Öncel Akademi: Saha Sismolojisi

https://www.facebook.com/fieldseismology/
http://fieldgeophysics.pbworks.com/ http://www.slideshare.net/oncel/
https://www.youtube.com/user/aliosmanoncel
SAHA SİSMOLOJİSİ - Prof. Dr. Ali Osman ÖNCEL
Prof. Dr. Ali Osman Öncel
stanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesiİ
Jeofizik Mühendisli i Ö retim Üyesiğ ğ

Seminer
Yer
İstanbul Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi
Sınıf: D331
Tarih
8 Mart
2016
8.30-10.00
Saha Sismolojisi
Prof. Dr.
Ali Osman ÖNCEL
Moderatör
İÜ Öğretim Üyesi
Uzman Mühendis
Korhan AKIN
Konuşmacı
TP Arama Dairesi
2B/3B Sismoloji
Kara Alanlarında Veri Toplama
Jeofizik
Operasyonlar
Müdürlüğü

03/08/16 Beşinci 1-7 Mart Burdur Deprem Haftası: Kent Odaklı Deprem Riski

ARAMA
KARA ALANLARINDAKARA ALANLARINDA
2B-3B2B-3B
SİSMİK VERİ TOPLAMASİSMİK VERİ TOPLAMA
TÜRKİYE PETROLLERİTÜRKİYE PETROLLERİ
KORHAN AKIN
Jeofizik Yüksek Mühendisi
Kara Sismik Ekipler Şefi
MART 2016
TPAO ARAMA – JEOFİZİK OPERASYONLAR MÜDÜRLÜĞÜ 2013
SUNUM YERİ : İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
SUNUM TARİHİ : 08.03.2016
SAAT: 08:30

7/10
Sismik EkiplerSismik Ekipler
TPAO ARAMA
SİSMİK EKİPLER ORGANİZASYON ŞEMASISİSMİK EKİPLER ORGANİZASYON ŞEMASI

Sismik Ekibin ÇalışmalarıSismik Ekibin Çalışmaları
TOPOĞRAFYA

Dozer ÇalışmalarıDozer Çalışmaları
Dozer yolu açılmasının amacı sondaj
yapılacak atış noktalarına sondaj
araçlarının rahat ulaşabilmesi için
yapılmaktadır.
Dozer yolu açılacak bölgenin istikşafını
topograflar hazırlar. Daha sonra dozer
çavuşu operatörlüğünde bu
topografların belirlediği noktalarda yol
açma çalışması yapılır.

Atış ve Alıcı Noktalarının İşaretlenmesiAtış ve Alıcı Noktalarının İşaretlenmesi
Topografya çalışmasının amacı Projeden gelen atış
ve alıcı noktalarının arazideki yerini
işaretlemektir.
Öncelikle ilk yapılacak iş projenin verdiği atış ve
reciver noktalarının koordinatlarının GPS*
aletlerine yüklemektir.Böylelikle arazide GPS
sayesinde noktalarımızın yerini belirleyip o
noktayı işaretleyip boyarız.
Atış noktalarının belirlenmesi;
Tekman projemizde atış aralıklarımız 50 m
olarak belirlenmiştir. Buna göre topografya
çavuşu projenin belirlediği atış noktaları
koordinatlarını her 50 m de bir durarak işaretler.
Genellikle arazi yapısından dolayı, sondaj
kamyonunun yanaşamayacağını varsayılarak hat
üzerindeki atış noktası sağ veya sola offset
verilerek işaretlenir.
Alıcı noktalarının belirlenmesi;
Tekman projemizdeki grup aralıklarımız 25
m olarak belirlenmiştir. Buna topografya çavuşu
projenin belirlediği alıcı noktalarının
koordinatlarını her 25 m de bir durarak işaretler.
Alıcı noktalarında kablo serimi olacağı için
olağanüstü bir engel çıkmadıkça noktanın yeri
değiştirilmez.

