Άρθρο: Παρασκευή Ταράνη και Πρόδρομος Νικηφορίδης στο 1ο Εθνικό Συνέδριο "Ήπιες Επεμβάσεις σε Μνημεία και Σύνολα". Θεσσαλονίκη 23 - 25 / 11 / 2000

1. ÔÁ ÔÏÐÉÁ ÔÇÓ ÓÕËËÏÃÉÊÇÓ ÌÍÇÌÇÓ
Áñ÷áéïëïãéêïß ÷þñïé ìÝóá óôïí áóôéêü éóôü - Ýíôáîç Þ ðåñé÷áñÜêùóç;
ÐáñáóêåõÞ ÔáñÜíç Ðñüäñïìïò Íéêçöïñßäçò

2. Ç ðüëç õðÞñîå ðÜíôá ç õëéêÞ êáé ôñéóäéÜóôáôç áíôáíÜêëáóç ìéáò óõãêåêñé-
ìÝíçò êïéíùíéêÞò êáé ïéêïíïìéêÞò äïìÞò. ÉóôïñéêÜ ïñãáíþíåé ôç äïìÞ êáé ôç
ìïñöïëïãéêÞ ôçò õðüóôáóç ìå âÜóç ôç ÷ùñéêÞ åîÜñôçóç êáé óõó÷Ýôéóç ôïõ
éäéùôéêïý ÷þñïõ (êáôïéêßá) ìå Ýíá ç ðåñéóóüôåñá êÝíôñá äçìüóéïõ ÷þñïõ:
ðëáôåßá, áãïñÜ, ÷þñïé ëáôñåßáò, äçìüóéï êôßñéï, êôßñéï åîïõóßáò. Ç ÷ñçóç ôïõ
äçìüóéïõ ÷þñïõ ìéáò ðüëçò áðü ôïõò ðïëßôåò ôçò, ãßíåôáé ãéá ëüãïõò
øõ÷áãùãßáò, áíÜðáõóçò, Üèëçóçò, áëëÜ áðïôåëåß åðßóçò ìéá ðñÜîç
åðéêïéíùíßáò êáé óõíåýñåóçò. Ï äçìüóéïò áíïé÷ôüò ÷þñïò ìéáò ðüëçò åßíáé ôï
âáóéêü óõóôáôéêü ôçò, ôï äõíáìéêü óôïé÷åßï ðïõ êáèïñßæåé ôçí ôáõôüôçôá êáé ôá
åããåíÞ ôçò ÷áñáêôçñéóôéêÜ.
Áõôïýò ôïõò ÷þñïõò, ïé åëëçíéêÝò ðüëåéò åãêáôáëåßøáí óôçí ôý÷ç ôïõò, ìÝóá
åéóáãùãÞ
óå äåêáåôßåò óõíå÷ïýò êé áíåîÝëåãêôçò åðÝêôáóçò, ãéá íá åðéóôñÝøïõí óÞìåñá
äõíáìéêÜ óôï ðñïóêÞíéï ôïõ áñ÷éôåêôïíéêïý ðñïâëçìáôéóìïý. Óå ïñéóìÝíåò
åëëçíéêÝò ðüëåéò, óôï éóôïñéêü ôïõò êÝíôñï, ðáñïõóéÜæåôáé Ýíá ìïíáäéêü
öáéíüìåíï ðïõ áíôßóôïé÷ü ôïõ óõíáíôïýìå, ßóùò ìüíï óôçí Éôáëßá: ïé áíïéêôïß
÷þñïé åßíáé êõñßùò áõôïß ôùí áñ÷áéïëïãéêþí áíáóêáöþí, ôùí áñ÷áéïëïãéêþí
åñåéðßùí ðïõ Ý÷ïõí ðáñáìåßíåé ìÝóá óôçí ðõêíÞ áóôéêÞ ìÜæá. Áõôïß ïé ôüðïé
âéþíïíôáé áðü ôïõò êáôïßêïõò ùò äçìüóéïé ÷þñïé, êáé Ý÷ïõí åããñáöåß óôï
åéóáãùãÞ
óõëëïãéêü õðïóõíåßäçôï, ùò ôüðïé äéá÷ñïíéêïß áëëÜ êáé êáèçìåñéíïß
óõã÷ñüíùò, ðïõ åêôïíþíïõí, üðïõ áõôü åßíáé äõíáôü, ôéò áíÜãêåò ôçò
äçìüóéáò æùÞò (ðáé÷íßäé, áíÜðáõóç, ðåñßðáôïò). ÌÝóá óå áõôü ôï ðëáßóéï, ç
äéá÷åßñéóç êáé äéáìüñöùóç ôïõ äçìüóéïõ áíïéêôïý ÷þñïõ óôçí åëëçíéêÞ ðüëç,
áîßæåé íá ìáò áðáó÷ïëÞóåé óôï âáèìü ðïõ åìðåñéÝ÷åé ôçí Ýííïéá ôïõ ôüðïõ,
ôïõò óõìâïëéóìïýò ôïõ, ôçí áíÜãíùóç ôçò éóôïñéêÞò êáé äéá÷ñïíéêÞò ôïõ
óõíÝ÷åéáò.
Ç Ýííïéá ôïõ ôüðïõ, áðïôåëåß óÞìåñá, Ýíá ìåãÜëï ðåäßï ðáãêüóìéáò
åðáíáðñïóÝããéóçò, ü÷é ìüíï áðü ôïõò áñ÷éôÝêôïíåò êáé ôïõò åíáó÷ïëïýíôåò ìå
ôïí ÷þñï. Ôï ìåãÜëï óôïß÷çìá ðïõ èá ðñÝðåé íá êåñäßóïõí ïé ðüëåéò óôçí áõãÞ
ôçò ôñßôçò ÷éëéåôßáò - óå ìéá åðï÷Þ ðïõ ç åðéêïéíùíßá äåí áðáéôåß êáô' áíÜãêç
ôç ÷ùñéêÞ óõíåýñåóç - åßíáé íá îáíáêåñäßóïõí ôïí ñåáëéóôéêü ôüðï, íá
îáíáâñïýí ôéò ÷áìÝíåò ôïõ ðïéüôçôåò, ôçí êëßìáêá, ôéò áéóèÞóåéò êáé åéêüíåò, ôç
âéùìáôéêÞ ìíÞìç, üëá åêåßíá ôá óôïé÷åßá ðïõ äåí ìåôáöÝñïíôáé êáé äåí
ìåôáâéâÜæïíôáé ìå êáíÝíá çëåêôñïíéêü ôñüðï, íá îáíáâñïýí ôåëéêÜ ôçí
ëçóìïíçìÝíç "çèéêÞ ôïõ ôüðïõ".1
1. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêüò ï ôßôëïò ôçò 7çò Äéåèíïýò Áñ÷éôåêôïíéêÞò ¸êèåóçò, óôç Biennale ôçò
Âåíåôßáò: City-Less aesthetics more ethics, ðïõ ðñïóðáèåß íá åðáíáöÝñåé ôï èÝìá ôçò
“çèéêÞò” ôùí áñ÷éôåêôïíéêþí åðåìâÜóåùí, ôéò ðïéüôçôåò ôïõ ðáñáãüìåíïõ ÷þñïõ, ôç
óõìâïëéêÞ ôïõ ôüðïõ, óå ìéá åðï÷Þ "áéóèçôéêÞò" êáé ìïñöïëïãéêÞò ðáíôïäõíáìßáò.
1

3. Óå ìéá éóôïñéêÞ ðüëç, "ôçí Ðüëç ôçò ÓõëëïãéêÞò ÌíÞìçò", üðùò ôçí ïíïìÜæåé ç
Christine Boyer óôï ïìþíõìï âéâëßï ôçò [1], áíáêáëýðôïõìå ôá åðÜëëçëá
óôñþìáôá ôïõ éóôïñéêïý ÷ñüíïõ, Þ ôá äéÜöïñá áñ÷éôåêôïíéêÜ óôñþìáôá, ðïõ
óõíõðÜñ÷ïõí, åöÜðôïíôáé, ÷ùñßò áíáãêáóôéêÜ íá ðáßñíïõí õðüøç ôïõò ôï Ýíá
ôï Üëëï. Óôï öáéíüìåíï ôçò áñãÞò äéÜôáîçò ôçò ðüëçò óå óôñþìáôá, üôáí ìéá
÷ñïíéêÞ öÜóç ðñïóôßèåôáé ðÜíù óôçí Üëëç, öÝñíïíôáò ìáæß ôçò íÝåò ìïñöÝò
êáé ðïëéôéóìéêÝò ðñáêôéêÝò, ôï ãåãïíüò áõôü áíáãíùñßæåôáé ùò ãåãïíüò
åìðëïõôéóìïý. Ôï èÝìá üìùò åßíáé ôåëåßùò äéáöïñåôéêü êáé ðïëõóýíèåôï üôáí
åìöáíßæïíôáé ôìçìáôéêÝò ëïãéêÝò óôçí ßäéá ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï, üôáí Ýíáò ôüðïò-
Ýíáò öëïéüò- ìéáò ðñïçãïýìåíçò ðåñéüäïõ Ýñ÷åôáé óôçí åðéöÜíåéá ôçò
ôñÝ÷ïõóáò ðüëçò. Ïé "ðáñÜëëçëåò ðüëåéò" èÝôïõí åìðüäéá ç ìéá óôçí Üëëç,
óõãêñïýïíôáé Þ áëëçëïáãíïïýíôáé, êáèþò äéåêäéêïýí êáé ïé äýï, ôïí ðáñüíôá
ñåáëéóôéêü ÷þñï.
