Het ontwikkelen van strategie of beleid komt voort uit de behoefte veranderingen te realiseren. Het is belangrijk in een vroeg stadium van de ontwikkeling de vraag te stellen welke impact de nieuwe strategie of het nieuwe beleid zal hebben. Wij noemen dat impactanalyses en doen die met behulp van systeem dynamica.

1. Nieuw beleid...impact vooraf doordenken!
Het ontwikkelen van strategie of beleid komt voort uit de behoefte
veranderingen te realiseren. Het is belangrijk in een vroeg stadium
van de ontwikkeling de vraag te stellen welke impact de nieuwe
strategie of het nieuwe beleid zal hebben. Wij noemen dat
impactanalyses en doen die met behulp van systeem dynamica.
De eerste vraag is of het nieuwe beleid leidt tot het realiseren van het beoogde
effect. Realiseer je die en zo ja: op welke termijn? Welke effecten heeft het
nieuwe beleid op andere organisatieonderdelen en op ketenpartners? Zijn er
ongewenste neveneffecten waardoor je het beoogde resultaat niet behaalt?
Effecten van nieuw beleid vallen niet los te zien van de versterkende of
dempende werking van autonome ontwikkelingen, neveneffecten en invloeden
van buitenaf. Verder hebben gedrag van mensen (en daarvan afgeleid
organisaties) invloed op de effecten van nieuw beleid. De meer klassieke
businessanalyse, veelal gebaseerd op vormen van extrapolatie van historische
cijfers, geven hierop geen goed antwoord; voorspellen is dus erg lastig. Het
weglaten van ‘gedrag’ of aspecten waarover geen cijfers bekend zijn in de
overwegingen maakt het misschien wel beter mogelijk om te berekenen, maar
daarmee doe je de werkelijkheid geweld aan.
Een bruikbare oplossing hiervoor is het bouwen van een simulatiemodel waarin je
alle relevante aspecten meeneemt. Je neemt dus niet alleen de harde
Systeem Dynamica is
(investeringen, kosten) mee, maar ook de `zachtere’ zoals gedrag. De
ontwikkeld bij het MIT in
modelbouwtechniek systeem dynamica biedt die mogelijkheid.
Boston en komt voort uit
de regeltechniek en de
Met een simulatiemodel met behulp van systeem dynamica benoem je en
niet-lineaire dynamica.
beredeneer je om te beginnen de invloed van de harde en de zachte elementen.
Belangrijke begrippen zijn
In veel gevallen is dat voldoende om weloverwogen beslissingen te nemen.
‘feedback’ en ‘delay’.
Indien beredeneren niet toereikend is, maak je het simulatiemodel rekenend. Het
bijzondere aan systeem dynamica is dat je ook de invloed van de zachte factoren
Met SD bleek het mogelijk
in de berekeningen kunt meenemen.
om het gedrag van
complexe systemen te
Aan de hand van simulaties maak je de (waarschijnlijke, beredeneerde) gevolgen
beschrijven en inzicht te
zichtbaar, geef je de bandbreedtes weer en maak je duidelijk welke
genereren in de werking.
modelparameters het meest gevoelig zijn. Deze gevoelige parameters verdienen
vooraf en tijdens de invoering van beleid extra aandacht, zeker als de actoren
Er zijn wereldwijd veel SD-
binnen het stelsel ze niet direct kunnen beïnvloeden.
beoefenaren. Significant is
in de Nederlandse
Een belangrijk ander voordeel van systeem dynamica is dat je de effecten van
adviessector koploper in
feedback en delay inzichtelijk kunt maken. Feedback leidt er nogal eens toe dat je
het toepassen van SD.