TopografyaTopografya
 Topografya ekibi
 2 Topograf
 2 Topografya çavuşu
 2 Araç şöförü
 3 alııcı işçisi
 3 atış işçisi
 1 referans noktası bekçisi
 Topografya ekipman
 2 Nissan Pick-up
 1 Land Rover
 Leica 1200 GPS
 Leica 530 GPS

Zarar ZiyanZarar Ziyan
1- Sismik programın yapılması istenen saha içerisinde bulunan yerleşim yerlerine bilgilendirme
amaçlı tebligat dağıtıyoruz. Köylerde Muhtarlara,Belde ve İlçelerde Mahalle Muhtarlarına var ise
Çiftçi Malları Koruma Başkanlığına;
2- Bulunduğumuz İl,llçe Tarım Müdürlüğünden dilekçe ile o yöreye ait olabilecek ürünlerin
Dekar başına verim ve fiyatlarını resmi olarak istiyoruz; zaman zaman da Ticaret Borsasından
aldığımız fiyatlarla güncellemekteyiz.
3- Çalışmamız biten Köy,Belde,İlçe Muhtarlıklarına tekrar uğrayarak muhtarlıktan yöreyi
bilen en az iki bilirkişi istemekteyiz.Bu kişiler bizlere tarla sınırlarını ve tarlayı kimin ektiğini göstermek
için yanımızda şahitlik amaçlı bulunmaktadır.Mevcut olan tarla sahipleri var ise tarlanın başında
bulunarak zararlarını göstermektedirler.
Zarar Çeşitleri; Buğday, Arpa, Tütün, Bağ, Bahçe, Dozer Hasarları, Bozulan tarlalar v.s arazide
oluşabilecek zararların tümünü kapsamaktadır.
4- Arazide tarla başında yapmış olduğumuz tesbitler zarar çeşitliliğine göre il,ilçe tarım
müdürlüğünden almış olduğumuz fiyatlar doğrultusunda, zaman zamanda Ticaret Borsasından almış
olduğumuz fiyatlarla güncelleyerek zararların miktarını hesaplamaktayız.
5- Bu çalışma doğrultusunda bilirkişi tutanağı hazırlanmış olup 20 satırdan oluşmaktadır.Her
bir satırdaki zarar için ise tazminat alındısı belgesi de çıkmış olur.
6- Bilirkişi ve Tazminat alındısı çıkartıldıktan sonra Kamp Amirliğine ödeme yapılması için
teslim edilir.
7- Muhtar ve azalar nezaretinde zarar sahiplerine imzaları alınarak yerinde ödeme yapılır.
8- Ödeme bittikten sonra muhtar ve azalardan herhangi bir zarar-ziyan veya ödemenin
kalmadığına dair tutanak imzalatıp onaylandıktan sonra alınır.
9- Kamp Amirliğince ödemesi yapılan köyler icmal yapılarak ANKARA’ya gönderilir.

14/10
JEOFİZİK OPERASYONLAR MÜDÜRLÜGÜJEOFİZİK OPERASYONLAR MÜDÜRLÜGÜ
TPAO ARAMA
KULLANILAN ENERJİ KAYNAKLARIKULLANILAN ENERJİ KAYNAKLARI
SERCEL MERTZ M26
SERCEL NOMAD 65
AGBO
LONGLİF
E GUN

Sismik KaynaklarSismik Kaynaklar
Dinamit (Sismik – 2)
Vibro (Sismik – 1 ve Sismik - 3)

16/10
TPAO ARAMA
• ÜRETİLEN SİNYALİN HEDEFLENEN DERİNLİĞE ULAŞABİLMESİ
• HEDEF DERİNLİKTEKİ GEREKLİ ÇÖZÜNÜRLÜĞÜN SAĞLANABİLMESİ
• SİNYAL/GÜRÜLTÜ KARAKTERİSTİĞİ
• ÇEVRE
• UYGULANABİLİRLİLİK VE MALİYET
ENERJİ KAYNAĞI SEÇİMİENERJİ KAYNAĞI SEÇİMİ

2 BOYUTLU SİSMİK VERİ TOPLAMA YÖNTEMİ2 BOYUTLU SİSMİK VERİ TOPLAMA YÖNTEMİ
•Sismik araştırmalarda kullanılan etkin bir enerji kaynağıdır.
•Minimum fazlı sismik sinyal oluşturur.
•Frekans içeriği kontrol edilemeyen, kontrolsüz bir enerji kaynağıdır.
•Enerjisi ısı ile değişmediğinden çölden kutuplara kadar her yerde kullanılabilir.
•Yüksek bir patlama hızına sahiptir ( 5800-6300 m/s ).
•Enerjiyi mümkün olduğunca yer içine gönderebilmek için kuyu derinliklerinin
düşük hız tabakasının altında olması gerekir.
DİNAMİ
T

Sondaj ÇalışmasıSondaj Çalışması
23/1001 OCAK 2014TPAO ARAMA

24/10
TPAO ARAMA
DİNAMİT İLE SİSMİK VERİ TOPLAMADİNAMİT İLE SİSMİK VERİ TOPLAMA
• Sismik uygulamalarda kullanılan dinamit 30-40 cm boyunda 3-5 cm çapında
plastik muhafazalar içinde dinamit çubukları şeklindedir ve özellikle çok
yüksek patlama hızına sahiptir. Dinamit çubukları birbirlerine vidalanarak
birleştirilebilir ve istenilen miktarda dinamitin aynı anda patlatılması sağlanır.

