Presentatie IiP conferentie | actieve zelfstandige leerling

1. AZL
Actieve, zelfstan
dige
leerling
Regina Reiniers,
Sophie van Slageren
IiP 2 13-1-2014

2. Het verhaal van vandaag
•
•
•
•
•
•
•
•
Welkom
Wie?
Wat?
Waarom?
Welke?
Hoe?
In hoeverre?
Wat is het vervolg?

3. Wie zijn betrokken bij AZL?
• Regina Reiniers
Functioneel voorzitter, projectmanager
• Sophie van Slageren
Theoretische ondersteuning
• Deelnemers: 14 collega’s van locatie Heerenmäten

4. Wat hadden we in de aanbieding?
• Een traject waarbij we docenten ondersteunen bij het
experimenteren met activerende werkvormen
• We willen dat leerlingen leren om actiever en zelfstandiger te
worden, dit vraagt om een mentaliteitsverandering (ook bij
ons!)
Doel: leerlingen meer eigenaar maken van hun eigen
leerproces (en daardoor prestaties te verbeteren)

5. Waarom traject AZL?
• Behoefte aan een manier om het hoger op je prioriteitenlijst te
zetten
– Altijd drukdrukdruk…
– En hoe doe je dat dan…
– Verandering is moeilijk, lastig, spannend…
• Behoefte om van elkaar te kunnen leren
• Behoefte aan verdieping in de theoretische achtergrond

6. Waarom nu?
• Actieve en zelfstandige leerlingen zijn succesvoller in het
vervolgonderwijs
• School wordt daar in toenemende mate op afgerekend (de
Inspectie geeft ons dit als leerpunt mee)
• De directie vindt het belangrijk (visie school) en ziet het
onvoldoende terug (Kijkwijzer)
• Het belang blijkt uit onze eigen onderwijspraktijk van alledag;
bekende frustratie

7. Wat is dan een actieve leerling?
• is betrokken bij de
stof, aangehaakt
• is gemotiveerd, heeft er zin in
• zet hogere orde
denkvaardigheden in

8. Activerende lessen.
• Er is afwisseling in werkvormen. De werkvorm is afhankelijk
van de lesinhoud (maar er kan veel).
• Iedere werkvorm gaat efficiënt met de tijd van de leerling
om.
• Iedere leerling kan alle lestijd efficiënt benutten.
• Activiteiten hebben een korte tijdsduur.
• Activiteiten hebben een zichtbaar resultaat.
• Er is snelle feedback op het resultaat.
• Het is voor de leerling zinvol om actief bezig te zijn.

9. Wat is dan een zelfstandige leerling?
• heeft zijn/ haar eigen
leerdoelen; kennisverwerving
van de leerling staat centraal.
• weet wat hij/zij nodig heeft om
deze leerdoelen te behalen
• wordt in staat gesteld het eigen
leerproces vorm te geven

10. Zelfstandig makende lessen.
• De leerling heeft de regie over zijn/ haar werk.
• Het beeld dat de leerling heeft van de situatie is het
uitgangspunt.
• Acties van leerlingen hebben [zo natuurlijk mogelijke]
gevolgen.
• Een toets is een evaluatiemiddel, geen straf.
• Dat wat de leerling zelf kan (eventueel met hulp), wordt niet
gedaan door de docent.

11. Zelfstandig makende lessen.
Dus bijvoorbeeld ook:
– De leerling foute keuzes laten maken
– In de les ruimte scheppen voor evalueren van resultaat
– Leerlingen de mogelijkheid geven tot herkansen
Dus bijvoorbeeld niet:
– De les aanpassen aan leerlingen die het werk niet in orde hebben
– Uitzonderingen maken, nou-vooruit-dan-maar.
In geval van twijfel: laat de leerling het proberen!

12. Welke weg hebben we afgelegd?
• Aftrap:
– Uitleg over het traject aan alle collega’s van Heerenmäten
– Inventarisatie: wie wil met ons experimenteren in ‘proeftuintjes”?
• Bijeenkomst 1:
– Verwachtingen peilen (wederzijds)
– Theorie: wat is dan een actieve, zelfstandige leerling?
– Oriënteren op een interventie: waar zou je mee willen
experimenteren en waarom?

13. Welke weg hebben we afgelegd?
• Bijeenkomst 2 en 3:
– Stukje theoretische verdieping
– Ervaringen uitgewisseld
– Intervisie: casus uitgewerkt
– Laatste bijeenkomst: evaluatie

14. Welke investering hebben we gevraagd?
• 3 bijeenkomsten: 1x opstarten, 2x intervisie
• Extra tijd stoppen in je reguliere lesvoorbereiding
• Reflecteren op je eigen proeftuintjes en vastleggen in kort
evaluatieverslag

15. Hoe gaat dat dan?
• Praktijkvoorbeeld:
Werkvorm
BinnenkringBuitenkring

16. Hoe gaat dat dan?
• Ervaringen
achteraf

17. Wat is de opbrengst?
• Gedragsverandering waarneembaar: collega’s raken geïnspireerd
om te experimenteren met activerende werkvormen, stappen over
de drempel heen, “het borrelt”.
• Focus verschuift geleidelijk van het doceerproces naar de leerweg
die de leerling bewandelt en hoe je de leerling daarbij kunt
begeleiden.
• Feedback van collega’s is zeer waardevol gebleken bij het
aanscherpen van de eigen experimenten.
• Winst zit ook in de waardering en sfeer die tussen collega’s
onderling is ontstaan

