1. Хоолны хордлого
УБ хотын ТТТөвийн их эмч Д.Оюунмаа

2. Тодорхойлт
• ХХДӨ гэж эмгэг төрөгч нян,
вирус болон бусад үүсгэгч,
химийн бодис, ионжуулагч
цацрагаар бохирдсон хоол,
хүнс, усыг хэрэглэснээр
үүсэх халдварт ба халдварт
бус өвчнийг хэлнэ.
• Хоолны хордлого гэж
биологи, хими, физикийн
(ионжуулагч туяа, цацраг)
хүчин зүйлээр бохирдсон
хоол хүнс, усыг санаатай

3. Хоолны хордлогын ангилал
Нянгийн гаралтай хоолны хордлого:
• Сальмонеллийн бүлгийн нянгаар хордох
• Гэдэсний эмгэг төрөгч нянгаар хордох
• Ботулизм-агааргүй (анаэрбоы) нөхцөлд
амьдардаг хөдөлгөөнт савханцар
(бацилл)-аар үүсгэгдэж хордох
• Стафилококкийн хоолны хордлого
гэх мэт үүсгэж
байгаа нянгаар нь
Нянгийн бус гаралтай хоолны хордлого:
• Хүнд металлын давсны хордлого
• Химийн хорт бодисын хордлого
• Мөөгний хордлого
• Хорт ургамал, жимсний хордлого
гэх мэт ангилна.

4. Эмнэлзүйн нийтлэг шинж
• Өвчний нууц үе нь 2-6 цагаас
эхлэн 24 цаг хүртэл богино байна.
Ямар хор ялгаруулдаг нянгаас
хамааран
• Энтротоксин - гэдсэнд идэвхитэй
үрэвслийн процесс явагдахгүй,
өндөр халуурах, гэдсээр базалж
өвдөх шинж гарахгүй зөвхөн
бөөлжих, суулгалтаар өвчин
явагдана.
• Цитотоксин – халуун ихсэж,
дагжин чичрэх, гэдсээр
хөндүүрлэж базалж өвдөх, баас нь
шингэрч залхаг салиа, заримдаа

6. • Өвчин гол төлөв аюулхай дээр
цанхайж, гэдсээр өвдөж эхэлнэ.
Өвдөлт тийм хүчтэй бус хүйс
тойрсон хэвлийн хэсгээр, аюултай
орчмоор төвлөрч сүүлдээ бүх
гэдсээр тархсан шинжтэй болно.
Үе үе базалж байгаад шингэнээр
суулгах боловч дараа нь баасны
тоо олшрох тоолонгоор өвдөхгүй
болно. Баасны хэмжээ их,
усархаг, ногоондуу замаг шиг
өнгөтэй, салсархаг хольцтой
байна.
• Энтерит, энтероколитын хам

7. • Бөөлжилт 75-80% -д илэрч, эхэн үедээ их хэмжээтэй
байна.
• 1-2 хоног бөөлжүүлж байгаад зогсоно.
• Олон удаа шингэнээр суулгаснаас дүлэлт, хүчтэй
базлалт илэрдэггүй онцлогтой. Хөнгөн үедээ 5-10
удаа, дунд зэрэг үед 15-20 удаа, хүнд үед 20 –с дээш
баана.
• Өвчтөний гэдэс дүүрч хоржигносон чимээ
сонсогдоно, хэл нь өнгөртөн хуурайшна.
• Халууралт чичрэлт 60-70%-д тохиолддог. Биеийн
халуун төлөв бага хэмжээнд байх ба зарим үед 38-40
хүрдэг.
• Хордлого хүнд байвал толгой эргэх, булчин үеэр
татах, амьсгаадах зэрэг шинж илрэнэ.

8. • Шингэн алдсан үед өвчний ам нь
их цангаж хуурайшна, хүнд үедээ
хоолой нь сөөсөн, арьс нь
хуурайшиж уян хатан чанар нь
буурсан, нүд нь хонхойж
хөхөрсөн байна.
• Шингэн алдалт эрчтэй явагдвал
цус хуваарилалт өөрчлөгдөж
гиповолемид ордог. Үүнээс болж
бодисын солилцооны хямрал
болсоноос бөөрний цусан
хангамж ба ус электролитын
тэнцвэр өөрчлөгдсөнөөс бөөрний
дутагдалд орно.

