Editado cancioneiro de monfero

1
CANCIONEIRO DE MONFERO
Traballo de recollida da tradición oral da zona
Elaborado polo alumnado da E.S.O. do C.P.I. Virxe da Cela.
Dirixido por Verónica Dopico, xefa do Departamento de Música
Departamento de Música
C.P.I. Virxe da Cela, Monfero (A Coruña)

2
RECOLLIDA 2006-2007
Alumnado Informantes
Alba Mª Vidal García
Ana Rodríguez Rei
Ángel Saa Vidal
Cristina de Bernardo Vázquez
Ana de Bernardo Vázquez
Darío Varela López
Vicente Souto Gen
David Morado de la Iglesia
Eloy Martínez Blanco
Jordi Manivesa Charlón
Juan José Fernández Faraldo
Laura Golpe..............
Rocío Crespo ................
Lydia Vázquez Varela
Marta Blanco Pena
Nerea Penedo Varela
Alba García Purriños
Vanesa Pico Fernández
Silvia Maroño Vázquez
Nieves Martínez Seco
Matías Blanco Parga
Silvia García Núñez
José Mª Rodríguez Golpe, 50 anos.
Berenice Filgueiras Souto, 69 anos.
Pura Castro Varela, 82 anos, Casalvito Dabaixo
Isolina Castro Varela, 92 anos, Casalvito Dabaixo
Manurls Grueiro Pena (abuela Fran 3ª)
Andrés Blanco (San Fiz), 78 anos
Carmen Sante Peteiro, 74 anos, Reción, Verís.
Eurelio Cobelo Couce, 76 anos, Reción, Verís.
María Caruncho López, 75 anos.
Ramona Gómez Lage, nacida en Aranga, residente en Irixoa, 77
anos.
Isabel Vázquez, 63 anos, Irixoa

3
RECOLLIDA 2007-2008
Ángel Miraz Vázquez
Noelia Deibe Pérez
Saray Fernández Mosquera
Nerea Freijomil Vázquez
María Belén Ansede Freire
Alejandro Ansede Freire
Ángela Vidal Martínez
Sofía Cortizas Caínzos
Jorge Varela Cortizas
Francisco José Acción Otero
Alba García Pazos
Graciela Vázquez Coira
Jesús García Sas
Denís Fernández Rocha
Nuria Martínez Casdelos
Lucía Pérez Sanjurjo
Gema Miño
Noelia Blanco
Rubén Calaza Díaz
Javier Freire
Diego Fornos
Roberto Cal Casanova
Xián Fernández Lence
Jessica Rodríguez Mosquera
Patricia Maceira Migues
Jacqueline López Pérez
Ana Elia Rivero Vidal
Lorena Jove López
Cristina Couce Pena
Miriam Fonte Díaz
Francisco Fernández Faraldo
Iris Crende Fernández
Ángel Miraz Vázquez
Diego Vidal Couceiro
Agustín Varela García
Pedro Sánchez Fernández
Lucía Calaza Coira, 30 anos, As Travesas
Mª Pilar Coira Fernández, 41 anos, As Travesas.
María García Iglesias, Verines. Nacida a principios do século
XIX. Pariente de Noelia Blanco Deibe. Documentos encontrados.
Jesús Deibe Seoane. Verines. Nacido a principios do século XIX.
Pariente de Noelia Blanco Deibe. Documentos encontrados.
Isaac Miraz Rivera, 68 anos, Carballosa, Xestoso
Andrés Pérez Pñérez, 63 anos, Requeixo.
María del Carmen Ares Pérez, 56 anos, Requeixo
Aurora Álvarez Fernández, 57 anos, Lousada.
María Josefa González, 71 anos........
Ángela Filgueiras, 69 anos.........
Benedicto Freijomil, 71 anos...............
Albino López Ansede, 77 anos, Mántaras. (Franciso José Acción)
José Vidal Graña, 71 anos, .........
Josefa Espiñeira Verdes, 73 anos, Altos de Verís, Irixoa
José Caínzos Gonzáles, 72 anos, Altos de Verís, Irixoa
Divina María Cupeiro Romeu, 65 anos, Queixeiro, Monfero
Manuel Cortizas Fernández, 71 anos, Queixeiro, Monfero.
María Herminia López Espiñeira, 69 anos, Vilachá, Monfero
Eusebio Varela Espada, 69 anos, Vilachá, Monfero.
Juan Pazos Doural, 80 anos, Xestal, Monfero.
Juan Coira Vidal 76 anos, Ambroa
José María Coira Fernández, 48 anos, As Travesas
Mª Argentina Fernández López, As Travesas.
Alicia García Rodríguez, 64 anos, Vilachá, Monfero.
Secundina López Espiñeira, 65 anos, O Cruceiro, Vilachá,
Monfero.
Francisca Varela Espiñeira, 66 anos, Vilachá.
Antonio Vidal Pereiro, 96 anos, Ambroa
Pilar Sánchez Vázquez, 64 anos, Betanzos. ....................
Gonzalo Deibe Vázquez. 73 anos. Irixoa
Alicia García Rodríguez. 68 anos. Irixoa
Estrella Deibe García. 37 anos. Monfero
María Estrella Riveiros Sánchez. 80 anos. Acea. San Félix
Mª Alicia Cachaza Cachaza. 76 anos. A Viña, Irixoa
Manuel Leirás Fernández, 75 anos, Fraemelle, Monfero.
Estrella Abeledo García. 78 anos. San Félix, Nebrar, Monfero.
Josefina Pereiro Varela, 70 anos, Lambre, Ambroa.
Manuela Couce Antón
Mª Luisa Salido Permuy
José Fernández Grueiro
Sacristán de Monfero, 75 anos, Regodoeixo.
Antonia Otero Charlón, 59 anos, Irixoa.
Carmen Rodríguez Guzmán, 76 anos, A Viña.
David Fernández López, 82 anos, Monfero.
Margarita Calvo Pérez, 68 anos. Verís
María Castiñeira Pérez, 67 anos. Chambas
José María Pérez Rodríguez, Verís.

4
RECOLLIDA 2008-2009
Vanessa Deibe Pérez
David Río Deibe
Iria González Fraga
Andrés Pérez Pérez, 64 anos, Requeixo.
Manuel Deibe Brañas, 67 anos, Verines, Irixoa.
Antonio Fraga, 69 anos, Lambre, Ambroa, Irixoa
María Esther Rodríguez, 72 anos, Lambre, Ambroa, Irixoa.

5
ÍNDICE
2.- CANTOS DE TRABALLO
2.- CANTOS DE OFICIOS
3.- CANTOS DA MOCIDADE.
4.- CANTOS DE LUGARES
5.- CANCIÓNS RELIXIOSAS:
6.- BURLAS E SÁTIRAS
7.- CANTARES DE DESAFÍO
8.- OS BAILES
9.- ALBORADAS, FOLIADAS, ALALÁS.
10.- MÚSICOS E INTÉRPRETES
11.- CANTARES DE CEGOS
12.- ROMANCES E LITERATURA DE CORDEL
13.- OUTRAS HISTORIAS: A EMIGRACIÓN, A GUERRA…
14.- CANTOS DE BODA E DE DESPEDIDADA DE SOLTEIROS
15.- CANTARES DE XOGOS
16.- CANTOS DE BERCE
17.- A MUIÑEIRA
18.- CALENDARIO CÍCLICO DE FESTAS
19.- RITOS E CRENZAS POPULARES

6
1.- CANTOS DE TRABALLO
Cantos de labranza, malla, sega, seitura, a construcción de casas, reunións nas fiadas
 ¿En qué época se facía cada unha destas actividades?
 ¿Participaba toda a familia-pobo?¿Qué facían homes e mulleres?
 ¿Se cantaban cancións mentras se traballaba?
 ¿Se tocaban con aperos (bater pedras nos sacho, gadaña, fouciño)?
 As reunións das fiadas. ¿Quénes e cómo se fiaba na roca?
 A colocación do espantallo
Ás veces batíase cunha pedra na azada para escorrentar ás aves e ós teixóns.
Juan Coira, 76 anos, Ambroa; e Mª Argentina Fernández, 73 anos, As Travesas:
Ben se sabe que o traballo nunca faltaba, polo que debían tomalo coma se fose unha festa. +
A pataca se plantaba en Abril e se recollía por Agosto ou Setembro;
O trigo sembrábase en Novembro ou Decembro, e segábase polo Santiago, ahí no mes de Xullo, e
finalmente mallábase en Agosto.
O liño se sembraba en Maio, e se recollía por Setembro ou Outubro. Poñíase en mañosos para levar
ó río onde botaba nove días na auga. Cando se quitaba, extendíase a enxugar e finalmente volvíase a
recoller en manoxos.
Nos traballos comunais: mentras traballaban, falaban en cantaban, pero cando descansaban,
daquela poñíanse a bailar. Algúns ata levaban gaitas e pandeiretas para animar máis o traballo e
facer máis festa. E se non había instrumentos facían percusións batendo unha pedra no sacho,
petando nas latas.
Nas reunións das fiadas, normalmente reúnanse as mulleres a fiar, e ó final o dono de todo facíalles
unha comida ás mulleres, e facían festa con gaitas e tambores.
Andrés Pérez Pérez, 64 anos, Requeixo (2008-2009). Na labranza as mulleres levaban as vacas
mentres que os homes suxeitaban o arado; na malla os homes poñían o palleiro, desataban os
monllos e mallaban co mallo, e as mulleres carrexaban a palla e o gran e ataban os monllos; na sega
saían todos a traballar, uns segaban, outros ataban e outros poñían os medeiros; na seitura os
homes segaban mentres que as mulleres enciñaban e ataban; a construcción das casas era traballo
dos homes; nas reunións de fiadas os homes recollían o liño e as mulleres ripábano e fiábano coa
axuda da roca e do fuso.
A malla era un traballo que se facía no mes de Agosto. Nel participaba toda a familia, pero non
cantaban nin tocaban apeiros. Este traballo iba precedido da sega, que se practicaba no mes de
Xuño e Xulllo. Nela sólo participaban os homes, e tampouco canbatan.
Na malla os homes botaban os mollos á máquina e facían o palleiro, e dábanlle ó beo. As mulleres
carretaban en cestas o fruto para a limpiadora.

7
Manuel Leirás Fernández, 75 anos, Fraemelle, Monfero: dí que non se cantaba, que facía falta o alento
para traballar.
Seitura: Decembro
Na época da malla din que os mozos brincaban e molestaban moito ás mozas, ó que lle chamaban
“gramas”
David Fernández López, 82 anos, Monfero. Había moitos tipos de labranza. O millo labrábase en
Maio, o centreo e o trigo en outono, e as patacas en Abril. No mes de Xullo segábase o centeo e a
algo máis tarde o trigo; en Agosto realizábase a malla. Nas labranzas participaban toda a xente que
había na casa, os homes andaban cons arados e as mulleres guiaban as vacas cos arados. Na sega
tamén traballaban os da casa, os homes e as mulleres co fouciño e traían a sega para casa e facían
unha meda. Despois facíase a malla, onde participaban todos os vecinos (eran sobre 20 persoas). Os
homes facían os palleiros e as mulleres carteaban o grao e estallaban a palla.
Sacristán de Monfero, 75 anos, Regodoeixo. Se sementaba en primaveira e outono, e se recollían o
seguinte ano. Despóis segábase e poñíase a secar un día ou dous. Coa fouciña estirábase e despóis
atábase e poñíase o medeiro, levábase para casa e poñíase nunha meda, poñíase nuns cantos carros
e despois viña a máquina de mallar (antes se facía a man). O remata-la malla, o último que remataba
tiña que facer a festa. A xente cantaba moito mentras traballaba, pero non só cantaban cancións en
galego, senón tamén en castelán. Despois do 36 soamente se cantaba en castelán porque en galego
non se podía. Tampoco se podía cando era época de luto.
Manuela Couce Antón, de 68 anos, Queixeiro: en tódalas actividades participaba a familia e o pobo;
na malla os homes desamarraban as mallas coas vacas e apartaban a palla do trillador, e as mulleres
carteaban a palla para facer o mollo, que era feito polo home. Na sega segaban tanto homes como
mulleres, os homes apartaban o mollo e as mulleres o levaban para outros lugares. Na fiada iban
homes e mulleres a busca-lo liño, que era lavado, secado e metido no forno hata que se podía
traballar con él. As fiadas consistían nunha pedra e un palo longo que na punta era máis ancho;
nesta punta envolvíase o liño na pedra e dspois fiábase cun fuso.
Nas tarefas participaba todo o mundo, xa que nesa época vivíase mal e todos tiñan que axudar
Javier Freire: acórdanse que traballaban todos os vecinos da aldea, ata as 12 de noitte, a veces
cantaban e tocaban a pandeireta
Sí que se cantaban cancións ó traballar, para poder pasar o tempo e que non se fixera tan pesado o
traballo
Bater de pedras nos legóns: cando había que ir sachar á leira, para quitar as malas herbas, o
traballo era canso e aburrido, e sempre había algún que collía unha pedra e comenzaba bater con ela
no sacho, facendo un ritmo, a así animar ó rexto da xente.
Josefina Pereiro Varela, 70 anos, Lambre, Ambroa: na sega os homes eran os que segaban e as
mulleres ataban os mollos e amedeirábnnos; e na malla os homes carteaban o fruto en sacos ou en
cestas para as casas e as mulleres atendían o grupo na máquina. Ó final da malla cantábase,
contábanse contos e tamén se tomaba caña.
A construcción das casas facíase canto era preciso, non había unha época exacta para levar a cabo
este oficio. Viñan os canteiros.
David Fernández López, 82 anos, Monfero. Dí que e mellor época para construir era de Febreiro a
Novembro, xa que en pleno inverno chovía moito. Para construir as casas pagábaselle a 3 ou 4

