1. ΣΩ�1ATEIO
«ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ �OYΣEIOY
ΤΟΥ �ΙιKE.10�lKOY ΑΓΩΝΑ»
Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ
ΑΓΩΝΑΣ
...χρωστάτε
και σε όσους ήρθαν, πέρασαν
θα 'ρθούνε, θα περάσουν,
κριτές θα μας δικάσουν
οι αγέννητοι, οι νεκροί
Κ. Παλαμάς
ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ
Προξένου Κορομηλό 23
546 22 Θεσσαλονίκη
Τηλ.: (031) 229.778, Fax: (031) 233.108
2. Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
Ο Μακεδονικός Αγώνας υπήρξε ένας κρί
κος στην αλυσίδα των εξεγέρσεων για την
απελευθέρωση της Μακεδονίας. Αποτελεί μια
από τις πιο ένδοξες. σελίδες της νεότερης
ελληνικής ιστορίας, γραμμένη με μαρτύρων
αίμα, ηρωισμούς και ολοκαυτώματα. Οι πρωτα
γωνιστές του προέρχονταν από ολόκληρο τον
Ελληνισμό. Ωστόσο, το κύριο βάρος του Αγώνα
το σήκωσε ο γηγενής πληθυσμός της Μακεδο
νίας, ο οποίος όχι μόνο αγωνίστηκε μόνος και
·
αβοήθητος για τριάντα περίπου χρόνια να
διαφυλάξει την ελληνικότητά του από τις διά
φορες εχθρικές προπαγάνδες, αλλά και συμπα
ραστάθηκε με θέρμη και αποτελεσματικότητα
τους Μακεδονομάχους που έσπευσαν από
κάθε γωνιά της ελληνικής πατρίδας στη Μακε
δονία για να πάρουν μέρος στην ένοπλη φάση
του Αγώνα, στα χρόνια 1904 - 1908.
Η Μακεδονία, όπως και η λοιπή Ελλάδα,
γέφυρα ανάμεσα σε δύο ηπείρους και σε δύο
θάλασσες, με τεράστια στρατηγική και πολιτική
σημασία, όταν πια άρχισε να κλονίζεται η
κυριαρχία της Τουρκίας στη Βαλκανική, έγινε
το μήλον της έριδος των Μεγάλων Δυνάμεων.
Ιδιαίτερο όμως ενδιαφέρον έδειχνε η Ρωσία, η
οποία αισθανόταν ζωτική την ανάγκη να βγει
στη Μεσόγειο. Έτσι, από την εποχή της Αικα
τερίνης της Μεγάλης ακόμα, εξεγείροντας
διαρκώς τους ομόδοξους Έλληνες επεδίωκε
να τους θέσει υπό την κηδεμονία της, για να
γίνει με αυτόν τον τρόπο ο φυσικός κληρονό
μος του Βυζαντίου στα Βαλκάνια και τη Μικρά
Ασία.
Όμως μετά το 1856 η Ελλάδα ξέφυγε από
τη σφαίρα επιρροής της. Από τότε η Ρωσία
εστίασε τις προσπάθειές της στην εθνι .
αφύπνιση του σλαβικού στοιχείου της Βαλκανι
κής, με το οποίο εκτός από το ομόδοξο.