25
Türkiye 15. Jeofizik Kongre ve Sergisi, 20-34 Ekim 2003, ZM Rİ İKonu macı: Orhanş
GÜRELİ
Sismik yansıma yöntemi
Yer Modeli
Patlayıcı
Sismik dalga yayınımı

Sondaj ÇalışmalarıSondaj Çalışmaları
Sismik 2 ekibinde toplam 13 sondaj
kamyonu bulunmaktadır. Bunların 2’si
AGBO, 4’ü BOMAC,7’si PRAKLA
markadır. Bu sondajların Sondörleri
Başsondöre bağlıdır. Başsondörün
gösterdiği atış noktalarında önceden
belirlenen derinliklerde sondaj yapılır ve
bu sondaj noktalara dinamit yerleştirilir.
Daha sonra kuyuyu tamamlayıp atış
yapmaya hazır hale getirilir.
sondaj tamamlanıp dinamit
yerleştirdikten sonra kuyular dikkatli bir
şekilde çıkan malzeme ile doldurulup
kapatılır. Kaliteli bir veri elde edebilmek
için sinyalimizin güçlü olması
gerekmektedir. Kuyunun sıkı bir şekilde
dolması için, kuyulara çakıl dökülerek
sağlamlaştırılır.
Sondaj yaptığı zeminin şartlarına bağlı
olarak değişik matkap çeşitleri kullanırlar.
Matkap çeşitleri;
• Toprak Matkabı
• Taş Matkabı
• Kobra

SondajSondaj
PRAKLA
BOMAG
AGBO

SondajSondaj
Toprak Matkabı
Taş Matkabı
Dinamit Matkabı

Vibro ÇalışmasıVibro Çalışması
29/10TPAO ARAMA - SUNUM ADI01 OCAK 2014

30/10
TPAO ARAMA
VİBRO İLE SİSMİK VERİ TOPLAMAVİBRO İLE SİSMİK VERİ TOPLAMA
• Titreşimli bir sismik kaynaktır. Frekansı zamanla değişen bir tarama sinyalini
uzun bir süreyle yeryüzüne aktarır. Pilot veya tarama sinyali adı verilen sinyal,
frekansın zamanla doğrusal veya üstel bir değişim şeklinde tariflenir. Frekans
bandı frekansın zamanın bir fonksiyonu olarak artması veya azalması
yapılacak sismik çalışmanın amacına ve sahanın özelliklerine göre belirlenir.
Vibro-Atýþ.MOV

VİBROSEİS
•Sıfır fazlı sismik sinyal oluşturur.
•Frekans içeriği kontrol edilebilir, kontrollü bir enerji kaynağıdır.
•Maliyetleri düşük ve verimliliği yüksek bir kaynaktır.
•Atış noktasında 1 den fazla atış yapılarak sinyal/gürültü oranı artırılır.
•Enerji sinüzoidal salınımlar şeklinde yer içine gönderilir. Bu sinüzoidal
salınımların belirlenen parametrelerle bir kere yere gönderilmesine sweep adı
verilir.
•Hedeflenen yapının derinliğine ve durumuna göre sweep parametreleri
seçilebilmektedir.

32/15
Seismic Source- SERCEL Nomad 65Seismic Source- SERCEL Nomad 65
SEPTEMBER 2013 TPAO EXPLORATION – SEISMIC CREW

Dinamit ve Vibroseis arasındaki farklar.

KAYIT
CİHAZLARI

Kayıt CihazlarıKayıt Cihazları
Power Box
String
FDU (Field Digitizing Unit)
LAUX
(Line Acqusition Crossing Unit)
LAUL
(Line Acqusition Unit Line)

JEOFON NEDİR, NASIL ÇALIŞIRJEOFON NEDİR, NASIL ÇALIŞIR

String ve Kanal Nedir?String ve Kanal Nedir?
• String: Genellikle 6 adet jeofonun birbirlerine seri bağlanmış
halidir. Bir jeofonun yaklaşık direnci 300 Ohm’dur.
Dolayısıyla 1 String yaklaşık 300x6=1800 Ohm’dur
• Kanal: Genellikle 4 String’in birbirine paralel bağlanmasıdır.
24 jeofondan oluşur. Toplam kanal direnci yaklaşık
1800:4=450 Ohm’dur.
Genellikle tek bir jeofondan kaydedilen sinyal gücü zayıftır. Bu nedenle günümüzde, bir sismik kayıt kanalına, sinyal
gücünü arttırmak ve istemediğimiz gürültüleri azaltmak için birden fazla jeofon konularak jeofon grupları oluşturulur.
Eğer her kanalda n sayısında jeofon varsa, rasgele gürültüler √n kadar azalacağından, S/N oranı √n kadar artar. Birden
fazla jeofon kullanmak, istenmeyen yüzey dalgalarının da önemli derecede azalmasını sağlar.

