สื่ออินเทอร์เน็ตในฐานะ “สื่อสังคม” และการกำกับดูแลกันเองของชุมชนเน็ต, บรรยายในฐานะกรรมการพลเมืองเน็ต, 25 มกราคม 2552

1. ื่ ื่ ั
สออินเทอร์เน็ ตในฐานะ “สอสงคม” และ
การกากับดูแลกันเองของชุมชนเน็ ต
สฤณี อาชวานันทกุล
http://www.thainetizen.org/
25 มกราคม 2552
ิ
งานนีเผยแพร่ภายใต ้ลิขสทธิ์ Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial
้
Share Alike (by-nc-sa) โดยผู ้สร ้างอนุญาตให ้ทาซ้า แจกจ่าย แสดง และสร ้างงาน
่ ่
ดัดแปลงจากสวนใดสวนหนึงของงานนีได ้โดยเสรี แต่เฉพาะในกรณีทให ้เครดิตผู ้สร ้าง ไม่
่ ้ ี่
้ ิ ์
นาไปใชในทางการค ้า และเผยแพร่งานดัดแปลงภายใต ้ลิขสทธิเดียวกันนีเท่านั น
้ ้

2. Internet as “Social Media”

3. ภาคสาธารณะ (The Commons)
( of creativity & culture)
….and
countless others.

4. The Commons: วัฒนธรรมการเมืองใหม่
่ ่ ิ่ ่
1. “เรืองราว” ใหม่เพือทวงคืนสงทีเคยเป็ นของ
เราในอดีต
2. ทักษะด ้านเทคนิคสามารถสร ้างพฤติกรรมที่
เป็ นประชาธิปไตยได ้
ื่ ี
3. ความน่าเชอถือทางศลธรรม, ความ “แท ้”
ทางวัฒนธรรม
4. The commons ในฐานะภาคทีสามที่่
“แข่งขัน” กับภาครัฐและภาคเอกชนได ้

5. “You never change things by fighting the
existing reality.
To change something, build a new model
that makes the existing model obsolete.”
--R. Buckminster Fuller

6. ่ ี
“ผู ้มีสวนได ้เสย” ในอินเทอร์เน็ ต
• รัฐ
• ผู ้ให ้บริการ (ไอเอสพี)
• เว็บโฮส
• เว็บมาสเตอร์
• ผู ้ดูแลเว็บบอร์ด / บล็อกเกอรทีเปิ ดพืนทีคอม
่ ้ ่
เม ้นท์
้
• ประชาชนคนใชเน็ ต

7. เครือข่ายคอมพิวเตอร์
+ free culture Norman Rockwell, Four Freedoms
= “ประวัตศาสตร์หน ้าใหม่ทพลเมืองสร ้าง”
ิ ี่

8. พลเมืองเน็ ตให้คณค่าก ับ:
ุ
• การเข ้าถึงโดยเสรี (Open access)
่
• เสรีภาพในการมีสวนร่วม (Freedom
to participate)
• ความโปร่งใส (Transparency)
• พรสวรรค์และการคิดค ้นนวัตกรรม
(Talent & innovation)
ั
• ความเท่าเทียมทางสงคม (Social
่
“เสรีภาพ คือการมีสวนร่วม
equity) ในอานาจ”
- Cicero
• การกระจายศูนย์อานาจ
(Decentralized authority)

9. กลไก “การกากับดูแลกันเอง”
• ไอเอสพี และเว็บโฮส
้
– ข ้อตกลงการใชงาน
– เงือนไขในการให ้บริการ
่
• ผู ้ดูแลเว็บ/เว็บบอร์ด
ิ
– ข ้อตกลงก่อนเข ้าเป็ นสมาชก
– นโยบายการดูแลเว็บ/เว็บบอร์ด
ื่
• บล็อกเกอร์/สอพลเมือง
ื่
– จรรยาบรรณของบล็อกเกอร์/สอพลเมือง
้
• ผู ้ใชเน็ ตทั่วไป
– มารยาทบนเน็ต (netiquette)