2. de lineair berekende effecten niet
Neveneffect
volledige kunt behalen, en er dus extra
bedoeld / versterkend of
onbedoeld dempend of meer maatregelen nodig zijn. Delay
het duurt
enige tijd
betekent dat er vertragingen optreden.
Door die vertragingen inzichtelijk te
Aanpak maken kun je de verwachtingen vooraf
Probleem
moet kleiner
worden goed managen, en voorkom je dat
Aanpassen
beleid wordt teruggedraaid voordat
aanpak
versterkend of
dempend
deze überhaupt tot effect kunnen
Autonome leiden. Het gaat er dus niet alleen om
ontwikkeling de toekomstige eind situatie in beeld te
economie
beleid van
anderen
demografie brengen, maar ook de ontwikkeling in
de tijd.
Enkele referentieopdrachten
Hieronder staan enkele van de vele projecten waarbij wij impactanalyses hebben
uitgevoerd met behulp van systeem dynamica.
Onderwerp Resultaat
Aanpassen wet Bij toename van intensiteit het reclasseringstoezicht worden
Vervroegde meer overtredingen geconstateerd, waardoor er meer cellen
Invrijheidsstelling nodig zijn dan gedacht.
Hoogte van boetes in het Vergrijzing en congestie zijn belangrijker voor het gedrag van de
verkeer in relatie tot automobilist (overschrijden van de maximum snelheid) dan de
Wij hebben veel projecten verkeersveiligheid hoogte van de boete. De inkomsten voor de overheid zullen dan
gedaan met behulp van ook dalen, ook wanneer de boetes worden verhoogd.
systeem dynamica: op het
Aanpak jeugdcriminaliteit Projecten gericht op terugdringen van herhaald crimineel gedrag
primaire terrein van politie (door gedragsverandering) laten de grootste groep delinquenten
buiten beschouwing, waardoor het effect van de projecten
en justitie, vervoer en
tegenvalt.
mobiliteit en ook op het Anders Betalen Voor De inning van de (maandelijkse) rekening kan gemakkelijk leiden
gebied van de Mobiliteit (rekeningrijden) tot een grote vraag naar dure cellen, waarin notoire wanbetalers
uiteindelijk terecht komen. Dus: investeer in een efficiënter
bedrijfsvoering. De inningstraject.
resultaten geven doorgaans
Aanbesteding openbaar Een ‘groene’ variant is nauwelijks duurder dan de huidige
een ‘net even andere’ kijk op vervoer in één van de busvloot, maar het is nog te vroeg om technisch geavanceerde
een vraagstuk. In sommige Stadsregio’s oplossingen als H2-aandrijving toe te passen.
Raad voor de Preventie (met name van Diabetes II en van Depressie) heeft
gevallen heeft dat geleid tot Volksgezondheid en Zorg pas op langere termijn (> 30 jr.) effect: voor het ombuigen van de
bijstelling van wet- en (VWS) huidige trends zijn welhaast draconische maatregelen nodig.
regelgeving. Het leverde Voorstellen voor nieuwe Inzicht in de opbrengst van voorstellen voor het standaardiseren
altijd een nuttige bijdrage dienstverlening 4FM (nu van bestaande alsmede van het invoeren van nieuwe
FMH) dienstverlening.
aan de ontwikkeling van
Maatregelen om kosten in Inzicht in de aangrijpingspunten om kosten te reduceren. Veelal
nieuwe ideeën in een de facilitaire lagen die aangrijpingspunten op vooraf niet verwachte plaatsen.
organisatie dienstverlening te
verlagen

3. Typerende vragen
Typerende vragen die je kunt beantwoorden bij een simulering met behulp van
systeem dynamica zijn dus onder andere:
a. Wat is de invloed van besluiten die je zelf neemt (en hoe kun je dat
versterken?)
b. Wat is de invloed van anderen op jouw besluit (en kun je daar op
acteren?)
c. Wordt het eerst ‘slechter’ voordat het beter wordt?
d. Leidt een goed resultaat op korte termijn ook tot langetermijnresultaten?
e. Welke maatregelen kun je nemen om ongewenste neveneffecten zo veel
mogelijk ongedaan te maken?
Significant
Significant is een onafhankelijk advies- én onderzoeksbureau. Wij richten ons op
het vertalen van organisatiebeleid en -strategie naar een optimale bedrijfsvoering
en het ontwikkelen en evalueren van beleid en strategie op het gebied van
maatschappelijke thema’s.
Meer weten?
Wilt u meer weten over het uitvoeren van impactanalyses met behulp van
systeem dynamica binnen de bedrijfsvoering van de rijksoverheid, dan kunt u
contact opnemen met Richard Lennartz (richard.lennartz@significant.nl) of Paul
van Hooff (paul.van.hooff@significant.nl) of met een van de andere adviseurs via
ons secretariaat (0342 40 52 40).
Significant B.V.
Thorbeckelaan 91
3771 ED Barneveld
T 0342 40 52 40
KvK 39081506
info@significant.nl
www.significant.nl