Presentatie tijdens de PHC Studiedag Erfgoed en Beleving op 26 april 2012 in het Museon in Den Haag

1. In a global village kan edutainment het verschil maken.
Nieuw perspectief voor (kleinere) regionale musea.
In onze ‘global” village zijn bezoekers sterk op zoek naar een bestemming die
onderscheidend is en dus uniek.
Geen globalising meer, maar slowbalising.
In navolging van de slow food beweging, is slow toerisme een trend.
Bezoekers verdiepen zich liever in het gebied / de bestemming dan dat ze in 15
dagen 10 landen bezoeken (ANP, 15-2-2006).
Men neemt de tijd om tot rust te komen, voor reflectie, bezinning en saamhorigheid.
Goed beschouwd zijn dit kernwaarden van het platteland.
Voor regio’s een gouden kans om de economie een impuls te geven!
Authenticiteit blijkt hierin het sleutelwoord, cultuur een belangrijke component.
Dat biedt perspectief voor musea want zij hebben deze unieke, authentieke objecten
die wat vertellen over de bestemming over het algemeen in hun permanente
collectie.
Edutainment
Het is nog een hele onderneming om het onderscheidende vermogen van een regio
te achterhalen en een manier te ontdekken waardoor dit zichtbaar en tastbaar kan
worden gemaakt op een wijze die rendabel is.
De technieken die gebruikt worden bij edutainment kunnen hierbij behulpzaam zijn.
Onder edutainment (een combinatie van educatie en entertainment) wordt het op
aangename, wijze iets leren in de vrije tijd, dus ongedwongen, verstaan (Ouwerkerk
F. van, 2001).
Edutainment maakt het bezoek tot een ervaring om te inspireren en zich te
ontwikkelen, prettig en ontspannend. Educatief toerisme is “in”.
Bezoekers willen de identiteit, het DNA van de bestemming beleven, meemaken en
ervaren. Een gevoel krijgen van de plek en betrokken raken.
Trends zijn dan ook de wens om de lokale bevolking echt te ontmoeten, iets bij te
dragen aan de ontwikkeling van die gemeenschap(volutourism) en co-creatie.
Productontwikkeling
De verpakking, de wijze waarop de informatie wordt aangeboden, is bij edutainment
erg belangrijk. Hiermee wordt de toerist verleidt iets te komen beleven om zich
vervolgens te kunnen binden aan de bestemming. (Ouwerkerk F. van, 2006).
Kijken we naar het experience ambition model (Kranendonk Conceptancy, 2003),
dan zien we dat een belevenis met veel educatie erin het hoogste effect sorteert bij
de bezoeker.

2. De bezoeker wil het liefst een betekenisvolle belevenis en met een interessant,
onderscheidend verhaal thuiskomen. Een dergelijk verhaal is goed
communiceerbaar.
Er heeft zich dan ook een verschuiving voorgedaan van een focus op de bestemming
naar de focus op het product.
Want hoewel branding een toverwoord is binnen place management, heeft men niets
aan een slogan als “Er gaat niets boven Groningen. City of talent” of “Salzburg, the
sound of Mozart” indien dit niet door allerlei producten beleeft en ervaren kan
worden.
Rol regionale musea.
Het onderscheidende vermogen van een bestemming bestaat uit een fysiek deel
(landmarks, landschap, iconen), een mentaal deel (immaterieel erfgoed en waarden,)
en een sociaal deel, (de mensen achter het toeristische product,).
Uit deze componenten kunnen kernwaarden worden geformuleerd die de identiteit,
het DNA van een bestemming weergeven.
Om vanuit dit DNA te komen tot productontwikkeling is storytelling een belangrijke
techniek binnen edutainment.
In zijn artikel “Story technology”stelt Bob Rogers (1996) dat het ervaren van het
verhaal van de bestemming het uitgangspunt voor het ontwikkelen van attracties zou
moeten zijn en richtlijn voor concept ontwikkeling.
Een bruikbare verhaallijn verwijst naar de waarden van de bestemming zodanig dat
de bezoeker er een beeld van kan krijgen.

3. Een dergelijke verhaallijn dient dan als rode draad voor een bezoek en leidt de
bezoeker langs verschillende plekken op de bestemming die refereren aan de
identiteit en maakt zo deze tastbaar en zichtbaar.
Hier ligt een belangrijke kans voor de (kleinere) regionale musea. Zij hebben immers
in hun permanente collecties voorwerpen die de identiteit van de bestemming
tastbaar en zichtbaar maken! Door deze te bekijken kunnen bezoekers een kijkje
nemen in het leven, de geschiedenis en erfgoed van de locale bevolking.
Een bruikbare verhaallijn verbetert dan ook de betrokkenheid van de lokale
gemeenschap en creëert trots, respect en opmerkzaamheid voor het eigene van de
bestemming.
Neem bijvoorbeeld de kleur oranje, de nationale kleur van Nederland. Delft profileert
zich als Oranje stad. Als een bezoeker wil weten waarom deze kleur wordt gebruikt
dan moet hij in Delft naar museum De Prinsenhof gaan.
De plaatselijke bakker heeft een Willem van Oranje brood bedacht om de verhaallijn
te versterken. Bovendien wil hij de bezoeker opmerkzaam maken van het feit dat de
bakkerij is gevestigd in de voormalige herberg waar de moordenaar van Willem van
Oranje, Balthasar Gerards in 1584 heeft overnacht.
(foto Willem van Oranje brood)
Natuurlijk is er ook een Willem van Oranje route waardoor plekken van herinnering
en delen van collecties met elkaar worden verbonden
Verhaallijnen kunnen zo de basis vormen van routes, ontdekkingstochten, websites,
tours, arrangementen enzovoorts.
Routes waarin de gevonden verhaallijn als rode draad wordt gehanteerd bieden de
bezoeker houvast indien een gids niet voor handen is.
Het is van groot belang voor musea om met een relevant voorwerp uit de vaste
collectie een plek te krijgen in deze routes. Niet zozeer om de bezoeker de hele
collectie te laten bekijken, maar wel dat ene object dat de verhaallijn zo zichtbaar
maakt.
Vaak kan een bestemming vanuit het DNA meerdere interessante verhaallijnen
ontwikkelen. Hierdoor kan meer en een breder publiek worden aangetrokken en
makkelijker herhalingsbezoek worden gestimuleerd. Daarnaast biedt het de
mogelijkheid bezoekers te verleiden naar plekken te gaan waar ze anders niet
zouden komen, wat leidt tot spreiding van bezoekers.