Óå áõôïýò áêñéâþò ôïõò ôüðïõò, óôéò ñùãìÝò ôïõ áóôéêïý éóôïý, ïöåßëïõìå íá
åðÝìâïõìå, áðïêáèéóôþíôáò ôçí éóïññïðßá áíÜìåóá óôï ðáñüí êáé ôï
ðáñåëèüí, áíÜìåóá óôç ìíÞìç êáé ôç óõíÝ÷åéá, äçìéïõñãþíôáò ôï ìÝëëïí ôçò
óýã÷ñïíçò ðüëçò. Ç ëïãéêÞ, ç Ýíôáóç, ç "çèéêÞ" ôåëéêÜ, áõôþí ôùí
åðåìâÜóåùí, åßíáé Ýíá ìåãÜëï èÝìá áíïéêôü ðñïò óõæÞôçóç. Áðáéôåßôáé
óõæÞôçóç ãýñù áðü ôá æçôÞìáôá åñìçíåßáò êáé áíôßëçøçò ôïõ ôüðïõ, ãéá ìéá
óýã÷ñïíç åðáíáðñïóÝããéóç ôùí éóôïñéêþí ÷þñùí ìÝóá óôéò ðüëåéò. Êáé ðáñ'
üëç ôç äõóêïëßá ôïõ, ç ðñüêëçóç âñßóêåôáé óå áõôÞ áêñéâþò ôçí áíáæÞôçóç
ôçò "åíéáßáò ðüëçò", ðïõ óõíôßèåôáé áðü ôá îå÷ùñéóôÜ êé áíïëïêëÞñùôá
êïììÜôéá ôçò, óôçí ðïëëáðëüôçôá êáé ôçí áìöéóçìßá ôçò.
Ç ðëáôåßá San Marko óôç Âåíåôßá ðëçììõñéóìÝíç áðü ôï íåñü
2

4. Ç äïìÞ ìéáò ðüëçò åßíáé ðÜíôïôå ç äïìÞ ìéáò óõãêåêñéìÝíçò åðï÷Þò,
åìðåñéÝ÷åé üìùò êáé ôéò äïìÝò ðñïçãïýìåíùí éóôïñéêþí åðï÷þí ðïõ
óõíõðÜñ÷ïõí ìå ôéò óýã÷ñïíåò. Áêüìç êáé óôçí äéÜñêåéá ôçò æùÞò åíüò
áíèñþðïõ, ç ðüëç ãýñù ôïõ áëëÜæåé êáé ïé áíáöïñÝò óå áõôÞ äåí åßíáé ðïôÝ
ïé ßäéåò. Ç ìåãáëýôåñç äõóêïëßá êáôáíüçóçò åíüò ôüðïõ, Ýãêåéôáé óôï ãåãïíüò,
üôé ç áíôßëçøÞ ìáò ãéá áõôüí åìðåñéÝ÷åé êáëõììÝíç ôçí Ýííïéá ôïõ ÷ñüíïõ.
Óõóóùñåýåé ìÝóá ôïõ åñåßðéá, óýìâïëá, ãëþóóåò, âéùìáôéêÝò ìíÞìåò, äåí
åßíáé ðïôÝ ï ßäéïò êáé Ýôóé äåí ìðïñåß íá õðáêïýóåé óå ìéá åýêïëç ôõðïëïãéêÞ
áíÜëõóç [2]. Ìðïñåß íá äåé êáíåßò ôïí ôüðï ùò Ýíá ìïõóåßï ðïõ äéáôçñåß
êáôáãñáììÝíåò üëåò ôéò áíèñþðéíåò ðñÜîåéò óôçí äéÜñêåéá ôïõ ÷ñüíïõ.
Ç ðïëýðëïêç êáé "ãïçôåõôéêÞ" ó÷Ýóç ôïõ ôüðïõ ìå ôïí ÷ñüíï, Ý÷åé áðáó÷ïëÞóåé
ðïëëïýò ëïãïôÝ÷íåò, óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõò íá ðåñéãñÜøïõí ìéá ãíþñéìÞ ôïõò
ðüëç. "Äåí åßíáé ðéá ôï ðáëéü Ðáñßóé. Ç ìïñöÞ ìéáò ðüëçò / áëëÜæåé ðéï
ãñÞãïñá, áëßìïíï áðü ü,ôé ç êáñäéÜ åíüò èíçôïý"2, ãñÜöåé ï Baudelaire, ðïõ ïé
êñéôéêÝò ôïõ óêÝøåéò ãéá ôçí ðüëç åßíáé áðü ôéò ðéï åêðëçêôéêÝò. Êáé ï Marcel
Proust óôï ßäéï áêñéâþò ðëáßóéï, ðñïóðáèåß íá áðïäþóåé ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ
ÄÜóïõò ôçò Âïõëþíçò: "...ç áðÜíèñùðç åñçìéÜ ôïõ äÜóïõò, ìå âïçèïýóå íá
êáôáëÜâù êáëýôåñá ôçí áíôßöáóç ðïõ õðÜñ÷åé üôáí áíáæçôÜò ôçí
ðñáãìáôéêüôçôá óôéò åéêüíåò ôçò ìíÞìçò, áðü ôéò ïðïßåò èá ëåßðåé ðÜíôá ç
ãïçôåßá ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí ßäéá ôçí ìíÞìç êáé áðü ôï ãåãïíüò üôé äåí ôéò
óõëëáìâÜíïõí ïé áéóèÞóåéò ìáò. Ç ðñáãìáôéêüôçôá ðïõ åß÷á ãíùñßóåé äåí
õðÞñ÷å ðéá".3
ôï ðñüâëçìá
ôçò åñìçíåßáò ôïõ éóôïñéêïý ôüðïõ
"Äåéíüí ôå êáé ÷áëåðüí ëçöèÞíáé ï ôüðïò", ëÝåé ï ÁñéóôïôÝëçò, äçëþíïíôáò ôï
ó÷åäüí áêáôüñèùôï ðüíçìá ôçò êáôáíüçóçò ôïõ ôüðïõ. Êáé óßãïõñá ôï èÝìá
åßíáé äõóêïëüôåñï üôáí ìéëÜìå ãéá ôçí êáôáíüçóç êáé ôïí ðñïóäéïñéóìü ôçò
Ýííïéáò ôïõ éóôïñéêïý ôüðïõ, ðïõ óõíõðÜñ÷åé ìå Ýíá óýã÷ñïíï ðåñéâÜëëïí. Ç
óõíýðáñîç êáé ç åðéêÜëõøç ðïëëþí ÷ñïíéêþí óôéãìþí óôçí ßäéá ôïðïèåóßá,
êÜíåé ðïëõðëïêüôåñï ôï æÞôçìá. ¸íáò áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò ìÝóá óå
óýã÷ñïíï áóôéêü éóôü, äéáôçñåß ôïí ðñïóäéïñéóìü ôïõ ùò "ðåñßêëåéóôïò ÷þñïò",
ùò "Üâáôïí", ùò ÷þñïò öýëáîçò ôçò ìíÞìçò åíüò ðïëéôéóìïý - ìéá ëåéôïõñãßá
áðáñáßôçôç, áëëÜ ü÷é ðáñÜëëçëç ìå ôç ñïÞ êáé ôïí áìößäñïìï ÷áñáêôÞñá ôçò
óýã÷ñïíçò ðüëçò. Ç éóôïñéêÞ ðüëç Ýñ÷åôáé áðü ôï ðáñåëèüí, áðü ôá ß÷íç ðïõ
áõôü ìáò Üöçóå, êáé ôá äéáôçñåß ìÝóá óôéò õðÜñ÷ïõóåò óýã÷ñïíåò äïìÝò ôçò.
ÁõôÞ ç äéáäéêáóßá åîÝëéîçò äçìéïõñãåß Ýíáí êáôáêåñìáôéóìü ôùí ÷ñüíùí, ìéá
ñùãìÞ óôç äéáäï÷Þ ôùí áóôéêþí ãåãïíüôùí, Ýíá óýóôçìá áóõíÝ÷åéáò. Ãéá Ýíáí
÷þñï, üðùò ï áñ÷áéïëïãéêüò, ðïõ âñßóêåôáé óôéò ðáñõöÝò åíüò äéáñêþò
ìåôáëëáóóüìåíïõ áóôéêïý éóôïý, åêåß üðïõ ç äõíáìéêÞ óõíÝ÷åéá êáé
ïìïéïãÝíåéÜ ôïõ õðï÷ùñåß, Þ äéáêüðôåôáé áðüôïìá, ï ÷ñüíïò êõëÜ äéáöïñåôéêÜ
2. Charles Baudelaire: “Les Fleures du Mal”
3. Marcel Proust: "Áíáæçôþíôáò ôïí ÷áìÝíï ÷ñüíï", Åêäüóåéò Çñéäáíüò. ÌåôÜöñáóç Ðáýëïò
ÆÜíáò.
3

5. êáé áðïêôÜ äéáöïñåôéêÝò äéáóôÜóåéò.
Ï ×ñÞóôïò Ðáðïýëéáò [2] áíáæçôþíôáò íá áðïäþóåé Ýíáí ðñïóäéïñéóìü ôïõ
áñ÷áéïëïãéêïý ôüðïõ, áíáôñÝ÷åé óôï êåßìåíï ôïõ Michel Foucault ãéá ôçí
åôåñïôïðßá, êáôÜ ôïí ïðïßï, óõãêáôáëÝãïíôáé ùò åôåñïôïðéêïß ôüðïé, ôá
ìïõóåßá êáé ôá íåêñïôáöåßá. Óýìöùíá ìå ôçí åñìçíåßá ôïõ Ðáðïýëéá, ïé êáô'
åîï÷Þí åôåñïôïðéêïß ôüðïé åßíáé ïé áñ÷áéïëïãéêïß ÷þñïé, êáé êõñßùò áõôïß ðïõ
âñßóêïíôáé óôá êÝíôñá ôùí éóôïñéêþí ðüëåùí êáé áõôïß ïé ôüðïé äåí
êáôáãñÜöïíôáé áðü ôïí Foucault, ßóùò ãéáôß ôï Ðáñßóé äåí äéáèÝôåé ôÝôïéïõ
ìåãÝèïõò áñ÷áéïëïãéêÝò ôñýðåò - åñåéðéþíåò óôïí éóôü ôïõ.