8
canteiros, e os homes da casa axudaban, traéndolles pedras e barro, e as mulleres facían comida
para todos.
Fiadas. Cando se rapaban as ovellas, a xente se xuntaba nunha casa para traballar a lá. Este traballo
lles correspondía ás mulleres. Lavaban a lá e a secaban, a escarpeaban, isto é, separábanna, porque
estaba pegañosa, e a cardaban cas “cardas”, para que quedara máis fina e esponxosa. Cunha roca e
cun fuso ían fiando a lá ate convertila en fío. Había unhas señoras que tiñan unhas máquinas
chamadas “sabos”, para facer mantas, calcetíns, xerseis. Pola noite, susto despois de remata-lo
traballo, facíanse sopas de pan de trigo.
David Fernández López, 82 anos, Monfero. As reunións de fiadas soían ser en inverno, porque había
máis tempo libre e case sempre se facían de noite. As mulleres fiaban e os homes “festexaban”, a
veces viña un home que tocaba o saxofón e o acordeón, e todos bailaban.
Se reunían cando era necesario
Nas s as mulleras de cada aldea reúnanse nunha casa pola noite para fiar a lana, e polo día o liño.
Fiaban as persoas mayores, e algunhas persoas bnovas comenzaban a aprender ese oficio. Miña
abuela fiaba cun fuso, unha roca e as dúas mans. Se ía envolvendo o material arredor do fuso
Tamén se fiaba a lá das ovellas.
José Fernández Grueiro, 49 anos. As mulleres fiaban e os mozos ían xunta delas. Ó acabaren comían
cachada, que era leite con pan todo cocido e con azucre. Ó final, mentres uns tocaban calquera
instrumento como testos das potas, botellas ou calquera outro obxecto, outros bailaban, e tamén se
facían xogos.
Manuel Leirás Fernández, 75 anos, Fraemelle, Monfero. Dí que nas fiadas se cantaba, bailaba, tocaba
a pandeireta e ás veces a gaita. Dicía que na fiada: espetábase as estopas nunha vara que se
chamaba roca, a veces era unha jalla onde aguantala, na man dereita tiñan un fuso onde se recollía o
fío, e ca esquerda estiraban a fibra da estopa.
Lisca paxariño, lisca
do horteiro das cebolas
entrade mozos a dentro
vinde ve-las fiadoras. 1
O espantallo espetábase nun pau e poñíase un trapo para escorrentar os animais
María Luisa Salido Permuy, dí que o espantallo se colocaba en setembro
Manuela Couce Antón, de Queixeiro, dí que o espantallo se colocaba en Xullo.
Vamos segar, vamos maiar
Para poder cantar e bailar
Vamos mozas coñecer
Para con elas chegar ó mencer
En maio coas rubias
E en outubro coas morenas
Todas son boas
1
José Freirer Filgueiras....(Belén Ansede)

9
Para curar-las penas2
Pousa e sacha
e colle a fouciña
por Santa Mariña. 3
Me gustan los labradores
Sobre todo en el verano
Por la sal que ellos derraman
Para recoger el grano.
Los labradores por la mañana,
El primer surco y olé
Es por su dama, es por su dama
Un ramo de lores
A mi me gustan y olé
Los labradores.4
2
María García Iglesias, Verines. Nacida a comenzos do s. XIX. Pariente de Noelia Blanco Deibe.
Documentos escritos.
3
4
Andrés Pérez Pérez, 64 anos, Requeixo (curso 2008-2009)

10
2.- CANTOS DE OFICIOS
Arrieiros, costureiras, pescantinas, afiador, zapateiro, ferreiros eoutros.
As costureiras ¿Iban de casa en casa?¿Cada canto tempo pasaban pola aldea? ¿Recordas algunha
copla que falara delas?
 Os arrieiros que levaban as súas mercadorías de Castela a Galicia ¿Recordas algunha
canción que falara deles?
 Afiador. ¿Cómo anunciaba a súa chegada á aldea?¿Tocaba algún instrumento?
As costureiras ían de cada mes polas casa, elas mesmas traían as máquinas de coser encima da
cabezas. Iban de casa e casa, para facer as labores que lles mandaran.
Josefina Pereiro Varela, 70 anos, Lambre, Ambroa. Dí que pasaban cada dous meses. Algunhas
costureiras levaban unha rapaza nova de aprendiz.
José Fernández Grueiro, 49 anos: tiñan que ir andando a lugares que estaban moi lonxe da casa.
Pasaban moitos días en cada casa, onde tamén comían e durmían.
Os arrieiros algunhas veces levaban caña en pelexo polas casa, e outras veces levaban roupa de
cama. Tamén se chamaban contrabandistas. Pedían “casa cuberta” para pasa-las noites.
Manuel Leirás Fernández, 75 anos, Fraemelle, Monfero. Se acorda de dous de Ourense que traían
caña e viño.
O afiador ía polas aldeas anunciando a cegada a elas cun chiflo (tamen o chaman “filarmónica”) e
berrando “O afiador, o afiador” “Amáñánse potas, sartenes, afíanse tixeiras”¸ “Afiador, paragüero,
compor potas e porcelanas”. Dicíanse bromas sobre eles: “Paragüero, afilador, cuanto más burro,
mejor”. Botaban os fondos ás potas, facían remendos a outros utensilios, amañaban os paraugas,
afiaban coitelos, etc.
José Fernández Grueiro, 49 anos. Pasaban moitas xentes polas portas das casas ofrecendo
servicios: o afiador, o capador, e pendienteiro, que vendía os pendentes e furáballe as orellas ás
nenas cunha agulla e unha pataca.
Ferreiro: José Fernández Grueiro, 49 anos. O seu avó era ferreiro, traballaba o ferro na forxa, que
aínda se conserva na súa casa. Facía coitelos, aixadas, fouciños, raños. Tamén lle levaban
ferramentas para que as amañara. O capador anunciaba a súa cegada á aldea cunha especie de
harmónica que lle chamaban chifra.
As pescantinas: carteaban o pescado en paxos, indo polas casas.
Zapateiro: amañaban os zapatos cunha máquina que tiñan que dar ó pé, tiña correas.

11
COSTUREIRAS:
Costureiriña bonita
ó palacio foi coser
na primeira escaleira
xa lle deron que facer5
¿dónde tes a túa cama?
no poleiro das galiñas
cunha presiña de palla6
¿Onde te-la túa cama?
No capoeiro das galiñas
nun brazadiño de palla. 7
dame un alfiler de prata
para quitar unha espiña
do corazón que me mata.8
dí que non come o touciño,
e índa come un porco enteiro
dende o rabo ata o fociño. 9
Costureiriña das Baíñas
Cosen de balde
E máis poñen as liñas. 10
Costureira non a quero
se me dan, ríome dela
cantos guapos pillos hai
dormen na cama con ela11
5
María Estrella Riveiros Sánchez. 80 anos. Acea. San Félix; Juan Coira, 76 anos, Ambroa e Mª Argentina
Fernández, 73 anos, As Travesas; Andrés Blanco, 78 anos, San Fiz.
6
María Estrella Riveiros Sánchez. 80 anos. Acea. San Félix; Mª Alicia Cachaza Cachaza. 76 anos. A Viña,
Irixoa; Mª Josefa González, 71 anos.
7
José Fernández Grueiro, 49 anos, de Manuela Grueiro Pena, avoa Fran 3º
8
Manuela Couce Antón, 68 anos, San Bartolomé de Queixeiro
9
José Fernández Grueiro, 49 anos
10
Lucía Pérez Sanjurjo; Josefa Espiñeira Verdes, 73 anos, Altos de Verís, Irixoa.
11

12
Costureira non a quero
si ma dan, ríome dela,
canto xornaleiro hai
dorme na cama con ela. 12
O amor da costureira
era papel e mollouse
agora costureiriña
o teu amor acabouse13
Unha pera, dúas peras
non tiña mái-la pereira,
unha pera para o xastre,
outra para a costureira. 14
Unha costureira meiga
e un zapateiro ladrón
fixeron unha camisa
sen presilla nen botón. 15
Costureiras das Baíñas
Cosen de valde
E máis poñen as liñas16
Miña nai ten sete fillas
as sete son costureiras
aprende a traballar
fato de mangoleteiras.17
Na miña vida tal vin
na feira de Nonternaso
vintecinco costureiras
de cabalo dun rapaso.18
Aló enriba moito enriba
nas camposas de Xestoso
vintecinco costureiras
a cabalo dun raposo.19
12
Andrés Blanco, 78 anos, San Fiz.
13
María Estrella Riveiros Sánchez. 80 anos. Acea. San Félix; Mª Alicia Cachaza Cachaza. 76 anos. A Viña,
Irixoa. Manuela Couce Antón, 68 anos, San Bartolomé de Queixeiro; Mª Josefa González, 71 anos........
Secundina López Espiñeira, 65 anos, O Cruceiro, Vilachá, Monfero; Juan Coira, 76 anos, Ambroa e Mª
Argentina Fernández, 73 anos, As Travesas; Sofía e Jorge; Andrés Pérez Pérez, 63 anos, Requeixo.
14
15
16
Estrella Deibe García, 37 anos, Monfero; Juan Coira, 76 anos, Ambroa e Mª Argentina Fernández, 73 anos,
As Travesas
17
18
19

13
Dios lle pague á miña nai
por me facer costureira,
cae a chuvia e non me molla,
sae o sol e non me queima. 20
Non a quere costureira
que a quere porcelana
baixa un pé e sube outro
e ben durmir na cama. 21
Costureira, ¿por qué estás tan triste
que foi o que che aconteceu?
Foi a Carmela que caeu no río
e despóis morreu.
Costureiriña, meu amor
non sufras tanto,
que este mundo e teu
e vale máis que a Carmela que morreu. 22
En la población de Córdoba
vivían tres costureras
de muy buenas condiciones
pero las tres estaban solteras.
Una se llamaba Flora,
otra Genoveva
y Dolores se llamaba la otra
que era la más nueva.
A Dolores, la más nueva,
un joven la pretendió
y para casarse con ella
estas palabras le habló:
“Si quieres tomar estado,
lo tomaría,
dame tu mano derecha
y yo te daré la mía”
El joven tenía la madre
pero era un poco billana,
él para arreglar su vida
se marchó para la Habana.
20
David Fernández López, 82 anos, Monfero
21
José Vidal Graña, 71 anos.....
22

14
La Dolores la más buena
se quedó en casa triste y desconsolada
pero sin darse cuenta
ha quedado embarazada.
Y al cabo de unos años
vino aquel joven para su casa
a junto de su mujer, le contó lo sucedido
sin deternerse un momento le dijo:
“Tengo una promesa
hecha a la Virgen del Pilar
si la Virgen nos ayuda
la iremos a visitar”23
As costureiras na sala
o que queren é conversa
cando vaias cabo delas
non tes que ir con moita presa. 24
ARRIEIROS
O cantar do arrieiro
é un cantar moi baixiño
cando canta en Rivadavia
resoa no Carballiño25
A vida dos arrieiros
éche unha vida pesada,
de día non oen misa
e de noite non dormen nada. 26
O primeiro amor que eu teña
ha de ser un arrieiro,
que non ten bota sen viño,
nin ten blusa sen diñeiro. 27
A vida do carreteiro,
non hai vida coma ela
bota a semana no carro
e o domingo na taberna. 28
23
Mª Josefa González, 71 anos.....
24
Mª Josefa González, 71 anos, (belén Ansede
25
26
27

15
É un cantar moi baixiño
Cántanno en Rivadavia
Resoa en Carballiño
Xa me compraban a gaita
I eu non a quixen vender
Porque a miña gaitiña
É da miña muller
Non te cases co arrieiro
Que leva a vida penada
Non oe misa o domingo
Nin durme soio na cama
Ai, non ma vendas marido
Ai, non ma vendas por Dios
Porque a túa gaitiña
A tocamo-los dous
Lévame no carro leva
Arrieiriño das uvas
Lévame no carro leva
Comerei das máis maduras
Máis me servira morena
Máis me servira en ter
A túa nai por sogra
E a ti por muller29
CANTEIROS
Pica canteiro, pica,
pica na pedra miúda,
pica na muller allea
que outro picará na túa. 30
Canteiro quere a pedra
Quítalle a terra. 31
28
José Freire Filgueiras.....(Belén Ansede)
29
José María Pérez Rodríguez, 72 anos, Ferreiros
30
Manuela Couce Antón, 68 anos., San Bartolomé de Queixeiro
31
Antonio Fraga (69 anos), e María Esther Rodríguez (72 anos), de Lambre, Irixoa, Abroa. Ano 2008-2009.