συνέδεε και το όμαιμον. Μετά
3. αποκατάσταση των Σέρβων, η ρωσική εξωτερι μακεδονικά χωριά τυπικά αποσκοπούσε στον
κή πολιτική επικεντρώθήκε σταδιακά στην ενί θρησκευτικό προσηλυτισμό. Ουσιαστικά όμως
σχυση της βουλγαρικής συνείδησης, στην αυ απέβλεπε στην ισχυροποίηση των βουλγαρικών
τονομία της βουλγαρικής εκκλησ{ας από το θέσεων στην Μακεδονία. Γιατί τα χρόνια εκείνα
Οικουμενικό Πατριαρχείο και στη δημιόυργία οι διακρΙσεlς των πληθυσμών στη νευραλγική
του βουλγαρικού κράτους. Χωρlς αμφιβολία, αυτή περιοχή των ΒαλκανΙων δεν γινόταν με
σημαντικότερο γεγονός στάθηκε το Σχίσμα της βάση την εθνική τους ταυτότητα, αλλά τη
βουλγαρικής εκκλησίας το 1872, η οποία ονο θρησκευτική τους επιλογή. Εξαρχικός ή Σχι
l
μάσθηκε πια Εξαρχία και αποδεσμεύθηκε, όχι σματικός σήμαινε αντίστοιχα Βούλγαρος και
μόνο από τη θρησκευτική δικαιοδοσία, αλλά Πατριαρχικός ή Ορθόδοξος Έλληνας.
-το σημαντικότερο- και από την πολιτική επο
Για πάνω από τριάντα χρόνια ο ελληνορθό
mεία του Πατριαρχείου.
δοξος πληθυσμός της Μακεδονίας, μόνος και
Ο τυπικός εκείνος εκκλησιαστικός διαχω αβοήθητος, με μοναδικά όπλα το σχολείο και
ρισμός των χριστιανικών πληθυσμών σε Πα την εκκλησία (τα οποία ο ίδιος συντηρούσε),
τριαρχικούς και Εξαρχικούς πήρε ουσιαστικά πάλεψε για να μην αποκοπεΙ από τις ρίζες του,
τη μορφή της εθνικής αντιπαράθεσης Ελλήνων την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό. Ο ιερέας και
και Βουλγάρων και απετέλεσε την απαρχή του ο δάσκαλος αναδείχθηκαν στα χρόνια εκείνα
Μακεδονικού Αγώνα. τα ισχυρότερα στηρίγματα του χειμαζόμενου
Γένους, περιορίζοντας στο ελάχιστο τα αποτε
Στο μεταξύ, στην από τα πανάρχαια χρόνια
λέσματα της βουλγαρικής προπαγάνδας. Οι
ελληνική Μακεδονία, οι υπόδουλοι Έλληνες
Μακεδόνες, ελληνόφωνοι και σλαβόφωνοι,
δεν είχαν πάψει να εκδηλώνουν την απόφασή
έμειναν με πείσμα προσκολλημένοι στο Πα
τους να συμμεριστούν τη μοίρα του υπόλοιπου
τριαρχείο, διατηρώντας γρηγορούσα την ελλη
Ελληνισμού. Αυτό έδειξαν άλλωστε και οι αγώ
νική τους εθνική συνείδηση. Γι' αυτό και οι
νες και σι θυσΙες τους κατά την επανάσταση
σλαβόφωνοι εξαιτίας της φανατικής τους προ
της Χαλκιδικής, το 1821, με τον Εμμανουήλ
σήλωσης στην ελληνική ιδέα ονομάστηκαν από
Παπά, και της κεντρικής και δυτικής Μακεδο
τους αντιπάλους Γραlκομάνοι, δηλαδή μανια
νΙας, το 1822, με τον Καρατάσο, το Γάτσο, το
κοί Έλληνες.
Ζαφειράκη και το Διαμαντή. Το ίδιο συνέβη και
με τις απελευθερωτικές προσπάθειες στη Μα
,.
Και όταν οι Βούλγαροι διαπΙστωσαν, ότι
κεδονlα κατά τον 190 αιώνα, όπως π.χ. η
δεν μπορούσαν να επιβληθούν με ειρηνικά
επαναστατική κίνηση στη Χαλκιδική το 1854 και
μέσα, σταδιακά, από το 1895 και εξής, πέρασαν
στην περιοχή του Ολύμπου, το 1878. Ωστόσο,
στη βία των όπλων. Η στροφή αυτή έγινε κάτω
παρά τις προσπάθειες αυτές, η Μακεδονία
από το αδιάφορο βλέμμα των Οθωμανών, που
παρέμεινε υπόδουλη.