9. ХООЛНЫ СТАФИЛOКОККТ
ХОРДЛОГО
ICD-9 005.0; ICD-10 A05.0
(STAPHYLOCOCCAL FOOD
• INTOXICATION)
Гэнэт дотор муухайрах, чичрүүдэс хүрэх, бөөлжих,бие
сульдах зэрэг шинж тэмдэг илэрч, цаашдаа суулгах,
заримдаа бага зэрэг халуурах, цусны даралт буурах
зэрэг шинж тэмдгээр даамжирдаг
• Өвчин ихэнх тохиолдолд 1-2 хоног үргэлжилдэг ч
цөөн халтай тохиолдолд удаан үргэлжилж болно. Бүр
цөөн тохиолдолд зарим хүмүүст эдгээр шинж
тэмдгүүд, ялангуяа ходоод-гэдэсний дээд хэсгийн
үрэвслийн шинж тэмдгүүд цочмог, давамгайлж илрэх,
хоол идсэнээс хойш шинж тэмдэг илрэх хоорондох
хугацаа (ихэвчлэн 4 цагийн дотор) бага байвал
стафилококкт хордлого гэсэн онош тавих үндэслэл
болдог.

10. Үүсгэгч – Буцлах хэмд, буцалгахад
ч тэсвэртэй Staphylococcus aureusийн ялгаруулдаг хэд хэдэн
төрлийн энтеротоксин. Бусад нян
үржих боломжгүй чийглэг
багатай хоол хүнсний
бүтээгдэхүүнд стафилококк
үржиж, хор үүсгэдэг онцлогтой.
Тархалт – Дэлхий дахинд өргөн
тархсан цочмог хоолны
хордлогын нэг. Нийт хүн амын
25% орчим нь энэ эмгэгтөрөгчийн
нян тээгч байдаг.
Резервуар – Ихэвчлэн хүмүүс. Цөөн

11. Дамжин тархах зам – Хоол
бэлтгэгчийн гар, хоол горимын
дагуу бэлтгэж, хадгалаагүй бялуу,
крем, майонез, сэндвич, татсан
мах, махан бүтээгдэхүүнд байсан
стафилококкын энтеротоксиноор
бохирдсон хоол хүнсний зүйлийг
идэж, хэрэглэсэн тохиолдолд
дэгдэлт үүсдэг. Хугацаа нь
дууссан нөөш, хиамнаас гадна
түүхий, буруу боловсруулсан
бяслаг зэрэгт хор хуримтлах
боломжтой. Бэлтгэсэн хоолыг
идэхийн өмнө хэдэн цагийн турш,

12. Нууц үе – Хоол идсэнээс хойш шинж тэмдэг илрэх хүртэл
хугацаа 30минутаас 8 цаг хүртэл, ихэвчлэн 2-4 цаг.
Халдвартай байх үе – Тодорхой бус.
Мэдрэг хүн ам– Ихэнх хүмүүс мэдрэг.
Сэргийлэх арга хэмжээ:
1) Хоол хүнсний газар ажиллагсдыг сургалтанд хамруулах:
• а) хоол хүнс бэлтгэх эрүүл ахуйн дэглэмийг чанд сахих,
гал тогооны ариун цэвэр, угаалгыг сайтар хийх, хэмийн
хяналтыг зөв баримталж, гар угаах, хумсыг цэвэр байлгах;
• б) арьсны, хамар, нүдний халдвартай ба ил шархтай
хүнийг хүнс бэлтгэх, боловсруулах тасаг, хэсэгт
ажиллуулахгүй байх.

