Derlemeden sonra PiSi uzantısı alan ikili dosya
haline gelirler.
Pardus’ta EXE uzantılı dosyalar çalıştırılamazlar.
PiSi uzantılı dosyalar çalıştırılabilir.
Wine adlı uygulama ile Windows ortamındaki
programların çoğu çalıştırılabilir.


Paket Deploları
Paket depoları, paketlerin indirilerek kullanılabileceği
İnternet dizinleridir.
Aşağıdaki adresten paketler indirilebilir.
http://paketler.pardus.org.tr/info/2011/testing/
Pardus içinde Ofis Programları, Medya Oynatıcıları,
Programlama Araçları, Bilimsel Programlar gibi 1400
farklı program istenirse Paket Yöneticisinden
kurulabilir.
Seçilen program paket içerisinde yoksa internetten
otomatik olarak yüklenir ve eski paketler güncellenir.

Linux’te EXE dosya çalıştırma
EXE uzantılı dosyanın üzerine sağ tıklayarak “Wine
ile Aç” seçeneğini seçerek açabilirsiniz.
MSN yerine Kopete ve aMsn gibi özellikle Pardus için
üretilmiş programları kullanmak daha iyidir.
Başarım oranı bakımından her programın kendine
özgü ortamı tercih edilmelidir.


Pisi search
Pisi ile bir paketin bilgisayarda olup olmadığını
anlamak için;
pisi search colorgcc
Pisi info parametresiyle kullanılırsa daha detaylı bilgi
elde edilebilir.
pisi info colorgcc
Pisi paketlerini bilgisayara kurmak için install
parametresi kullanılır.
pisi install colorgcc


Pardus paket kurma
Bilgisayara kayıtlı pisi uzantılı bir programdan
kurulum yapılacaksa
pardus ~ # pisi install /home/oguz/kur/paketadi.pisi

Grafik ortamında paket eklemek için Ayarlar
menüsünden Paket Yöneticisi Programını Yapılandır
seçilir. Depo ekle seçilir.
 Depo adresi mutlaka .xml veya sıkıştırılmış .xml.bz2
uzantılı dosyalardır.


Depo Kavramı
Pardus'ta çalışabilen programlar, paketler halinde,
Pardus deposu denilen İnternet sunucularında
bulunur.
Pardus işletim sistemine ait resmi deponun yanı sıra,
diğer paket depolarına da erişim sağlanabilir.
Böylelikle başka depolarda bulunan paketlerin de
Paket Yöneticisi tarafından listelenmesi ve
yönetilmesi mümkün olur.


Depo ekleme kaldırma
Aşağıdaki komutla yapılır.
# pisi add-repo depo_adi http://depo.adresi.com/pisi-
index.xml
Depo kaldırma seçeneği,
# pisi remove-repo depo_adi
Eğer birden fazla depoyu birden kaldırmak
istiyorsanız depoların isimlerini boşlukla ayırarak
yazabilirsiniz.
Sistemde çalışan depoları listeleme için;
# pisi list-repo

Pisi ile program kaldırma/güncelleme
Kaldırma için;
#pisi remove calestia

Güncelleme için;
#pisi upgrade paketadi
#pisi upgrade paketadi diger_paketadi


Pisi yardım elde etme
Pisi yardımını görüntüleme;
pisi --help


Programlar
Windows Linux
Nero, Roxio, Easy CD creator… K3b
Cd Oynatıcı, Winamp, Media Player Kaffeine, mplayer
Ses düzenleyici Kmix
Powev VCR, CinePlayer DVR, AVerTV Kdetv
Winamp, Real Jukebox, Windows Media Juk, aMarok
Player


Programlar
Windows Linux
Microsoft Word OpenOffice Writer
Microsoft Excel OpenOffice Calc
Microsoft Powerpoint OpenOffice Impress
Microsoft Access OpenOffice Base
Adobe Acrobat KPDF

Not Defteri, Wordpad Kate, Kwrite


Programlar
Windows Linux
Acdsee, Irfanview Gwenview
Paint Kolurpaint
Photoshop Gimp
Adobe illustrator, Corel Draw OpenOffice Draw, Impress, Inkscape
Flash Player Flash Player