408 UL FDU box408 UL FDU box
• Her kanal için bir FDU box kullanılır. Bu boxlar
küçük boyutlarda olduğu için kablonun üzerine takılı
haldedir. Jeofonlardan gelen kanal datası hemen
dijitale dönüştürülür. Bu nedenle kayıp ve gürültü
daha az olur.

LinkLink
• LINK: 4 fdu box’ın (Kullanıcı talebine göre
değişebilir. Biz 4’lü link kullanıyoruz) birbirlerine
55 metrelik ara kablolarla bağlanmasıyla oluşan 220
metrelik kablodur. Bu linkler birbirlerine bağlanarak
hatları oluştururlar.

3-İletişim Boxları3-İletişim Boxları
• 2-D sahalarda Recorder ile Hattın, 3-D sahalarda
ise, hatların diğer hatlarla ve Recorder ile iletişimini
sağlamaya yarayan boxlardır.
SN 388 408 UL
CSU LAUX

Arazide kullanılan bazı terimler:Arazide kullanılan bazı terimler:
• Ara kablo: Bir tarafı 4 adet jeofon stringini birbirine
paralel olarak bağlarken, diğer tarafı bu stringleri
kanal bağlantı noktasına bağlar.
• Mass (Line) Kablo: Kanalların bağlandığı ana hat
kablosudur.
• Transverse Cable: İletişim box’larını birbirlerine ve
Recorder’a bağlayan kablodur.
• Extension Cable: Hat ilerlerken kimi zaman arazi
şartları nedeniyle “kanalsız” dolanmalar yapmak
durumunda kalır. Bu tür dolanmalarda kullanılan
kablodur.

Arazide kullanılan bazı terimler:Arazide kullanılan bazı terimler:
• Intermediate Section : 2 FDU arasındaki (55
metrelik) hat kablosudur.
• End Section : Linklerin başında ve sonundaki,
linkleri komşu linklere bağlayan (27.5 metrelik)
kablolardır.

KABLO SERİMİ
ve
HAT KONTROLÜ

Kablo Serimi & Hat Kontrolü (Line Check)Kablo Serimi & Hat Kontrolü (Line Check)
Belirlenen grup ve jeofon aralıklarına bağlı olarak
kablo serimi.
Saha şartlarının el vermediği durumlardaki kablo serimi.
Bunch dizilimi için örnek.
Hat kontrolü, hatta meydana gelen arızaları kayıt aracından gelen talimatlar ve
yönlendirmeler doğrultusunda bulup onarmak ve gerektiği takdirde malzeme
değişikliği yaparak hattı atışa hazır hale getirmekle sorumludur.
Kablo serimi in line ve bunch serim olarak istenilen çalışma şekline ve arazi
koşullarına göre değişmektedir.
Serim sırasında jeofonların dik çakılmasına, boxların kontrolüne, ara kablo
bağlantılarına, jeofonun direnç ve omajlarına nizami özen gösterilmelidir.

• Sismik 2 ekibi sismik enerji kaynağı olarak dinamit kullanmaktadır.
• Dinamitler MKE tarafından sadece TPAO özel olarak sismik enerji
amaçlı olarak üretilir.
• Kullanılan dinamitler yapılan çalışmaya bağlı olarak miktarı
değişebilir.

Sismik Kaynaklar - Patlayıcı Maddeler ve Ruhsat işleriSismik Kaynaklar - Patlayıcı Maddeler ve Ruhsat işleri
AnkaraAnkara
• Patlayıcı Madde Temini
• Patlayıcı Madde Nakli
• Patlayıcı Madde Kullanımı
• Patlayıcı Maddelerin Depolanması
• Patlayıcı Madde Kullanma ve Satın Alma İzin Belgesi Temini
• Tehlikeli Maddeler Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Temini
• Özel Güvenlik Görevlileri Temini
• Bölge Müdürlüklerimiz ile ilgili patlayıcı madde takibi
Patlayıcı Madde TeminiPatlayıcı Madde Temini
• Sondaj öncesi petrol ve doğalgaz arama çalışmaları kapsamında Sismik
Ekiplerimizin gerçekleştirdirdiği patlayıcı ve vibro kaynaklı sismik veri
toplama çalışmalarında kullanılacak olan patlayıcı maddelerin temini.
• Temin sürecinde patlayıcı miktarının tespiti.
• MKEK ile patlayıcı madde hakkında iritbat.
• Ortaklığımız Makina İkmal Daire Başkanlığı ile yürütülen ihale sürecinin
takibi.