13. 2) Хоол бэлтгэснээс хойш идэх
хүртэлх хугацааг аль болох
богино байлгах, бэлтгэснээс хойш
4 цаг хүртэлх хугацаанд зохих
хэмд хадгалах. Хэрвээ 2 цагаас
илүү хугацаагаар хадгалах
шаардлагатай бол хурдан муудах
хоол хүнсийг халуунаар нь
(60 /140 F-аас дээш), эсвэл
хөргөж (7 /45 F-аас доош) жижиг
саванд хийн хадгална.
3) Шарх, буглаа, гар, нүүр, хамар
дээр бусад идээт үрэвсэлтэй
хүмүүсийг хоол хүнс бэлтгэх,

14. CLOSTRIDIUM PERFRINGENS СЭДЭЭГДСЭН
ХООЛНЫ ХОРДЛОГО ICD-9 005.2; ICD-10 A05.2
(CLOSTRIDIUM PERFRINGENS FOOD INTOXICATION)
• Хэвлий гэдэс орчмоор гэнэт
хатгаж өвдөх, суулгах шинж
тэмдгээр илэрдэг ходоод гэдэсний
хямралыг хэлнэ.
ихэвчлэн дотор муухай оргих
шинж тэмдэг давамгайлж,
бөөлжих, халуурах нь ховор
тохиолдоно.
• Ерөнхийдөө богино (1 хоног ба
түүнээс ч бага) хугацаанд, хөнгөн
хэлбэрийн явцтай, эрүүл
хүмүүсийн дунд нас баралт маш
ховор тохиолдоно.

15. Үүсгэгч – C. perfringens (C.welchii)ийн А хэвшинжийн омог нь
хоолны хордлогын дэгдэлтийн
шалтгаан болдог (тэдгээр нь мөн
хийт үхжлийн шалтгаан болно); С
хэвшинжийн омог үжилт
энтеритийг үүсгэдэг
Тархалт – Өргөн тархсан.
Харьцангуй түргэн аргаар хоол
хийдэг улс оронд clostridia маш их
хэмжээгээр үржинэ.
Резервуар – Эрүүл хүмүүс ба мал
амьтны (үхэр, загас, гахай ба
тахиа, шувуу) ходоод гэдэсний

16. Дамжин тархах зам – Хөрс эсвэл өтгөн ялгадсаар
бохирдсон хоол хүнсний зүйл идэж уух, нян үржих
нөхцөл бүрдсэн орчин халдварыг дамжуулна.
Дэгдэлтийн дийлэнхи нь хангалтгүй халаасан эсвэл
дахин халаасан мах, ялангуяа жигнэсэн мах, махан
зууш, үхрийн мах, цацагт хяруул эсвэл тахианы махан
амтлагч сүмсээс үүдэлтэй үүсдэг байна.
Спорууд хоол боловсруулах ердийн хэмд тэсвэртэй,
аажмаар хөргөх үед үржин ургах ба, гадаад орчинд
ердийн хэмд хадгалах ба/эсвэл дахин хангалтгүй
халаахад ч нян амьдрах чадвартай байна. Дэгдэлтүүд
нь хүн олноор үйлчлүүлдэг хөргөх, хөргөлтийн тоног
төхөөрөмж хангалтгүй газруудад, гуанз, зоогийн
газар, хоол боловсруулдаг бусад газрууд,
сургуулиудад ихэвчлэн бүртгэгдэнэ.

17. Нууц үе – 6-24 цаг хүртэл, ихэвчлэн 10-12 цаг.
Халдвартай байх үе – Тодорхой бус.
Мэдрэг хүн ам– Ихэнх хүмүүс мэдрэг. Сайн дурынхан
оролцсон судалгааны дүнгээс үзэхэд өвчилсөн хүмүүс
дахин халдварт өртөх байдал ажиглагдсан байна.
Сэргийлэх арга хэмжээ:
1) Олон хүнийг хамарсан хүлээн авалт, цайллага,
дайллаганд зориулж их хэмжээний хоол бэлтгэх,
ялангуяа махан хоол бэлтгэх, боловсруулахад гарч болох
эрсдэлийн талаар хоол, хүнс бэлтгэгчдэд мэдлэг олгох.
Хоолыг болгосны дараа аль болох халуунаар нь үйлчлэх.

