1. ATATÜRK DÖNEMİ
İÇ POLİTİKA
GEİŞMELERİ

2. İKİNCİ BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN AÇILMASI
 Lozan Barış Görüşmeleri devam ederken mecliste çıkan tartışmalar
nedeniyle Mustafa Kemal’in meclisin yenilenmesini istemiştir.
 Bunun üzerine 1 Nisan 1923’te seçimler yenilenmiş ve 11 Ağustos
1923’te toplanmıştır. 1 Ekim 1927’ye kadar görevde kalmıştır.
HALK FIRKASININ KURULUŞU
 Yeni Türk devletinin ilk partisi olan Halk Fırkası 9 Eylül 1923’te
Mustafa Kemal tarafından kuruldu.
 Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin tüm şubeleri Halk
Fırkasına bağlanmıştır.
 10 Kasım 1924 yılında Cumhuriyet halk Fırkası adını almıştır.
 Fırkanın ilk kongresi olarak Sivas Kongresi kabul edilmiş, ikinci
kongresinde Nutuk okunmuştur.

3. UYARI: Mustafa Kemal Nutuk’ta 1919 ile 1927 yılları arasındaki
gelişmeleri üç bölümde anlatmıştır. İlk bölümde Samsun’a çıkışını,
ikinci bölümde TBMM’nin açılışını, üçüncü bölümde ise cumhuriyetin
ilanı ve yapılan inkılaplardan bahsetmiştir.
 Halk Fırkasının ilkeleri;
 Egemenlik milletindir
 TBMM’nin üstünde bir güç yoktur
 Milli egemenlik esasları içinde kanunlar düzenlenecektir
 Ekonomi görüşü devletçiliktir.
ORDUNUN SĠYASETTEN AYRILMASI
 Milli Mücadele sırasında komutanlık ve milletvekilliği görevleri aynı
kişilerde toplanmıştı.
 Savaş dönemi bitince Mustafa Kemal bu duruma son verilmesini
istemiş ve bununla ilgili bir kanun çıkarılmıştır.
 Çıkarılan kanunla genel seçimlerden on beş gün önce ordu
mensuplarının istifa etmeleri ya da emekliye ayrılmaları istenmiştir.

4. ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ DENEMELERİ
TERAKKĠPERVER CUMHURĠYET FIRKASI (17 Kasım
1924)
 Kurucuları; Kazım Karabekir
Ali Fuat Cebesoy
Rauf Orbay
Adnan Adıvar
Refet Bele
 Çok partili hayata geçmek için kurulan ilk muhalefet partisidir.
 Partinin Ġlkeleri;
 Dini düşünce ve inançlara saygılı olunacak
 Vekil seçimlerinde tek derece usulu uygulanacak
 Cumhurbaşkanının milletvekilliği kaldırılacak
 Ademimerkeziyetçilik (yerinden yönetim) anlayışı kabul edilecek
 Hükümete ait çiftlik ve araziler topraksız köylülere verilecek

5.  Parti ilkelerine bağlı kalmamış ve yaptığı faaliyetlerle ülke
bütünlüğünün tehlikeye düşmesine neden olmuştur.
 Bu sırada çıkan Şeyh Sait ayaklanmasına bazı parti üyelerinin
katılması nedeniyle parti, 3 Haziran 1925’te çıkarılan Takrir-i Sükun
kararıyla kapatılmıştır.
NASTURĠ ĠSYANI
 1924’te Hakkari civarında yaşayan Hıristiyan bir grup olan
Nasturilerin çıkardığı isyandır.
 İngiltere, Musul meselesini lehine çözmek amacıyla isyanın
çıkmasına ve yayılmasına neden olmuştur.
 İsyan 1926’da bastırılmıştır.
ġEYH SAĠT ĠSYANI (13 ġUBAT 1925)
 Cumhuriyet Döneminde rejime karşı çıkmış olan ilk isyandır. (Dini)
 İsyan, İngiltere tarafından desteklenmiş ve yayılmasında etkili
olmuştur.
 Fethi Okyar Hükümeti isyanın bastırılmasında başarı gösteremediği
için istifa etmiş ve yerine İsmet paşa Hükümeti kurulmuştur. (3 Mart