Ôï ÷Ýñé ôïõ Le Corbusier Ìéá ïëüêëçñç ãåíéÜ áñ÷éôåêôüíùí, áíôéäñþíôáò óôç á-ôïðéêÞ äéáäéêáóßá
ðáñïõóéÜæåé ôï Plan Voisin ãéá åðéíüçóçò ôçò ìïñöÞò, ìå ôïí ôñüðï ðïõ ãéá ÷ñüíéá áíáðáñÞãáãå ôï ÌïíôÝñíï
ôï Ðáñßóé (1923). Ôï ó÷Ýäéï
Êßíçìá, áíáæÞôçóå åðßìïíá "ôá óçìÜäéá ôçò óõëëïãéêÞò ìíÞìçò" êáé ôç
ðñïôåßíåôáé ãéá ôçí áíÜðëáóç
ôïõ êÝíôñïõ ôïõ Ðáñéóéïý, ôï ôáõôüôçôá åêåßíùí ôùí óôïé÷åßùí ðïõ êÜíïõí êÜèå ôüðï ìïíáäéêü. Ï Aldo Rossi
ßäéï ùò íá ðñïôåéíüôáí ãéá Ýíáí óôá 1966, ìå Ýíá âéâëßï ïñüóçìï [3], áíáæçôÜ ôçí ìïíáäéêüôçôá êÜèå áóôéêÞò
êåíü ôüðï. äïìÞò, ôïí "locus solus", ìÝóá áðü Ýíá ðëÞèïò åôåñüêëçôùí ÷ñÞóåùí êáé ìéá
äéáäéêáóßá ìåôáó÷çìáôéóìþí, ãåãïíüôùí êáé óõìâüëùí, ìÝóá óôïí éóôïñéêü
÷ñüíï ôçò ðüëçò. Ãéá ôïí Rossi ç ðüëç ç ßäéá, åßíáé ç óõëëïãéêÞ ìíÞìç ôùí
ðïëéôþí ôçò. Ç ìíÞìç åßíáé óõíäåäåìÝíç ìå ôá ãåãïíüôá êáé ôïõò ôüðïõò, Ýôóé
ç ðüëç áðïôåëåß ôïí "locus" ôçò ìíÞìçò. Ç óõëëïãéêÞ ìíÞìç óõììåôÝ÷åé óôï
ìåôáó÷çìáôéóìü ôïõ ÷þñïõ ìÝóá áðü ôç äñÜóç ôïõ êïéíùíéêïý óõíüëïõ. Ç
èåþñçóç ôïõ Rossi áíôéìåôùðßæåé ôçí éóôïñßá ùò ôñüðï ìåëÝôçò ôçò ðüëçò, ùò
"õëéêÞ äïìÞ" êáé ùò "Ýñãï ôùí ÷åñéþí ôïõ áíèñþðïõ", áëëÜ êáé ùò ôñüðï
áíÜãíùóçò ôçò éäÝáò ðïõ Ý÷ïõìå ãé' áõôÞí. Ìå áõôÞ ôçí Ýííïéá ç óõëëïãéêÞ
ìíÞìç ãßíåôáé ôï íÞìá ðïõ äéáðåñíÜåé üëç ôçí ðïëýðëïêç äïìÞ ôçò ðüëçò, ôï
ßäéï üðùò ç ìíÞìç äéáôñÝ÷åé ïëüêëçñç ôç æùÞ åíüò áíèñþðïõ.
Ç éäÝá ôçò ðüëçò üðùò áõôÞ êáôáãñÜöåôáé ìÝóá óôï óõëëïãéêü õðïóõíåßäçôï
áðáó÷ïëåß êáé ôçí Christine Boyer, ðïëëÜ ÷ñüíéá ìåôÜ, êáé áðü ìéá äéáöïñåôéêÞ
óêïðéÜ [1]. Ç Boyer õðïóôçñßæåé üôé ç ìåôáìïíôÝñíá åéêïíïðïßçóç ôïõ ÷þñïõ
êáé ôïõ ÷ñüíïõ, åêìåôáëëåýåôáé ôçí éóôïñßá êáé ôá èñáýóìáôá ôïõ
ðáñåëèüíôïò ãéá ìéá ñïìáíôéêÞ êáé ðáñáðëáíçôéêÞ áíôßëçøç ôçò ðüëçò. "¼ìùò
ãéá íá åêôéìÞóïõí ïé èåáôÝò ðëÞñùò Þ ãéá íá åßíáé óå èÝóç íá äéáâÜóïõí áõôü
ôï áóôéêü ôïðßï ùò êåßìåíï, ðñÝðåé íá äïõí ôçí ðüëç ü÷é ìüíï ìå ôõðéêïýò êáé
ëåéôïõñãéêïýò üñïõò áëëÜ êáé ìå ìïñöïëïãéêü ôñüðï" (Boyer 1994). Ç Boyer
áíáæçôÜ óôá èñáýóìáôá ôïõ ðáñåëèüíôïò ôï åíïðïéçôéêü íÞìá ãéá íá
óõãêñïôçèåß "...ìéá óõíå÷Þò áóôéêÞ ôïðïãñáößá, ìéá ÷ùñéêÞ äïìÞ ðïõ êáëýðôåé
ðëïýóéïõò êáé öôù÷ïýò ôüðïõò, ôéìçôéêÜ êáé ôáðåéíÜ ìíçìåßá, ìüíéìåò êáé
åöÞìåñåò ìïñöÝò, ðïõ ðñÝðåé íá ðåñéëáìâÜíåé ÷þñïõò äçìüóéáò óõíÜèñïéóçò
êáé óõæÞôçóçò, áëëÜ êáé éäéùôéêïýò ðåñéðÜôïõò ìíÞìçò êáé ðñïóùðéêÜ
êáôáöýãéá".
Ãéá ðïëëïýò Üëëïõò óõããñáöåßò, ç ýðáñîç ôùí é÷íþí ôïõ ðáñåëèüíôïò óôçí
êáñäéÜ óýã÷ñïíùí ìçôñïðüëåùí êáé ç óõíýðáñîÞ ôïõò ìå ôá íÝá áóôéêÜ ôïðßá,
äåí áðïôåëåß ðáñÜ ìéá ìáñôõñßá ôçò ðïëõðëïêüôçôáò ôùí óçìåñéíþí ðüëåùí,
êáé åóôéÜæïõí óôçí åñìçíåßá êáé óôç áíÜãêç äéáôÞñçóçò áõôÞ ôçò åôåñüôçôáò
[4]. Ï Marc Auge [5] áíôéðáñáâÜëëåé ôçí Ýííïéá ôïõ "ìç-ôüðïõ" óôçí êëáóóéêÞ
êïéíùíéïëïãéêÞ åñìçíåßá ôïõ ôüðïõ, ùò åããåãñáììÝíïõ ðïëéôéóìïý óå ÷þñï
êáé ÷ñüíï. ÅÜí Ýíáò ÷þñïò Ý÷åé áðïêôÞóåé ôçí ôáõôüôçôÜ ôïõ óôï óõëëïãéêü
õðïóõíåßäçôï, ÷Üñéò óôéò éóôïñéêÝò ôïõ áíáöïñÝò êáé ôçí âéùìáôéêÞ ìíÞìç,
Ýíáò ôüðïò ðïõ äåí óõãêåíôñþíåé áõôÜ ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ, êáôáãñÜöåôáé ùò
4

6. "ìç ôüðïò". Ç óõíýðáñîÞ ôïõò åßíáé ãíþñéìï öáéíüìåíï ôùí êáéñþí ôçò õðåñ-
ìïíôåñíéêüôçôáò4.
Ç äéêáéïëïãçìÝíá ìåãÜëç äéáöïñïðïßçóç óôçí åñìçíåßá ôùí éóôïñéêþí ôüðùí,
ðïõ åìöáíßæåôáé óôç âéâëéïãñáößá, ïöåßëåôáé óôçí åîáéñåôéêÜ ðïëýðëïêç
ó÷Ýóç ìéáò ðüëçò ìå ôá ìíçìåßá ôçò êáé ôïõò éóôïñéêïýò ôçò ôüðïõò. Åßíáé ìéá
ó÷Ýóç ðïõ åìðåñéÝ÷åé ðïëëÝò êáé åíåñãÝò ëåéôïõñãßåò ïëüêëçñçò ôçò
êïéíùíßáò, áëëÜ êáé ôùí îå÷ùñéóôþí ìïíÜäùí ôçò: ëåéôïõñãßåò èñçóêåõôéêÝò,
áéóèçôéêÝò, óõìâïëéêÝò êáé éäåïëïãéêÝò, âéùìáôéêÝò êáé óõíáéóèçìáôéêÝò.
Ôá ðñþôá óôïé÷åßá ðïõ ðñïâÜëëïõí óôïí êáèïñéóìü Þ ôçí êáôáóêåõÞ ôçò
ôáõôüôçôáò ìéáò ðüëçò, åßíáé ôá ìíçìåßá êáé ïé áñ÷áéïëïãéêïß ôçò ÷þñïé. ¸ôóé ç
åðáíáöïñÜ óôç ìíçìïíéêÞ êáé óõìâïëéêÞ áíÜãíùóç ôçò ðüëçò, ðÝñá áðü ôéò
Üìåóåò åöáñìïãÝò ôçò óôçí ðïëéôéóôéêÞ - ôïõñéóôéêÞ ïéêïíïìßá ôçò, åìðåñéÝ÷åé
êáé ìéá óåéñÜ áðü "âáñéÝò" üøåéò ðïëéôéêïý êáé éäåïëïãéêïý ÷áñáêôÞñá, ðïõ ìå
ôç óåéñÜ ôïõò ïäçãïýí óå áðïêëßíïõóåò åñìçíåßåò êáé óõãêñïýóåéò [6]. Åðßóçò
ç äéáäéêáóßá äéáôÞñçóçò êáé ðñïóôáóßá ôïõò, óõíåðÜãåôáé ÷ùñéêÝò êáé õëéêÝò
Áåñïäñüìéï Öñáíêöïýñôçò "èõóßåò" ãéá ôç óýã÷ñïíç ðüëç, ðïõ ôï êåíôñéêü êñÜôïò Þ ç ôïðéêÞ êïéíùíßá
ïé óýã÷ñïíåò áåñïðüëåéò êáëïýíôáé íá áíáëÜâïõí. ¼ëåò áõôÝò ïé ðïëýðëïêåò êáé ðïëõåðßðåäåò ó÷Ýóåéò
õðáãïñåýïõí ôåëéêÜ ôñüðïõò áíÜãíùóçò êáé èÝáóçò ôùí óõìâïëéêÜ
öïñôéóìÝíùí éóôïñéêþí ôüðùí, êáé ëáìâÜíïõí ôåëéêÜ, õëéêÞ êáé áéóèçôéêÞ
ìïñöÞ, ìÝóá áðü ôçí äéáìüñöùóç ôùí ßäéùí ôùí ìíçìåßùí êáé ôïõ Üìåóïõ
ðåñéâÜëëïíôüò ôïõò. ÓÞìåñá, ìÝóá óå Ýíá êáèåóôþò ðáãêïóìéïðïßçóçò, ôï
ôïðéêü êáé ç áíáæÞôçóç ôçò éäéáéôåñüôçôáò áíáäýåôáé óå Ýíá óçìáíôéêü ðåäßï,
ðïõ áíáæçôåß ôç ó÷Ýóç ôïõ ìå ôï ðáãêüóìéï. ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÜ èÝìáôá êáé åí
åîåëßîåé áíáæçôÞóåéò ãéá ôïí åðáíáðñïóäéïñéóìü ôùí ìíçìåéáêþí ÷þñùí, ôçò
"áóôéêÞò áõèåíôéêüôçôáò", ôçò ôïðéêÞò ôáõôüôçôáò, áëëÜ êáé ôçò ó÷Ýóçò
áéóèçôéêÞò êáé êïéíùíßáò [7].