4. Edutainment wordt zo een belangrijke techniek in het management van een
bestemming en branding.
Het is dus zaak voor kleinere regionale musea de boot niet te missen en op creatieve
wijze in contact te treden met de mensen die zich bezig houden met de branding en
marketing van hun streek om zo met de permanente collectie bij te dragen aan het
tot stand komen van het DNA en de daarbij behorende productontwikkeling.
Arrangementen
Omdat een toerist per definitie ergens overnacht, lijkt het arrangement de ultieme
vorm van edutainment. Zeker gezien het feit dat er veel vraag is naar “short breaks”,
nu men niet meer vakantie heeft, maar wel vaker kort weg wil.
Om een goed arrangement samen te stellen is samenwerking met verschillende
partijen noodzakelijk: de erfgoed sector, de accommodatiesector en toeristische
intermediairs als VVV’s of (regionale)bureaus voor toerisme.
Musea hebben de authentieke, unieke objecten om de identiteit van de bestemming
zichtbaar en tastbaar te maken. De accommodatiesector wil bedden met iets extra’s
verkopen. Toeristische organisaties zijn op zoek naar manieren om het DNA van de
bestemming in de markt te zetten.
De NHTV internationale hogeschool Breda heeft onderzoek gedaan naar de
ontwikkeling van dergelijke arrangementen. Hieruit blijkt dat in een dergelijk cultureel
arrangement een duidelijke verhaallijn, een (speur)tocht, iets extra’s, unieke
“verborgen” schatten, zowel binnen als buiten, het gebruik van de 5 zintuigen en een
interessante overnachtingsplek niet mogen missen.(Ouwerkerk, F. van 2008)
Hier ligt een belangrijke rol voor de lokale gemeenschap. Het besef iets unieks te
hebben versterkt trots en lokaal bewustzijn.
.
Zo is er rond Aalten een interessante short break ontwikkeld aan de hand van de
verhaallijn “onderduiken, het leven van de gewone mens tijdens de tweede
wereldoorlog”. Gedurende de tweede wereldoorlog was Aalten een plek waar veel
onderduikers zaten. De ultieme vorm van gastvrijheid.
De toerist kan overnachten op een boerderij waar mogelijk onderduikers zaten, een
fietstocht maken langs plekken die herinneren aan de oorlog en objecten die met
onderduiken te maken in diverse musea langs de route. Een van de musea is Markt
12 een voormalige onderduikplek.
De gevonden rode draad kon de identiteit van het gebied, (Aalten gastvrij) inderdaad
goed versterken.
Conclusie
Bovenstaande biedt kansen voor de permanente vaste collectie van de meeste
musea.
Het biedt de mogelijkheid deze op eenvoudige wijze meer centraal te stellen .
Dat is een interessant gegeven, zeker nu er op tijdelijke tentoonstellingen fors
bezuinigd moet worden.
Om een en ander nog aantrekkelijker te maken worden 7 aanbevelingen gedaan.
1. Gebruik iets spraakmakends
2. Vernieuw de identiteit
3. Moderniseer:

5. 4. Gebruik iconen
5. Maak gebruik van het gebouw
6. Maak het uitdagend
7. Gebruik humor
8. Maak de website interactief.
Maar het allerbelangrijkst blijft: Schoenmaker blijf bij je leest!
Maak duidelijk dat juist voorwerpen uit de permanente collectie het DNA van de
bestemming een gezicht geven.
Het werken met een rode draad zorgt dan voor een uniek arrangement met een
(speur)tocht langs het erfgoed, dat de identiteit van het gebied tot leven wekt en
vraaggericht is zonder voorbij te gaan aan de kracht van dat erfgoed.
Kortom een gouden kans voor (kleinere) regionale musea om meer en gevarieerder
publiek te genereren!
Edutainment zet het museum op de kaart.
Frederike van Ouwerkerk
Hogeschooldocent cultuur- toerisme-communicatie
Maart 2011
Ouwerkerk.F@nhtv.nl
Literatuur:
1. Hiu, P. and Holthhuis, M. (2006). “Feelgoodfactor.”Volkskrant, 18-11-2006
2. Kranendonk Conceptancy. (2003) The experience ambition model, Baarn
3. Rogers, B.(1996) “Story technology, Maastricht,. TILE '96 Conference
Proceedings.
4. Ouwerkerk, F. van (2001), reader edutainment, interne uitgave NHTV, Breda.
5. Ouwerkerk, F van (2006), reader vistormanagement, interne uitgave NHTV, Breda
6. Ouwerkerk, F van (2008), ‘No escape possible, culture in a gift box”. Montreal,
CECA2008 Conference Proceedings.
.
.