εφάρμοζαν την πολιτική του "διαΙρεl και βασί
λ/λά η δημιουργία της βουλγαρικής Εξαρ λευε". Τέλος, τον lούλιο του 1903, στην πε
χίας αποτέλεσε τη βάση για την προβολή των ριοχή της βορειοδυτικής Μακεδονίας, κήρυξαν
βουλγαρικών διεκδικήσεων και στον ευρύτερο την εξέγερση του Ίλιντεν, για να προβάλουν
μακεδονικό χώρο, διεκδικήσεων που οξύνθη δήθεν το Μακεδονικό Ζήτημα στην Ευρώπη,
καν κυρΙως μετά την ίδρυση της Βουλγαρικής αλλά με απώτερο σκοπό να ενσωματώσουν τη
ΗγεμονΙας, το 1878. Η βουλγαρική προπαγάνδα Μακεδονία στο βουλγαρικό κράτος, με την ίδια
από εξαρχικούς δασκάλους και ιερείς στα μέθοδο που είχαν προσαρτήσει, λΙγα χρόνια
4. πρωτύτερα (1885) την Ανατολική Ρωμυλία. Επι σύνθεση των ονομάτων των δύο παιδιών του.
λεγμένοι τους στόχοι υπήρξαν τα ελληνικά Οι Μακεδόνες τον δέχθηκαν σαν ελευθερωτή.
βλαχοχώρια Κλεισούρα, Κρούσοβο και Νυμ Ο λαός σιγά - σιγά αναθάρρησε. Και όταν στις
φαίο, τα οποία, αν καταλαμβάνονταν θα παρέ 13 Οκτωβρίου του 1904 το βόλι τον έρριξε
λυε -πίστευαν 6ι Βούλγαροι- κάθε μορφής νεκρό στη Στάτιστα, έγινε εθνικό σύμβολο και
αντίσταση. Αλλά οι Τούρκοι σύντομα πέρασαν πέρασε σαν ήρωας στην αιωνιότητα. Γιατί ο
στην αντεπίθεση και έτσι η επανάσταση του θάνατός του, αντί να αποθαρρύνει, θέριεψε
Ίλιντεν έσβησε σαν πυροτέχνημα. Τραγικά τον Αγώνα. Τότε, από κάθε μεριά της ελληνικής
θύματά της, ωστόσο, υπήρξαν κυρίως οι Έλλη γης, από τη Βόρειο Ήπειρο ως την Κρήτη και
νες, που σφυροκοπήθηκαν άγρια και από τους την Κύπρο, άρχισαν να καταφθάνουν γενναίοι
Βούλγαρους και από τους Τούρκους. Μακεδονομάχοι, που αποθανατίστηκαν με τα
θρυλικά πλέον ψευδώνυμά τους: Βάρδας,
Όμως, παρά την αποτυχία της ψευδοεπα
Ακρίτας, Μπούας, Κόρακας, Νικηφόρος, Ρού
νάστασης του Ίλιντεν, η Μακεδονία είχε κατα
βας και άλλοι Οι Μακεδόνες καπετάνιοι -Ντα
κλυστεί από βουλγαρικά σώματα. Ο Ελληνι
λίπης, Πύρζας, Μητρούσης, Γιαγκλής, Κύρου,
σμός μάτωνε. Και τότε το θαύμα έγινε. Από τα
Στέφος, Ράμναλης- τους δέχθηκαν με ενθου
σπλάγχνα του μαρτυρικού λαού της Δυτικής
σιασμό και συνεργάστηκαν στενά μαζί τους.