18. • 2) Махан хоолыг болгосны дараа
халуунаар идэх эсвэл хооллох цаг
болоогүй бол түүнийг
зориулалтын хөргөх саванд нэн
түргэн хийж хөргөнө. Дахин
халаах шаардлага гарвал маш
сайн халааж хэрэглэнэ. Хэдийгээр
зохих хэмд хадгалагдаж байгаа ч
гэсэн тахиа болон махыг нэг өдөр
хэсэгчлэн болгож, дараагийн өдөр
дахин халаах шаардлагагүй. Том
хэмжээтэй хэрчсэн махыг сайтар
чанаж болгоно: болгосон хоол
хүнсний зүйлийг түргэн

19. BACILLUS CEREUS– СЭДЭЭГДСЭН ХООЛНЫ ХОРДЛОГО
(BACILLUS CEREUS FOOD INTOXICATION)
ICD-9 005.8; ICD-10 A05.4
• Гэнэт дотор муухайрах, бөөлжих,
зарим тохиолдолд гэдсээр хатгах,
суулгах зэрэг шинж тэмдгээр
илэрдэг хордлого юм.
• Өвчин 24 цагаас богино
хугацаанд үргэлжилж, нас баралт
маш ховор тохиолдоно.
• 2 ба түүнээс олон тооны өвчтэй
хүний өтгөнд нян илэрч,
хяналтын бүлгийнхний өтгөнд
нян илрээгүй тохиолдолд ч
оношийг батлагдсанд тооцно.
Хэдийгээр энтеротоксиныг
илрүүлэх нь чухал ч тэр бүр

20. Үүсгэгч – Bacillus cereus, аэробик
(агаартан) спор үүсгэгч.
• Одоогоор 2 төрлийн
энтеротоксиныг тодорхойлсон
байна.
Үүнд:
Нэгдүгээрт (халуунд тэсвэртэй)
Bacillus cereus-ийн хэмжээ хоол
хүнсний 1 граммд 105 зэрэгт
колони үүсгэгч нэгжид хүрэхэд
бөөлжих шинж тэмдэг өгдөг.
Хоѐрдугаарт (халуунд тэсвэргүй)
хүн-эзэн биеийн нарийн гэдсэнд
үржиж, суулгалтын шалтгаан

21. Тархалт – Дэлхийд өргөн тархсан хоол хүнсээр дамжих
халдварын нэг.
Резервуар – Хөрс, гадаад орчинд хаа сайгүй амьдардаг нян
бөгөөд ихэвчлэн түүнийг түүхий, дутуу боловсруулсан,
хатаасан хүнсний зүйл, зарим тохиолдолд боловсруулсан
хоол хүнсний зүйлээс илрүүлэх боломжтой.
Дамжин тархах зам – Нянгаар бохирдсон хоол хүнсийг
болгосны дараа орчны хэмд хадгалж, хэрэглэснээс
хордлого үүснэ. Бөөлжилт бүхий хордлогын дэгдэлт нь
ихэвчлэн цагаан будааг болгосны дараа тасалгааны хэмд
хадгалж, дахин халааж хэрэглэснээс үүдэлтэй. Буруу
бэлтгэж, боловсруулсан төрөл бүрийн хоол хүнсний зүйл
идэж уусны дараа суулгах шинж тэмдгээр илэрдэг дэгдэлт
үүсгэнэ.

22. Нууц үе – Бөөлжих шинж тэмдэг давамгайлсан тохиолдолд
30 минутаас 6 цаг хүртэл, харин суулгах шинж тэмдэг
давамгайлсан тохиолдолд 6-24 цаг хүртэл үргэлжилнэ.
Халдвартай байх үе – Хүнээс хүнд халдвар дамжин
тархахгүй.
Мэдрэг хүн ам– Тодорхой бус.
Сэргийлэх арга хэмжээ: Хаа сайгүй амьдрагч Bacillus
cereus-ийн спорууд нь тасалгааны хэмд маш хурдан
үржиж, буцалгахад ч амьдрах чадвартай байна. Хоолыг
болгосны дараа тасалгааны хэмд хадгалж болохгүй.
Үүссэн эметик хор нь халуунд тэсвэртэй хэрэглээд
үлдсэн хоолыг нэн даруй хөргөгчинд хийнэ. Нян
үржихээс зайлсхийж аль болох түргэн, бүх талаас нь сайн
халааж хэрэглэнэ.