Sismik Kaynaklar - Patlayıcı Maddeler ve Ruhsat işleriSismik Kaynaklar - Patlayıcı Maddeler ve Ruhsat işleri
AnkaraAnkara
Kullanılan Patlayıcı MaddelerKullanılan Patlayıcı Maddeler
•Sismik dinamit:
 MKE Kurumu tarafından üretilen sismik dinamitler;
Özellikler:
Boyut : 86 x 450 mm (3kg)
 50 x 450 mm (1kg)
Yoğunluk : 1,50 gr/cm3
Patlama hızı : 7610 m/s
Su dayanıklılığı : Var
• Jelatinit dinamit:
 MKE Kurumu tarafından üretilen
jelatinit dinamitler;
 Up-Hole çalışmaları için;

ATEŞLEYİCİ
(SHOOTER)
ve
RECORDER

Ateşleyici (Shooter)Ateşleyici (Shooter)
Shooter’ın görevi dinamit koyulmuş
kuyuları charge(atışa hazır hale getirmek)
yapmaktır. Shooter dinamit konmuş
kuyulara gelerek aracın içinde bulunan
charge cihazına bağlar. Bağlantıyı
yaptıktan sonra kuyudan en az 50 m
uzaklaşıp kuyudak kapsülü charge eder ve
recorder’a patlatılmaya hazır olduğunu
iletir.Daha sonra recorderdaki observer
kuyuyu içeriği telsiz frekansına yakın bir
sinyal göndererek patlatır ve shooter diğer
kuyuya geçer.

Test Atışları Neden Önemli?Test Atışları Neden Önemli?
Sismik data toplanacak sahanın jeolojik yapısına ve özelliklerine bağlı olarak kullanılacak dinamit (charge) miktarının
ve hangi derinlikte patlatılacağının belirlenebilmesi açısından test atışları oldukça önemlidir. Tekman-2B sahasında
bu parametrelerin belirlenebilmesi için 12-15-18-21-24 metre derinliklerde 2-4-6-8 kg dinamit miktarları kullanılarak
test atışları gerçekleştirilmiştir.
Bu parametrelerin belirlenmesi kaydedilen verinin ferkans içeriğini doğrudan etkilemektedir;
3 g 6 g 53 g 128 g 253 g 503 g
Fazla miktarda patlayıcı kullanılarak
yüksek frekans bileşenleri kaybedilir.
Sismik verideki ayrımlılık açısından
yüksek frekans bileşenlerinin
kaybedilmesi istenmez.
Sinyal-gürültü oranı en iyi olan, hedef
seviyeleride gözönüne alarak frekans
içeriği en geniş olan patlayıcı miktarı
seçilmelidir.

Test Atışları Neden Önemli?Test Atışları Neden Önemli?
Kuyu derinliği kayıtın frekans
bileşenlerini ve yayılmış gürültü
oranını etkiler. Kuyu derinliği;
sinyal / gürültü oranını yüksek
verecek şekilde seçilmelidir.
a) Derinlik arttıkça yüzey
dalgalarının şiddeti azalıyor.
b) Derinlik arttıkça frekanslarda
artmaktadır.
c) Derinlik arttıkça verideki ayrım
gücü artmaktadır.
45m 35m 30m40m 20m 15m25m 10m

UPHOLE

UpholeUphole
• Uphole kuyuları hatların kesişim yerlerinde, hat başlarında, sonlarında, atış
noktaları arasında belirli aralıklarda ve jeolojinin değiştiği noktalarda yapılır.
• Düşey hız zonundan bilgi
alabilmek ve farklı derinliklerde
tabakaların hızlarını tespit etmek
amacı ile yapılan kuyu üzeri
sondajdır.
• 60 m derinliğinde bir kuyu
açılır.60 m den başlayarak her 5
m aralıklarla kuyuya dinamit
yerleştirilir.Bu dinamitler
yerleştirildikten sonra kuyunun
etrafına 5 adet jeofon yanyana
çakılır. Jeofonlar “Geometrics”
cihazına, patlayıcı kapsüllerde
“Trigger” a bağlanır.
Dinamitler en derinden
başlayacak şekilde teker teker
patlatılır. Geometrics aleti ile
her atış derinliğimizde zaman-
derinlik diyagramı çıkartırız. Bu
diyagram sayesinde
formasyonumuz kaç tabakalı
olduğunu ve tabakalarımızın
hızını hesaplarız.