6.  Ġsyanın bastırılması için;
 İsyan bölgesinde seferberlik ilan edilmiş,
 Takrir-i Sükun Kanunu (Huzur ve Güvenliği Sağlama Kanunu)
çıkarılmıştır. (4 Mart 1925) Bu kanunla hükümete, ayaklanmalara,
düzeni bozacak kişi ve teşkilatlara karşı önlem alabilme, parti ve
gazete kapatma, basına sansür uygulama yetkileri verilmiştir.
 Ankara’da ve isyan bölgesinde olmak üzere iki Ġstiklal Mahkemesi
kurulmuştur. Suçlular bu mahkemelerde yargılanmışlardır.
 Alınan önlemler sonucunda 31 Mayıs 1925’te isyan bastırılmıştır.
 İsyan sonucunda; Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatılmış ve
Musul kaybedilmiştir.
MUSTAFA KEMAL’E SUĠKAST GĠRĠġĠMĠ
 Eski İttihatçılar, cumhuriyete karşı olanlar, saltanat ve hilafet
yandaşları kendi aralarında işbirliği yaptılar. Amaçları cumhuriyeti
yıkarak rejime kendi çıkarları doğrultusunda yön vermekti. Engel
olarak Mustafa Kemal Paşayı görüyorlardı. Paşayı İzmir’e yapacağı
gezi sırasında öldürmeyi planladılar.

7.  Ancak gezinin bir gün gecikmesi ve suikastçıları kaçıracak olan Giritli
Şevki’nin durumu İzmir valisine bildirmesi, suikastın gerçekleşmesini
engellemiştir.
 Suçlular İstiklal Mahkemelerinde yargılanmışlardır.
 İttihatçılık düşüncesi temizlenmiştir.
UYARI: Mustafa Kemal “…Benim naçiz vücudum elbet bir gün
toprak olacaktır fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar
kalacaktır.” cümlesini bu olaydan sonra söylemiştir.
SERBEST CUMHURĠYET FIRKASI (12 AĞUSTOS 1930)
 Mustafa Kemal, hükümetin denetlenebilmesi, değişik görüş ve
düşüncelerin ortaya çıkmasına fırsat verebilmek için yeni bir partinin
kurulmasını istedi.
 Mustafa Kemal yakın arkadaşı Fethi Beyi cesaretlendirdi. Bazı millet
vekillerini bu partiye girmeye özendirdi. Fakat onlardan cumhuriyete
ve laiklik ilkesine bağlı kalmalarını istedi.
 Parti, kurulan ikici muhalefet partisidir.

8.  Partinin Ġlkeleri;
 Cumhuriyetçi, milliyetçi ve laik esaslara bağlı kalınacak,
 Seçimler tek dereceli yapılacak,
 Kadınlara siyasi haklar tanınacak,
 Teşvik-i Sanayi Kanunu tamamen uygulanacak,
 Ekonomide liberalizm etkili olacak.
 Parti teşkilatında rejim karşıtlarının olduğu gören Fethi Okyar, 17
Kasım 1930’da kötü bir olaya sebep olmamak için partisini
feshetmiştir.
MENEMEN OLAYI (23 ARALIK 1930)
 Rejime karşı çıkarılan ikinci isyandır.
 Nakşibendi tarikatı mensuplarından Derviş Mehmet ve adamları
Menemen’e geldi. ’’Şeriat isteriz!’’ haykırışlarıyla 23 Aralık 1930
yılında ayaklanma başlattı. Bu olay cumhuriyete ve inkılaplara karşı
olanların, dini istismar ederek çıkardıkları olaylardan biridir.
 İsyan sırasın Asteğmen Kubilay ve iki mahalle bekçisi
öldürülmüştür.

9.  Atatürk Dönemi’nde çok partili hayata geçilememesinin nedenleri;
 Şeyh Sait ve Menemen olaylarının çıkması
 II. Dünya Savaşı’nın yaklaşması
 İnkılapların kökleşmesi için tek partili yönetimin etkinleştirilmesi.
BURSA OLAYI (1933)
 Bursa Ulu Cami’de ezanın Türkçe okunmasına karşı olanların
başlattığı bir olaydır.
 Mustafa Kemal “Bu olay din meselesi değil, dil meselesidir.” demiştir.
SORU: I. Cumhuriyet Halk Partisi
II. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
III. Serbest Cumhuriyet Fırkası
Yukarıdakilerden hangilerinin kuruşunda Atatürk’ün rolü ve katkısı
vardır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I,II ve III (2013
KPSS)