16
Non te cases miña nena
co canteiro que ben canta,
que trae o polvo da pedra
metido na súa garganta. 32
MARIÑEIROS
Catro vellos mariñeiros
Todos metidos nun bote
Boga, boga mariñeiro,
vamos para Viveiro,
xa se ve San Roque.33
Catro vellos mariñeiros
todos metidos nun bote,
boga, boga, mariñeiro
imos pra Viveiro
xa se ve San Roque.
Ai la le lo......
Os mariñeiros traballan
de noite coa luz da lúa
da gusto velos chegare
porla mañá cedo
cheirando a frescura.
Ai la le lo34
Rapaciña de Viviero
vai buscando o lote
do teu mariñeiro. 35
No hay quien pueda,
no hay quién pueda,
con la gente marinera,
marinera, pescadora,
no hay quién pueda
por ahora. 36
ZAPATEIROS
Zapateiro remendón
reméndame estes zapatiños
que che hei dar un beso
no día de San Roquiño. 37
32
33
34
Aurora Álvarez Fernández, 57 anos, Lousada
35
Sacristán de Monfero, 75 anos, Regodoeixo
36
Sacristán de Monfero, 75 anos, Regodeixo.
37
Juan Coira Vidal, 76 anos, Ambroa e Mª Argentina Fernández López, 73 anos, As Travesas.

17
LABRADORES
Me gustan los labradores
sobre todo en el verano
por la sal que ellos derraman
para recoger el grano.
Es por su dama,
ramo de flores
a mí me gustan
los labradores. 38
FERREIROS
Non hai muller
Coma a do ferreiriño
De día machaca o ferro
E de noite machaca o ferreiro nela. 39
38
María del Carmen Ares Pérez, 56 anos, Requeixo.
39

18
3.-CANTOS DA MOCIDADE
 Cantos de ronda: cantaban os mozos solteiros cando saían de festa
 Cantos de donas e galáns
 Rondas de quintos
Manuel Leirás Fernández, 75 anos, Fraemelle, Monfero. Recorda que os cantos de ronda os cantaban
os mozos solteiros polo camiño de regreso á casa.
Antonia Otero Charlón, 59 anos, Irixoa. Dí que cando se xuntaban varias mozas falaban das súas
cousas, contaban sobre acontecementos que sucedían na vila, e cantaban algunha cantiga de sátira.
Cando as mozas petaban ás portas dos mozos, dicían:
“Buenas noches, galán,
mira tus cariños por donde me trán.”
Teño un amor na montaña
Teño un amor montañés
Teño un amor na montaña
Na Mariña teño tres. 40
O zapato pide media
a media pide zapato
as rapaciñas de agora
moito cheiran a tabaco41
Mociño de pelo rizo
non che colle no sombreiro
pro mociño que és
gastas moi bon saleiro42
Canto al pie de tu ventana
Pa que sepas que te quiero
Tú a mí no me quieres nada
Pero yo por ti me muero43
Mi corazón ha encogido
Por lo mucho que te quiero
El pobre mucho ha sufrido
Y ahora tienes que quererlo44
40
Manuel Deibe Brañas, 67 anos, Verines, Irixoa (curso 2008-2009)
41
42
43
Mª Alicia Cachaza Cachaza. 76 anos. A Viña, Irixoa.
44

19
Manuel, Manueliño
Pernas de carabulliño
Andas engañando ás nenas
De noite polos camiños45
Manuel por ver ás nenas
Fixo unha fonte de plata
As nenas non van a ela
Manuel todo se mata46
Manuel, Manueliño,
Manuel feito de cera
quen me dera se-lo lume
que Manuel derretera. 47
Tiña un cravo
Cravado no meu corazón
Eu non sei se ese cravo
Era de ouro, de ferro ou de amor.48
Niña, si vas al baile a la montaña
tira una piedra a mi ventana,
tíralo fuerte
por si estoy dormido que me despierte. ¿?
Maruchi, todos por las calles van gritando los bordillos,
Maruchi, quiero que seas la madre de mis chiquillos,
anda Maruchi, no me hagas más sufrir,
Maruchi, Maruchi, dame un besito chiquitito para mí. ¿?
A la mujer hay que buscarla muy valiente
que guise y que cosa el pantalón
y si reúne todas estas cualidades
ya le puedes dedicar esta canción ¿?
Algún día algo, algo,
agora mal pecadiño,
xa non me queren as nenas
porque vou vello e acabadiño. 49
A tu puerta puse un nido
A tu ventana un cerezo
Por cada nido un abrazo
Por cada cerezo un beso. 50
45
46
47
Manuela Grueiro Pena, avoa Fran 3º
48
49
Manuela Grueiro Pena, avoa Fran 3º
50

20
O paxaro cando chove
Mete o rabo na silveira
Así fan as boas mozas
Cando non hai quen as queira.51
Detrás desa silveira
Asubioume unha merla
Era a filla do meu sogro
Que estaba apañando na herba. 52
Cando paso por diante da túa casa
Levo as medias caídas
Para que non digan teus pais
Que te prendo coas ligas. 53
-Fuches á fonte?
-Fun, fun
-Viches as nenas?
-Vin, vin.
-E que facían?
-Cortaban e cosían.
-E de que pano?
-Verde e colorado.
-Vamos aló niña nena
que nos fagan un saio. 54
51
52
53
54

21
Ronda de quintos:
Quito levanta
tira de la manta.
Quinto levanta
tira del mantón
que viene el sargento
con el cinturón.
Si viene que venga
déjalo venir,
tira de la manta
y vuélvete a dormir.55
Variante:
Si viene que venga
déjalo venir,
tócame las pelotas
y déjeme dormir. 56
Vente vindo, vente andando
compañeiriño legal,
vente vindo, vente andando
que te espero nun curral.57
Con la raspa, raspa, raspita
muchachos a bailar
verás cómo mueves las piernas
con la raspa, raspa, raspita.
Marica se vas ao río a lavar
non torzas a roupa que a podes rachar.
Que a podes rachar, que a podes rachar,
Marica se vas ao río a lavar.58
As nenas bonitas
na vía do tren
querían casar
e non tiñan con quen.
Por aquel mal olor
que tiña o fume do tren.59
Alto pino, alto pino
más alto tiene la rama,
debajo del alto pino
tiene mi amor la cama. 60
55
Francisca Samartín Maroño, 79 anos, Pumarino.
56
57
Francisca Samartín Maroño, 79 anos, Pumarino
58
Pilar Sánchez Vázquez, 64 anos, Betanzos
59
Antonio Vidal Pereiro, 96 anos, Ambroa.

22
Teño un amor na montaña,
teño un amor montañes,
teño un amor na montaña,
na mariña teño tres. 61
Hoxe é luns,
mañá martes,
cuarta feira,
logo ven domingo,
tardome un ano por ver
a quen quero ver. 62
Al lado de tu venta
hizo una perdiz el nido,
yo como soy cazador
a tu venta me arrimo. 63
Eu non canto por cantar
nin por ganas que eu teña,
canto por aliviar
mi corazón que ten pena. 64
Algún día por te ver
abría as portas e as ventás,
agora por non te levar
téñochas tocas cerradas. 65
Algún día algo, algo,
agora mal pecadiño,
xa non me queren as nenas
porque vou vello e acabadiño. 66
Manuel, Manueliño,
Manuel, feito de cera
quén me dera selo lume
que Manuel derretera. 67
60
61
62
63
64
65
66
67

23
El vino que tiene Asunción
no es blanco ni tinto ni tiene color.
Asunción, Asunción,
échale vino al porrón. 68
Si te quieres casar
con las chicas de aquí
has de ir a buscar
capital en Madrid.69
Chamáchesme moreniña
á vista de tanta xente,
e agora vaime quedare
moreniña para sempre. 70
O paxaro cando chove
mete o rabo na silveira,
así fai a boa moza
cando no ten quen a queira. 71
Como ya no tengo amorres
Que los que tuve murieron
Placer encuentro en el vino
Que me brinda el tabernero.
Sigue llenando mi copa,
Buen amigo tabernero. 72
Rapaciña cáeche o pano,
Ponlle ben os alfileres,
As mentiras son dos homes,
As verdades das mulleres.73
......
Al salir de Sevilla
cansadito de andar
ó pé dun eucalipto
me puse a descansar.
Estando descansando
por allí se asomó
una chica bonita
que la mano me dio.74
........................
68
69
70
71
David Fernández López, 82 anos, Monfero; Secundina López Espiñeira, 65 anos, O Cruceiro, Vilachá,
Monfero; Ángela Filgueiras, 69 anos; Andrés Pérez Pérez, 63 anos, Requeixo.
72
Secundina López Espiñeira, 65 anos, O Cruceiro, Vilachá, Monfero
73
74
Mª Josefa González, 71 anos........

24
De tinta pongo mi sangre
de tintero el corazón
de tus manos, vida mía,
espero contestación.
Espero que me contestes
y que sea sin tardar
porque sabes que te quiero
cariñito de verdad. 75
Las palomas en el cielo
nacieron para volar
yo nací para quererte
y no te puedo olvidar. 76
O meu amor non me fala
porque cho ten de grandeza
coma un rapaciño novo
traiche o vento na cabeza. 77
A raíz do toxo verde
é moi mala de arrincare
os amoriños primeiros
son moi malos de olvidare. 78
Debajo de la ventana
una perdiz hace el nido
yo como soy cazador
a tu ventana me arrimo. 79
Niñita, vale más lo que tapa
ese divino maldil,
que toda la violencia
lleva el ferrocarril. 80
Rapaciña bonita
ben conmigo a bailar
es tan agarimosa
que me fas tolear. 81
Carmela reñeu con Chinto
na carballeira de abaixo
porque lle picaba un toxo
que levaba no refaixo. 82
75
76
77
Mª Josefa González, 71 anos
78
Mª Josefa González, 71 anos; María del Carmen Ares Pérez, 56 anos, Requeixo.
79
Mª Josefa González, 71 anos; Isaac Miraz Rivera, 68 anos, Carballosa, Xestoso
80
Mª Josefa González, 71 anos.
81

25
Dame un biquiño detrás dun balado
dame un biquiño que non é pecado.
Dame un biquiño ó pé dun codexo
dame un biquiño que ben cho merezo. 83
Nena que estás na ventana
retírate para dentro
que haces pecar a los hombres
en el sexto mandamiento.84
Nena que estás na ventana
coas puntas do pano fora
retírate para dentro
que o pano no me namora. 85
Heiche de ir á herba
heiche de ir erguer
dareiche un abrazo
Carmiña do meu querer. 86
Ven bialra Carmiña, Carmiña, Carmela,
de zapato baixo e media de seda,
de media de seda, de media calada,
ven bailar Carmiña, miña namorada. 87
Detrás da silviera
asubioume unha merla
era a filla do meu sogro
que estaba segando na herba. 88
A tu puerta puse un nido
a tu ventana un cerezo,
por cada nido un abrazo,
por cada cerezo un beso. 89
82
Mª Josefa González, 71 anos (Belén Ansede)
83
Mª Josefa González, 71 anos (Belén Ansede)
84
Mª Josefa González, 71 anos, (belén Ansede
85
Mª Josefa González, 71 anos, (belén Ansede); traballo de Silvia Maroño Vázquez.
86
Traballo de Silvia Maroño Vázquez.
87
Aurora Álvarez Fernández, 57 anos, Lousada
88
Andrés Pérez Pérez, 63 anos, Requeixo.
89
Isaac Miraz Rivera, 68 anos, Carballosa, Xestoso.

26
Xa fun a Marín
xa pasei o mar,
xa tenño un barco pesqueiro
á beira do mar.
A buscar alí o meu amor primeiro
de Marín a Portonovo.
Eu guindei unha laranxa
de Marín a Portonovo,
no medio da laranxa
iba o meu corazón todo. 90
Rosita de un verde palmar
Rosita de un verde palmar
No sufras así
Olvida ese rubio oficial
Me quieres a mí.
Amor con amor se junta
Tú lo verás
Tus besos y mis caricias
Serán olvidados.
Triste la flor contestó
Mirando hacia la mar:
Quien pierde mi corazón
No puede cantar.
El mío se lo robó
Un rubio oficial.
El rey Argentín
Me robaba el corazón
Por ya verde feliz
Me dices que no. 91
Carmiña, Carmela.
Carmiña ten boas pernas
Que llas vin no arredor
Non vin pernas como as dela
A filla dun labrador.
Ven bailar Carmiña, Carmiña, Carmela,
Zapatiño baixo e media de seda
E media de seda, e media calada,
Ven ó baile Carme, miña namorada.
Carmiña ten sete saias
Todas sete lle están ben
Debaixo das sete saias
Leva a máquina do tren
90
María del Carmen Ares Pérez, 56 anos, Requeixo.
91
María Castiñeira Pérez, 67 anos, Cambás

27
Ven bailar Carmiña, e máis trae o neno
Aunque non é meu, eu desexo de velo
Ven bailar Carmiña, e máis trae o neno
Aunque non é meu, axudei a facelo.
Carmiña, Carmela,
Qué pena me das,
Na Guerra de Cuba
Morreuche o rapás.
Se morreu, morreu,
Déixalo morrer
Para ti Carmilla
Rapás ha de haber. 92
Marica, Maruxa.
Marica, Maruxa,
Remenda o refaixo
Que o tes rachado
Por riba e por baixo.
Marica, Maruxa,
Miña costureira,
Pasaron de moda
As camisas de ombreira.
Marica, Maruxa,
Miña tecelana,
Xa pasou de moda
Ir durmir á cama.
Se pasou, pasou
E déixao pasar,
Que cando se case
Xa lle volverán. 93
Maruxiña-
Ai, Maruxiña,
Eu ben cho dicía
Que o andar de noite
É unha tolería.
Eu querer quéroche ben
E téñoche admiración
Pero casarme contigo
Non mo pide o corazón.
92
María Castiñeira Pérez, 67 anos, Cambás
93
María Castiñeira Pérez, 67 anos, Cambás.