Polaroid Drivers Digikam

Recognita, FineReader Kooka


Programlar
Windows Linux
Internet Explorer, Firefox Firefox, Konqueror
Outlook, Eudora, Becky, Datula, ThunderBird, Kontact, Kmail
Netscape
Çevirmeli Ap Bağlantısı Pardus Ağ Bağlantısı
MSN Messenger, ICQ Lite, AIM, Kopete, Amsn, Konversation
Miranda, Mirc
Flash Player Flash Player

Flashget, Gozilla, Reget, Getright, DAP, Kget, wget
Mass Downloader


Diğer Uygulamalar
Windows Linux
Hesap Makinesi Kalculator (calculator)
Komut İstemcisi Konsole, yakuake
Palm Desktop Kpilot
Fare Aracı Fare Ayarı
Büyüteç Büyüteç

Winzip, Winrar,WinACE, Ultimatezip Ark


Kabuk İşlemleri

Kabuk programı işletim sistemi ile kullanıcı arasında bağlantı kuran,
köprü kuran program olarak belirtilir. MSDOS işletim sisteminde command.com
Kabuk programı olarak kullanılır. Linux’te ise birden çok kabuk vardır.


Kabuklar (Shell)
Kabuk Açıklama
Bash Born again Shell, GNU tarafından C shell’in özelliklerinin
geliştirildiği standart kabuk programı
Csh C Kabuk Programı
Ksh Korn Kabuk Programı
Sh Standart UNIX kabuk programı
Tcsh C kabuk programının gelişmiş hali

Zsh Korn kabuk programının gelişmiş hali


Kabuk program komutları
- parametrelerde kısa kullanım, -- uzun kullanım içindir.
Komut satırında root için #, kullanıcı için $
. Bulunulan dizini gösterir.
.. Bir üst dizini gösterir.
- bir önceki dizini gösterir.
 O anki kullanıcının ev dizini gösterir.
/ Kök dizini gösterir.
ls, pwd, cd, rmd, mkdir, cat, man, date, clear, rm, ln,
cp, mv, echo komutları ne işe yarar? Nasıl kullanılır?


Komutlar (commands)
bc: aritmetiksel işlemlerin geliştirildiği komuttur.
df: dosya ve dizinlerin disk kullanımını görüntüler.
expr: aritmetiksel, mantıksal işlemleri gerçekleştirir.
$host expr 3+5
host: web adresi hakkında bilgi verir.
$host www.akaresoft.com
 ps: bilgisayarda o anda çalışan programların listesini
verir. –ef ve –aux parametreleriyle daha detaylı
kullanılabilir. Süreç (Process) PID ile gösterilir.
kill: process durdurmak için kullanılır.

sıkıştırma
gzip deneme.txt
deneme.txt.gz oluşur.
gzip –d deneme.txt.gz
deneme.txt.gz dosyasını açar.
veya;
gunzip deneme.txt.gz
Dosya ve alt dizinleri ayrı ayrı sıkıştırmak için;
gzip –r /home/oguzhan/belgeler


Sıkıştırma
Dosya sıkıştırma,
tar –cf deneme.tar deneme1.txt deneme2.txt

Dosya açma
tar –xf deneme.tar
kill all -9 vim ne yapar?


Whereis, which
whereis, which komutların ve ilgili dosyaların
bulundukları konumları listeler.

whereis ls ls komutunun yerini listeler.
which ls ls komutunun yerini listeler.
who sisteme bağlı kullanıcıları listeler.


Teşekkürler…
Dinlediğiniz için teşekkür ederim.
Grup halinde kurumlara veya tek özel ders verilir.

E-posta:oguzhantas@gmail.com
Bilgisayar Yük.Müh. Oğuzhan TAŞ


Linux sunum

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (20)

Destacado

Destacado (9)

Similar a Linux sunum

Similar a Linux sunum (20)

Más de Oğuzhan TAŞ Akademi

Más de Oğuzhan TAŞ Akademi (6)

Linux sunum