Μακεδονίας, που του είχαν σωθεί όλα τα
αποθέματα καρτερίας, ξεπήδησε η αντιστασια Παράλληλα στην Αθήνα το Μακεδονικό
κή φλόγα. Πρωτοπόροι στον Αγώνα στάθηκαν ο Κομιτάτο, στελεχωμένο από άνδρες όπως ο
Ίων Δραγούμης, γραμματέας του ελληνικού Στέφανος Δραγούμης, ο Δημήτριος Καλαποθά
Προξενείου στο Μοναστήρι, και ο Μητροπολί κης και ο Νικόλαος Πολίτης προσπάθησε να
της Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης. Από διαφωτίσει την ελληνική και την ευρωπα"ίκή
το 1902 ο Δραγούμης, κηρύσσοντας αληθινή κοινή γνώμη για όσα συνέβαιναν στην Μακεδο
εθνική σταυροφορία στην ευρύτερη περιοχή νία και για τους κινδύνους του Ελληνισμού.
της Δυτικής Μακεδονίας, κατηχούσε, εμ Προς την ίδια κατεύθυνση κινήθηκε και ο
Ψύχωνε, όριζε διοικητικές επιτροπές σε πόλεις Κεντρικός Μακεδονικός Σύλλογος των αδελ
και χωριά και οργάνωσε τη «Μακεδονική Άμυ φών Θεοχάρη και Μαυρουδή Γερογιάννη, κα
να» στην περιοχή Μοναστηρίου. Ο Καραβαγγέ θώς επίσης και άλλοι ανάλογοι σύλλογοι και
λης, από τη δική του πλευρά, συγκρότησε τα σωματεία.
πρώτα ανταρτικά σώματα Δυτικομακεδόνων
Καθοριστική υπήρξε η συμβολή στον Αγώ
ενόπλων, με αρχηγούς τον Κώττα από τη
να και των αμάχων Μάκεδόνων όλων των
Ρούλια και το Βαγγέλη Στρεμπενιώτη.
ηλικιών, των φύλων και των κοινωνικών τάξεων.
Χωρικές ζύμωναν το ψωμΙ των Μακεδονο
•
Αλλά και η κοιμισμένη ως τότε Αθήνα
μάχων, έπλεναν τα ρούχα τους και έδεναν τις
αφυπνίστηκε. Την άνοιξη του 1904 στάλθηκαν
πληγές τους. Στις πόλεις επιτροπές κυριών,
μυστικά στη Μακεδονία τέσσερις παράξενοι
οργανωμένες σε φιλόmωχα σωματεία συγκέν
ζωέμποροι. Στην παραγματικότητα ήταν αξιω
τρωναν εφόδια. Απλοί χωρικοί μετέφεραν κρυ
ματικο[ του ελληνικού στρατού. Ανάμεσά τους
φό οπλισμό και πληροφορίες. Γιατροί, σιδηρο
και ο Παύλος Μελάς, με το ψευδώνυμο Πέτρος
δρομικοί, έμποροι, εργοστασιάρχες, εργάτες, ο
Δέδες. Ο Μελάς ξαναγύρισε στη Μακεδονία
καθένας από την έπαλξή του, βοήθησαν με
τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου με δικό του
όλες τους τις'δυνάμεις τον Αγώνα. Και φυσικά,
ανταρτικό σώμα, ως καπετάν Μίκης Ζέζας,
5. ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η παρουσία των με τη συνθήκ:η του Βουκ:ουρεστίου, με την
ιερέων, των δασκάλων και των διδασκαλισσών, οποία επιδικάστηκε στην Ελλάδα το μεγαλύτε
γι' αυτό και βρίσκονταν αδιάκοπα στο στόχα ρο μέρος της ιστορικής Μακεδονίας, ενώ οι
στρο του εχθρού. βόρειες περιοχές της μοιράστηκαν ανάμεσα
στη Σερβία και τη Βουλγαρία.