18. Wat is de opbrengst?
• Opbrengst bij leerlingen:
– Verhalen van docenten: leerlingen zijn actiever, hebben meer zin en
lol in de les als de werkvorm goed aansluit bij hun behoeften
– “leerlingen zijn meer betrokken, enthousiaster; ik praat meer met
leerlingen over relevantie van bepaalde onderdelen”

19. Opmerkingen van collega’s :
• inspiratie; de wil om hiermee door te gaan; oefening baart kunst
• contact met, zicht op [enthousiaste] collega’s; voorzichtig zijn met
oordelen over werkvormen van collega’s; dat ik nog wel iets kan leren
van anderen
• praten over onderwijs; praten over wat je echt doet in je lessen
• nieuwe werkvormen; ideeën om bestaande werkvormen te verbeteren
• ik ben erachter gekomen dat de leerling in kleinere stappen zijn
leerproces moet veranderen
• ik ben erachter gekomen dat actieve werkvormen veel voorbereiding
vereisen
• ik ben me meer bewust van mijn eigen instructie, gedrag

20. Effectieve werkvormen
•
•
•
•
•
•
Een competitie-element, vooral voor jongens.
Woordbingo.
Binnenkring - buitenkring.
Experts.
Feedbackformulieren n.a.v. een toets.
Open opdrachten met een zichtbaar resultaat, bijvoorbeeld
poster, ppt, stukje lesvoorbereiding.

21. Leerwensen van collega’s
• Meer voorbeelden van werkvormen / kleinere opdrachten
• Concrete informatie / tips hoe werkvormen in te zetten
• Specifiek aandacht voor geven van feedback; wat meer de
zelfstandige leerling
• Wat meer durven loslaten
• Praten over waar wij als school in het algemeen heen zouden
moeten

22. In hoeverre zijn we tevreden?
• AZL traject is een goede manier om op een relatief eenvoudige
manier te werken aan het activeren en verzelfstandigen van
leerlingen in je eigen lessen
• Meerwaarde zit in de verschuiving van de focus van
doceergedrag naar leergedrag: wat wil je dat de leerling gaat
doen?
• Voorwaarde voor succes: bewust de tijd nemen om na te
denken over doel, aanpak en reflectie

23. Vervolgtraject
• Nieuwe ronde start in voorjaar
2014 op locatie Heerenmäten
• Uitbreiding naar andere
locaties?

24. En als je AZL ook in je les wilt…
• Maak van tevoren een plan wat je wilt
bereiken bij de leerling, welke werkvorm
past daarbij, hoe ga je die inzetten en
reflecteer achteraf of je plan geslaagd is
(zie interventieformulier)
• Vraag collega’s of ze als klankbord willen
fungeren
• En natuurlijk zijn we op locatie in te huren


25. En als je AZL ook in je les wilt…
Voorwaarden voor succesvolle AZL-interventies
1. Een concreet AZL-doel.
2. Een helder beeld van het nut van de AZL-interventie.
3. Vertrouwen.
4. Een lerende houding.
5. Doorzettingsvermogen en geduld.

26. 1. Een concreet AZL-doel.
Actieve leerling: Bezig zijn is geen doel
• Zet hogere orde denkvaardigheden in, is op een dieper niveau met de stof
bezig
• Is betrokken bij de stof, aangehaakt
•Is gemotiveerd
Zelfstandige leerling: Zelfstandig zijn moet je leren (ouder worden helpt ook)
•Heeft zijn eigen leerdoelen, kennisverwerving van de leerling staat centraal
•Weet wat hij nodig heeft om deze leerdoelen te halen
•Wordt in staat gesteld het eigen leerproces vorm te geven

27. 2. Vertrouw in het nut van de AZL-interventie.
•Het gaat niet om de interventie, maar om de manier waarop je
deze inzet
•Jij en je leerlingen moeten de waarde van de interventie
(h)erkennen
.

28. 3. Vertrouw in de leerling
• Alle leerlingen hebben een doel
• Het leerproces van de leerling is iets anders dan het
doceerproces van de leraar
• Minder druk zijn met het doceerproces geeft je de ruimte om
aandacht te besteden aan het leerproces
• Je hebt minder controle. Dat betekent niet per definitie dat het
verkeerd afloopt.

29. 4. Een lerende houding.
•Van je fouten leer je.
•Als jij geen fouten wilt maken dan durft de leerling dat ook niet.
•Bekijk wat er beter kan, niet hoe het gegaan is.
•Beoordeel het proces, niet het resultaat

30. 5. Doorzettingsvermogen en geduld.
•Mensen houden niet van verandering.
•Mensen zijn liever lui dan moe.
•Leerlingen moeten de leerwinst eerst ervaren, voordat ze deze
aannemen. Jijzelf ook trouwens.

31. Afsluiting
Bedankt voor jullie aandacht
Vragen?
Opmerkingen?