¼ìùò ðáñÜ ôéò üðïéåò äéáöïñÝò óôéò áíáëýóåéò ôùí ìåëåôçôþí ôïõ ÷þñïõ, êáé
ôï äéáöïñåôéêü óçìåßï åêêßíçóçò ôïõ êáèåíüò, ï ôåëéêüò óôü÷ïò ôçò
ðñïóôáóßáò êáé ôçò äéáôÞñçóçò ôùí éóôïñéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôïõ ôüðïõ,
ðáñáìÝíåé ï ßäéïò. Óôçí óçìåñéíÞ ìÜëéóôá èåþñçóç ôùí ðñïâëçìÜôùí ôùí
ðüëåùí, ç ðáñÜìåôñïò ôçò äéáôÞñçóçò êáé äéá÷åßñéóçò ôùí éóôïñéêþí ôüðùí,
áðïêôÜ ìéá ðåñáéôÝñù äéÜóôáóç - ôç äéÜóôáóç ôçò âéùóéìüôçôáò. Áðïôåëïýí
Ýíá ðïëýôéìï õëéêü, Ýíá áðüèåìá ÷þñïõ, ðïõ ìðïñåß êáé ðñÝðåé íá áîéïðïéçèåß,
íá åîõðçñåôÞóåé êáé íá óõíõðÜñîåé ìå ôéò óýã÷ñïíåò áíÜãêåò.
4. Ãéá ôïí Auge ïé "ìç ôüðïé" åßíáé óõãêåêñéìÝíïé öõóéêïß ÷þñïé (áåñïäñüìéá, óôáèìïß íÝùí
äéêôýùí, íÝá åìðïñéêÜ óõãêñïôÞìáôá ê.Ü) áëëÜ êáé ïé ó÷Ýóåéò ðïõ áíáðôýóóïíôáé ìåôáîý
ôùí áôüìùí - ôáîéäéùôþí ìå áõôïýò. Áîßæåé åäþ íá ðáñáôçñÞóïõìå ðùò ï Auge õðïóôçñßæåé
ðùò, åíþ ïé áíèñùðïëïãéêïß - éóôïñéêïß ôüðïé äçìéïõñãïýí ãýñù ôïõò Ýíá ðëÝãìá ïñãáíéêþí
äåóìþí, ïé "ìç - ôüðïé" áíôßèåôá, áðïðíÝïõí ìéá óõìâáôéêÞ ìïíáîéÜ.
5

7. Ç åêñçêôéêÞ áíÜðôõîç ôçò åëëçíéêÞò ïéêïíïìßáò óôá ìÝóá ôçò äåêáåôßáò ôïõ
'50, ïäÞãçóå óôá ìåãÜëá êýìáôá åóùôåñéêÞò ìåôáíÜóôåõóçò ôïõ ðëçèõóìïý
êáé óôç ãñÞãïñç óõãêñüôçóç ôùí áóôéêþí êÝíôñùí, êõñßùò ôçò ÁèÞíáò. Ïé
ãñÞãïñïé ñõèìïß áíÜðôõîçò ðåñéï÷þí ðïõ äåí åìöÜíéæáí êáìßá ðñïûðÜñ÷ïõóá
õðïäïìÞ, ç ðáíôåëÞò áðïõóßá ôçò áóôéêüôçôáò, êáé ïé áíÜãêåò óôÝãáóçò ôïõ
ðëçèõóìïý ðïõ êáôÝöèáíå ìáæéêÜ, åß÷áí ùò áðüññïéá ôç äçìéïõñãßá ðüëåùí
÷ùñßò óõíåêôéêÞ äïìÞ, óôï Ýëåïò ìéáò áíåîÝëåãêôçò ïéêéóôéêÞò åðÝêôáóçò,
áðïóðáóìáôéêÝò êáé åôåñïãåíåßò. ¸íá óõãêåêñéìÝíï óýóôçìá ðïõ
÷ñçóéìïðïßçóáí éäéþôåò êáôáóêåõáóôÝò - ç áíôéðáñï÷Þ êáé ç äéáñêÞò
åðáíÜëçøç ôïõ ìïíôÝëïõ ôçò ðïëõêáôïéêßáò, ðïõ ôïõò ðáñåß÷å ìåãÜëç
êáôáóêåõáóôéêÞ åõåëéîßá, åðÝôñåøáí ìåí ôç óôÝãáóç ôïõ ðëçèõóìïý áëëÜ
ìïñöïðïßçóáí ìå Ýíáí éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêü ôñüðï ôéò åëëçíéêÝò ðüëåéò.
Áõôüò ï ôñüðïò áíÜðôõîçò, ç áðïõóßá óõíåêôéêÞò äïìÞò, ï êáôáêåñìáôéóìÝíïò
áóôéêüò éóôüò ðïõ ðïëëÝò öïñÝò Ý÷åé êáèïñéóôåß áðü ôï ôõ÷áßï êáé ôïí
áõôïó÷åäéáóìü, äéáìïñöþíïõí Ýíá áóôéêü ôïðßï ãéá ôçí åëëçíéêÞ ðüëç, ðïõ
áäéáöïñåß ãéá ôïí äçìüóéï ôüðï, ãéá ôçí ýðáñîç ÷þñùí óõëëïãéêþí
äñáóôçñéïôÞôùí. Ï äçìüóéïò áíïéêôüò ÷þñïò óôçí åëëçíéêÞ ðüëç äåí
áðïôÝëåóå ðïôÝ äïìéêü ôçò óôïé÷åßï, õðÞñîå ðÜíôá ôï êåíü õðüëïéðï ôçò
Üíáñ÷çò äüìçóçò. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÝò ïé ðåñéðôþóåéò üðïõ ôï êôéóìÝíï
"óôñÝöåé ôçí ðëÜôç" óôïí áíïé÷ôü ÷þñï áêüìç êé áí áõôüò ðñïóöÝñåé
áðñüóêïðôç èÝá.
ðñïêëÞóåéò ãéá ôçí åëëçíéêÞ ðüëç
ÊáôÜ ôïí ßäéï ôñüðï -ìÝóá óôçí Üíáñ÷á åðåêôåéíüìåíç áóôéêïðïßçóç - ôá
÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ôüðïõ, ôï éóôïñéêü ôïõ ðáñåëèüí, ïé ðïéüôçôåò ôùí
"áóôéêþí óõíôåëåóôþí"5 ðáñÝìåíáí óôï ðåñéèþñéï ôïõ ðñïâëçìáôéóìïý ãéá
ôçí åëëçíéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ. Áí êáé ðïëëïß îÝíïé ðåñéçãçôÝò, ëïãïôÝ÷íåò êé
áñ÷éôÝêôïíåò åß÷áí "áíáêáëýøåé" ôçí ðëáóôéêÞ êáèáñüôçôá ôïõ åëëçíéêïý
ôïðßïõ, ôçí ïñãáíéêÞ ôïõ óýóôáóç, ôçí Ýíôïíç êáé ðëçèùñéêÞ ðáñïõóßá ôïõ
éóôïñéêïý õðïóôñþìáôïò, ç Ýííïéá ôïõ ôüðïõ äåí áðáó÷üëçóå éäéáßôåñá ôïõò
Ýëëçíåò áñ÷éôÝêôïíåò ðñéí ôï 1953-1963. Ôçí ðåñßïäï áõôÞ ìåôáôñÜðçêå óå
êõñßáñ÷ï æÞôçìá, êõñßùò ìÝóá áðü ôç äñÜóç ôçò ÅèíéêÞò Êïóìçôåßáò Ôïðßïõ
êáé Ðüëåùí. Ç Êïóìçôåßá ëåéôïõñãïýóå óôá ðëáßóéá ôïõ Ôå÷íéêïý
Åðéìåëçôçñßïõ êáé áðïôåëïýíôáí áðü äéáðñåðåßò ðñïóùðéêüôçôåò.
Ðñùôáñ÷éêüò ôçò óôü÷ïò Þôáí ç äéÜóùóç êáé äéáôÞñçóç ôçò öõóéêÞò êáé
éóôïñéêÞò áîßáò ôïõ åëëçíéêïý ôïðßïõ, ç óõíåéäçôïðïßçóç ôçò êïéíÞò ãíþìçò,
ïé ðñïôÜóåéò ìÝôñùí êáé ç ðáñüôñõíóç ôùí áñìüäéùí öïñÝùí. Óôçí ðåñßïäï
áõôÞ ôçò åíåñãÞò äñÜóçò ôçò Êïóìçôåßáò óõíôåëÝóôçêáí ôá óçìáíôéêÜ Ýñãá
ôçò äéáìüñöùóçò ôùí ëüöùí ôçò Áêñüðïëçò êáé ôïõ ÖéëïðÜððïõ ìå ôçí
åðïðôåßá ôïõ ÄçìÞôñç Ðéêéþíç êáé ç äéáìüñöùóç ôïõ Ëõêáâçôôïý ìå ôï
èÝáôñï ôïõ ÔÜêç ÆåíÝôïõ [8&9].