23. Бусад хордлогууд
• ХОРОВ ЗАГАСНЫ ХОРДЛОГО
(SCOMBROID FISH POISONING)
(Хистамины хордлого) ICD-9 988.0; ICD-10 T61.1
• ХЯСАА ЗАГАСНЫ ХОРДЛОГО
(CIGUATERA FISH POISONING) ICD-9 988.0; ICD-10 T61.1
• СААЖУУЛАГЧ ХОС ХАВТАСТ ЗӨӨЛӨН
БИЕТНИЙ ХОРДЛОГО
(PARALYTIC SHELLFISH POISONING) ICD-9 988.0; ICD10 T61.1
• МЭДРЭЛ ХОРДУУЛАГЧ ХОС ХАВТАСТ
ЗӨӨЛӨН БИЕТНИЙ ХОРДЛОГО (NEUROTOXIC
SHELLFISH POISONING) ICD-9 988.0; ICD-10 T61.2

24. • СУУЛГА СЭДЭЭГЧ ХОС
ХАВТАСТ ЗӨӨЛӨН
БИЕТНИЙ ХОРДЛОГО
(DIARRHETIC SHELLFISH
POISONING) ICD-9 988.0; ICD10 T61.2
• МАРТАГНУУЛАГЧ ХОС
ХАВТАСТ
ЗӨӨЛӨН БИЕТНИЙ
ХОРДЛОГО (DIARRHETIC
SHELLFISH POISONING) ICD-9
988.0; ICD-10 T61.2
• ЦҮНДГЭР ЗАГАСНЫ

25. Ялган оношлох
• Цусан суулга өвчний үед дараах шинж тэмдэг илэрнэ :
Цочмог халуурна, ойр ойрхон олон удаа 10-30 удаа
салстай, цустай суулгана. Баас нь хэлбэрээ алдана,
үнэргүй, бага хэмжээтэй болно. Хэвлийн доод хэсгээр,
ялангуяа зүүн доод хэсгээр мушгирч ,базалж өвдөнө. Хий
дүлүүлнэ.
• Сальмонеллийн халдварын үед: Өвчин цочмог эхэлж 39-40
халуурна, олон дахин бөөлжүүлэх, бие суларч, аюулхай
орчим эсвэл хэвлийгээр хөндүүрлэнэ. Суулгалт нь
хөөсөрхөг, усархаг, хар ногоовтор өнгөтэй, бага хэмжээний
салстай байна. Мөн хордлогын шинж илэрнэ.
• Хоолны хордлого: Гэнэт өндөр халуурна, чичирнэ, дотор
муухайрна, бөөлжинө, усархаг суулгана, толгой, гэдсээр
өвдөнө. Ерөнхий хордлогын шинжүүд илэрнэ.

26. • Хоолны хордлого, хордлогот халдварын хувьд
тохиолдлын тоо босго үзүүлэлтэнд хүрсэн (нэг
голомтонд 2 ба түүнээс дээш тохиолдол гарсан,
өвчлөлийн нэг тохиолдлыг дэгдэлт гэж үздэг өвчин
болох ботулизм, химийн бодисын хордлого илэрсэн, хүн
нас барсан) тохиолдолд тархвар судлагч эмч нь аймаг,
нийслэлийн МХГ-т 1 цагийн дотор холбооны хэрэгслийг
ашиглан яаралтай мэдээлнэ.

27. Шинжлэгдэхүүн авах
• ХХДӨ-ний алаг цоог тохиолдлын үед өвчилсөн болон
өвчилж болзошгүй хүн бүрээс шинжлэгдэхүүн авна.
• Шинжлэгдэхүүнийг антибиотик эмчилгээ эхлэхээс өмнө,
цаг алдалгүй авах нь оношийг зөв тодруулах үндэслэл
болно. Антибиотик эмчилгээ эхэлсэн тохиолдолд
өвчтөний хэрэглэсэн эмийн нэр төрөл, тун, цаг хугацааг
шинжлэгдэхүүний дагалдах бичигт сайтар тэмдэглэнэ.
• Шинжлэгдэхүүнийг ариутгасан саванд авах ба тухайн
тохиолдолд ариутгасан сав байхгүй бол 2–3%-ийн содын
уусмалаар угааж, буцалсан халуун усаар 10 дахин
зайлсан, 20–30 минутын туршид буцалгасан савыг
ашиглаж болно.

