2. PROBLEMAS XERAIS DA RESTAURACIÓN A
INICIOS DO SÉCULO XX
Fraude electoral e caciquismo.
Crise dos partidos dinásticos
O problema militar
Incremento da conflictividade social
Crecente inxerencia do rei en cuestións políticas e militares
Fracaso das reformas intentadas ata 1917: Maura e Canalejas
Maura e o rexeneracionismo conservador
Canalejas e o rexeneracionismo liberal
Crecemento dos partidos antidinásticos e do movemento obreiro
Os republicanos
Rexionalistas e nacionalistas
Movemento obreiro
3. Crise dos partidos dinásticos
Desaparición de Cánovas e Sagasta
a finais do XIX e de Maura e
Canalejas antes de 1914
Mantense a quenda, pero as veces
rómpese a maioría gubernamental.
Gobernos inestables (parte dos
diputados dun partdo non acatan as
decisións do goberno, votan contra
as suas propostas de lei, etc.)
Entre1902-1905 cinco gobernos
conservadores e 1905-1907 seis
gobernos liberais Se repite a
situación entre 1917 e 1923
Gobernos pouco eficaces, pola súa
curta duración e escaso apoio.
Fraude electoral e caciquismo.
Desprestixio do sistema.
Deixa fora do xogo político as
clases populares e ás clases
medias que se achegan a outras
opcións contrarias ó sistema:
socialismo, republicanos,
nacionalismos
4. Entre os militares medra o
O problema militar nacionalismo español e o
Desprestixio militares: sistema de anticatalanismo (incidente do
reclutamento, trato dado ós Cu-Cut), así como a idea de que
soldados, participación en funcións teñen o dereito e o deber de
represivas (Semana Tráxica) e as intervir en política para manter a
derrotas nas guerras de Cuba e
Marrocos. orde social evitar o crecemento do
Malestar entre o militares: movemento obreiro ou dos
problemas profesionais, críticas da nacionalismos periféricos
prensa.
Resposta militares: influír no poder
político, recuperar protagonismo
político: lei de xurisdidcións (1906)
A partir de 1917 o malestar
aumenta: xuntas de defensa (1917)
e finalmente golpe de Primo de
Rivera.
O sistema depende cada vez máis
dos militares (da súa forza
disuasoria) fronte a oposición,
especialmente fronte ó Movemento
Obreiro (así na Semana Tráxica ou
na folga xeral do 17)
5. Inxerencia do rei en cuestións políticas e
militares
Álfonso XIII accede ó trono
mi novo, con 16 anos
Dende pronto amosa unha
tenencia a intervir en
cuestóns polítcas e sobre
todo militares con escaso
acierto
En 1923 o du apoio á
ditdura de Primo de Rivera
marcará o destino da
monarquía
6. Incremento da conflictividade social
Atraso económico e pobreza de
boa parte das clases populares
xenera conflictos máis frecuentes
e graves
Crecemento do socialismo e sobre
todo do anarquismo (formación da
CNT en 1910)
Anticlericalismo
Dura represión fronte as protestas
das clases populares lonxe de
acabar coa conflictividade provoca
a radicalizaciónda mesma
Semana Tráxica de Barcelona
(1909)
Crise do 17
conflictos en Andalucia nos anos
1918-1920, Barcelona, etc
Revindicacións nacionalistas de
Cataluña e o Pais Vasco
7. Maura e o rexeneracionismo conservador
Pretende limitar o fraude electoral e a
Lei electoral de 1907. influencia dos caciques, pero sin
Resultou un fracaso. Naquelas apostar claramente pola
circunscripcións nas que se democratización do sistema
presentaxe un so candidato este Fracaso das reformas e caída do
resultaba elexido se necesidade de goberno como consecuencia da
celebrar eleccións. Facilitou o fraude guerra de Marrocos e a Semana
e a labor dos caciques tráxica de Barcelona
Lei de administración local.
Máis autonomía paraos municipios.
Posibilidade de mancomunidades
locais ou provinciais
Achegarse ós nacionalistas cataláns
Lexislación social
Descanso dominical, legalización da
folga, etc.