ÐáñÜ ôç óçìáíôéêÞ äñÜóç ôçò Êïóìçôåßáò ôï ãåãïíüò ôçò áðåñßóêåðôçò
êáôáóðáôÜëçóçò åíüò ôüðïõ ìå ìïíáäéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ, êáé ðëïýóéá éóôïñéêÞ
óôñùìáôïãñáößá, äåí Ýãéíå äõíáôü íá áíáôñáðåß. Ç åìðåéñßá ôùí ôåëåõôáßùí
äåêáåôéþí, Þôáí ôåëéêÜ ïäõíçñÞ ãéá ôéò åëëçíéêÝò ðüëåéò. Ç åîÜðëùóç åíüò
5. Ìå ôçí Ýííïéá ðïõ ôïõò áðïäßäåé ï Aldo Rossi [3]
6

8. Üìïñöïõ áóôéêïý ðåñéâÜëëïíôïò, ç âáèìéáßá åîáöÜíéóç ôçò ôáõôüôçôáò, ç
õðïâÜèìéóç ôïõ äçìüóéïõ ÷þñïõ êáé ôçò áóôéêÞò åéêüíáò, ðñïêáëåß óÞìåñá,
ôçí åðÝêôáóç ôïõ åíäéáöÝñïíôïò ôùí åéäéêþí, ðÝñá áðü ôá ëåéôïõñãéêÜ êáé
ôå÷íéêÜ áäéÝîïäá ôçò åëëçíéêÞò ðüëçò, óå æçôÞìáôá üðùò ç éäéáéôåñüôçôá ôïõ
ôïðßïõ, ç éóôïñßá êáé ôá ìíçìåßá ôçò, ç ôáõôüôçôÜ ôçò [10].
Ç áäõíáìßá ðáñÝìâáóçò êáé óõíïëéêïý ó÷åäéáóìïý óå ìßá ðüëç ðïõ
åîáêïëïõèåß ôç äéêÞ ôçò áíåîÝëåãêôç ðïñåßá, óôçí áíáðüöåõêôç ðïñåßá ôùí
ðñáãìÜôùí, êáé óôïí áíôßðïäá ìåãÜëùí ðñïãñáììÜôùí ðïõ ìïéÜæïõí íá ìçí
ðñáãìáôïðïéïýíôáé ðïôÝ, ç ëýóç ìðïñåß íá âñßóêåôáé óôç äéáôÞñçóç
ðïëýôéìùí "êïéôáóìÜôùí", ôüðùí, óçìåßùí êáé åéêüíùí, ôùí é÷íþí êáé ôçò
éóôïñéêÞò ìíÞìçò. Ïé "åíäéÜìåóïé ôüðïé", ôá êåíÜ ðïõ áðïìÝíïõí óáí ñÞãìáôá
ìÝóá áðü ôçí ðõêíÞ áóôéêÞ ìÜæá, åßíáé ïé ÷þñïé ðïõ ìðïñïýí íá áðïôåëÝóïõí
ôï åðßêåíôñï äçìéïõñãéêþí ðñïôÜóåùí êáé ðåéñáìáôéóìþí. Áäéáìüñöùôåò
åêôÜóåéò üðïõ áíáäåéêíýåôáé ôï ðñïûðÜñ÷ïí öõóéêü áíÜãëõöï, ôüðïé üðïõ
óõãêåêñéìÝíåò ÷ñÞóåéò Ýðåóáí óå ìáñáóìü êáé ôïõò óõìðáñÝóõñáí óôçí
õðïâÜèìéóç êáé êõñßùò ôüðïé üðïõ îåðñïâÜëëïõí ôá éóôïñéêÜ åðßðåäá ôçò
ðüëçò, üëá áõôÜ áðïôåëïýí Ýíá ðïëýôéìï õëéêü ðïõ ìðïñåß íá áîéïðïéçèåß
ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôçò âåëôßùóçò ôçò åéêüíáò ôçò ðüëçò.
Íéêçöïñßäçò, Cuomo, ÔáñÜíç:
Äéáìüñöùóç ôïõ ðÜñêïõ ôçò Áñ÷áßáò
ÁãïñÜò, ÄéåèíÞò äéáãùíéóìüò ãéá ôïí
áíáó÷åäéáóìü ôïõ ìíçìåéáêïý Üîïíá ôçò
ÁñéóôïôÝëïõò - Á’ Âñáâåßï.
7

9. Ç Èåóóáëïíßêç åßíáé áðü åêåßíåò ôéò ðüëåéò ðïõ ôá ìíçìåßá êáé ôá åñåßðéá ìéáò
ðïëõðïßêéëçò éóôïñéêÞò óôñùìáôïãñáößáò, âñßóêïíôáé óå Üìåóç óõíýðáñîç ìå
ôïí óýã÷ñïíï áóôéêü éóôü, êáôáãñÜöïíôáò ôïí éóôïñéêü ôçò êïóìïðïëéôéóìü
áëëÜ êáé ìéá áäéÜëåéðôç éóôïñéêÞ óõíÝ÷åéá. Ïé õðÜñ÷ïõóåò ÷ùñéêÝò ó÷Ýóåéò ôçò
óýã÷ñïíçò ðüëçò ìå ôá ìíçìåßá êáé ôéò áñ÷áéïëïãéêÝò "ñùãìÝò" åßíáé ó÷Ýóåéò
ïéêåéüôçôáò êáé áìåóüôçôáò, áí êáé, ü÷é ðÜíôá áñìïíéêÞò óõíýðáñîçò. Ôá
ìíçìåßá ôçò Èåóóáëïíßêçò åðéâÜëëïõí "áíÜóåò" óôïí áóôéêü ôçò éóôü,
ðñïêáëïýí áëëáãÞ êëßìáêáò, ôçí áíèñþðéíç åðéêïéíùíßá êáé ôçí áðñüóìåíç
åíóùìÜôùóç åíüò äéáöïñåôéêïý ðåñéâÜëëïíôïò. ÕðÜñ÷åé ðÜíôá ìéá ðïéêéëßá
óõìâïëéóìþí êáé óçìáôïäïôÞóåùí óôïí áóôéêü êáé êïéíùíéêü ÷þñï ðïõ
ðåñéâÜëëåé ôá ìíçìåßá: ëáôñåßá, áíáøõ÷Þ, åðéêïéíùíßá. Ôï ãåãïíüò áõôü,
äçìéïõñãåß ìéá ðïëý óçìáíôéêÞ êáé åíäéáöÝñïõóá ðïéêéëßá óôï óýã÷ñïíï áóôéêü
ðåñéâÜëëïí ôçò ðüëçò êáé áíáêïõößæåé áðü ôï õëéêü êáé "áéóèçôéêü" ôïõ âÜñïò.
ïé áñ÷áéïëïãéêïß ÷þñïé ôçò Èåóóáëïíßêçò
ìéá Üãíùóôç ðüëç
Ï áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò ôçò ðëáôåßáò Íáõáñßíïõ åßíáé ç ÷áñáêôçñéóôéêüôåñç
ðåñßðôùóç áñ÷áéïëïãéêþí åñåéðßùí ðïõ "áíáäýïíôáé" ìÝóá óå Ýíá áíïéêôü
äçìüóéï ÷þñï. Óôçí êáñäéÜ ôïõ ðéï æùíôáíïý êáé ðïëõóý÷íáóôïõ áíïéêôïý
äçìüóéïõ ÷þñïõ ôçò Èåóóáëïíßêçò, ðåñßêëåéóôïõ áðü ôá ìÝôùðá ôùí
ðïëõêáôïéêéþí, ôá åñåßðéá ôïõ áíáêôïñéêïý óõãêñïôÞìáôïò ôïõ Ãáëåñßïõ
áðïôåëïýí ôï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ðåñéï÷Þò. Ï áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò åßíáé
õðïâáèìéóìÝíïò óå ó÷Ýóç ìå ôçí ðëáôåßá êáé ôïí ðåæüäñïìï, êáé ðáñüëï ðïõ
öáßíåôáé ðùò åßíáé Ýíáò ôüðïò ïéêåßïò ãéá ôïõò êáôïßêïõò ôçò ðåñéï÷Þò, ÷ùñéêÜ
äåí åíôÜóóåôáé óôïí äçìüóéï ÷þñï êáé ôéò äñáóôçñéüôçôÝò ôïõ. ÐáñÜ ôçí
êáëýôåñç ôý÷ç ôïõ áðü Üëëïõò áñ÷áéïëïãéêïýò ÷þñïõò, ðïõ áóöõêôéïýí óå
åëÜ÷éóôï ÷þñï áíÜìåóá óôéò ðïëõêáôïéêßåò, ðáñáìÝíåé ôï óéùðçëü öüíôï, ï
áðïêëåéóìÝíïò ôüðïò èÝáóçò ãéá ôïõò ðåæïýò, ôï óêçíéêü êÜôù áðü ôïõò
åîþóôåò ôùí ãýñù ðïëõêáôïéêéþí.
Ôá ðñüóöáôá áðïêáëõöèÝíôá áñ÷áéïëïãéêÜ ß÷íç êÜôù áðü ôçí ðñþçí ðëáôåßá
Äéïéêçôçñßïõ, ôçí Ý÷ïõí ìåôáôñÝøåé ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá, óå Ýíáí áêüìç
"äñáìáôéêü" ôüðï - ñùãìÞ, ìÝ÷ñé íá áðïöáóéóôåß êáé êáèïñéóôåß ç ôý÷ç ôïõò. Ôï
óçìáíôéêü äçìüóéï êôßñéï êáé ï áíïéêôüò ðïõ ôá ðåñéâÜëëåé, äéåõêïëýíïõí
åðéëýóåéò ðïõ èá áîéïðïéïýí ôïí áñ÷áéïëïãéêü ÷þñï êáé äåí èá äéáêüðôïõí ôç
ëåéôïõñãéêÞ óõíÝ÷åéá ôçò ðåñéï÷Þò.
Ï áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò óôç óõìâïëÞ ôùí ïäþí Éáóïíßäïõ êáé Áññéáíïý, äõôéêÜ
ôïõ íáïý ôïõ Áãßïõ ÐáíôåëåÞìïíá, âñßóêåôáé ïõóéáóôéêÜ óôïí ðõèìÝíá åíüò
ðçãáäéïý, êáèþò ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ìéêñü óå Ýêôáóç ÷þñï ðåñßêëåéóôï áðü ôá
ìåãÜëá ýøç êáé ôéò ôõöëÝò üøåéò ôùí ðïëõêáôïéêéþí. Åäþ êáé ÷ñüíéá Ý÷åé
ðñïâëåöèåß ç áíÝãåñóç ó÷ïëéêïý óõãêñïôÞìáôïò ðÜíù áðü üëï ôïí
áñ÷áéïëïãéêü ÷þñï, ôï ïðïßï èá åßíáé õðåñõøùìÝíï êáé èá åðéôñÝðåé ôçí
ðñüóâáóç êáé äéÝëåõóç ìÝóá áðü áõôüí. ÊÜèå áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò ðïõ
áðïìÝíåé ìÝóá óôïí óýã÷ñïíï áóôéêü éóôü, âõèéóìÝíïò êáé áðïêïììÝíïò,
ðåñßêëåéóôïò óõíÞèùò áðü ìåãÜëá ýøç, äéáôçñåß åî' áñ÷Þò ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ
8

10. åíüò "åóùôåñéêïý ÷þñïõ", åíüò "óêïôåéíïý êïéëþìáôïò". Óôçí ðåñßðôùóç ôïõ
áñ÷áéïëïãéêïý ÷þñïõ ôçò ïäïý Éáóïíßäïõ êáé ìå ôçí ðñïïðôéêÞ áíÝãåñóçò ôïõ
ó÷ïëéêïý óõãêñïôÞìáôïò, ç áßóèçóç ôïõ óêïôåéíïý êïéëþìáôïò åßíáé êÜôé
ðåñéóóüôåñï áðü ðñïöáíÞò.