Uphole Verilerinin KullanımıUphole Verilerinin Kullanımı
Hatlar boyunca düşük hız zonunun (LVL/Weathering
Zone) etkisinin (Statik Düzeltme Zamanlarının)
giderilmesi için hat boyunca yanal ve düşey hız-derinlik
değişiminin modellenmesi gerekir.
Bunun için;
-Hattın başında, sonunda, atış noktaları arasında belirli
aralıklarda ve hat kesişmelerinde Up-hole çalışmaları
yapılması ,
-Up-hole noktalarını belirlerken saha elevation bilgileri,
formasyonun jeolojisi, topoğrafyanın ve dış etkenlerin de
operasyona engel olamayacak şekilde seçilmesi önem arz
eder.

• TANIMI: 2 boyutlu sismik yansıma yöntemi uzaklık (x) ve zaman (t) bilgilerini
içeren bir yöntemdir. Yeraltını istenilen derinlikte bir profil boyunca, yeraltı
katmanlarındaki akustik empedans farklılıklarına göre görüntüleme tekniğidir.
ATIŞ
NOKTASI
ALICI
NOKTALARI
ALICI
NOKTALARI
……

• Yeraltından gelen yansımaların bir noktadan alındığı kabul edilir.
• Her atış ve alıcı düzeneği için ortak yansıma noktaları oluşacaktır.
• Farklı yollarla ortak yansıma noktasına gelerek aynı alıcıda kayıt edilen izlerin
toplamına Fold (Katlama) denir.
• Aynı profil üzerinde atış ve alıcı düzeneklerinin bulunması nedeniyle sabit
azimuth açılı data toplanır.

Kaynak (Atış) Türü; Çalışma yapılacak olan sahanın jeofizik, jeolojik, topoğrafik,
lojistik koşullarına göre kaynak türü belirlenir. Genel olarak kullandığımız kaynak
türleri Vibroseis ve dinamittir.

Grup Aralığı; Profil boyunca serilen jeofonların arasındaki mesafedir.
Atış Aralığı; Profil boyunca yeraltına gönderilen enerji noktaları (Vibro-Dinamit
vb.) arasındaki mesafedir.
Grup
Aralığı
Atış Aralığı

Yakın Açılım; Atış noktası ile açılımdaki ilk kayıt alan alıcı noktası arasındaki
mesafedir. İlgilenilen en sığ hedef seviye derinliğinden daha büyük olmaması
gerekir.
Uzak Açılım; Atış noktası ile açılımdaki son kayıt alan alıcı noktası arasındaki
mesafedir. Yatay tabakalı bir derin hedef seviye için en az bu derinlik kadar
seçilmelidir.
Yakın
Açılım
Uzak Açılım
……
……

Örnekleme Aralığı; Sismik çalışmalarda yüksek ayrımlılık sağlayan ve Aliasing’i
(Frekans katlanmasını) kontrol eden parametredir. Birimi milisaniyedir.

Kayıt Uzunluğu; Sismik çalışmalara başlamadan önce belirlenen bu parametre
ham arazi datasının kaç saniye uzunlukta olacağını belirler. Kayıt uzunluğunun en
derin hedef seviyenin daha derinlerinden bilgi alabilecek uzunlukta olması
gerekmektedir.
Kayıt
Uzunluğu

Profil Boyu;
Yeraltındaki ilgilenilen yapının derinliği, eğimi, sınırları bilinmelidir.
Sınırları bilinen ilgi alanında, en fazla katlama elde edebilecek şekilde tasarım
yapılır.
İlgi alanının tam katlamalı data olabilmesi için profil boyunda uzatmalar yapılır.
Yansıtıcı tabaka düz ise;
Z
X
X=
Z
Topoğrafy
a
Yansıtıcı
Tabaka

Yansıtıcı tabaka eğimli ise;
dx mesafesi profil boyuna eklenir; dx= Z*tan dır.Ɵ
Z
X
X+dx=
Z
Topoğrafy
a
Yansıtıcı
Tabaka
dx
Ɵ

70
Sismik çalışma için, bir yapay kaynağa ve bir
grup alıcıya ihtiyaç vardır.
Türkiye 15. Jeofizik Kongre ve Sergisi, 20-34 Ekim 2003, ZM Rİ İ