Buscaba calmar ou restar
argumentos ó Movemento Obreiro.
Pero por outa banda tamén reforzar
a represión coa Lei de Represión
do Terrorismo
8. Marrocos O interés español en
marrocos responde a
Causas políticas e de prestixio:
trala derrota de 1898 España
carece de colonias.
Intereses económicos: explotación
minas e construcción ferrocarril.
Beneficios para grandes
compañias e inversores
(oligarquía)
Problemas:
Conflicto diplomático con Alemania
e Francia. Acordo con Francia
Resistencia das cabilas bereberes.
Incremento das tropas, do
reclutamento e das baixas. A
batalla do Gurugú e a do Barranco
del Lobo provocan moitas baixas
9. Semana Tráxica de Barcelona
Reacción contra o exército ante a
guerra de Marrocos e o embarque
de reservistas Antimilitar
Os fillos das clases pudientes
libraban pagando
Maltrato dado no exército ós reclutas
Recordo do desastre de Cuba e as
miles de baixas
Chámase os reservistas. Homes xa
con familia e traballo
Protesta social obreira
Forte contido anticlerical.
Considerase a igrexa como un pilar
básico do sistema. Dura represión:
Represión
Necesario recurrir ó exército
Centos de mortos e feridos
Execucións. Ferrer i Guardia
Condena internacional
10.
11. Canalejas e o rexeneracionismo liberal
Limitar a influencia da Igrexa:
Responder e limitar ó crecente
anticlericalismo de boa parte da
sociedade española manifestado
de xeito radical durante os
sucesos de Barcelona de 1909
Lei do Cadeado e proxecto de lei
de Asociaciones Relixiosas.
Fracaso ante a dura oposición da
Igrexa, que segue a ter unha
enorme influenciasoicial e política
Reformas sociais.
Resposta a crecente presión do
Movemento Obreiro, buscaba
calmalo e restarlle argumentos: lei
de accidentes de traballo, redución
da xornada laboral, negociación
colectiva, etc.
12. Canalejas e o rexeneracionismo liberal
Reforma do sistema de
reclutamento.
Obrigatorio en tempo de guerra. (en
tempo de paz pagando facíase en
menos tempo).
Seguía perxudicando ás clases
populares.
Lei de Mancomunidades de 1912.
Dar resposta ás demandas do
nacionalismo catalán.
Permitía a formación de
mancomunidades entre varias
provincias. Un primer paso cara a
autonomía
Acordos con Francia para controlar
Marrocos
13. Oposición: Os Republicanismo moderado ou de
dereitas
republicanos Rexeita a insurrección
Conservador no social
Liberalismo democrático:
democratización do sistema
Apoio entre as clases medias e
intelectuais
Apoio electoral nas grandes cidades
Republicanismo Radical
Non rexeita a insurrección aínda que
acepta o xogo parrlamentario da
monarquía
Maís progresista no social con
tendencia ó populismo e a demagoxia
Anticlerical
Busca o apoio das clases media e
sectores das claeses baixas
Acaba formando o Partido Radical
dirixido po Alexandro Lerroux
14. A oposición: o nacionalismo catalán
Liga Regionalista de Cataluña
Autonomista
Conservador, ainda que defende
unha democratización do sistema
Acepta a monarquía
Apoio entre a burguesía catalana
Radicalización pola Lei de
xurisdiccións
Tendencia a pactar e colaborar
con gobernos conservadores
Logra a constitución da
Mancomunitat de Cataluña en
1914
15. A oposición: nacionalismo vasco
Tendencia radical
Independentista intranxisente
Ultraconservador e católico
Apoio no mundo rural tradicional
Tendencia moderada
Acepta principios políticos do
liberalismo
Aceptaría a autonomía como
pripeiro paso
Gaña apoios entre a burguesía
industrial e amplia as súas bases
sociais
16. Movemento obreiro Anarquismo
Crecemento do anarcosindicalismo:
solidaridad obrera
Fundación da CNT en 1910
Acción directa. Rexeita a acción
política
Folga xeral revolucionaria
Non rexeita por suposto loitas por
melloras parciais, pero tendo como
obxectivo a revolución social
Sindicato maioritario anta a dictadura
de Primo de Rivera
Socialismo
Crecemento dende 1910
Tendencia máis radical ou ortodoxa:
mantén os postulados clásicos do
marxismo
Tendencia máis moderada: asume
as posicións revisionistas e busca
un acordo cos republicanos para
democratizar o sistema político
17. Socialismo moderado
Non é partidario da revolución. Defende a democracia e o acceso
ó poder por medios democráticos, co sufraxio universal e os
partidos socialistas.