Ç êáôáóêåõÞ ôïõ ó÷ïëåßïõ ðÜíù áðü üëç ôçí åðéöÜíåéá ôïõ áñ÷áéïëïãéêïý
÷þñïõ, ôïí êáèéóôÜ áíáðüöåõêôá ôï õðüãåéï åíüò êôéñßïõ, ðïõ ç ýðáñîç êáé
ìüíï ôùí áñ÷áéïôÞôùí äåí áñêåß ãéá íá äéáöïñïðïéÞóåé ôçí ðïéüôçôá êáé ôá
Ï áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò ôçò ïäïý
÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ùò ôÝôïéïõ. Ç éäéáéôåñüôçôá ôïõ êôéñßïõ äåí åðéôñÝðåé ôçí
Éáóïíßäïõ ðñéí ôçí áíÝãåñóç ôïõ áíáãêáßá õðåñýøùóç, þóôå íá áðåëåõèåñùèåß ðåñéóóüôåñï ï áñ÷áéïëïãéêüò
ó÷ïëéêïý óõãêñïôÞìáôïò ðÜíù áðü ÷þñïò. ¸íáò áíïéêôüò ìç åëåã÷üìåíïò õðüãåéïò ÷þñïò êÜôù áðü ôï
áõôüí
óõãêñüôçìá ôùí äýï ó÷ïëåßùí, ìðïñåß åýêïëá íá ìåôáôñáðåß óå ÷þñï
óêïõðéäéþí êáé óå åóôßá êéíäýíùí êáé ðéóôåýïõìå ðùò, üðùò êáé íá
äéáìïñöùèåß, èá åîáêïëïõèåß íá ðáñáìÝíåé Ýíáò ÷þñïò - õðüëïéðï, ðïõ
áöÝèçêå ãéá íá åîéëåþóåé ôéò åíï÷Ýò ìáò.
Ï áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò ôçò ïäïý Ã' Óåðôåìâñßïõ ðáñáìÝíåé óõìðéåóìÝíïò
Ç ðñüôáóÞ ôùí Íéêçöïñßäç, áóöõêôéêÜ áíÜìåóá óôá åðßðåäá ôçò ðüëçò, ôåìá÷éóìÝíïò áõèáßñåôá óôï
Êïõüìï, ÔáñÜíç ãéá ôïí áðïêáëõöèÝí êïììÜôé êáé ôï ïñéóôéêÜ èáììÝíï. ÊÜôù áðü ôç ãÝöõñá ôçò Ã'
áñ÷áéïëïãéêü ÷þñï ôçò ïäïý Óåðôåìâñßïõ êáé áíÜìåóá óå äýï ðåñéöñÜîåéò - üñéá ðïõ ôïí áðïìïíþíïõí áðü
Éáóïíßäïõ óôï äéáãùíéóìü
"Äéáìïñöþóåéò 10 áñ÷áéïëïãéêþí åêáôÝñùèåí ðåæïäñüìïõò, áðïôåëåß åðßóçò Ýíá óêïôåéíü êïßëùìá, Ýíáí
÷þñùí óôç Èåóóáëïíßêç", Þôáí íá åíäéÜìåóï ôüðï, ðåñßåñãï, êëåéóôïöïâéêü, êáé áðüëõôá åãêáôáëåéììÝíï. Ìå
äçìéïõñãçèåß Ýíáò êëåéóôüò ôïí ßäéï ôñüðï, åãêëùâéóìÝíá êÜôù áðü ôçí ïäü ÏëõìðéÜäïò, ôá åñåßðéá ôçò
åóùôåñéêüò ÷þñïò - Ýíá
ÊéíóôÝñíáò, ìüëéò ðïõ åìöáíßæïíôáé óôï ðáñáêåßìåíï Ü÷ôéóôï ïéêüðåäï.
ÅñãáóôÞñéï Áñ÷áéïëïãßáò - êÜôù
áðü ôï ó÷ïëéêü óõãêñüôçìá, ìå Ç äéáìüñöùóç ôùí áñ÷áéïëïãéêþí ÷þñùí ùò äçìüóéùí ÷þñùí, åíôáãìÝíùí
äéáìïñöùìÝíç üøç ðñïò ôçí ïäü óôç ëåéôïõñãéêÞ óõíÝ÷åéá ôçò ðüëçò, áðïôåëåß Ýíá óýã÷ñïíï áñ÷éôåêôïíéêü
Éáóïíßäïõ, þóôå íá ðñïóôáôåýåôáé
êáé íá ðñïöõëÜóóåôáé áðü ôçí
èÝìá ðïõ åìðåñéÝ÷åé ðïëëÜ êáé óýíèåôá ðñïâëÞìáôá ãéá ôçí åðßëõóÞ ôïõ.
áíáðüöåõêôç ðáñáêìÞ åíüò Áðáéôåß ìéá ìåãÜëç óõæÞôçóç ãýñù áðü ôçí åñìçíåßá êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ
áíïéêôïý õðüãåéïõ ÷þñïõ. ôùí áñ÷áéïëïãéêþí ôüðùí, ðïõ èá áããßæåé ôçí ïõóßá ôïõ ó÷åäéáóìïý áõôþí
ôùí ÷þñùí, êáé ðïõ èá èÝôåé ôï ïõóéáóôéêüôåñï ßóùò åñþôçìá: Ýíôáîç ìÝóá
óôïí óýã÷ñïíï áóôéêü éóôü êáé áîéïðïßçóÞ ôïõò ãéá ôç äçìéïõñãßá éäéáßôåñùí
äçìüóéùí ÷ñÞóåùí Þ ðåñé÷áñÜêùóÞ ôïõò ùò äéÜóðáñôùí ìïõóåéáêþí
ñùãìþí.
Íá åðåìâáßíåé êáíåßò óå áñ÷áéïëïãéêïýò ôüðïõò, óðÜæïíôáò ìéá "éóôïñéêÞ"
áðáãüñåõóç Ý÷åé íüçìá óôï âáèìü ðïõ èÝôåé ôï ðñüâëçìá ôçò óõíÝ÷åéáò ôçò
ðüëçò, ìéáò óõíÝ÷åéáò éêáíÞò íá õðåñâåß ôçí áíôßèåóç áíÜìåóá óôï Ðáëáéü êáé
ôï ÍÝï. Ïé áñ÷áéïëïãéêïß ôüðïé, ðïõ âñßóêïíôáé ìÝóá óå ìéá óýã÷ñïíç êáé
æùíôáíÞ ðüëç, äåí ìðïñïýí íá áíôéìåôùðßæïíôáé ìüíï ìå ôçí Ýííïéá ôçò
"ðñïóôáóßáò", áëëÜ êáé ìå ôçí Ýííïéá ôçò "Ýíôáîçò", Ýíôáîç äçëáäÞ óôï
óýã÷ñïíï êïéíùíéêü, ëåéôïõñãéêü êáé ðïëéôéóôéêü ãßãíåóèáé, ôçò ðüëçò ðïõ ôïõò
ðåñéâÜëëåé. Ç äéáäéêáóßá ôçò Ýíôáîçò åßíáé ç ìüíç ðïõ ìðïñåß íá áíôéóôáèåß
óôçí õðïâÜèìéóÞ ôïõò êáé ôçí óôáäéáêÞ ôïõò åãêáôÜëåéøç, êáé èá ôïõò
9

11. ìåôáôñÝðåé óå æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò êáé ü÷é áðëÜ áîéïèÝáôá, üóï êáëÜ
äéáôçñçìÝíá êáé áí åßíáé. ¼ëá áõôÜ âÝâáéá ðñïûðïèÝôïõí ðùò èá öôÜóïõìå
óå ìéá íÝá èåþñçóç ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôçò Ýííïéáò ôïõ "éóôïñéêïý"
áíôéêåéìÝíïõ. "Ï ðåñéïñéóìüò åíüò áíôéêåéìÝíïõ óå ìïõóåßï ôïõ åáõôïý ôïõ äåí
åßíáé ìßá ðñáêôéêÞ ðïõ ìðïñåß íá åðåêôáèåß óå ìéá ïëüêëçñç ðüëç", ëÝåé ï
Manfredo Tafuri [11].