Kalite KontrolKalite Kontrol

Arazide Ofis Ortamında Yapılan İşlerArazide Ofis Ortamında Yapılan İşler
 Günlük, Haftalık, Aylık ve Yıllık Raporların
Hazırlanması
 Uphole verilerinin değerlendirilmesi
 Kalite Kontrol (QC)
 Statik hesabının yapılması
 Hat kargolarının hazırlanması

2 3
4
5
6
1
1
2
3
4
5
6

2 3
4
5
6
1
1
2
3
45
6
SP
SP
SP
SP

FOLD DİYAGRAMI HAT-
1

SP
FOLD DİYAGRAMI HAT-1 SP NOKTALARI

SP
FOLD DİYAGRAMI HAT-1 SP NOKTALARI
MAX. FOLD

AR/NTP/X/4749
AR/TPO/X/3163
ARI/TPO/X/289
3
AR/TPO/X/3829
ARI/ NTP
/X/1852
RUHSATSIZ
1 2 3
4 5 6 7 8 9 14
1 2 3
4
56 7 8 9 14
13
12
11
10
10
12
11
13

YORUMSUZ FİNALYORUMSUZ FİNAL
KESİTKESİT

YORUMLU FİNAL KESİTYORUMLU FİNAL KESİT

Alıcı ve Atış noktaları in-line olarak aynı hat
üzerinde olan ve sadece yatay eksen uzaklık ve
düşey eksen zaman olmak üzere iki boyuttan (2B)
bilgi alınan Sismik veri toplama şeklidir.
2B Shot Gather (Ham atış verisi)
2B Stack Kesiti

ARAMA
3 BOYUTLU3 BOYUTLU
SİSMİK VERİ TOPLAMASİSMİK VERİ TOPLAMA
TPAOTPAO
TÜRKİYE PETROLLERİ A.O.TÜRKİYE PETROLLERİ A.O.
MART 2016
2016
KORHAN AKIN
Jeofizik Yüksek Mühendisi
Kara Sismik Ekipler Şefi

87/1021 HAZİRAN 2013
3 BOYUTLU YÖNTEMLE SİSMİK VERİ TOPLAMA3 BOYUTLU YÖNTEMLE SİSMİK VERİ TOPLAMA
TPAO ARAMA – 3 BOYUTLU SİSMİK VERİ TOPLAMA

88/1001 OCAK 2014

89/1001 OCAK 2014TPAO ARAMA - SUNUM ADI

91/1021 HAZİRAN 2013
NEDEN 3 BOYUTLU SİSMİK ?NEDEN 3 BOYUTLU SİSMİK ?
• Hidrokarbon aramalarında ilgilenilen yeraltı yapısı 3 boyutludur.
• İki boyutlu (2B) sismik çalışmalarda yeraltı hız alanının sadece sismik profil
boyunca dağılımı elde edilirken, 3B sismik çalışmalarda profil yönüne dik
yönde hız dağılımıda sağlanarak 3B migrasyon işlemi karmaşık yeraltı yapısını
daha gerçekçi ortaya koymaktadır.
• 3B sismik verisi yorumcuya hem ‘’in-line ve cross-line’’ yönlerinde düşey
kesitler sağlar hem de yatay ‘’time slices kesitler sunar. Yatay kesitler,
yorumlanmış seviyeler için kontur haritalarının elde edilmesini sağlar.

• ATIŞ HATLARI :Atış yapılacak noktaların belirli bir aralıkta alıcı hatlarına dik
olarak yerleştirildiği bir hattır. Atış Hatları Aralığı (SLI); iki atış hattı arasındaki
mesafedir. 3B sismikte atış hatları yönüne "Cross-Line" veya "X Line" yön
denir.
• ALICI HATLARI: Alıcıların düzenli ve belirli bir aralıkta atış hatlarına dik olarak
yerleştirildiği bir hattır. Alıcı Hatları Aralığı (RLI); iki alıcı hattı arasındaki
mesafedir 3B sismikte alıcı hatları yönüne "In-Line" yön denir
• ALICI ARALIĞI: İki alıcı istasyonu arasındaki mesafeye alıcı aralığı denir. (RI)
• ATIŞ ARALIĞI: İki atış noktasının arasındaki mesafeye atış aralığı denir. (SI)
92/1021 HAZİRAN 2013