Non busca a ditadura do proletariado, nin a supresión da
burguesía. Cando o partido chegue ó poder, socializará aqueles
medios de produción co Estado poda dirixir mellor cos
particulares.
O seu obxectivo é elevar o nivel de vida do proletariado ata
equiparalo á burguesía e isto farase coas leis oportunas
(regulación laborais, etc), socializando algúns medios de
producción (transportes, industrias estratéxicas, e cos impostos.
Cobrando maís ós que máis teñen para invertir e benefico dos que
menos teñen:educación, sanidade, gastos sociais, etc
A súa finalidade é converter a democracia política en
democracia social.
18. O impacto da Primeira Guerra Mundial
Crecemento das exportacións de materias primas e de
productos industriais e de alimentos
España abastece ós países belixerantes
Ocupa mercados exteriores abandonados por eses países
Crecemento industrial
Acumulación de capitais: enriquecemento de certos sectores
sociais
Non hai demasiado investimento en modernización da industria
Aumento dos prezos
O salarios reais non aumentan, pois os prezos suben por encima
dos salarios
Descenso nivel de vida das clases traballadoras
Incremento da tensión social e do movemento obreiro
Diferencias máis evidentes e chamativas
Sindicatos queren aproveitar o momento para lograr melloras
Obreiros moi enfadados, pois mentres outros enriquecen se eles
perden calidade de vida
19.
20.
21. Crise de 1917
Circustancias nas que se produce a crise:
Forte tensión social, incremento das folgas durante
o ano 16 e incluso unha folga xeal dun día
Gobernos moi débiles e inestables. Non logran
suficiente apoio parlamentario. División dos partidos
dinásticos
Crecente malestar entre o exército.
A crise militar: as Juntas de Defensa
Crise política: a Asemblea de Parlamentarios
Crise social: a folga xeral de agosto
22. A crise militar: as Juntas de Defensa
Causas
Cuestións salariais
Proxecto reforma militar: diminución do número de oficiais
Ascensos rápidos por méritos de guerra perxudicaban ós
oficiais que non podía servir en Marrocos
Malestar dos oficiais ante o auxe do catalanismo, o
desprestixio militar, o antimilitarismo, etc
Formacións das Juntas de Defensa
Organizacións profesionais de oficiais.
O reglamento militar prohibía este tipo de asociacións
Derrota do goberno
Medo a un golpe militar
Necesita ós militares para conter o Movemento Obreiro,
especialmente na Folga de agosto do 17
23. A crise política: a Asemblea de Parlamentarios
Circustancias Fracaso da Asemblea
Gobernos moi débiles e Escaso apoio entre deputados e
inestables. Non logran senadores non cataláns
suficiente apoio parlamentario. Variedade de obxectivos:
División dos partidos dinásticos nacionalistas,
Suspensión das Cortes e das democrarizadores, etc
garantías constitucionais: Non logran o apoio dos militres :
censura, etc Anticatalanismo militar
Debilidade do goberno polas
O goberno cede ante as presións das
Juntas de Defensa
Juntas de Defensa Non buscan o apoio do
Obxectivos da Asemblea : movemento obreiro coíncidindo
Facer unha nova constitución coa Folga xeral de agosto
máis democrática Medo á revolución. Os deputados
non son revolucionarios, senón
Autonomía para Cataluña
reformistas liberais ou demócratas
24. A crise social: a folga xeral
Preparación dende o ano 16
Acordo entre a UGT e a CNT
Folga xeral revolucionaria
Non obxectivos laborais
Derrubar ó goberno
Cambiar o sistema político
Maior seguimento nas grandes
cidades e pouca incidencia
nas vilas e pobos
Fracaso da folga
Dura represióna cargo o
exército
Falta de apoios da Asemblea
parlamentaria
Podía haber algún punto de
encontro: a democratización do
sistema político
25.