10. ความรับผิดชอบของพลเมืองเน็ ต
ิ
• พลเมืองเน็ ตมีสทธิเสรีภาพในการแสดงความ
คิดเห็น แต่ต ้องเป็ นความคิดเห็นทีชอบธรรม (fair
่
comment):
• ตังอยูบนพืนฐานของข ้อเท็จจริง (based on facts)
้ ่ ้
• มีเจตนาดี (made in good faith)
• ตีพมพ์โดยปราศจากเจตนาร ้าย (without malice)
ิ
• เกียวกับประเด็นสาธารณะ (matter of public interest)
่
ี่
• ถ ้าไม่เข ้าข่ายเหล่านี้ ก็ต ้องยอมรับความเสยงทีจะมี
่
ใครร ้องเรียนหรือฟ้ องร ้องในข ้อหาละเมิดสทธิ ิ

11. ตัวอย่างจรรยาบรรณของบล็อกเกอร์
• ตัวอย่างนีแปลและสรุปจาก
้
http://www.cyberjournalist.net/
ิ่ ่
• บล็อกเกอร์ทมความรับผิดชอบควรตระหนั กว่าสงทีพวกเขา
ี่ ี
เผยแพร่นัน ผู ้คนสามารถอ่านมันได ้จากทั่วโลก ดังนันควร
้ ้
ั
จะมีจรรยาบรรณต่อผู ้อ่าน, บุคคลทีเขียนถึงและสงคมด ้วย
่
โดยสรุปได ้ดังนี้
ื่ ั ื่
• ซอสตย์และซอตรง
– อย่าขโมยความคิดหรือดัดแปลงผลงานของผู ้อืนโดยไม่ขออนุญาต
่
่ ิ
และควรอ ้างอิงหรือใสลงค์ของเจ ้าของผลงานทุกครังทีนามาใช ้
้ ่
– อย่าเผยแพร่ข ้อมูลทีไม่เหมาะสม และแยกแยะระหว่างข ้อคิดเห็น
่
ั
กับข ้อเท็จจริงให ้ชดเจน

12. ตัวอย่างจรรยาบรรณของบล็อกเกอร์ (ต่อ)
• ลดอันตรายให ้เกิดน ้อยทีสด
่ ุ
ั
– ระมัดระวังในการเผยแพร่บทสมภาษณ์ หรือรูปทีเกียวกับ
่ ่
โศกนาฏกรรมหรือประเด็นอ่อนไหว
ี
– แสดงความเสยใจต่อบุคคลทีได ้รับผลกระทบจากเนือหาของบล็อก
่ ้
– ตระหนักว่าการเก็บรวบรวมข ้อมูลไว ้มากๆ อาจเป็ นสาเหตุให ้เกิด
ความไม่สะดวกหรืออันตรายได ้
ื่
– ระมัดระวังไม่เผยแพร่สอลามกหรือข ้อมูลทีกอให ้เกิดอาชญากรรมได ้
่ ่
• มีความรับผิดเสมอ
่ ื่
– คัดเลือกแหล่งข ้อมูลทีเชอถือได ้ และเปิ ดเผยการกระทาทีไร ้
่
จรรยาบรรณของบล็อกเกอร์คนอืนๆ ่
– รับทราบความผิดพลาดและแก ้ไขให ้เรียบร ้อยอย่างทันท่วงที
ั ้ ั
– เปิ ดเผยผลประโยชน์ทบซอน, ความสมพันธ์, กิจกรรม และวาระ
่
สวนตัว (personal agenda)