28
Ai, Maruxiña,
Non é nada malo,
Darlle un biquiño
A un namorado.
Eu querer.....
Ai, Maruxiña,
Detrás dun balado,
Dame un biquiño
Que non é pecado.
Eu querer...
Ai, Maruxiña
Detrás dun codeso
Dame un biquiño
Que eu ben cho merezo.94
Corpiño xeitoso:
Lailalalalai, lalalalalai
Qué muller máis xeitosa que eu atopei, que eu atopei.
Doce foron as verbas que eu escoitei, que eu escoitei.
Ela ficaba na praia deitada na area,
cos meus ollos abertos eu ollei para ela.
Eu lle dixen ven, e me dixo ¿qué?
Déixame verche o corpo dourado
polo sol primeiro do mes de Abril.
Ergue as túas mans ata que cheguen ó ceo.
Colle as estrelas, foron feitas para ti.
Teu corpo xeitoso ten o color da area
O teu movemento e como o vento te leva.
Teu corpo xeitoso quer votarse a voar
Lai, lalalalala..
Que feitura levaba no seu caminar, no seu caminar
Confundín o seu paso co meu palpitar.
Cando ela chamoume fun á súa beira.
Abondaba o seu corpo para ver a primaveira.
Eu lle dixen ven, ela dixo ¿qué?
Déixame verche o corpo dourado... 95
94
José María Pérez Rodríguez, 72 anos, Ferreiros.
95
José María Pérez Rodríguez, 72 anos, Ferreiros.

29
4.- CANTOS DE LUGARES
¿Recordas algunha coplas que fale sobre algúns lugares: parroquias, montes, ríos....da zona?
En Monfero mozas guapas
en Vilachá a a fror delas
indo cara Pontedeume
caravillas para cancelas96
En Callobre hai boas mozas
En Ambroa a flor delas
Torres e Villamateo
Caravillas pa cancelas97
En Ambroa boas mozas
En Güimil a flor delas
Torres e Villamateo
Caravillas pa cancelas. 98
En Irixoa boas mozas
Nas Cabanas tamén
E as de Lousada
Están coma un tren. 99
En Queixeiro hai boas mozas
en Vilachá a flor delas,
Torres e Villamateo
caravillas pas cancelas. .100
Miña vasoira,
vasoira miña,
hai vinte anos
que non barres a cociña.
En Torres hai boas mozas
en Vilachá a flor delas
en Queixeiro fraganduxas
para fregar as tixelas.
Miña vasoira,
vasoira miña,
hai vinte anos
que non barres a cociña
96
97
98
99
100
Francisca Varela Espiñeira, 66 anos. Vilachá. Secundina López Espiñeira, 65 anos, O Cruceiro, Vilachá,
Monfero; Mª Carmen Cortizas Cupeiro, 44 anos, Queixeiro..

30
No Piñeiro as boas mozas,
na Hermida as flores delas,
na Torre as Pampanduxes,
No Regueiro as arelas,
e dando a volta polos Fornos,
caravillas para cancelas. 101
No convento de Monfero
hai un carballo allado
donde se senta Ribeiros
e Suárez po outro lado102
No convento de Monfero
hai un fraile galiñeiro
cando se pon o sol
churras, churras po poleiro103
Nosa Señora da Cela
adorada seña ela
ela eche miña madriña
eu son afillada dela104
Na aldea de Monfero
xa non hai quen entre nela
con tanta moza bonita
e tanto mozo valente105
Ao entrar na Acea
o primeiro que se ve
son as ventanas abertas
e as camas por facer106
Rapaciñas de Rebordelo
apartádevos para un lado
que ahí veñen as das Travesas
con can preso polo rabo107
Rapaciñas de Monfero
Apartade para un lado
Que ahí veñen as das Travesas
Cun can preso polo rabo108
101
102
103
104
105
106
107
María Estrella Riveiros Sánchez. 80 anos. Acea. San Félix; Andrés Blanco, 78 anos, San Fiz; Manuel
Deibe Brañas, 67 anos, Verines, Irixoa (curso 2008-2009)
108

31
Son de Monfero
terra de bos
non os hai máis arrogantes
nin tampoco tan fermosos109
Ó subir e baixar
a costa de Rebordelo
ó subila e baixala
perdín o cordón do pelo110
Aló enriba
en Monte Redondo
hai un vello
cun saco ó lombo.111
As mociñas de Rebordelo
cando van ó monte co gando
levan a aguillada
e bailan o tango
e maila muiñeira
Ás de Rebordelo
non hai quen as queira. 112
Vamos a Chambas
Que as hai moi ben tapás
Vamos a Lousada
Coa saia ben levantada
Vamos a Queixeiro
Para enseñarlles o peteiro
Vamos a Pereira
Que has hai astra a beira113
Alí enriba no monto da Hacha
Había unha vella rascano a conacha
Aló arriba no monto do Alto
Estaba un vello rascando o carallo114
109
110
111
Manuela Couce Antón, 68 anos, San Bartolomé de Queixeiro.
112
113
Jesús Deibe Seoane, Verines, nacido a principios do s. XIX. Xa falecido. Bisavó de Noelia Blanco Deibe.
Documentos encontrados.
114

32
O lugar de Eiravella
rodeado de pereiras
foise findo a que o honra
porque hai mozas solteiras.
Añinda así non te case con un viudo,
aínda que teña moita roupa
dache unha perna e quítache outra.115
Lagares, viva Lagares
bonita tierra
Lagares, viva Lagares
que buena familia tienes. 116
Dicen que Lagares es peor
porque no tiene balcones
pero tiene unas chavalas
que roban los corazones.117
En Nebras manda o Lixeiro
Adolfo en Casalvito
e no lugar de Queixeiro
tamén manda Juan Benito.118
Anxeliño de Dios
caseiro de xixirín
¿ónde demo te foi levar?
Xunta a chosca de Medín.
Se a ría de Betanzos
levara coñac
máis de catro borrachos
iríamos alá.
Iríamos alá,
iríamos alá,
se a ría de Betanzos
levara coñac.119
115
116
117
118
Estrella Abeledo García. 78 anos, San Félix, Nebras, Monfero.
119
Pilar Sánchez Vázquez, 64 anos, Betanzos.

33
As vacas de Mántaras,
Cela, Curuxou, Esperela,
valen pa calquera. 120
Aldeiña do Xestal
aldea de poucos homes
aqueles poucos que hai
chámanlle remenda foles. 121
O carballo da Portela
Ten a folla revirada
Que lla revirou o vento
Nunha mañá de xeada. 122
Pola Braoña abaixo
baixaba unha canoa
eran os de Queixeiro
que iban de carallada.
Rúmbala, rúmbala, rumba
rumba del cañon. 123
Arriba nonte roxo
arriba manta mollada
onde están os de Xestoso
Labrada non vale nada. 124
Dureixa é feo
porque no tiene balcones
pero tiene chicas guapas
que roban los corazones. 125
Aguinaldo vello
vai por Rebordelo
cunha saia branca
e un calzón vermello. 126
Ahí veñen os de Betanzos,
Ahí veñen os de Ferrol
Ahí veñen os de Betanzos
Á festa do meu patrón. 127
120
Antonia Otero Charlón, 59 anos, Irixoa
121
Juan Pazos Doural, 80 anos, Xestal, Monfero
122
123
Mª Carmen Cortizas Cupeiro, 44 anos, Queixeiro.
124
125
126
Mª Josefa González, 71 anos; traballo de Alba García Purriños; traballo de Vanesa Pico Fernández.
127
José María Coira Fernández, 48 anos, As Travesas

34
Xanete e o do Pousadoiro
(tamén satírica )
Rapaces de Rebordelo
Apartade para un lado
Que ahí veñen os das Travesas
Con can preso polo rabo.
Xanete o do Pousadoiro
Ten un can coa rabieira
E na primeira trabada
Arrancoulle unha Cuellar.
Fuxide rapaces
Que ahí ven o canción
De tombiño a tombo
Da leira ao camiño
Do camiño á leira
Fuxide rapaces
Que ten a rabieira
Leva ó can á manciñeira
Para quitarlle a rabiola
Que con esas trabadeiras
Vaivos a deixar sen cirolas. 128
128
Mª Pilar Coira Fernández, 41 anos, As Travesas.

35
5.- CANCIÓNS RELIXIOSAS
 As festas patronais: en qué datas e a qué santo estaban dedicadas ¿qué parroquia?; cómo se
celebraba (misa, procesión, comida, baile, etc...)
 Ofrendas a santos e milagres de santos: expemplo:o milagro de san Antoño
 Milagres da Virxe
 As procesións
 As romarías
 Salves
 Cantos de ánimas
David Fernández López, 82 anos, Monfero. O San Pedro é en Xuño, a Vires dos Remedios é en
Setembro. Están adicadas a estes santos e celébranse na parroquia do Val de Xestoso. Ían pola mañá
á misa, e ó remate salía a procesión cos santos, e logo tocaban os gaiteiros unhas pezas. Ó rematar
íase xantar todos xuntos sentados nunha sombra. Pola tardiña volvíase a casa a facer os labores,
como darlle de comer ás vacas, e despois regresábase á festa.
Festas patronais
Festa dos Remedios: Setembro
San Pedro: 29 de Xuño
Virxes do Carme: 18 de Xullo.
Lucía Pérez Sanjurjo (3º eso)15 de agosto é a festa de Nosa Señora de Verís. Na misa viñan varios
curas e cantaban. Para a procesión, sacábase á santa ao redor de igrexa, acompañada de unha
banda que tocaba o tamboril, gaitas e bombos. Para a comida se mataba un carneiro, había xamón de
porco e viño. Había baile á saíada da misa e pola noite.
10 e 11 de Decembro son os días propios da Santa Eulalia da Viña. Había misa con procesión, comida
en cada casa cos invitados
Manuela Couce Antón, 68 anos, San Bartolomé de Queixeiro. En Bartolomé a festa é o 24 de Agosto;
en Queixeiro o Rosario é o 7 de Outubro; e o San Xurxo é o 23 de Abril; e San Andrés o día 30 de
Decembro. Ofrecíanse ir a San Andrés de Teixido de rodillas arredor da capela, levar corpos de cera
ao santo ou tamén cartos co fin de pedirlle un milagre. Neste día sacábanse os santos da igrexa e a
orquesta ía detrás tocando. Nas romarías levábase unha tortilla, carne, queixo...e se botaba todo o
día así (se eran novos esperaban ata a noite e se eran vellos íanse antes). As salves facíanse polo
San Xoan e San Pedro.
Verines: Santa Teresa, en Maio ou Xuño.
Nosa Señora de Verís (misa, procesión, baile); Os Milagres en Verís (misas, procesións, bailes, en
algunha ocasión romarías). San Xorxe (Queixeiro): 23 Abril; A Nosa Señora do Rosario, en Queixeiro,
o 7 de Outubro.