26.
27. Balance da crise
Non hai cambios no sistema político
Exército reforzado
Aumenta a súa influencia política
O sistema depende dos militares para manterse fronte os
que reclaman cambios
Cada vez e necesario recurrir maìs a forza
Inmovilismo da burguesía e clase política
Demostran máis medo á revolución que desexo de
cambiar o sistema politico
Non parece disposta a chegar a un entendemento coa
esquerda (socialistas) para cambiar o sistema
Movemento obreiro.
Non logra os seus obxectivos pero demostra unha grande
capacidade de movilización. No derrotados
28. O colapaso do Sistema da Restauración
Inestabilidade política
Gobernos débiles e inestables (11 gobernos entre 1917 e
1923)
Auxe do nacionalismo vasco e catalá
Conflictividade social e crecemento do
movemento obreiro
Crecemento da afiliación sindical
Aumento dos conflictos
Incremento da violencia
A cuestión de Marrocos
Crece o malestar no exército ante as críticas e o
desprestixio
29. Inestabilidade política
Gobernos débiles e
inestables (11 gobernos
entre 1917 e 1923)
Fragmentación dos partidos
tradicionais: non logran maiorçias
parlamentarias estables
Recurso continuo a medidas
excepcionais: peche de Cortes,
suspensión dereitos constitucionais,
etc
Ineficacia na labor de goberno
Creciente inxerencia militar e do
monarca. Cada vez máis
militares nos gobernos
Cada vez e máis necesario
recurrir o exército para controlar
as protestas
30. Auxe do nacionalismo vasco e catalán
Nacionalismo catalán:
Campañas autonomistas
Radicalización de algíuns sectores:
Maciá funda Estat Catalán,
partido independentista
O crecemento do nacionalismo
catalán choca frontalmente co
nacionalismo español, fortemente
arraigado no exército.
Crise do nacionalismo vasco
Escisión entre o sector moderado
(acepta a autonomía) e o radical
(independentista) Maciá
32. Conflictividade social e movemento obreiro
Circustancias que favorecen
o crecemento do
Movemento Obreiro
Crise económica da
posguerra europea:
España reduce as exportacións,
baixa a producción industrial
Reducción de persoal, aumento
do paro, etc
Influencia da Revolución
Rusa:
A revolución parece algo posible
Experiencia sindical dos anos
anterioress
Crecemento da afiliación
sindical
CNT chega a 700.000 afiliados
UGT chega a 240..000
33. Conflictividade social e movemento obreiro
Aumento dos conflictos
Trienio Bolxevique en Andalucia
Ocupacións de terras de grandes propietarios
Algúns éxitos importantes do movemento sindical anarquista
Folga da Canadiense
Logranse algúns avances significativoas.
Xornada de oito horas…
Represión
Sectores da burguesía catalana e do exército exisen unha
represión máis contundente para frear o vance sindical
Peche patronal
Detención de líderes sindicais
Utilización de pistoleiros para romper as folgas e atentados
contra sindicalistas
34. Conflictividade social e movemento obreiro
Incremento da violencia
A medida que se pechan
sindicatos e se imposibilita a
folga como forma de loita
aumentan os atentados e a
violencia
Enfrontamentos entre grupos
armados da patronal e dos
sindicatos.
Incremento da represión.
Martinez Anido aplica con
xenerosidade a lei de fugas
36. A cuestión de Marrocos: o desastre
de Annual
Mantense a ocupación de Marrocos:
intereses económicos de empresas
mineiras, prestixio político, e militar
Rebelión das cabilas bereberes áo
mando de Abd-el-Krim
Conmoción pública
Non se aclaran ben as
responsabilidades dos mandos
militares, políticas e do propio
monarca: expediente Picasso
Crece o malestar no exército ante as
crítcas e o desprestixio
Abd-el-Krim
40. A dictadura de Primo de Rivera: apoios ó golpe
Monarca
Oligarquía.
