2. -Gure gorputzak inoiz ez du atseden hartzen.
-Energia eta eraikuntza-materialak behar
ditu.
-Nutrizio-funtzioa prozesu bat da. Prozesu
horretan gorputzak bizitzeko behar dituen
eraikuntza-materialak eta energia lortzen
ditu.
3. NOLA GERTATZEN DA NUTRIZIOA?
Oso prozesu luzea da.
ZER BEHAR DA NUTRIZIOA EGITEKO?
-Elikagaiak hartzea lehenengo pausua da.
-Elikagaiak mantenugai deitzen diren substantziaz osatuta
daude. Beraz, oso inportantea da mantenugaiak lortzea.
-Mantenugaietatik energia lortzen da; horretarako erreakzio
kimiko bat gertatzen da gure zeluletan, eta oxigenoa
beharrezkoa da. Orduan, oxigenoa lortu behar dugu.
-Gero, bai oxigenoa bai mantenugaiak gorputzean zehar banatu
behar dira.
-Amaitzeko, nutrizio-prozesuan hondakin-substantziak sortzen
dira eta gure gorputzak ondo funtzionatzeko hondakin hauek
kanporatu behar ditu.
4. PROZESUAK ETA APARATUAK
LAU PROZESU DAUDE: lau aparatu
koordinatuta funtzionatu behar dute.
-DIGESTIO- PROZESUA:
mantenugaiak lortzeko. Digestio
aparatuan gertatzen da.
-ARNASKETA: oxigenoa
lortzeko. Arnas aparatuan
gertatzen da.
6. Jaten ditugun produktuak
elikagaiak deitzen dira.
Animalia-jatorrikoak edo
landare-jatorrikoak izan
daitezke.
Elikagai bakoitzak
mantenugai jakin batzuk
eta elikagai-hondarrak
( erabiltzen ez ditugun
substantziak) ditu.
7. MANTENUGAIAK
Mantenugaiak talde
hauetan sailka ditzakegu:
-KARBOHIDRATOAK
-GANTZAK EDO
LIPIDOAK
-PROTEINAK
-URA
-BITAMINAK ETA
GATZ MINERALAK
8. KARBOHIDRATOAK EDO GLUZIDOAK
Energia ematen digute. Patatetan,
lekaleetan eta zerealetan daude.
GANTZAK EDO LIPIDOAK
Energia ematen digute. Haragian,
gurinean, olioan daude
PROTEINAK
Beharrezkoak dira hazteko eta gure
gorputza konpontzeko. Haragietan,
arrainetan, arrautzetan eta
lekaleetan daude.
9. URA
Edarietatik eta elikagaietatik
lortzen dugu ura.
BITAMINAK ETA GATZ MINERALAK
Beharrezkoak dira osasuntsu egoteko.
Fruituetan, barazkietan, haraginetan
eta arrainetan daude.
10. ZUNTZA
Elikagaia batzuk zuntza ere badute:
fruituek eta barazkiek, adibidez.
Beharrezkoa da digestio-aparatuak
ondo funtzionatzeko.
NUTRIZIOA 1
NUTRIZIOA II
NUTRIZIOA III
11. DIETA OSASUNGARRIA
Osasuntsu egoteko ondo
elikatzea funtsezkoa da.
Horregatik, dieta egokia
eduki behar dugu.
Horretarako, gure dieta
osoa izan behar da; hau
da, mota guztietako
mantenugaiak hartu behar
ditugu.
Eta beste alde batetik,
dieta orekatua izan behar
da; hau da, behar ditugun
mantenugai adina hartu
behar ditugu.
DIETA OSASUNA ETA ELIKADURA ELIKAGAIAK ETA DIETA
OREKATUA
13. DIGESTIO-APARATUA
Digestio-aparatuak bi parte ditu:
-digestio-hodia
-Guruin erantsiak
Digestio-hodia organo huts batzuez
osatuta dago. Ahotik uzkiraino doa.
Organoak hauek dira: ahoa, faringea,
hestegorria, urdaila, heste meharra
eta heste hodia.
Guruin erantsiek likido batzuk
sortzen dituzte. Likido hauek digestio-
urinak deitzen dira. Guruinak hauek
dira: gibela (behazuna), listu-guruinak
(listua) eta pankrea (pankreako urina).
14. Digestioa lehen pausua
DIGESTIOA
da. Ahoan hasten da eta
heste meharrean
amaitzen da.
ZER DA DIGESTIOA?
Elikagaiak mantenugaiak lortzeko deskonposatzea da.
Hiru fase daude:
Ahoan, hortzek elikagaiak xehatzen dituzte eta listu-guruinek listua
sortzen dute. Elikagaiak eta listua nahasten dira. Nahaste hori
elikadura-bolo deitzen da. Elikadura-bolo faringean eta hestegorrian
zehar pasatzen da eta urdailera heltzen da.
Urdailean, urdail-urinak sortzen dira. Elikagaiak urdail-urinekin
nahasten dira urdailaren mugimenduari esker; hori da kimoa.
Kimoa heste meharrera igarotzen da. Heste meharrean, heste-urina
sortzen da. Kimoa heste-urinarekin pankreako urinarekin eta
behazunarekin (gibelean sortutako urina) nahasten da. Horrela, digestioa
amaitzen da eta kimoa kilo bihurtzen da.
15. XURGATZEA
KILOA elikagaien mantenugaiz eta digeritu ezin diren
hondarrez osatuta ahia da.
Mantenugaiak erabiltzeko, odolera igaro behar
dute. Prozesu hori xurgatzea deitzen da. Eta
heste meharrean gertatzen da.
HONDARRAK KANPORATZEA
Mantenugaiak xurgatu ondoren, digeritu ezin diren
hondarrak ez dira geratzen heste meharrean; heste
lodira joaten dira.
Heste lodian gorozki bihurtzen dira eta uzkiaren
bidez kanporatzen dira.