28. Шинжлэгдэхүүний төрлүүд
• Өтгөн: ХХДӨ-ний үед өвчтөн
суулгаж байвал үүсгэгчийг
илрүүлэх зорилгоор өвчний хурц
үед шинжлэгдэхүүн авна.
Суулгалт хам шинж бүхий
өвчтөний өтгөнөөс
шинжлэгдэхүүн, шулуун
гэдэснээс арчдас авна.
• Бөөлжис: Хэрэв өвчтөн бөөлжиж
байвал түүнийг цуглуулж
шинжлэгдэхүүн авна.
• Ходоодны угаадас: Эмчилгээний

29. • Цус: Өвчтөнөөс шинжилгээнд
цус заавал авна. Цусныг эсрэгбие,
эмгэг төрүүлэгч, хорын эсрэгбие
илрүүлэх шинжилгээнд ашиглаж
болдог
• Ийлдэс ялгах: Өвчтөний
ийлдсийг эсрэгбие,
эмгэгтөрүүлэгч, хорын эсрэгбие
илрүүлэх шинжилгээнд ашиглана.
• Шээс: Шээсний дунд хэсгээс 1020 орчим мл шээсийг ариун
саванд цуглуулж авна.

30. • ХХДӨ-ний батлагдсан тохиолдол гэж өвчний нууц
үеийн дотор тухайн үүсгэгчид өртсөн, лабораторийн
шинжилгээний дүн эерэг (нян, вирус, хор болон бусад
шалтгааны хүчин зүйл илэрсэн эсвэл серологийн сорил
эерэг гарсан), эмнэлзүйн өвөрмөц шинж тэмдэг илэрсэн
өвчтэй хүнийг хэлнэ.
• ХХДӨ-ний таамагласан тохиолдол гэж өвчний нууц
үеийн дотор тухайн өвчин үүсгэх хүчин зүйлс (нян,
вирус, хор болон бусад)-т өртсөн, эрүүл зүйн
лабораторийн шинжилгээгээр батлагдсан боловч
өвчтөнөөс авсан шинжлэгдэхүүнд шалтгааны тодорхой
хүчин зүйл илрээгүй буюу өвчин бүрэн батлагдаагүй,
эсвэл шинжилгээ хийгдээгүй боловч эмнэлзүйн өвөрмөц
шинж тэмдэг илэрсэн, сэжигтэй хүнийг хэлнэ.

31. • ХХДӨ-ний сэжигтэй тохиолдол
гэж өвчний нууц үеийн дотор
тухайн өвчин үүсгэх шалтгааны
хүчин зүйлс (нян, вирус, хор
болон бусад)-т өртсөн, эрүүл зүйн
шинжилгээний сорьц болон
өвчтөнөөс авсан шинжлэгдэхүүн
нь лабораторийн шинжилгээгээр
батлагдаагүй, эсвэл лабораторийн
шинжилгээний эцсийн дүгнэлт
гараагүй, өвчний эмнэлзүйн
өвөрмөц шинж тэмдэг илэрсэн,
сэжигтэй хүнийг хэлнэ.

32. Эмчилгээ
Эмчилгээг дараах чиглэлээр
явуулна
• Шингэн алдалттай тэмцэх
• Хордлогоос гаргах
• Гемодинамикийн өөрчлөлтийг
хэвийн болгох

33. • Хоолноос механик ба химийн
цочрол өгөх хоол амтлагч,
консерв, утаж шарсан
бүтээгдэхүүн, хурц хоол, түүхий
ногоо ба жимс зэргийг хасна.
• Ходоодыг + 18-20 –ын 3 литр
хүртэл 2% сод буюу 0.1%
перманганат калийн уусмалаар
сайтар угаана. Ходоодыг зондоор
угаавал их үр дүнтэй.
• Ходоод угаасны дараа ОРС,
оралит, цитроглюкосалан,
регидрон, хоросол зэрэг
балансжсан уусмалуудыг цагт 1-