36
Salves o 23 e 28 de Xuño.
Romaría da Nosa Señora da Cela: misa, procesión, baile e romaría, o primeiro fin de semana de Xullo.
Nas festas había misa, procesións e en algúns casos romaría: polo día gaiteiros e pola noite baile.
As festas en San Félix en Agosto, en Ambroa en Setembro.
Festas en Vilachá: a Nosa Señora o 15 de Agosto e Santa Lucía en Maio.
Josefina Pereiro Varela, 70 anos, Lambre, Ambroa. En ambroa celebrábase o San Tirso, a finais de
Xaneiro. Primeiro íase a misa, logo procesión, e a continuación comida nas casas. Logo verbena
pola noite.
Xestal: San Roque, 20 e 21 de outubro
Monfero: 1 de agosto, San Pedro Fiz.
Festas patronais. Manuel Leirás Fernández, 75 anos, Fraemelle, Monfero. 1, 2, e 3 de Agosto, adicadas
a San Félix.
Agosto: San Fiz.
Josefina Pereiro Varela, 70 anos, Lambre, Ambroa Ofrendas San Antoño: ós animais; a Santa Lucía:
para a vista; a San Ramón: mulleres embarazadas
Sacristán de Monfero, 75 anos, Regodoeixo. A xente ía á ermida de Lagares de rodillas, e despois
daban varias voltas á capilla para a súa curación e a dos seus animais, cos que ían en tamén en
procesión arredor da ermida.
Secundina López Espiñeira, 65 anos, O Cruceiro, Vilachá, Monfero. En Vilachá facíanse en Agosto e
Decembro. Dedicábanse a Santa María de Vilachá e Santa Lucía. Había misa cantada, procesión,
baile, comida na casa e fogos. Nas procesións se rezaba o Padre Nuestro, o Ave María e ás veces ía
tocando cancións a orquestra.
Cando cegaban as festas nas parroquias, as persoas encargadas de facer a festa tiñan tamén que
busca-los gaiteiros. Ó remate da misa o cura chamaba ós mozos e maozs solteiros para que sacaran
ós santos e as virxes en procesión, dando al volta arredor da igrexia. Unha vez rematada a
procesión, comenzaba o baile.
A lenda da Ermida de Aranga. Nunha ocasión, unhas mulleres que pasaban de noite por preto de
Aranga, sentiron soar unha campaíña por baixo da terra. Foron entón onde o crego, que foi con elas,
e comenzaron a cavar ata dar cunha cruz de ferro con adornos de cobre e unha coroa de prata que
tiña unha campaíña, a que sentían as mulleres tocar (parece ser que esa cruz foi despóis roubada, e
vendida en anacos). No sitio onde atoparon a cruz comenzo a manar unha fonte de augas
milagreiras. Arranxada a fonte e feita unha ermida nese lugar, organizouse anualmente unha romaría
que ten lugar o 3 de maio. A esta lenda fai referencia a seguinte canción:
Verdadeira cruz de Aranga
que has de dar os teus romeiros
auguiña da túa fonte
e sombra dos teus castiñeiros. 129
129
Aurora Álvarez Fernández, 57 anos, Lousada; Andrés Pérez Pérez, 64 anos, Requeixo (curso 2008-2009)

37
Verdadeira cruz de Aranga
Queda sentada na porta
Mirando para os seus romeros
Como lle soben a costa. 130
Santa Lucía curaba a vista
San Antonio curaba os animais.
Os Milagres da Virxe: primeira semana de Xullo (¿A Virxe da Cela?)
-Romarías de Cela en Monfero; de San Xiao en Lagares; de San Cosme e Mántaras.
San Benitiño do ollo redondo
Hei de ir aló miña nai se non morro
Heiche de levar unha bota de viño
Pa emborracharme no camiño131
Miña nai e mala túa
Foron xuntas de romaría
A miña viña borracha
E a túa xa non se tiña132
A Virxe de Guadalupe
Cando vai pola ribeira
Descalciña pola area
Parece unha rianxeira. 133
Ánimas:
Por las ánimas benditas
deberíamos de rogar
que Dios las saque de pena
y las lleve a descansar,
que las saque de pena
y las lleve a descansar.134
Fun a San Andrés de lonxe
cunha cesta na cabeza
un a pé e viñen andando
el Santiño me lo agradezca.135
130
131
132
133
134
135
Antonio Vidal Pereiro, 96 anos. Ambroa.

38
San Antonio pequeniño
ten unha pitiña e un torno
alí os homes levan viño
e non lle levan un corno.136
Sempre me andas preguntando
de qué romaría veño
veño de Santa Isabel
do concello de Monfero. 137
Sempre me andas preguntando
de que romaría veño
veño da Virxe da Cela
do convento de Monfero. 138
Nosa Señora da Cela,
adorada sea ela,
ela e a miña madriña,
eu son afillada dela. 139
San Pedro Fiz
aire dos pinos
salen do tres
te lo repito
dos veces o tres. 140
Todos me andan preguntando
de qué romaría veño
veño de Santa Isabel
do Convento de Monfero. 141
Padre Nuestro pequeniño
iba por un camino.
Aló vou, aló irei,
tres Marías encontrei.
Encontrei á Madre de Dios
e pedinlle unha oración.
136
Antonio Vidal Pereiro, 96 anos. Ambroa.
137
Manuela Couce Antón, 68 anos, San Bartolomé de Queixeiro.
138
Juan Pazos Doural, 80 anos, Xestal, Monfero
139
Manuela Couce Antón, 68 anos, San Bartolomé de Queixeiro; Manuel Deibe Brañas, 67 anos, Verines,
Irixoa (curso 2008-2009)
140
141
Mª Josefa González, 71

39
San Francisco, San Ramón,
bendíceme este cordón,
que che hei de dar un patacón. 142
Si vas a San Benitiño
Si vas a San Benitiño
Non vaias ó de Paredes
Que hai outro máis milagreiro
San Benitiño de Lérez.
A que lle foron armare
Ó San Benito de Lérez
A que lle foron armare
Que tiña un bo viño mosto
Debaixo do seu altare.
San Benitiño do ollo redondo
Hei de ir alá, miña mai, se non morro
Hei de levar unha bota de viño
E unha bola de pan pro camiño.
Ó velas froles se alegra
O paxariño do prado
O paxariño do prado
Ó velas froles se alegra
Eu con vela túa cara
Boto fóra as miñas penas.
Que cho teño ben gardado
Eiche de dar o que teño
Que cho teño ben gardado
Nena cando foras miña
Un caraveliño encarnado
San Benitiño do ollo redondo....143
Nosa Señora da Barca
Nosa Señora valeime,
Nosa Señora da Barca,
Nosa Señora valeime,
Que estou no medio do mare
Non hai barqueiro que reme.
Ten zapatiños de brilo
Nosa Señora da barca,
Que llos trouxo un mariñeiro
Que andivo no mar perdido,
Ailalelo, ailalalo.
142
Ramona Lage Gómez, 77 anos, nacida en Aranga, residente en Irixoa.
143

40
A pedra fun abalare
Eu fun abalar a pedra
A pedra fun abalare
Que está no medio do mare
Que está no medio do mare. 144
Bendito sea Silvestre
Que nos atormente e nos desperte145
........................
Pai noso pequeniño
polo ceo vai ruxindo.
Ruxe, ruxe, ruxirá,
sete leguas andará.
Encontrei unha señora
cun ramalliño na man
eu dedinlle unha folliña
ela deume o seu cordón.
San Silvestre e San Simón
bendicídeme ese cordón
que mo deu Nosa Señora
a Virxe da Pasión
Pasa unha, pasan dúas,
pasa a nai de Deus.
Pasa un cabaliño branco,
que relumbra todo o campo.
Pasa un cabaliño negro,
que relumbra todo o ceo.
Esperta, Xosé,
encende a candela,
mira quén pasa
pola cabeceira.
Os anxeliños son
que van de carreira.
Carreira abaixo,
carreira arriba,
din a misa, vamos a ela
Cristo día, María está nela.
144
145

41
Tres pombiñas nun pombar
suben e baixan ó pé do altar.
Esperta, Xosé,
encende a vela,
e mira quén anda
pola cabeceira.
E atopan un neno
vestido de seda.
¿De ónde será este neno?
De María é.
¿Ónde está María?
Falando con San Juan.
¿Onde está San Juan?
Falando con San Pedro.
¿Onde está San Pedro?
Abrindo e cerrando as portas do ceo. 146
Veño duna romaría,
miña nai, non me berredes,
que parece que mañán hai outra,
eu irei e vos quedaredes. 147
Salve, Raíña,
Nai agarimosa,
vida, dulzura,
e esperanza nosa. 148
Miñas ánimas benditas
que estades ó pé do río,
tende conta de Xoana
que non se morra de frío. 149
146
147
148
149

42
6.- BURLAS E SÁTIRAS
 As mozas solteiras
 Os curas, as criadas..
 A Guardia Civil
 Sereno
 Outros
CURAS
O cura chamoume rosa
eu tamén lle respondín
destas rosas señor cura
non se dan no seu xardín150
O cura maila criada
ordenaron de cocer
tiñan a leña no monte
e a fariña por moer151
O cura e maila criada
ordenaron de cocer-e
a leña estaba na bouza
e a fariña por moer-e.152
Variante:
O cura e maila criada
ordenadon de cocer-e
a leña estaba no monte
e a fariña sen moer-e.153
O cura maila criada
Van po monte
Da cabalo dunha cabra.154
150
María Estrella Riveiros Sánchez. 80 anos. Acea. San Félix; Manuela Couce Antón, 68 anos, San
Bartolomé de Queixeiro
151
María Estrella Riveiros Sánchez. 80 anos. Acea. San Félix; Estrella Abeledo García. 78 anos, San Félix,
Nebras, Monfero; Secundina López Espiñeira, 65 anos, O Cruceiro, Vilachá, Monfero; Andrés Blanco, 78
anos, San Fiz.
152
Mª Josefa González, 71 anos, (belén Ansede); Manuel Deibe Brañas, 67 anos, Verines, Irixoa (curso 2008-
2009)
153
Isabel Vázquez, 63 anos, Irixoa.
154

43
O cura foi ó muíño
con saqueto na cabeza,
escorréronlle os zapatos
e caeu de cú na presa.155
O cura foi ó muíño
e meteu a cabeza dentro
trouxo fariña nas barbas
para face-lo fomento. 156
O cura está enfermiño
Levádelle á cridada
Para que lle faga un cariño
Tanto pode curar él coma ela
Ós nove meses sufrir
Levádelle á criada ó cura
E deixade a lus apagada157
O cura vendeu a besta
Por non lle dar a cebada
E agora vai ós enterros
Da cabalo da criada158
O cura está en cama
muy malito en cama,
chirimbí, chirimbaina.
A la media noche
llamó a la criada,
¿Qué quiere mi amo,
que tanto me llama?
Faime o chocolate
e traemo para a cama.
No hay leche
y tampoco hay agua,
Coge el cantimplor
y vete a buscarla,
Se metió en el pozo
y le picó una rana,
y a los cuatro meses
155
Andrés Blanco, 78 anos, San Fiz
156
157
Alicia García Rodríguez, 68 anos, Irixoa.
158
Mª Alicia Cachaza Cachaza. 76 anos. A Viña, Irixoa; José Fernández Grueiro, 49 anos; Sacristán de
Monfero, 75 anos, Regodoeixo; Sofía e Jorge;

44
barriguita hinchada,
A los nueve meses
parió la criada,
Trouxo un chiquitín
de gorro e sotana
chirimbí, chirimbaina. 159
O cura de Vigo é satre,
o de Porriño zoqueiro,
o de Ourense afiador,
o de Tui casamenteiro. 160
El señor cura no baila
porque tiene la corona
Baile señor cura
que Dios todo lo perdona. 161
Os curas i-os taberneiros
teñen moito parecido,
os curas bautizan nenos,
i-os taberneiros o viño. 162
A criada do cura ten un neniño
Un neniño pequeniño
Que lle chaman de nome Manoliño163
Señor cura, señor cura
A doutrina non a seie
Dígame unha cantareira
Que eu a repenicareie.164
O señor cura:
¿Dónde ves, María?
Veño da verdura,
Qué rico repolo ten, ten,
Ten o señor cura.
Señor cura, cura, cura
Ehí lle ven a súa sobriña
Que lle ven a preguntare
Cómo se asan as sardinas
159
Josefina Pereiro Varela, 70 anos, Lambre, Ambroa; Ramona Gómez Lage, nacida en Aranga, residente en
Irixoa, 77 anos.
160
161
162
163
164
Lucía Calaza Coira, 30 anos, As Travesas e Mª Pila Coira Fernández, 41 anos, As Travesas.

45
Ábreselle o lombo,
Bótaselle o sal,
E cun abanico,
Ponse a abanicar,
Abanica, abanica, abanica.165
.............................
Murmuraban as miñas veciñas
Que eu andaba co crego nas viñas
E se andaba facía ben
Na miña casa non manda ninguén166
Si las monjas y los curas
supieran la paliza que van a llevar
subirían al coro cantando
libertad, libertad, libertad. 167
El día que yo me case
quiera Dios que no aparezca
ni el cura ni el sacristán
ni las llaves de la iglesia
Achola enriba en Vilamaior
hai un sastre coxo moi borreador
borrea, borrea, que cose moi ben
e en sete parroquias
non chamou a ninguén.
E chamouno o crego pra facer un gorro
tiña sete varas, destragoulle todo.
Fíxolle unhas polainas que eran de montare
viroulle as patolas para o calcañare168
165
Margarita Calvo Pérez, 68 anos, Ferreiros.
166
167
168
Diego Fornos........................................