13. ้
ตัวอย่างมารยาทในการใชเน็ ต
• ตัวอย่างนีแปล สรุป และดัดแปลงจาก Netiquette Guidelines ของ
้
มหาวิทยาลัย Delaware Tech
(http://www.dtcc.edu/cs/rfc1855.html)
้
• แนวทางสาหรับผู ้ใชอีเมล์
้
– แม ้ว่าคุณจะใชอินเตอร์เน็ ตทีบ ้านผ่านผู ้ให ้บริการอินเตอร์เน็ ต แต่ก็ควร
่
ั
ตรวจสอบให ้แน่ชดก่อน ว่าใครเป็ นเจ ้าของอีเมล์ในกล่องอีเมล์ของคุณ
เพราะกฎแต่ละทีไม่เหมือนกัน
่
้ ่
– ระลึกไว ้ว่าแม ้ว่าคุณจะใชรหัสลับสวนตัว แต่อเมล์ก็เหมือนไปรษณียบัตร
ี
ทีข ้อความอาจถูกเปิ ดอ่านได ้เสมอ
่
ิ ์
– ควรเคารพลิขสทธิของวัตถุดบต่างๆ ทีคณนามาใชหรือสร ้างใหม่
ิ ่ ุ ้
่
– ถ ้าคุณสงต่อข ้อความหรือโพสข ้อความทีคณได ้รับมา อย่าเปลียน
่ ุ ่
ข ้อความหรือเนือความในนัน ถ ้าข ้อความทีคณได ้รับนั นเป็ นข ้อความ
้ ้ ่ ุ ้
่
สวนตัว ก่อนทีจะตังกระทู ้ต่อคุณต ้องขออนุญาตก่อน และต ้องมั่นใจว่า
่ ้
่
คุณได ้สงข ้อความต่ออย่างไม่บดเบือน และอย่างเหมาะสม
ิ

14. ้
ตัวอย่างมารยาทในการใชเน็ ต (ต่อ)
้
• แนวทางสาหรับผู ้ใชอีเมล์ (ต่อ)
– อย่าสงอีเมล์ลกโซ่ และจงเป็ นอนุรักษ์ นยมในสงทีคณสงออกไป และ
่ ู ิ ิ่ ่ ุ ่
ิ่ ่ ุ
เสรีนยมในสงทีคณได ้รับ
ิ
่ ่ื
– บางครังอีเมล์หนึง อาจเป็ นชอกลุมอีเมล์ก็ได ้ ดังนันควรตรวจสอบก่อน
้ ่ ้
่ ่
สง เพือไม่ต ้องสงให ้คนอืนทีไม่จาเป็ น
่ ่ ่
่ ่
– ในขณะตอบอีเมล์ ควรดูวาผู ้สงสงต่อให ้ใครอีกบ ้าง และถ ้าเป็ นการตอบ
่
โต ้กันแค่ 2 คน ก็ไม่ต ้องสงต่อไปอีก่
ี่ ุ ่ ้
– เขียนเตือนผู ้รับก่อนว่าอีเมล์ทคณสงนัน “ยาว” ถ ้าอีเมล์นันมีความยาว
้
มากกว่า 100 บรรทัด
– ควรพึงระลึกไว ้ว่า ผู ้รับนันอาจแตกต่างจากคุณ ดังนั นควรระวังเรือง
้ ้ ่
ภาษาและวัฒนธรรมในการสงอีเมล์ ่
่
– พยายามอย่าสงอีเมล์ทใหญ่กว่า 50 กิโลไบต์ ถ ้าไม่จาเป็ น และอย่าสง
ี่ ่
ข ้อมูลทีผู ้รับไม่ได ้เรียกร ้องไปให ้คนอืนมากนัก
่ ่