ÌÝóá óå áõôü ôï ðëáßóéï ôçò Ýíôáîçò ôùí áñ÷áéïëïãéêþí ÷þñùí êáé ôçò
åíóùìÜôùóÞ ôïõò ìÝóá óôç óýã÷ñïíç áóôéêÞ äïìÞ, Ý÷ïõí ðñáãìáôïðïéçèåß
ìéá óåéñÜ áðü åíäéáöÝñïõóåò ìåëÝôåò, ðïõ áíôéìåôùðßæïõí ôá ðáñáðÜíù
æçôÞìáôá. Ãéá ôçí Èåóóáëïíßêç, ç ðñüóöáôç åìðåéñßá ôùí áñ÷éôåêôïíéêþí
äéáãùíéóìþí ãéá ôç äéáìüñöùóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ÷þñïõ äÝêá
áñ÷áéïëïãéêþí ôüðùí ôçò ðüëçò, ðïõ äéïñãÜíùóå ç 9ç Åöïñåßá Âõæáíôéíþí
Áñ÷áéïôÞôùí, óôá ðëáßóéá ôïõ Ïñãáíéóìïý ÐïëéôéóôéêÞò Ðñùôåýïõóáò ôçò
Åõñþðçò "Èåóóáëïíßêç '97", êáé ï äéåèíÞò äéáãùíéóìüò ãéá ôïí Áíáó÷åäéáóìü
ôïõ ¢îïíá ôçò ÁñéóôïôÝëïõò, Þôáí ðñáãìáôéêÜ ðïëýôéìç. ¸äùóå ôçí åõêáéñßá
íá ìåëåôçèïýí ãéá ðñþôç öïñÜ, äÝêá óçìåßá ôçò Èåóóáëïíßêçò, ðïõ öÝñïõí
Rafael Moneo: Modern
Museum of Roman Art, ï ôï âÜñïò ôçò éóôïñßáò êáé ôçí áðåéëÞ ôùí õðïâáèìéóìÝíùí êåíþí ôüðùí. ÌÝóá
áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò êáé áðü äéáöïñåôéêÝò êÜèå öïñÜ åðéëïãÝò êáé ó÷åäéáóôéêÝò êáôåõèýíóåéò, ðïëëÝò
ôá áñ÷éêÜ óôÜäéá ìåëÝôåò ðñïóðÜèçóáí, êéíïýìåíåò óå ÷þñïõò ãåìÜôïõò äåóìåýóåéò,
êáôáóêåõÞò ôïõ
ðåñéïñéóìïýò êáé éäéÜæïõóåò äõóêïëßåò, íá óõíäõÜóïõí ôçí éóïññïðßá êáé ôïí
Ìïõóåßïõ. Äßðëá óôï
Ìïõóåßï âñßóêïíôáé ìéíéìáëéóìü ôùí ðáñåìâÜóåùí ìå ôïí ðåéñáìáôéóìü êáé ôçí êáéíïôïìßá.
êáëïäéáôçñçìÝíá, äýï
èÝáôñá áðü 18 ð.×.
Ôï Modern Museum of Roman Art, ôïõ áñ÷éôÝêôïíá Rafael Moneo, óôçí ÌÝñéäá
ôçò Éóðáíßáò, Ýèåóå ìå ôçí êáôáóêåõÞ ôïõ, ôï 1980, óçìáíôéêÜ åñùôÞìáôá
ãýñù áðü ôç ó÷Ýóç áñ÷éôåêôïíéêÞò êáé éóôïñéêïý ôüðïõ. Ç áðüöáóç íá
êáëõöèåß üëç ç Ýêôáóç åíüò áñ÷áéïëïãéêïý ÷þñïõ üðïõ âñÝèçêáí åñåßðéá
ñùìáúêïý áóôéêïý éóôïý, ìå Ýíá óõìðáãÝò êôßñéï, óßãïõñá äåí Þôáí åýêïëç. Ç
äéáäéêáóßá êáôáóêåõÞò åíüò Ìïõóåßïõ, áêñéâþò ðÜíù áðü ôá áñ÷áßá åñåßðéá,
áíáöÝñåôáé óôç äéáäéêáóßá ôçò óôñùìáôïãñáöéêÞò áíÜðôõîçò ôùí éóôïñéêþí
ðüëåùí: óå áõôÞ ôçí ðüëç, ç íåþôåñç êáôáóêåõÞ "ðáôïýóå" ðÜíôá óôá åñåßðéá
ôçò ðñïçãïýìåíçò êáé áõôü ãéíüôáí Ýôóé, ãéá ðÜíù áðü 2000 ÷ñüíéá. ¸ôóé ôï
êôßñéï ôïõ Ìïõóåßïõ ÑùìáúêÞò ÔÝ÷íçò, ìåôáôñÝðåôáé, ôï ßäéï ìå ôç äïìÞ ôïõ,
óå ìéá ìüíéìç áíáöïñÜ ôçò éóôïñéêÞò áóôéêÞò óôñùìáôïãñáößáò, êÜôé ðïõ óôï
õðüëïéðï ÷ôéóìÝíï ðåñéâÜëëïí, äåí ãßíåôáé êáèüëïõ öáíåñü. Ç áñ÷éêÞ éäÝá
ìåôáöÝñåôáé ùò êáôáóêåõáóôéêÞ ëïãéêÞ ãéá üëï ôï êôßñéï, ôï ïðïßï áðïôåëåßôáé
áðü ìéá óåéñÜ ðáñÜëëçëùí ôïß÷ùí ìå óõíå÷Þ ôïîùôÜ áíïßãìáôá, óå ìéá ÷Üñáîç
ìåôáôïðéóìÝíç áðü áõôÞ ôùí åñåéðßùí.
Ìå Ýíáí áíÜëïãï ôñüðï, áëëÜ åðéìÝíïíôáò óôï íá êÜíåé üóï ôï äõíáôüí ðéï
åìöáíÞ ôçí éäÝá ôçò éóôïñéêÞò äéáóôñùìÜôùóçò, ï Mathias Ungers, óêåðÜæåé ôá
åñåßðéá ñùìáúêþí ëïõôñþí óôçí ðëáôåßá del Mercato óôï Treviri, ìå Ýíá
ãõÜëéíï êïõôß. Äçìéïõñãåß Ýôóé ìéá åíäéáöÝñïõóá "âéôñßíá" ãéá ôçí ðëáôåßá êáé
ðñïóôáôåýåé ôá áñ÷áéïëïãéêÜ ß÷íç. Ìå ôïí ôñüðï áõôü, êáèþò êáé ìå ôéò
÷áñÜîåéò ôïõ áñ÷áßïõ êáíÜâïõ, ðïõ åããñÜöïíôáé óôçí äéáìüñöùóç ôçò
ðëáôåßáò, ðåôõ÷áßíåé ôçí áëëçëïäéåßóäõóç ôùí äýï éóôïñéêþí åðéðÝäùí ôçò
ðüëçò.
10

12. Ôá ß÷íç ðáëáéüôåñïõ áíáêôüñïõ ðïõ áðïêáëýöèçêáí êáôÜ ôéò åñãáóßåò êáé
åðåêôÜóåéò ðïõ Ýãéíáí óôï Ìïõóåßï ôïõ Ëïýâñïõ, åíóùìáôþèçêáí ìÝóá óå
áõôÝò êáé áðïôåëïýí åðéóêÝøéìïõò ÷þñïõò.
Tá áñ÷áéïëïãéêÜ ß÷íç ôùí ñùìáúêþí ëïõôñþí, ï éóôüò ôçò áñ÷áßáò ðüëçò, êáé ç ðñüôáóç ôïõ
Ungers ãéá ôçí äéáìüñöùóç ôçò ðëáôåßáò del Mercato
ï äçìüóéïò
áíïéêôüò
÷þñïò
Ôï ãõÜëéíï êïõôß ôïõ
Ungers, óêåðÜæåé ôá
åñåßðéá, áëëÜ áðïóêïðåß
óôçí äéáìüñöùóç ôçò
ðëáôåßáò del Merkato.
Ôá ß÷íç ôçò êÜôù ðüëçò
ãßíïíôáé ïé åíäéáöÝñïõóåò
Óôçí ÅëëÜäá, ôï Åðéôüðéï Ìïõóåßï ÍÜîïõ óôçí ðëáôåßá Ìçôñüðïëçò ÍÜîïõ
áöïñìÝò ãéá ôçí
áíáâÜèìéóç ôïõ äçìüóéïõ (1992-94), ôçò ÁãíÞò ÊïõâåëÜ, áðïôåëåß Ýíáí êáôÜëëçëá ðñïóôáôåõìÝíï
áíïéêôïý ÷þñïõ ôçò áñ÷áéïëïãéêü ÷þñï, äéáìïñöùìÝíï Ýôóé þóôå íá åðéôñÝðåé ôçí áóöáëÞ Ýêèåóç
óýã÷ñïíçò ðüëçò. ôùí åõñçìÜôùí "in situ", êáé íá ðáñÝ÷åé ôç äõíáôüôçôá åðßóêåøçò ôïõò áðü ôï
Ãéá ôçí ÁãíÞ ÊïõâåëÜ, óôï êïéíü. ÔìÞìá ôïõ ôåß÷ïõò ðïõ ðåñéÝâáëëå ôç ìõêçíáúêÞ ðüëç, åñãáóôÞñéá
in situ Ìïõóåßï óôç ÍÜîï,
êåñáìéêÞò êáé ìåôáëëïôå÷íßáò áðü ôçí ðåñßïäï 1300-1100ð.×, ß÷íç ðïõ
ôï êôßñéï ãéá ôçí êÜëõøç
ôùí áñ÷áéïëïãéêþí ìáñôõñïýí ìéá éóôïñéêÞ óõíÝ÷åéá 3.500 ÷ñüíùí, åíóùìáôþèçêáí ìÝóá óôï
åõñçìÜôùí ãßíåôáé ç Ìïõóåßï. Ôï åíäéáöÝñïí óôï ðñüãñáììá áõôü Ýãêåéôáé óôï ãåãïíüò, üôé ôï
áöïñìÞ ãéá ôçí ïñãÜíùóç Ìïõóåßï äåí áíôéìåôùðßóôçêå óáí êôßñéï áëëÜ ùò ôüðïò Üìåóá óõíõöáóìÝíïò
ôïõ äçìüóéïõ áíïéêôïý
ìå ôïí äçìüóéï ÷þñï ãýñù áðü áõôüí, ôïí ïðïßï óõíäéáìïñöþíåé êáé áðïôåëåß
÷þñïõ.
áíáðüóðáóôï óôïé÷åßï ôïõ.
11

13. Ô á æçôÞìáôá åðÝìâáóçò êáé ìåôáó÷çìáôéóìïý åíüò êåíôñéêïý äçìüóéïõ
÷þñïõ, áëëÜ êé åíüò ôüðïõ ðïõ öÝñåé ôï âÜñïò ôçò éóôïñßáò, åß÷áí ôç
äõíáôüôçôá íá áíôéìåôùðßóïõí, üóïé óõììåôåß÷áí óôïí äéåèíÞ áñ÷éôåêôïíéêü
äéáãùíéóìü ãéá ôïí Áíáó÷åäéáóìü ôïõ Ìíçìåéáêïý ¢îïíá ôçò ÁñéóôïôÝëïõò. Ï
äéåèíÞò áõôüò äéáãùíéóìüò, áðïôåëåß ìéá óçìáíôéêÞ åìðåéñßá ãéá ôçí ðüëç. Ï
Ìíçìåéáêüò ¢îïíáò ôçò ÁñéóôïôÝëïõò áðïôåëåß óÞìåñá ìéá äéáäï÷Þ äçìüóéùí
áíïé÷ôþí ÷þñùí, áðü ôçí ðáñáëßá Ýùò ôçí åêêëçóßá ôïõ Áãßïõ Äçìçôñßïõ, ìéá
åãêÜñóéá ôïìÞ óôçí äéáìÞêç áíÜðôõîç ôçò ðüëçò, ðïõ áíáäåéêíýåé ôçí
åíäéáöÝñïõóá ôïðéïãñáößá ôçò êáé åíïðïéåß ôï øçëüôåñï óçìåßï ôçò ìå ôç
èÜëáóóá.