Ve na dictadura a mellor
opción para manter a súa
posición de dominio.
Clases medias
Medo á revolución.
Garantizar a orde pública.
Igrexa.
Poñer fin o crecente
anticlericalismo
Medo á revolución
Actitude pasiva de
republicanos e socialista.
41. Obxectivos do golpe
Acabar co “desorde político”.
Establecer un goberno
estable e forte
Frenar a “subversión social”.
Acabar co movemento
obreiro
Poñer coto a “ameaza do
separatismo”
Reprimir o nacionalismo
catalán
Solucionar a cuestión de
Marrocos
Recuperar o prestixio militar
Controlar a colonia
42. O Directorio Militar
Acabar co “desorde político: Goberno militar
Suspensión da constitución, disolución Cortes, censura, prohibición partidos
políticos, etc
Nomeamento de gobernadores militares nas provincias e alcaldes
(delegados gubernativos militares) nos concellos
Formación da Unión Pattriótica. Partido único que debería servir para
articular o apoio civil á ditadura
Frenar a “subversión social”. Restablecemento da orde social
Dura represión do movemeto obreiro anarquista
Xenerosa aplicación da lei de fugas por Gonzalez Anido
Creación do somaten: corpo de cilis armados para apoiar as accións
policiais
Poñer coto a “ameaza do separatismo. Represión do catalanismo
Supresión mancomunitat catalana
Prohibición catalán
Acabará provocando unha radicalización do catalanismo
Cuestión de Marrocos
Desembarco de Alucemas e derrota de Ab-el-Krim
Supuxo un importante impulso á popularidade da ditadura
44. Directorio Civil
Política económica
Intervencionismo estatal. O estado asume un papel económico
máis activo
Creción de monopolios estatais
Fomento das obras públicas
Crear infraestructuras básicas para o desenvolvemento económico
Diminuir o paro e o malestrar das clases baixas e a conflictividade
Proteccionismo
Resultados
Crecemento económico favorecido pola boa coxuntura internacional
Problemas
Forte endebedamento público
Atraso técnico
Baixos salarios. Non hai mellora do nivel de vida da clase obreira e
campesiña: non hai incremento do consumo
45. Directorio Civil
Política social
Combina a represión cunha política social que busca
reducir a protesta social e controlar ó Movemento
Obreiro
Construcción vivendas sociais, creación de escolas,
regulación laboral
Establecemento Organización corporativa Nacional
Comites paritarios de patróns e obreiros para
establecer a regulación laboral de cada sector
Certa colaboración inicial dos socialistas.
Oportunidade para adiantar a CNT
Represión da CNT
46. Fin da dictadura.
Reorganización da oposición política
Aumenta no PSOE a oposición á dictadura
Acordos entre os republicanos
Reagrupación dos nacionalistas cataláns que da lugar o
nacemento de ERC.
Independentista e de esquerdas
A CNT segue na ilegalidade e os anarquistas fundan a FAI. Non
é un sindicato e pode actuar dende a clandestinidade
Conflicto do ditador cun sector do exército
Oposición do intelectuais
Axitación estudiantil
A monarquía intenta marcar a distancia co ditador. Teme que
unha caída da ditadura acabe arrastrando á propia monarquía O
monarca acaba por destituir a Primo de Rivera
47. A caída da monarquía O goberno de
Berenguer
A “Ditablanda” pretende a volta ó sistema da Restauración, pero:
Non existen xa os partidos dinásticos
Os grupos contrarios o sistema teñen moitos máis apoios
A poboación urbana, maís numeros agora, é maís dificil de
controlar polos caciques.
Pacto de San Sebastián
Firmado por republicanos e nacionalistas. Logo se suman os
socialistas
Obxectivo: a proclamación da república mendiante unha
insurrección
Fracaso da intentona de Jaca
Convovcatoria de eleccións municipais para o 12 de abril.
Monarquía ou república