15. ้
ตัวอย่างมารยาทในการใชเน็ ต (ต่อ)
• แนวทางสาหรับการพูดคุยผ่านอินเตอร์เน็ ต
้
– ใชภาษาให ้ถูกต ้อง อ่านง่าย รวมทังอย่าเขียนให ้ยาวเกิน 70 ตัวอักษร
้
หรือยาวกว่า 12 บรรทัด
– ทักทายและรอให ้ผู ้อืนเอ่ยคาลาก่อนจะออฟไลน์เสมอ
่
– พูดคุยในเรืองทีเหมาะสม และหลีกเลียงการคุยกับคนแปลกหน ้า
่ ่ ่
• แนวทางสาหรับผู ้ดูแลระบบ
– แน่ใจว่าคุณมีคมอสาหรับจัดการกับสถานการณ์ทออนไหว เชน เนือหา
ู่ ื ี่ ่ ่ ้
ผิดกฎหมาย หรือไม่เหมาะสม
้ ่ ่
– จัดการกับข ้อเรียกร ้องและการแจ ้งเตือนของผู ้ใชทีเกียวกับข ้อความผิด
กฎหมายหรือไม่เหมาะสม ภายในเวลารวดเร็ว รวมทังกาจัดอีเมล์ลกโซ่
้ ู
และเมล์ไม่พงประสงค์ (spam) ในทันที
ึ
ั
– อธิบายกฎต่างๆ ของระบบให ้ชดเจน และมีบริการแจ ้งกลับเมือไม่ ่
่
สามารถสงอีเมล์ได ้
– รับทราบข ้อคิดเห็นของผู ้ใช ้ ด ้วยจิตใจทีเปิ ดกว ้าง
่

16. ้
ตัวอย่างมารยาทในการใชเน็ ต (ต่อ)
่ ้
• แนวทางทัวไปสาหรับการใชเมล์ลสต์และเว็บบอร์ด
ิ
– ลองอ่านทังเมล์ลสต์และกลุมข่าว ก่อนทีจะตังกระทู ้อะไร เพือทาให ้
้ ิ ่ ่ ้ ่
เข ้าใจวัฒนธรรมของกลุมมากขึน
่ ้
้
– อย่ากล่าวหาผู ้ดูแลระบบ ถ ้าผู ้ใชในระบบบางคนมีพฤติกรรมไม่พง ึ
ประสงค์
่ ิ่ ่
– ตระหนักว่ามีคนจานวนมากทีเห็นสงทีเราตังกระทู ้ไว ้ ดังนั นต ้อง
้ ้
ระมัดระวังในการเขียน
่
– ถ ้ามีข ้อความสวนตัวหลุดไปในเมล์ลสต์ ควรขอโทษบุคคลและกลุมทีเรา
ิ ่ ่
่
สงข ้อความถึง
่ ่ ่
– ถ ้ามีข ้อโต ้แย ้งต่อบุคคล ให ้สงข ้อความไปยังบุคคลนัน มิใชสงไปให ้ทัง
้ ้
กลุม ่

17. ้
ตัวอย่างมารยาทในการใชเน็ ต (ต่อ)
• แนวทางสาหรับผู ้ดูแลเมล์ลสต์และเว็บบอร์ด
ิ
ิ ั
– อธิบายให ้สมาชกเข ้าใจชดเจนในเรืองนโยบายการรับและตังกระทู ้บน
่ ้
อินเตอร์เน็ ต รวมทังนโยบายการจัดเก็บข ้อมูล
้
– ถ ้าจะเป็ นเว็บบอร์ดที่ “ไม่เป็ นกลาง” โดยจุดยืน (ทางการเมืองหรือมิตอน
ิ ื่
ใดก็ตาม) ควรประกาศนโยบายให ้ชดเจน ั
้
– ตรวจสอบความผิดของผู ้ใชด ้วยจิตใจทีเปิ ดกว ้าง
่
้
– ตรวจสอบการทางานของระบบอยูเสมอว่าใชการได ้ดี มีประสทธิภาพ
่ ิ
– ตรวจสอบเมล์ลสต์ทมให ้เป็ นปั จจุบนทีสด เพือป้ องกัน “bouncing mail”
ิ ี่ ี ั ่ ุ ่
• แนวทางสาหรับผู ้กากับดูแลระบบ
่ ่ ้
– โพสคาถามทีพบบ่อย (FAQ) ไว ้ในหน ้าทีผู ้ใชสามารถเข ้าถึงได ้ง่าย
่ ี ่ ั
– ควรมีข ้อความต ้อนรับ ทีมข ้อมูลทีชดเจนเกียวกับวิธการบอกรับและบอก
่ ี
เลิกรับข ้อมูล
– ทาให ้เมล์ลสต์และกลุมข่าวเป็ นปั จจุบัน ทันเหตุการณ์อยูเสมอ
ิ ่ ่