46
VELLOS
Unha vella mais un vello
Ían polo prado abaixo
Como o vello era máis pillo
Meteu á vella debaixo. 169
Ían polo prado abaixo
O vello caeu nun pozo e dixo
Ai, que baño tan sabroso. 170
Fixeron unha empanada
O vello comeuna toda
E a vella quedou sen nada. 171
Foron ós carabulliños
A vella caeu de cú
E o vello de fuciños
Pobres vellos
Qué golpe levaron
Que falta tiñan agora
De ter máis fillos172
ordenaron un casamento
e díxolle a vella ó vello:
“méteme todo para dentro”·173
Unha vella moi ben vella
coa cabeza ben branca
Botou un peido na cama
E fixo levantar a manta174
Unha vella moi ben vella
fixo papas nunha criba
puxo a criba na cabeza
e pelouse a vella viva. 175
169
170
171
172
173
174
Alicia García Rodríguez, 68 anos, Irixoa; Diego Fornos......................; Jorge e Sofía.....................; Mª
Josefa González, 71 anos

47
Unha vella díxolle a outra
polo burato da porta:
Ti arregla a túa vida
que a miña a ti nada che importa. 176
Variante:
Unha vella díxolle a outra
polo pexigo dunha porta:
Goberna a túa vída
ca miña nada che importa. 177
E telo e telo
e non mo queres dare
e despóis de vella
halo de rifare. 178
..........................
Este pandeiro que toco
Eche de coiro de ovella
Onte pacía na braña
Hoxe toca que rabea179
Eso que dixeches agora
non cho puiden comprender
quedouche o burro na corte
vaino levar a beber180
Señora, levántese do banquiño
E vaia ó caínzo
Coller un cacho de touciño181
Tadeo, Tadeo,
no te recortes el pelo que eres feo.
Si se te enrizan los bigotes
con agua de caravana
para enrizar el pelo
hay un pedazo de caña.
Tadeo, Tadeo,
no te recortes el pelo que eres feo.182
175
Jorge e Sofía; .......................
176
José Fernández Grueiro, 49 anos. ; Mª Josefa González, 71 anos (Belén Ansede)
177
Jorge e Sofía; ...................................
178
Mª Josefa González, 71 anos...............................
179
180
Diego Fornos: documentos escritos
181
Estrella Deibe García, 37 anos, Irixoa.
182

48
Sarasara no me entretengas
Sarasara que voy deprisa
Sarasara que voy pregarche
cuatro botones en la camisa183
Non teñas tanta fachenda
con esas túas gedellas
todas cubertas de lendías
que che comen as orellas184
Non teñas tanta fachenda
nin botes tanto por ela
que aún que tes a casa grande
pagas a renta por ela185
Vaite lavar, cara moura
vaite lavar, cara de carbón queimado
vaille facer o lume ó demo
que lle morreu o criado186
Non corta nada, non corta nada
a navalle de Pepe non corta nada
hai que afiala, hai que afiala
a navalla de Pepe non corta nada.187
¿Qué hai naquél balcón?
Un gato ladrón.
¿Qué hai naquela faradiña?
Unha vella con unha campaniña.188
Estaba el señor Don Gato
en la silla de oro sentado
Marrauñauñau, marrauñauñau ñau ñau
El gato con tanta risa
cayó de la silla abajo.
Marrauñauñau, marrauñauñau ñau ñau
Rompió las siete costillas
y la punta del rabo
Marrauñauñau, marrauñauñau ñau ñau.189
Y la puntita del rabo.
183
184
185
186
187
Alfonso Freire Martínez, 73 anos, Pumariño.
188
189

49
Miña nai parece meu pai
no cortello das ovellas
agora miña nai chora
porque naceu sen orellas.190
Miña nai e maila túa
van na romaría
unha viña borracha
e outra non se tiña. 191
Miña nai e maila túa
quedan no rí berrando
por culpa duna galiña
que ten amores cun galo. 192
A Pabona
Ahí vai, ahí vai,
ahí vai, caramba
ahí vai,
rapazas da Pabona
Todas dormen con seu pai
se dormen é porque fai frío
quéntanlle a culpa ó seu pai,
se dormen e bótanlla a Xacobiño.
Xacobiño anda doente
porque dorme coa Pabana,
porque dorme coa Pabana
e reñe coa súa xente.
Ten fillos de vinte anos
e fillas de dezanove.
A muller anda chorando
porque dorme sin o home. 193
Manuel María,
pataca fría.
Quería cajar
e non podía.
Levouno a muller á silveira
e rascoulle algo no cu coas silvas
Manuel María
xa non quiso saber máis nada. 194
190
191
192
193
194
Antonio Vidal Pereiro, 96 anos. Ambroa

50
Manoliño foi ó viño
rompeu o xarro no camiño.
Mal polo xarro, mal polo viño
mal polo cú de Manoliño. 195
Manuel do Campo:
Manuel do Campo
foi a un baile á Graña
e non puido pasar
cunha tea de araña,
ai, sí, cunha tea de araña.
Manuel do Campo
foi a un baile a Vedueiro
e non o deixaron pasar
por mozo solteiro,
ai, sí, por mozo solteiro.
Manuel do Campo
ía ás mozas aos Curros
e non puido pasar
cun fato de burros,
ai, sí, cun fato de burros.
Manuel do Campo
como era tan listo
saiu retratado
nas caixas dos mixtos,
ai, sí, nas caixas dos mixtos.
E aquí remata a historia
de Manuel do Campo
e mais aínda queda
moito papel en branco. 196
Eu ben vin estar o cuco
Sentado no arredor
Cunha escopeta na man
Aprendendo a cazador. 197
Quisiera estar tan lejos de las mujeres
como están las ventanas de las paredes,
quisiera estar tan lejos de las suegras
como estamos los hombres de las estrellas. 198
195
José Fernández Grueiro, 49 anos, Xestoso.
196
197
198
Sofía e Jorge; ....................

51
Se queres que o carro cante
mételle o eixe no río,
despois de ben mollado,
canta como un asubío. 199
Se eu fora cazador
e tivera unha escopeta
cazaría unha perdiz
desas que gastan peineta.200
A nena ten sete saias
e todas lle quedan ben
debaixo das sete saias
ten a máquina do tren. 201
Unha nena nunha fonte
por unha berza bebía
a berza estaba rachada
toda a auga lle vertía. 202
Un melro e unha melra
iban polo prado abaixo
o melro como era pillo
botou á melra debaixo. 203
Unha morena con gracia
puede salir a la calle
una blanca sin color
onde no la vea nadie. 204
Cando vin aquel mundo cumprido
encontreime que non tiña nai,
aínda hoxe non sei como fixo
a tía Lucrecia para ser miña nai. 205
Era un novio gitano e mais flamenco
e ó cabo dalgún tempo cambiei de posición,
ós xureliños chupáballe as espiñas
agora como galiña, bistés e xamón. 206
199
200
Mª Josefa González, 71 anos. .............
201
Mª Josefa González, 71 anos.......................
202
Mª Josefa González, 71 anos...................
203
José Freire Filgueiras.....(Belén Ansede)................
204
Mª Josefa González, 71 anos, (belén Ansede.....................
205
206

52
Non che hai vida coma a do señorito
como sen saber de onde ven,
enche a bolsa e a barriga
e agárrate ben ó mango da sartén. 207
Marcha can, jau, jau
non me rompa-lo gabán,
marcha can, jau, jau
que o acabo de estrenar. 208
Eu non entro en taberna nin tasca
que me cheire a tasca, esterco e sudor,
entro sempre na Florida Solana
e no Hotel Finisterre llano embajador. 209
Miña muller Farruca
eche moi comprometeira
co rabo duna sardina
papou unha bola enteira. 210
Estaba o cuco
na beira dun arredor
cunha escopeta lareta
aprendendo a cazador. 211
Viña de comer
grelos asados
cala barriguiña
que vou sementando nabos. 212
Eu tiña un can
criado a boa fé
que baila a muiñeira
coa punta do pé,
coa punta do pé
e da un pincho para atrás
e baila a muiñeira
e o chascarraschás. 213
207
208
209
210
211
212
213

53
Miña sogra cando mexa
os muíños fai virare,
carallo coa miña sogra,
qué maneira de mexare. 214
Miña sogra cando roña
ponse no medio da casa
e ela dime: voume, voume,
e de marchar nunca acaba. 215
Nós de aquí e vos de ahí
somos dantos coma vos,
nós comemo-lo carneiro
e os cornos para vos. 216
O galo cando canta é día,
vaiche de garanda,
vaiche todo o día. 217
El paño fino en la tienda
una mancha en el callo,
a menos precio se vende
porque perdió su valor. 218
A muller que capa ós homnes
Vive no Campo de Noia
Fuxe home, fuxe home,
Que ahí ven a capadora. 219
Ladrón, ladrón, ladrón
Roubáchesme á miña muller
Deixáchesme a ración
E quítaseme a contribución. 220
214
215
216
217
Carmen Sante Peteiro, 74 anos.
218
Traballo de Nerea Penedo Varela (anos anteriores)
219
220

54
Picante:
Le puse, le puse,
la mano en la frente,
y mi caela dijo:
ay, qué mano más caliente.
Le puse, le puse,
la mano en la boca,
y mi caela dijo:
más abajo tengo otra.
Le puse, le puse,
la mano en las tetas,
y mi caela dijo:
eso son las alcofretas.
Le puse, le puse,
la mano en el ombligo,
y mi caela dijo:
más abajo está el peligro.
Le puse, le puse,
la mano en los pies,
y mi caela dijo:
eso sí que no lo es.
Le puse, le puse,
la mano en el culo,
y mi caela dijo:
no pensé que eras tan burro.
Le puse, le puse,
la mano en el centro,
y mi caela dijo:
ahí empuja para dentro. 221
221

55
7.- CANTARES DE DESAFÍOS
Sacristán de Monfero, 75 anos, Regodoeixo. Nas bodas se facían dous bandos, os de parte do noivo e
parte da noiva, e botábanse cousas de forma inxeniosa, e gran parte das veces acabábase en pelexa.
unha especie de loita de coplas o regueifa entre dúas persoas. Desputas entre familias, vecinos...
¿Recordas algunha situación similar e as cancións que se facían....?
José Vidal Graña, 71 anos, ........dí que solían ser discusións sobre o terreo ou porque as vacas ían
para os prados dos vecinos.
Antonia Otero Charlón, 59 anos, Irixoa. Cando dous mozos tiñan un problema, cantaban en forma de
regueifa. Tamén cando había conflictos entre dous familias, unha persoa de cada familia a
representaba, e facían a regueira, o que conseguira deixar en ridículo ó outro era o gañador.
As familias das casas coñecidas como “Moreira” e Rexo”, próximas na mesma aldea, tiñan desputa
case todo-los días por culpa dalgún monte ou leira.
Dicía o home da casa de “Moreira”: -¡Eres un ladrón¡
Contestáballe o da casa do “Rexo”: -¡O que medra e o roubado, que o meu xa é meu¡
Parrafeos: eran unha especie de conversa en copla, de carácter amoroso, que sostiñan un mozo e
unha moza.
Ela:
Á miña casa non quero que veñas
Sempre me fodes e nunca me empreñas
É que non podes, é que non sabes
É que perdiches as habilidades
El:
Vaite de ahí, cara de merda
Que enzoufaches o ferrado
Aínda me dixeron onte
Que tiñas o cú cagado222
Non te quero, non te quero
porque no me da la gana.
Non te quero, non te quero
porque no me sale de los rincones del alma.223
222
223
Francisca Sanmartín Maroño, 79 anos, Pumariño.

56
Todo te lo consiento
menos faltarle a mi madre
una madre no se encuentra
y las mujeres a millares224
El:
Heiche de ir á herba
axudarte a erguer
dareiche un abrazo Carmiña
do ben querer
Ela:
Un abrazo non, que se nos ve meu pai
iso fuera bueno se fora no carnaval225
Cara de leite callado
cara de leite asorado
aínda me dixeron onte
que mexabas no canado.226
Ela: -Arrímate a la esquina
galán que llueve
deja correr el agua
por donde viene.
El: -Pero si me arrimo a una esquina
no es por nada
es por ver la cara
de una serrana.
Ela: Yo soy serrana
nada te pido
por ver la cara
de un relambido.
El: Eu son relambido
nada te saco. 227
Él: Catro cornos para ti,
catro para a túa nai,
Ela: Toma, lévalle estes catro
ó cornudo do teu pai. 228
Chamáchesme Moreniña
porque nacín na Revolta
aínda ti non é lo guapo
que me das a viravolta. 229
224
225
226
227
228
Eurelio Cobelo Couce, 76 anos, Reción, Verís

57
Chamáchesme Peraverde
anda ti, mazá podrida.
a pera verde se come
e a mazá podre se tira. 230
Chamáchesme Blancafea
porque nacín no Regueiro
aínda ti non é lo galo
que canta no meu poleiro. 231
Chamáchesme Moreniña,
era do polvo da eira
xa me verás o domingo
coa cara doutra maneira. 232
O río cando vai cheo
Leva carballos e follas
Tamén podía levar
As lenguas murmuradoras233
Cálate, vaite calando,
cara de caracandil,
fuciño de porco bravo,
barriga de tamboril. 234
Buxato, buxato,
¿qué levas no papo?
Leite callado
¿Quén o callou?
María do Rei.
Cálate, cálate,
que eu llo direi.
Non llo digas, non,
que xa llo volverei. 235
Derriba daquela pena torta
mira Manuel como emborca. 236
229
230
231
José Freire Filgueiras...(Belén Ansede)......................
232
Eurelio Cobelo Couce, 76 anos, Reción, Verís.
233
Mª Alicia Cachaza Cachaza. 76 anos. A Viña, Irixoa; José Fernández Grueiro, 49 anos, Xestoso.
234
235
236
Antonia Otero Charlón, 59 anos, Irixoa