93/1021 HAZİRAN 2013

• FOLD: Bir CMP içersindeki yansıyan iz sayısıdır. Fold sayısı farklı ofsetler için
"bin" den "bin" e değişir. 3B programında ne kadar fold sayısına gerek olduğu,
daha önce yapılan 2B ve 3B çalışmalarındaki fold sayısı ve verilerin S/N
oranına göre belirlenir. Eğer fold sayısı iki kat arttırılırsa verilerin S/N oram
%41 artmış olacaktır. Genel bir kural olarak;
94/1021 HAZİRAN 2013
3B fold = (1/2) 2B fold ile (2/3) 2B fold arasında olmalıdır.
• In-Line Fold (Cx
)
• Cx
(Kanal Sayısı * Grup Aralığı) / (2 * Atış Hattı Aralığı)
• Cross-Line (X-Line) Fold (Cv
)
• X-Line fold, 3B swath hattındaki alıcı hatlarının yarısı kadardır.
• Cy
= (Bir Swath'daki Alıcı Hatları Sayısı) / 2
• Toplam Fold (C)
• c = cx
*cy

95/1021 HAZİRAN 2013
• MİGRASYON MESAFESİ: Migrasyon, eğimli yapıları ve fayları gerçek yerlerine
taşımak için sismik veriye uygulanır.3B çalışma yapılacak sahanın sınırlarını
belirledikten sonra, tam katlama alanı migrasyon mesafesi kadar
genişletilmelidir.
MA = Z x Tan(q )
MA = Migrasyon Mesafesi Z = Hedef derinlik (q ) = Hedef derinlikteki
tabakanın eğimi
• KATLAMA AZALIMI: Katlamanın (fold) düşmeye başladığı nokta ile katlamanın
sıfır olduğu nokta arasındaki mesafedir.Bu mesafeye Halo mesafesi de denir.
XHalo = % 20 x Smax
• 3B çalışması yapılacak sahaya Migrasyon mesafesinden sonra XHalo
mesafeside
ilave edilmelidir.

96/1021 HAZİRAN 2013

97
3 boyutlu sismik veri toplamada swath tekniği
3 Boyutlu sismik
kayıt geometrisi
Alıcı hattı

98/1021 HAZİRAN 2013
• SWATH : Atış ve alıcı hatlarının birbirine dik şekilde yerleştirilmesi sonucunda,
kayıt esnasında "Template" in ilerleyişi dikkate alınarak hareket eden
(overlap) alıcı hatlarının sayısı "Swath" diye tanımlanır.
• SALVO : Bir swath içerisindeki bir Template için yapılan atış sayısıdır.
SWA
TH
TEMPL
ATE
SAL
VO

99/1021 HAZİRAN 2013

100/1021 HAZİRAN 2013

101/1021 HAZİRAN 2013

102/1021 HAZİRAN 2013

103/1001 OCAK 2014TPAO ARAMA - SUNUM ADI

104
3 boyutlu sismik veri toplanacak alan

105
3 boyutlu sismik veri toplanacak alan
Jeofon
hatları
Atış
hatları

106
3 boyutlu sismik veri toplanacak alanda bir path’in
görünüşü
Konu macı: Orhanş
GÜRELİ

107/1021 HAZİRAN 2013

108/1021 HAZİRAN 2013

109/1021 HAZİRAN 2013

110
3 boyutlu sismik verinin 3 boyutlu görünüşü
Kaynak: BP

111/1021 HAZİRAN 2013
2 BOYUTLU SİSMİK 3 BOYUTLU SİSMİK
DOĞRUSAL SİSMİK PROFİL ALANSAL PROFİL
KAYNAK VE ALICI (IN-LINE) AYNI
PROFİL ÜZERİNDE
KAYNAK HATTI ALICI HATTINA DİK
JEOFON SERİMİ DOĞRUSAL JEOFON SERİMİ ALANSAL
YERALTI BİLGİSİ NOKTASAL(CDP) YERALTI BİLGİSİ ALANSAL(BIN SIZE)
İZLER AYNI AÇI İLE GELİYOR İZLER FARKLI AÇILARDAN
GELİYOR(AZIMUTH)
SADECE PROFİL BOYUNCA HIZ
ANALİZİ
HEM PROFİL BOYUNCA HEM DE
PROFİLE DİK YÖNDE HIZ ANALİZLERİ
SADECE PROFİL BOYUNCA
GÖRÜNTÜLEME
IN-LINE,CROSS-LINE VE TIME-SLICE
BOYUNCA GÖRÜNTÜLEME

112/601 OCAK 2014 ARAMA SUNUM ADI - YER
TEŞEKKÜRLER İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ...TEŞEKKÜRLER İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ...

Öncel Akademi: Saha Sismolojisi

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (20)

Más de Ali Osman Öncel

Más de Ali Osman Öncel (20)

Öncel Akademi: Saha Sismolojisi

Notas del editor