34. Шингэн сэлбэх
• Натрий хлор, глюкоз зэрэг талст уусмалыг, хүнд үед 1
минутанд 70-90 мл, дунд зэргийн үед 60-80мл/мин
хурдтайгаар дуслаар хийнэ.
• Хэрэв өвчтөн шингэн алдалт маш их, коллапст орсон үед
80-120мл/мин хурдтайгаар түргэн урсгаж хийнэ.
• Шингэн хийж байх хугацаандаа өвчтөний цусны хүчил
шүлтийн тэнцвэр гематокрит, ийлдсэн дэх электролитын
хэмжээг тогтмол хянаж байх шаардлагатай.
• Өвчтөний баас бөөлжис ба шээсээр алдах нийт
шингэний хэмжээг тогтмол хянаж байх шаардлагатай.
Өвчтний баас, бөөлжис ба шээсээр алдах нийт шингэний
хэмжээг эхэн үедээ 2 цаг тутам, сүүлдээ 4-6 цаг тутам
авч шингэн нөхөх эмчилгээг үргэлжлүүлнэ.

35. • Хордлогын үед цусны ХШТ ямар нэг хэмжээгээр
өөрчлөгдөж ацидоз үүсэх нь олонтой байдаг тул 4% хатри
гидрокарбонатын уусмал, трисамин-буфер уусмал зэргийг
хийдэг. Содын уусмалын хэмжээг дараах томъѐогоор бодно.
Өвчтөний биеийн жин (кг) х суурийн дутагдал = 4% НСО
3
• Трисамин – буфер уусмалыг судсаар тарьж хэрэглэвэл ус
төрөгчийн ион багасч, ацидоз илүү хурдан арилдаг.
• Хоолны хордлогын үед цусны даралт гэнэт буурсан бол
глюккокортикостроид ба аналептик (кордиамин,
сульфокаин), адреномиметик (норадреналин, мезатон) зэрэг
эмүүдйг хэрэглэж болохгүй.
• Өвчний үндсэн шинж тэмдэг арилсаны дараа фермент ба
антиоксидант зэргийг үргэлжлүүлэн өгнө.

36. ДЭМБ-аас гаргасан 5 түлхүүр
зөвлөмж
Түлхүүр 1
Цэвэр байх нь бичил биетнүүд
өсч үржин, тархахаас урьдчилан
сэргийлнэ.
• Гараа хоол бэлтгэх, идэхийн
өмнө, бие зассаны дараа тогтмол
угаах
• Хоол бэлтгэхэд хэрэглэгдсэн сав
суулга, бүх зүйлийг угаах
• Гал тогоонд шавьж, шимэгч
бусад амьтан орохоос урьдчилан
сэргийлэх
• Суулгалт болон бусад өвчний

37. Түлхүүр 2
Болсон, түүхий бүтээгдэхүүнийг
тусад нь байлгах нь бичил
биетнүүд дамжихаас сэргийлнэ.
• Түүхий мах, далайн гаралтай
хүнсний зүйлийг чанаж, болгосон
хүнсний зүйлсээс тусад нь
хадгалах
• Махны модыг бусад хүнс
бэлтгэдэг тавиураас тусад нь
байлгах
• Түүхий хүнсний зүйлийг бэлтгэх
багаж, хэрэгслийг хэрэглэхийн
өмнө ба дараа нь угааж, цэвэрлэж

38. Түлхүүр 3
Хоол хүнсийг гүйцэд болгоход
бичил биетнүүд идэвхгүйждэг.
• Хоол, хүнсийг чанаж, 15
минутаас багагүй хугацаагаар
буцалган, гүйцэд болгон хэрэглэх
Түлхүүр 4
Хоол хүнсийг зохих хэмд
хадгалах нь бичил биетэн өсч,
үржихээс сэргийлнэ.
• Болгосон хоолыг удаалгүй идэх
ба тасалгааны температурт 2
цагаас илүү хадгалахгүй байх

39. Түлхүүр 5
Ундны цэвэр ус, хүнсний аюулгүй түүхий эдийг сонгох
нь бохирдлоос сэргийлнэ.
• Ундны цэвэр ус хэрэглэх
• Усыг буцалгаж хэрэглэх
• Хүнсний ногоог угааж, чанаж хэрэглэх
• Жимсийг угааж, хальсалж хэрэглэх
• Ус авах, хадгалах, хадгалсан ус түгээхдээ савыг цэвэр
байлгах
Эдгээр 5 түлхүүр зөвлөмжийг амьдралдаа
хэвшүүлснээр хоолны хордлогот халдвараас
өөрийгөө болон гэр бүлээ хамгаалж чадна.