58
Din que tes, que tes, que tes,
Pa mín xa non tes, non tes nada
Tela casiña caída
E a parede escagallada. 237
Dices que tienes, que tienes
para mí no tienes nada
tienes la casa caída
la parede derrumbada. 238
Esta casa sí que es casa
estas sí que son paredes
moitos anos vivan enla
os homes coas súas mulleres. 239
Echa la tuya, cobarde
la mía va de alegría
vale más preso en la cárcel
que herido en el hospital. 240
El: Neniña que vende-las peras
¿cántas che mandaron dar?
Ela: para ti, meu queridiño
non mas mandaron contar. 241
Perdín o meu porco mouro
non o puiden encontrar
cando te sentín a ti
parecíchesmo no roñar. 242
Filla de Ramona
Neta de Xoana,
Levádelo demo no corpo
E na hombreira a medalla. 243
Créeste por buena hembra,
ay, Jesús, cómo te engañas,
eres un cobo de abellas,
todo cubierto de arañas. 244
237
238
Mª Josefa González, 71 anos (Belén Ansede).................
239
Mª Josefa González, 71 anos (Belén Ansede)..............
240
José Vidal Graña, 71 anos, ........
241
Ángela Filgueiras, 69 anos.....
242
Traballo de Nerea Penedo Varel (anos anteriores)
243
244

59
Como te colla no prado
como te collín máis veces
heiche de meter no corpo
a herba pra nove meses. 245
Túa nai a maila miña
ambas van loba-lo gado
a miña trae carabullos
a túa o cú cagado. 246
Ó pasar pola túa porta
para a burra e escoito
e díxome a túa nai
que eres fea e comes moito. 247
O río cando vai cheo
leva carballos e follas
tamé podía levare
as lenguas marmuradoras. 248
Fun e peteiche na túa porta
non me quixeches abrir
ó pasar pola ruada
fixéchesme chichirichi
eu tamén te respondín. 249
Que tienes, que tienes,
para mí no tienes nada
tienes la casa caída
y la pared arruinada. 250
Coplitas y más coplitas
para mí son excusadas.
Quedoume o libro na casa
e non as traio estudiadas. 251
Érgase señora
do seu sentadeiro
váiase ó touciño,
fágalle un cambeiro. 252
245
Mª Josefa González, 71 anos...............
246
Mª Josefa González, 71 anos....................
247
Mª Josefa González, 71 anos......................
248
Mª Josefa González, 71 anos........................
249
José Freire Filgueiras.....(Belén Ansede)..................
250
Mª Josefa González, 71 anos.................
251
Mª Josefa González, 71 anos. ..................
252
Mª Josefa González, 71 anos. ................

60
O anillo do meu dedo
xa pasou a carretera
no lo siento del anillo
siento de quién me lo lleva. 253
Esta noite hei de ir aló,
rapaza das pernas tortas,
esta noite hei de ir aló,
e verás cómo te portas. 254
Algún día por te ver
abría as portas e as ventás,
agora por non te ver
téñochas todas cerradas. 255
Sementei e non collín
nunha revolta aveas
as máis burras coma ti
xa as puso nas cadeas. 256
Te-lo sombreiro de lado
porque eres fillo de rico,
póde-lo poñer ó medio
que eu de ti non necesito. 257
Nena, se queres arar
prestareiche o meu arado
ten regueifas e ameixeiras
estache moi ben amañado. 258
Pensabas, tonta, pensabas,
pensabas que te quería
aínque que me ría de ti
mentras que outra non che tiña. 259
O voso galo, comadre,
tédelo mal enseñado
que me vai cantar amores
encima do meu tellado. 260
253
Mª Josefa González, 71 anos...........................
254
Mª Josefa González, 71 anos (Belén Ansede).....................
255
Manuela Grueiro Pena, 81 anos, (xa falecida), Xestoso
256
257
258
259
260
Eurelio Cobelo Couce, 76 anos, Reción, Verís

61
8.- OS BAILES
 ¿Cándo chegaron as bandas de música?¿Cándo chegaron as orquestas?
 Os bailes. ¿En qué ocasións se bailaba?¿Qué músicos tocaban nos bailes?¿Onde se
celebraban os bailes: ó aire libre ou en locais especiais?¿¿Cómo iban vestidos os rapaces e
as rapazas para o baile?¿A partir de qué idade se podía empezar a ir ós bailes? ¿Recordas
cómo se bailaban?¿De solto ou de agarrado?¿Quen sacaba a bailar a quen?¿Cómo se
aprendía a bailar?
 ¿Cómo bailabas : mazurcas, xotas, carballesas, muiñeiras, foliadas, rumbas, pasodobres,
vals....
David Fernández López, 82 anos, Monfero. As bandas de música empezaron a aparecer despóis da
guerra, e as orquestas non chegaron ata máis ou menos 1945. Tocaba un conxunto formado por
tambor, clarinete, saxofón. Os bailes case sempre eran ó aire libre. Cada un ponía a mellor roupa que
tivera. Durante o día estaba na festa toda a familia: vellos, nenos, mozos, pero pola noite iban máis
ben os mozos a partir dos 16 ou 17 anos. Aprendíase a baliar observando ós demáis e repetindo o
que facían moi lentiño. O home sacaba a bailar á muller, e ésta deixábase levar. Nas xotas e muiñeiras
se levantaban os brazos e movían os pes para un lado e para outro, e nas rumbas, pasodobres e
vals, se bailaba de agarrado, sempre era o home o que marcaba o paso.
Antonia Otero Charlón, 59 anos, Irixoa. Dí que aprendíase a bailar bailando con mulleres máis vellas.
Javier Freire e Diego Fornos: Todos os domingos había festa e tocábanse instrumentos, sobre todo a
pandeireta. Se tocaba o “baile cativo”, que era tocar a pandeireta e bailar.
Estrella Abeledo García. 78 anos, San Félix, Nebras, Monfero. Recorda os músicos “Os Pachotes”
As orquestas e as bandas de música sempre as recorda. Polas festas, dende as 4 da tarde ata as 12
horas da noite podíase escoitar a música. As orquestas e as bandas máis importantes son:
Rambales
Orquesta dos Pachotes
Trébol
Patolo
Manuel Deibe Brañas, 67 anos, Verines, Irixoa (curso 2008-2009): Recorda os salóns de baile de
Vilachá, Xestal, Irixoa, A Viña, Montesalgueiro e Santiago de Ois.
Había salóns de baile en Vilachá, Xestal, a Viña e Irixoa. En Irixoa estaba “A Pista”, local cerrado
pero ó descuberto.
José Fernández Grueiro, 49 anos. Se ía en zocas ó baile. Os mozos sempre sacaban a bailar ás
mozas, e cando lles gustaba unha rapaza, chiscábanlle o ollo e despóis bailaban con ela. Cando
acababa o baile, os mozos acompañaban á casa ás mozas. Os músicos que vivían cerca de ónde se
celebraba o baile ía tocar alí. No Alto de Xestoso, Ramiro era tamborileiro, e Arsenio tocaba o
acordeón. Máis tarde, un home que se chamaba Valentín compou un tocadiscos para facer bailes nos
bares. No Alto tamén había dúas orquestas.

62
Manuela Couce Antón, 68 anos, San Bartolomé de Queixeiro., dí que as bandas demúsica cegaron
despois de 1940. O normal era bailar pasodobres e vals, pero tamén se bailaban muiñeiras.
Mª Alicia Cachaza Cachaza. 76 anos. A Viña, Irixoa. Redorda que as orquestas chegaron sobre 1945,
e as bandas xa viñeran un pouco antes. Se facían bailes nas festas do patrón, nos carnavales. Eran ó
aire libre, menos en carnavales que se facían nunha palleira. Ían vestidos coa mellor roupa que tiñan
cada un: as mulleres con zocas, unha falda larga de moito vuelo e unha blusa cunha xireta pola
cintura. Os homes con zocos, pantalón, camisa e chaqueta feita de lá.
As festas facíanse nos atrios e nos salóns.
Os homes vestían traxes e as mulleres vestidos ou falda, blusa, chaqueta e abrigo.
Eses mozos empezaban a ir ás festas con 17 ou 18 anos. Menos cando era pola tarde e no atri iban xa
de pequenos cos seus pais.
A senté bailaba agarrada, tipo pasodoble. Os días de festa ponían nos pes uns zapatos novos e
unhas medias de cristal. Primeiro as mozas todas xuntas bailaban agarradas entre elas, e logo viñan
os mozos a sacalas a bailar. Os homes comenzaban a bailar e se encagaban de sacar a bailar ás
mulleres.
Andrés Pérez Pérez, 64 anos, Requeixo (curso 2008-2009). As mazurcas bailábanse en tres tempos
con ritmo acentuado; as xotas dando saltos cos brazos erguidos; as carvallesas en roda; as
muiñeiras formando unha ou varias parellas soltas; as rumbas en parella, facendo varios pasos. Os
pasodobres en parella, dando voltas; os valses en parella ao ritmo de 1-2-3, 1-2-3-.
Xota: soltas, cos brazos levantados e tocando as castañolas
Muiñeiras: soltas, cos brazos levantados e tocando as castañolas
Mazurcas: soltos
Rumbas: soltos, tocando palmas e taconeando
Pasodobres: agarrados, balanceándose os corpos dun lado para outro
Vals: agarrados.
Sempre orquestas
Nos dous sitios
Ben feitos
Ou bonitos
E de igual idade
A bailar agarraditos. 261
Os dalá dabaixo
cando van co gado
levan a guillada
chántanna no prado.
E bailan a jota
e maila muiñeira
Os dalá dabaixo
non hai quen os queira. 262
261
262
Mª Josefa González, 71 anos.......................

63
Non vou soa ó baile:
Non vou soa, non vou soa
Ó serán do Leiradiño
Que me perdo no camiño
Que non vou soa
Contigo ó baile
Que non vou soa
Vou con mi madre
Dentro do meu peito teño
Dous muíños a moere
Un anda, outro desanda
Así fai o ben querere
Que non vou soa....
Dín que habelas hai
E din que as hai bonitas
As criadas de servire
Pero non as señoritas!
Que no vou soa...
Ao xardín da alegría
Non vou soa, non vou soa,
Que sen tí me perdería.
Que non vou soa... 263
O tiruliruliru
Aló riba ven o tiruliruliru
Aló baixo ven o tiruliruliru
E xúntanse os dous nunha esquina
A tocar a concertina
A bailar o saliron...............?
Aló riba ven Benito, ven Benito
Aló Baixo ven Eulasa, ven Eulasa
E xúntanse os dous nin queixón
A comer o arrequente
E o par da ración.
263

64
Comadre, miña comadre
Era o gusta da miña pequena
É bonita e preséntase ben
E parece que ten unha fase morena. 264
264
Juan Coira Vidal, 76 anos, Ambroa; e Mª Argentina Fernández López, 73 anos, As Travesas.

65
9.-ALBORADAS, FOLIADAS, ALALÁS
A xente se xuntaba en festas, matanzas, mallas, arredor do lume con viño
David Fernández López, 82 anos, Monfero. Se se festexaba algo e non había músicos, eran eles
mesmos os que facía barullo tocando paos, latas, etc.
José Fernández Grueiro, 49 anos. Antigamente, como non había televisión nin outras cousas para
entretenerse, íase “aldear”, isto é, ir á casa dos vecinos pola noite para contar contos, xogar ás
cartas....Polas festas reuníase toda a familia, e como viña a pé de lugares afastados, tiñan que quedar
na casa de quen os invitou. Non había camas para todos, porque durmían na mesma casa os
músicos, o cura, os invitados, así que as veces había que durmir na palleira ou no fallado. A xente
que viña de lugares que estaban moi lonxe, divertíanse polo camiño facendo falcatruadas, como tirar
as cancelas das casas.
Cantar de trailalila
é un cantar que non se acaba
empeza con trailalila
e remata con trailalala. 265
Naquela carballeira
estuven de foliada,
naquela carballeira
perdín a miña navalla. 266
265
266
Mª Josefa González, 71 anos, (belén Ansede)....................

