1. Чоно -Timber wolf
Биологийн Багш: Б.Отгон

2. Аймаг:Амьтан
Хүрээ:Хөвчтөн
Дэд хүрээ:Сээр нуруутан
Анги:Хөхтөн
Баг:Мах идэштэн (Carnivora)
Овог:Чонынхон (Canidae)
Төрөл:Canis
Зүйл:Саарал чоно
Латин нэршил: C. lupus

3. Саарал чоно (Canis lupus) буюу чоно Чонынхон овгийн
зэрлэг зүйлүүд дундаа хамгийн том биетэй зүйл. 300
мянга орчим жилийн өмнө Хожуу Плейстоценийн үед
үүсч, мөстлөгийн үеийг давсан.ДНХ-ийн дараалал болон
генетикийн шилжилтийн судалгаанаас үзэхэд саарал чоно
гэрийн нохойтой (Canis lupus familiaris) гарал нэгтэй болох
нь тогтоогджээ.

4. Îëîí óëñûí ¿íýëãýý:
Àíõààðàëä өðòөõөөðã¿é
Á¿ñ íóòãèéí ¿íýëãýý:
Õîâîðäîæ áîëçîøã¿é

5. Õàìãààëñàí áàéäàë: Ýêñïîðòëîñîí õýìæýý 2005 îíä
150 àðüñ, ãàâëûí ÿñ áàéíà (UNEP-WCMC, 2006).
Çàñãèéí ãàçðààñ îëçâîð àãíóóðûí
çөâøөөðëèéí ¿íýëãýýã 225 àì. äîëëàðààð òîãòîîñîí. Ìîíãîë
óëñûí áàéãàëèéí íөөöèéã àøèãëàñíû òөëáөðèéí òóõàé
õóóëèàð òîäîðõîé õóâèéã áàéãàëü
õàìãààëàõ ¿éë àæèëëàãààíä çàðöóóëíà (Wingard,
Zahler, 2006). Ìîíãîëä ñààðàë ÷îíî
õàìãààëàõ õóóëü, ýðõ ç¿éí àðãà õýìæýý àâààã¿é ÷
òàðõàö íóòãèéí 13 îð÷èì õóâü íü óëñûí
òóñãàé õàìãààëàëòàé ãàçàðò õàìðàãäñàí. Òóñãàé
õàìãààëàëòàé ãàçðûí ÷îíûã õàìãààëàõ
íü õîâîð áөãөөä ìàë áîëîí çýðëýã àìüòäûã õàìãààëàõ
çîðèëãîîð çîðèóä àãíóóëäàã.

6. Дýë õè é í òàðõàö: Ãîëäóó Àçè, Åâðîï, Àìåðèêèéí
Íýãäñýí óëñûí õîéä õýñýã, Êàíàäûí
îíãîí çýðëýã çýë¿¿ä íóòãààð òàðõсан.

7. Á¿ñ íóòãèéí òàðõàö: Ìîíãîëûí á¿õ íóòàãò õààÿàã¿é òàðõìàë
áөгөөд õàëèóí áóãà
(Cervus elaphus), áîð ãoðooñ (Capreolus pygargus) íóòàãëàäàã
Õýíòèé, Õoâñãoëèéí
çýë¿¿ä îé òàéãà, öàãààí çýýð (Procapra gutturosa) ýëáýãòýé
Äîðíîä òàë õýýð, àðãàëü
õîíü (Ovis ammon), ÿíãèð ÿìààíû (Capra sibirica) áýë÷ýýð á¿õèé
óóëàðõàã íóòàãò èë¿¿
эëáýã тархсан.

9. Õîâîðäëûí ãîë øàëòãààí: Àðüñûã íü õóäàëäààëàõ, á¿õ
ýðõòýíã (õýë, õýâëèéí ýðõòýí,
øàãàé, ø¿ä çýðýã) àðäûí ýìíýëýãò àøèãëàäàãààñ
èõýýõýí àãíàõ áîëñîí íü, ìөн ñïîðò
àãíóóðààð àãíàæ áàéãàà íü õîâîðäóóëàõ ãîë øàëòãààí
áîëæ áàéíà. Ýíý ç¿éë íü ãýðèéí ìàë ðóó áàéíãà äîâòîëæ
èäýøýý áîëãîäîã
ó÷ðààñ ìàëûí äàéñàí ãýæ ¿çäýã. Ìîíãîë îðîíä 949
àí÷äààñ àâñàí ñóäàëãààãààð 40 ãàðóé
õóâü íü ÷îíî àãíàäàã.

10. Õàìãèéí èõýýð 1933 îíä
18,000 øèðõýã ÷îíî àãíàñàí ãýæ ¿çäýã. 1942-îîñ 1960 îíä
áýëòãýñýí ÷îíûí àðüñíû òîî æèëä äóíäæààð 5,827 øèðõýã
áîëæ áàéгаа. Ýíý áàéäàë õàðüöàíãóé òîãòâîðòîéãîîð
¿ðãýëæèëæ 2003 îíä Ìîíãîëûí çàõ çýýëä 4,900 ÷îíûí àðüñ
çàðàãäñàí áàéíà. Çýðëýã Àìüòäûã Õàìãààëàõ Íèéãýìëýãýýñ
2004 îíä ¿íäýñíèé õýìæýýíä
ñóäàëãàà ÿâóóëàõàä 20,000-30,000 ÷îíî àãíàãäñàí áàéíà,
ýíäýýñ õàðàõàä õàðàà õÿíàëòã¿é
àãíàëòûí ò¿âøèí õýòýðñýí.

11. Өвчлөл: Õàìóó,
ø¿äíèé ïàðâîâèðóñ,
í¿ä ñîõðîõ, ãàëçóó
çýðýã өâ÷í¿¿äýä
өðòөìòãèй.

14. Байгалийн тэнцвэрийг хадгалах
нь энэ амьтнаас ихээхэн
хамаарна.

15. Чоно ховордох нь байгалийн
тэнцвэрт хэрхэн нөлөөлөх
талаар хамтран ярилцаж гарах
үр дагаварыг тэмдэглээрэй.

16. Гэрийн даалгавар
Чоно ямар ач
холбогдол
хор хөнөөлтэй болох
талаар бичиж ирээрэй .

17. Анхаарал тавьсанд баярлалаа.
Анхаарал
тавьсанд
баярлалаа .