íá îáíáêåñäßóïõìå ôá “Ýíï÷á” åñåßðéá
¼ëá ôá ãåãïíüôá ãýñù áðü ôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôïõ "Ìíçìåéáêïý ¢îïíá ôçò
ÁñéóôïôÝëïõò", ïé áíáôñïðÝò ôïõ áñ÷éêïý ôïõ ó÷åäßïõ áðü ôïí Hebrard,
õðïäçëþíïõí ìå óáöÞíåéá ôï "ðñüâëçìá" ôùí éóôïñéêþí ðüëåùí, ìå ôá
ðïëëáðëÜ åðßðåäá áíÜðôõîçò, üðïõ ôï ðáëéü áðïêáëýðôåôáé êáé áíáéñåß ôç
äçìéïõñãßá ôïõ íÝïõ. H óçìáíôéêÞ óõìâïëéêÞ äýíáìç ôïõ "Ìíçìåéáêïý ¢îïíá
ôçò ÁñéóôïôÝëïõò" ìå ôçí óçìåñéíÞ áíïëïêëÞñùôç ìïñöÞ ôïõ êáé üëåò ôéò
éóôïñéêÝò êáé êïéíùíéêÝò öïñôßóåéò ðïõ ðñïóÝëáâå êáôÜ ôï ðÝñáóìá ôùí
÷ñüíùí, âñßóêåôáé áêñéâþò óå áõôü: óôï ãåãïíüò üôé êáôáãñÜöåé ôçí
ðïëõìïñößá êáé ôçí éóôïñéêÞ óõíÝ÷åéá ìéáò ðüëçò öôéáãìÝíçò áðü ôá
åðÜëëçëá éóôïñéêÜ ôçò ôìÞìáôá.
Óôçí ðáñáðÜíù äéáðßóôùóç âáóßóôçêå ç ðñüôáóÞ ìáò, (Íéêçöïñßäçò, Êïõüìï,
ÔáñÜíç Á Âñáâåßï), ãéá íá êáôáëÞîåé, ðùò ìéá íÝá åñìçíåßá ãéá ôçí óçìåñéíÞ
äõíáìéêÞ ôïõ "¢îïíá" ìðïñåß íá âáóéóôåß óôçí ðïëõìïñößá, ôçí ðïëëáðëüôçôá
êáé ôçí Ýíôïíç óôñùìáôïãñáößá ôïõ. Ç ðñïâëçìáôéêÞ áõôÞ ïäÞãçóå óå
ó÷åäéáóôéêÝò åðåìâÜóåéò ðïõ äßíïõí Ýìöáóç óôç äéáóôñùìÜôùóç êáé ôá
åðÜëëçëá åðßðåäá ôçò ðüëçò, Ýôóé þóôå íá åßíáé áìöüôåñá áíáãíþóéìá, íá
óõíõðÜñ÷ïõí êáé íá óõíôåëïýí óôçí äçìéïõñãßá åíüò óýã÷ñïíïõ áóôéêïý
ðëÝãìáôïò äçìüóéùí ÷þñùí ãéá ôçí ðüëç. Ìå ó÷åäéáóôéêü åñãáëåßï ôïí
ôåôñáãùíéêü êÜííáâï - ðïõ ðáñáðÝìðåé óôïí áíáóêáöéêü - ç ðñüôáóç
ðñïóðáèåß íá åíåñãïðïéÞóåé, óå üëï ôï ìÞêïò ôïõ Üîïíá, Ýíáí ðïëýôéìï éóôü
áðü ëåðôÝò ðåñéâáëëïíôéêÝò áíáöïñÝò êáé áóôéêÝò áñìïíßåò ðïõ äéáôçñïýí
âáèéÝò áíôç÷Þóåéò óôç óõëëïãéêÞ ìíÞìç, Ýôóé þóôå íá áíáäåé÷èåß ï ñüëïò ôïõ
ùò êåíôñéêüò äçìüóéïò ôüðïò ôçò ðüëçò.
Ôï óßãïõñï ðÜíôùò åßíáé ðùò ï êÜèå ôüðïò åßíáé ìïíáäéêüò, ìå äéáöïñåôéêÝò
áíÜãêåò, êáé äéáöïñåôéêü ôï åõñýôåñï ðåñéâÜëëïí ôïõ. Ìå óôü÷ï ôçí
ðñïóôáóßá ôïõ áñ÷áéïëïãéêïý åõñÞìáôïò, ìå åöüäéá ôç ãíþóç ôçò
óðïõäáéüôçôÜò ôïõ, ôçí ïéêåéïðïßçóç áëëÜ êáé ôçí "áðïìõèïðïßçóÞ" ôïõ, ïé
áñ÷éôåêôïíéêÝò åðåìâÜóåéò ïöåßëïõí íá áðïâëÝðïõí óå ôüðïõò ïéêåßïõò êáé
âéþóéìïõò ãéá ôçí óýã÷ñïíç ðüëç êáé ôéò áíÜãêåò ôçò.
12

14. 1 CHRISTINE BOYER, The City of Collective Memory - Its Historical Imagery
andArchitectural Entertainments, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts,
London, 1994
2 ×ÑÇÓÔÏÓ ÐÁÐÏÕËÉÁÓ, Õðåñôüðïò Äýï áñ÷éôåêôïíéêÝò ìåëÝôåò, Futura, ÁèÞíá,
1999
3 ALDO ROSSI, Ç áñ÷éôåêôïíéêÞ ôçò ðüëçò, Óýã÷ñïíá ÈÝìáôá, Èåóóáëïíßêç, 1987
4 FRANCOIS ASCHER, Metapolis ou L'avenir des villes, Odile Jacob, Ðáñßóé, 1995.
5 MARC AUGE, Non - Lieux. Introduction a une anthropologie de la surmodernite,
Seuil, Paris, 1992.
6 ARGYRO LOUKAKI, Creece: Ancient Ruins, Value Conflicts and Aspects of
Development, Doctoral Dissertation, School of Geography, Oxford University,
1994.
7 ÁÑÃÕÑÙ ËÏÕÊÁÊÇ, ÐïëéôéóôéêÞ óõíéóôþóá äéåèíïðïßçóçò ôçò Èåóóáëïíßêçò, óôï
"Ìç÷áíéóìïß äéåèíïðïßçóçò ôçò Èåóóáëïíßêçò: Ïéêïíïìßá -Ôå÷íïëïãßá -
Ðïëéôéóìüò", åñåõíçôéêü ðñüãñáììá ÁÐÈ, åðéóôçìïíéêÞ åõèýíç: Ã. ÊáõêáëÜò,
Èåóóáëïíßêç 1999.
â é â ë é ï ã ñ á ö ß á
8 YORGOS SIMEOFORIDIS, Collective Visions and Isolated Trajectories, Landscapes of
modernisation. Greek Architecture 1960s and 1990s, Aesopos & Simeoforidis,
editors, Metapolis Press, Athens 1999
9 ÄÇÌÇÔÑÇÓ ÖÉËÉÐÐÉÄÇÓ, ÍåïåëëçíéêÞ Áñ÷éôåêôïíéêÞ, ÌÝëéóóá, ÁèÞíá, 1984.
10 ÁÍÄÑÅÁÓ ÓÕÌÅÙÍ (åðéìÝëåéá), 15 áñ÷éôÝêôïíåò êáé ðïëåïäüìïé ãéá ôçí ÁèÞíá,
áöéÝñùìá Áñ÷éôåêôïíéêÜ ÈÝìáôá, 33/1999, óåë.46-88.
11 MANFREDO TAFURI "Éóôïñßá, äéáôÞñçóç, áíáóôÞëùóç" óõíÝíôåõîç óôïõò C.
Baglione, B. Pedretti, ðåñéïäéêü Casabella, No 580, 1991.
12 ÃÉÙÑÃÏÓ ËÁÂÂÁÓ, Ðñïóôáóßá êáé áíÜäåéîç âõæáíôéíþí áñ÷áéïëïãéêþí ÷þñùí, “Ç
Üãíùóôç ðüëç - Äéáìïñöþóåéò äÝêá áñ÷áéïëïãéêþí ÷þñùí óôç Èåóóáëïíßêç”,
Untimely Books, ÁèÞíá, 1997, óåë. 168-169
13 ÃÉÙÑÃÏÓ ÓÇÌÁÉÏÖÏÑÉÄÇÓ, ¸íá ðñüãñáììá ãéá ôçí ðüëç - éóôïñéêïß ôüðïé êáé
óýã÷ñïíç áñ÷éôåêôïíéêÞ,“Ç Üãíùóôç ðüëç - Äéáìïñöþóåéò äÝêá áñ÷áéïëïãéêþí
÷þñùí” óôç Èåóóáëïíßêç, Untimely Books, ÁèÞíá, 1997, óåë. 168-169
14 FRANCO PURINI, ÄéáóôñùìÜôùóç êáé Ìåôáôüðéóç - Äýï óôñáôçãéêÝò ãéá ôï
ìÝëëïí ôçò Ñþìçò, ðåñéïäéêü Ôåý÷ïò, Íï 4, 1990, óåë. 50-53
15 CARLO OLMO, Ç áéóèçôéêÞ ôùí ðüëåùí - êïéíùíéêü óõìâüëáéï êáé óõëëïãéêü
üñáìá, ðåñéïäéêü Ôåý÷ïò, (áöéÝñùìá: Êôßæïíôáò óôï êôéóìÝíï), Íï 9/1990, óåë.
62-65
16 BERNARD REICHEN, Ãéáôß êáôáóêåõÜæïõìå, ðùò êáôáóêåõÜæïõìå, ðåñéïäéêü
Ôåý÷ïò, (áöéÝñùìá: Êôßæïíôáò óôï êôéóìÝíï), Íï 9/1990, óåë. 66-71
13