Τέσσερα χρόνια κράτησε ο ένοπλος Μακε
δονικός Αγώνας. Έγιναν πολλές αιματηρές Τυπικά, ο Μακεδονικός Αγώνας είχε τερ
συγκρούσεις και αναρίθμητοι υπήρξαν οι μάρ ματιστεί και το Μακεδονικό Ζήτημα φάνηκε
τυρες και οι ήρωες. Τελικά το 1908, η επανά πως επιτέλους είχε κλείσει. Η ψυχρότητα με τη
σταση των Νεοτούρκων, παράλληλα με την Βουλγαρία διατηρήθηκε βέβαια αρκετά χρόνια,
παραχώρηση συντάγματος, έδωσε αμνηστεία αλλά έγιναν πολλές προσπάθειες για την προ
στους εμπολέμους και υποσχέθηκε ισονομία σέγγιση και την ειρηνική συνεργασία των δύο
και ισοπολιτεία σε όλες τις εθνότητες του κρατών.
Οθωμανικού Κράτους. Έτσι, οι μέχρι χθες
Όμως το Μακ:εδονικ:ό Ζήτημα αναζωπυρώ
αντίπαλοι, έδωσαν τα χέρια, ελπίζοντας πιά σε
θηκε και πάλι μετά την ίδρυση της Σοσιαλιστι
ειρηνικές και ήρεμες μέρες.
κ:ής ΔημΟκ:Ρατίας της λεγόμενης Μακεδονίας.
Όμως οι Νεότουρκοι ακολούθησαν σκληρή ΤΟ κρατικό αυτό μόρφωμα, μέλος της
εθνικιστική πολιτική, που τελικά οδήγησε στη Γιουγκοσλαβικ:ής Ομοσπονδίας κ:αι δημιούργη
σύναψη συμμαχίας ανάμεσα στους βαλκανι μα του Τίτο, άρχισε να εμφανίζεται από το 1944
κούς λαούς των Ελλήνων, Σέρβων, Βουλγάρων ως κληρονόμος των ισ:rOΡΙKών παραδόσεων,
και Μαυροβουνίων, οι οποίοι, τον Οκτώβριο ελληνικών, σερβικ:ών και βουλγαρικών, ολόκλη
του 1912, κήρυξαν επιτέλους τον πόλεμο εναν ρου του μακεδονικ:ού γεωγραφικού χώρου. Στο
τίον της Τουρκίας. διάστημα που μεσολάβησε ως τις μέρες μας, τα
γεγονότα διαστρεβλώθηκαν κατάλληλα, ώστε
Οι παλιοί Μακεδονομάχοι, οργανωμένοι σε να εμφανίζεται σήμερα ένα ξεχωριστό «Μακε
σώματα προσκόπων, άνοιξαν τον δρόμο στον δονικό» έθνος, με ιστορία αιώνων. Κατά τη
ελληνικό στρατό, ο οποίος με επικεφαλής, το διαδικασία αυτή κεφάλαια της ελληνικής, της
διάδοχο τότε Κωνσταντίνο, ελευθέρωνε τη μια σερβικής και βουλγαρικής ιστορίας (αρχαίας,
μετά την άλλη τις πόλεις της Μακεδονίας. Στις μεσαιωνικής και νεότερης) πλαστογραφήθη
26 Οκτωβρίου οι ελληνικές εμπροσθοφυλακές καν, παραποιήθηκαν και αναβαπτίσθηκαν «μα
έμπαιναν θριαμβευτικά στη Θεσσαλονίκ:η. κεδονικά». ΤΟ τοπικό σλαβικό ιδίωμα, διά
) λεκτος της βουλγαρικής γλώσσας, ανασυντά
Η συμμαχία όμως των βαλκανικών λαών
δεν ήταν ιδιαίτερα ανθεκτική, καθώς εκ προοι
μίου υπονομεύονταν από μίση αιώνων. Έγιναν
J χθηκε και ονομάστηκε «μακεδονική γλώσσα».
ΤΟ σημαντικότερο όμως δημιούργημα των Σκο
πίων ήταν η αριστοτεχνική πρόπαγανδιστική
αρκετά μεθοριακ:ά επεισόδια κ:αι Έλληνες και
εκστρατεία, την οποία εξαπέλυσαν διεθνώς για
Σέρβοι, βρέθηκαν ξανά αντιμέτωποι με τους
να υποστηρίξουν τις θέσεις τους. Βέβαια, η
Βουλγάρους. Ο ελληνικ:ός στρατός, μετά από
επιχειρηματολογΙα τους βρίσκει έδαφος μόνον
αιματηρές και νικ:ηφόρες μάχες στη γραμμή
εκεί, όπου επικρατεΙ η ιστορική άγνοια. Γιατί,
Κιλκ:ίς - Λαχανά, ελευθέρωσε την ανατολική
για όσους, έστω και στοιχειωδώς, γνωρίζουν τα
Μακ:εδονία, το καλοκ:αίρι του 1913, κ:αι προχώ
γεγονότα. είναι ξεκαθαρισμένο, ότι η ιστορία
ρησε βαθιά μέσα στο έδαφος της σημερινής
της Μακεδονίας είναι αναπόσπαστο κομμάτι
Βουλγαρίας. Τελικά, η ειρήνη αποκαταστάθηκε
6. της ελληνικής ιστορίας. Ο Μέγας Αλέξανδρος
διέδωσε στα πέρατα του κόσμου την ελληνική
γλώσσα και τον πολιτισμό, γιατί ήταν Έλληνας.
Τα αρχαία μάρμαρα, που αποκαλύmει η προγο
νική γη των Μακεδόνων, με τις ελληνικές
επιγραφές και τα ονόματα, είναι οι αδιάψευστοι
φθεγγόμενοι μάρτυρες της ελληνικότητας της
Μακεδονίας. ΟΙ βυζαντινές εκκλησίες, με τις
ελληνικές επιγραφές, διάσπαρτες σε ολόκληρη
τη νότια βαλκανική, υπενθυμίζουν το ελληνορ
θόδοξο ιστορικό της παρελθόν. Αλλά και στα
νεότερα χρόνια, ένα μεγάλο τμήμα των σλαβό
φωνων Μακεδόνων, όπως άλλωστε και άλλων
1
δίγλωσσων Ελλήνων, αποδείχθηκε στην πορεία
των γεγονότων του 200υ αιώνα φανατικά ελλη
νικό.
Άλλωστε, όταν στα 1912 τα εθνικιστικά
προβλήματα στα Βαλκάνια βρίσκονταν σε
έξαρση και οι λαοί συμμαχούσαν για να αποτι
νάξουν τον οθωμανικό ζυγό, το λεγόμενο «Μα
κεδονικό Έθνος» ήταν ανύπαρκτο (την εποχή
εκείνη δεν είχε ακόμη χαλκευθεί από τους
πλαστογράφους της ιστορίας). Γι' αυτό και
καμιά ιστορική μαρτυρία γι' αυτό δεν χρονολο
γείται πριν από τον Β' παγκόσμιο πόλεμο.
Η μελέτη και η 6αθειά γνώση της ιστορΙας
λοιπόν, η επαγρύπνηση και η εγκατάλειψη του
εφησυχασμού, αποτελούν σήμερα ασπίδα και Βαγγέλης Στρεμπενιώτης (1876 - 1904)
δόρυ, τα πιο αποτελεσματικά όπλα, για την
αντιμετώπιση κάθε επιβουλής εναντίον της ΓεlΨήOηlίε στο ΣτρέμΠΕ:Ι'Ο. τα σημερινά Ασ
Μακεδονίας. πρώγεια της Φλώρινας. και το πραΥματι"ό του
όνομα ήταν ΒαΥΥι.'λης ΓεωΡΥιου ή Νάτσης. Με τη
Βοήθεια του Γερμαl'ού ΚαραΒαΥΥέλη σχημάτισε
σώμα από ντόπιους α"τάρτες και δέκα Κρητι"ούς.
εξόl'Τωσε τον ΒοεΒόδα Κύρτσcφ "αι ολό"ληρη την
«τσι.'ταη του ΒοεΒόδα Αλέξη. π'(ίι στη ι' Κλεισούρα
προξένησε μεγάλες απώλειες στους κομιτατζήδες
της λεγόμενης επανάστασης του Ίλιντεν.
Δοl.οφΟI'ήθηla; στις 12 Μαίου το/) 1904. σε
ενέδρα στο' Aεrό. καθώς επέστρεφε από το Μο
ναστήρι.
7. 1
Παύλος Μελάς (1870 - 19(4)
Γεννήθηκε στη Μασσαλια από γονεις ηπειρω
τικής καταγωγιΙς. Αξιωματικός του πυροΒολικού Ίων Δραγούμης (1878 - 1920)
και γαμπρός επ' αδελφή του Ίωνα Δραγούμη,
συμμι;τι;ι'χι; στον πόλεμο του /897 και μπήκε Ξεχωριστή μορφή του Μακεδονιιωύ Αγώνα.
μυστικά για πρώτη φορά στη Μακι;δονι'α τον Καταγόμενος από το Βογατσικό της Καστοριάς,
Φερ6ρουάριο του /904. μαζ( με τον Κοντούλη, τον γιος του Στεφάνου Δραγούμη, γεννήθηκε στην
Παπούλα και τον Κολοκοτρώιη. Για δεύτερη φορά Αθήνα, όπου σπούδασε νομικά και το 1899 μπήκε
επέστρεψε τον /ούλιο, ως δήθεν ζωiμπoρoς Πέτρας στο διπλωματικό σώμα. ΤΟ 1902. ως Γενικός
Δέδες και για τρι'τη και τελευται'α φορά πέρασε τα Γραμματέας του ελληνικού προξενειΌυ Μοναστη
σύνορα από τη μεριά της Κοζάνης στις 28 Αυγού ριΌυ, οργάνωσε την «Εθνική Άμυνω, lωι αλυσίδα
στου του 1904 με σώμα 35 ανδρών ως KαTrErdv επιτροπών σε πόλεις και χωριά της Δυτικής Μαιa;
Μίκης Ζέζας, σύνθεση των ονομάτων των παιδιών δονι'ας. Εθελοντής στους Βαλκανικούς πολέμους,
του. ύψωσι; την ελληνική σημαι'α στο προξενειΌ Θεσ
σαλοιικης την 26η ΟκτωθριΌυ του 1912. Θύμα των
'
Ο θάνατός του από τουρκικό 6όΑι στη Στάτι
πολιτικώι παθών κατά ΤΟ' εθ,'ικό διχασμό, δολο
στα Καστοριάς -το σημερινό Μι;λά- στις 13
φονήθηκε στην Αθήια. τον Αύγουστο του 1920.
Oκrω6ρ(oυ του 1904 τον έκανε ήρωα και σύμθολο
Αξιόλογο υπήρξε και το συγγραφικό του έργο.
του Μακι;δονικού Αγώνα.
8. Γερμανός ΚαραβαΥγέλης (1866· 1935)
ΓεννήΟηκε στη ΛέσΒο και ήταν δfδάκτωρ της
Φιλοσοφι'ας, Το 1900 ανέλαΒε την,ποιμαντορι'α της
Μητρόπολης Καστοριάς, ,όπου και διαδραμάτισε
σπoVΔΑι'o ρόλο στον Μακεδονικό Λγώνα. Οργά·
VΩΣε αιιταρτικά σώματα με ντόπιους οπλαρχηγούς
(Στρεμπενιώτη. Κώττα, Νταλι'πη κ.τ.λ.), επιτροπές
αγώνος σε πόλεις και χωριά και ΠΕ.ριέΟαλψε πυρο
παθει'ς, πρόσφυγες και ορφανά κατά τα γεγονότα
του Ίλιντεν. Το 1907 συνέχισε την εθlιική του
προσφορά στη Μικρά Ασι'α. Το 1913 έγινε τοποτη
ρητής του Πατριαρχει'ου και το 1924 Έξαρχος στη
Βιέννη, όπου και πέΟανε το /935. Τα οστά του
μεταφέρθηκαν στην Καστοριά.