66
10.- MÚSICOS E INTÉRPRETES
 Instrumentos non convencionais: cazolas, latas, ferriños, vasoiras, mango da sartén,
 Instrumentos musicais: gaita, caixa, acordeón, gaita, clarinete, tambor, bombo.
 ¿Coñeces a algún acordeonista/violinista/gaitero/pandereiteira/zamfoña da zona?
Os instrumentos non convencionais como cazolas, latas, ferriños, vasoiras...tocábanse polo
Antroido e participaba toda a xente da aldea. Se tocaba para ir de parranda e pasalo ben.
Parece ser que o bisavó de Noelia Blanco Deibe facía pandeiros e pandeiretas con coiro de ovella,
así como outros instrumentos de madeira como frautas…
Mª Alicia Cachaza Cachaza. 76 anos. A Viña, Irixoa. Recorda a dous gaiteiros: Eliseo e Celedonio,
“que descansen en paz”
Recordan acordeón, gaita de fol, pandeireta.
María Caruncho López, 75 anos. Recorda que tocaban cazos, vasoiras, facendo percusións e
cantando cando cocía o pan, para que se lles pasara antes o tempo de espera a que quencera o
forno. Tamén recorda que se facían unha especie de flautas coas pallas de centeo, cando éste
espigaba, e se construían e tocaban estas flautas canto se ía coas vacas ou ovellas de pastoreo, para
non aburrirse.
Manuel Leirás Fernández, 75 anos, Fraemelle, Monfero. Coñeceu ó acordeonista da Orquesta Trébol e
ós violinistas de Lamas La Piña.
Estrella Abeledo García. 78 anos, San Félix, Nebras, Monfero. Recorda ó Señor Argemiro,
acordeonista e a José do Cotillón, tamén acordeonista.
Juan Coira, 76 anos, Ambroa e Mª Argentina Fernández, 73 anos, As Travesas: recordan que había na
parroquia de Ambroa un cego que tocaba a corina.
Josefina Pereiro Varela, 70 anos, Lambre, Ambroa. Dí que se tocaban cazolas, latas, e outros
obxectos cando se casaban viudos, e tocábannos todo o mundo.
Lucía Pérez Sanjurjo (3º Eso). Acordeonista de Chambas: o cego da Bouza; un gaiteiro, Antonio de
Santa Juliana, tamén cego.
Carmen Sante Peteiro, de 74 anos. Amañábamos cacharros, cazolos vellos, potas, sarténs, incluso
fabricamos un acordeón e unha frauta. Tocábamos ao chou, intentando facer e seguir os ritmos, para
acompañar as cancións, e tamén se bailaba.
Gaiteiros: O Gedello de Vilachá, Monfero; O Argimiro do Rego do Eixo, Monfero; Antonio o Cego, (A
Bouza, Santa Juliana, Monfero).
Saxofonista O Tenreiro (Aurela, Cabría, Pontedeume)=
Manuel Deibe Brañas, 67 anos, Verines, Irixoa (curso 2008-2009): acordase do “Gaiteiro da Bouza”, o
batería dos Rambales “Norberto da Viña”, “O clarinete Rogelio de Bemantes”, o baixo José “O Mollo
de Ambroa”, Manolo “O Bárbora” que tocaba o trombón de varas; José, o fillo do “Mollo”, que tocaba

67
a trompeta, “Ramiro” que tocaba o saxofón na Orquestra Tropical; Pepe das Penas de Areas,
coñecido como “Pucho Cobelo”, que cantaba todo tipo de cancións.
O Pandereta, que tocaba a batería acompañando ao Cego da Bouza.
Aí vén o gaiteiro por tras do pinar
Coa gaita ao lombo e o roncón a tocar. 267
Toca miña pandeireta
senón heite rachare
custáchesme unha peseta
axúdama a ganare. 268
Ti que fas, gaiteiriño,
ti que fas polo vran,
todos sachando no millo
e ti coa gaita na man. 269
Ahí ven o gaiteiro
por tras do pinar
coa gaita ó lombo
e o roncón a tocar. 270
267
268
269
270
Aurora Álvarez Fernández, 57 anos, Lousada.

68
11.- CANTARES DE CEGOS
¿recordas se iban polas aldeas? Mercar as coplas que vendían os cegos nas feiras. ¿Cándo costaba
cada copla?¿Había algún músico que acompañara ó cego? ¿Qué instrumentos levaban? ¿Recordas
algunha canción............?
Retransmitían as noticias e os acontecementos da zona en forma de canción.
Mª Alicia Cachaza Cachaza. 76 anos. A Viña, Irixoa. Recorda que ían polas aldeas e costaba unha
copla tres reais, acompañados por violinistas, gaiteiros e tamborileiros.
Manuel Leirás Fernández, 75 anos, Fraemelle, Monfero. Recorda que se daba “a voluntad”
Josefina Pereiro Varela, 70 anos, Lambre, Ambroa. Recorda que custaban 1 peseta. E que o cego ía
acompañado por un violín ou un acordeón.
María Luisa Salido Permuy, dí que o pago das coplas era voluntario, é dicir, que cada quen daba o
que quixera.
Sí que ían, aínda que ela non se acorda, contáronllo. Cada copla custaba 2 patacóns, e non
acompañaba ningún músico.
David Fernández López, 82 anos, Monfero. El non se acorda disto, pero oiu falar deles: o cego
tocaba a zanfona e estaba acompañado dun guía, que era o encargado de recoller os cartos que lles
daba xente.
José Vidal Graña, 71 anos, ........recorda que unha copla solía custar 12 pesetas.
Manuel Deibe Brañas, 67 anos, Verines, Irixoa (curso 2008-2009): recorda que as coplas non
custaban nada, mási que a xente lles botaba unha limosna no sombreiro. Non había músico que os
acompañase, e ás veces era un veciño o que facía o acompañamento cun tambor. Cre que o “Cego da
Bouza” e o “Cego Antonio de Santa Juliana” eran a mesma persoa.

69
12.- ROMANCES E LITERATURA DE CORDEL
¿Recordas a canción sobre algún romance, amor imposible, crimen pasional? Exemplos: Romance de
Don Gaiferos, do Duque de Alba, de Don García, La Cristiana cautiva, El Rey moro, El Conde Niño,
Don Pedro, Las tres cautivas, Mora Linda, Rosita encarnada.....
Vaite de ahí mora vella
Vaite de dahí mora nova
Deixa beber ó meu cabalo
Nesta fonte cristalina.
No soy mora, Caballero,
Ni de la morería,
Me cautivaron los moros
De pequeñita. 271
Estando la pájara pájara
sentadita en un verde limón
con el pico picaba la rama
con el pico picaba la flor.
¡Ay, ay, cuándo vendrá mi amor!
Me arrodillo a los pies de mi amante
me levanto con pies de acostante.
Dame una mano, dame esta otra
dame un besito con tu linda boca.
Dea usted la media vuelta,
dea usted la vuelta entera
dea usted un pasito atrás
haciendo la reverencia.
Pero no, pero no, pero no,
porque a mí me da vergüenza.
Pero sí, pero sí, pero sí,
pero usted me gusta a mí. 272
Hace mucho tiempo vivió una señora muy mala llamada Gallarda. Vivía en un enorme palacio. A su
casa iban muchos viajeros a pedir posada, pero ninguno salió de allí. Una vez fue un joven allí para
saber de su padre y su hermano, pues de allí no salieron cuando fueron a pedir posada. Estando ya
en esta casa, Gallarda lo invita a comer pero él no quiso:
Ou querías lebre asada
cantando, bailando
ou perdiz empimentada
cantando me reía
Nin quería lebre asada
cantando, bailando
Nin perdiz empimentada
cantando me reía.
Quero unha tortilla de huevos
271
Manuel Deibe Brañas, 67 anos, Verines, Irixoa (curso 2008-2009)
272

70
cantando, bailando
para me echar en la cama
cantando me reía
Cena caballero, cena
cantando, bailando
Cenarán para tu vida
cantando me reía
Ya cené en casa de mi madre
cantando, bailando
Una vez por despedida
cantando me reía
Sube caballero sube
cantando, bailando
Subirás para tu vida
cantando me reía
Cegando o primer paso
cantando, e bailando
Caballero se temía
cantando me reía
¿De quién son tantas calabazas
cantando, bailando
que en aquella viga había?
cantando me reía
Son cabezas de cordero
cantando, bailando
que en mi casa los tenía
cantando me reía
Una es la de mi padre
cantando, bailando
por la barba que tenía
cantando me reía
Otra es la de mi hermano
cantando, bailando
por lo que a mí me quería
cantando me reía
Hice la cama Gallarda
cantando, bailando
caballero bien la veía
cantando me reía
Entre sábanas y colchones
cantando, bailando
puñales de oro metía
cantando me reía
Allá por la media noche
cantando, bailando
Gallarda se remordía
cantando me reía
¿Qué tienes doña Gallarda
cantando, bailando
que tanto te remordías?
cantando me reía
Ando en busca de mis puñales
cantando, bailando
que en mi cama los tenía
cantando me reía

71
Estando en estas razones
cantando, bailando
por la espalda la abría
cantando me reía
Abre las puertas, portera
cantando, bailando
con toda tu portería
cantando me reía
Las puertas ya no se abren
cantando, bailando
desde el cierre hasta el día
cantando me reía
Abre las puertas, portera
cantando, bailando
con toda tu portería
cantando me reía
que Gallarda anda muerta
cantando, bailando
en la sala de más arriba
cantando me reía
Hizo usted bien, caballero
cantando, bailando
que la muerte merecía
cantando me reía
Cien hombre que aquí entraron
cantando, bailando
e ningún salió con vida
cantando me reía273
Estando la coronela
sentadita en su cuartel
esperando que llegar
el teniente coronel.
Me atreví y le pregunté
si venía de la guerra.
¿Por qué pregunta, señora?
¿Por qué pregunta, doncella?
Pregunto por mi marido
que hai sete anos que vai nela.
Dígame usted, señora
dígame qué señas lleva.
Lleva un caballito blanco
la silla dorada y negra.
Mi marido es alto y rubio
colorado como usted.
Soldados, cabos, sargentos
han muerto treinta y trés.
Traigo licencia del rey
273

72
de casarme con usted.
Hay siete años que espero
otros siete esperaré
si a los catorce no viene
de monja me meteré
y para un niño que tengo
fraile lo voy poner
y si no lo quiere seguir
que vaya servir al rey
donde murió su padre
ni justo es que muera él.
Aquí se acabó la historia
de aquella infeliz mujer
hablando con su marido
no lo supo conocer. 274
Vaite daí mora vella
vaite daí mora linda
deixa beber ó meu cabalo
nesa fonte cristalina.
No soy mora, Caballero
ni de la morería
me cautivaron los moros
de pequeñita. 275
Ábreme la puerta, madre,
ábremela con alegría,
pensé de traer mi novia
y traigo una hermana mía. 276
Tus cabellos de amar
son manojos de oro.
Tu frente de amar
es campo de guerra
donde el rey copira
la forma de su bandera.
Tus orejas de amar
no gustan pendientes
que lucen las adornan
tus queridas frentes
Tu boca de amar
es tan clarisuelta,
tiene dos hileras de dientes menudos
274
275
276

73
que parecen piedras.
Tu garganta de amar,
es tan clarisuelta
que en ella ....
el agua revuelta.
Tus brazos de amar
son dos fuertes remos
que ayudan a los marineros
Esos cinco dedos que llevar en mano
son las dos docenas
cogidas en Mayo.
Tus pechos de amar
son dos caños de agua
que de ellos bebería
se usted me dejara.
Tu cintura de amar
est tan delgadita
que en ella se forma
una margarita.
Tu barriga de amar
es tambor de guerra
que cuando la tocan
toda se retiembla.
......
tapa con los delantales
son las dos columnas
palacios reales.
Tus rodillas de amar
son de oro maciño
que en ellos se forma
todo el alto ....
Con la pierna blanca
medio coloreada
buena es la niña
pero. con el pie chiquito
el andar menudo
buena es la niña
que engañaba al mundo.277
Soldadito militare
¿qué llevas en la mochila?
El armamento de un rey
y el corazón de una niña.278
Estando de centinela
un entierro ví pasar
era la pobre de mi abuela
que la iban a enterrar.279
Estudié para ladrón
y conseguí la carrera
277
278
279

74
y lo primero que robé
fueron tus ojos morenos.280
.-..............
Una noche muy oscura
cayó un marinero al agua
y se le presentó el demonio
diciéndole estas palabras:
¿Cuánto das, marinerito
por te salvar de esta agua?
Yo te doy todos mis navíos
cargados de oro y plata.
Tus navíos no los quiero,
ni el oro ni la plata,
yo quiero que cuando mueras
a mí me entregues el alma.
El alma la entrego a Dios,
el cuerpo a la mar salada
y la mujer y los hijos
a la Virgen Soberana. 281
----------
La encerraron en una sala,
no le daban de comer
sino chacina salada,
no le daban de beber
sino leche de una cabra.
Delgadina con la sed
se asomó a una ventana
y vio estar a su madre
sentada en silla de oro.
Madrecita de mi vida,
madrecita de mi alma,
por aquel que está en la cruz
dame una jarrita de agua.
Vai de ahí, perra traidora,
vai de ahí, perra malvada,
siete años va por ocho
280
281
José Fernández Grueiro, 49 anos, Xestoso, e Manuela Grueiro Pena, 81 anos (xa falecida), Xestoso

75
que me tienes mal casada.
Delgadina con la sed,
se asomó a otra ventana,
vió estar a sus hermanas
peinadas con peine de oro.
Hermanitas de mi vida,
hermanitas de mi alma,
dadme una jarrita de agua.
Vai de ahí, perra traidora,
vai de ahí, perra malvada,
siete años va por ocho
que mamá está mal casada.
se asomó a otra ventana,
vió estar a sus hermanos
ganando grande batalla.
Hermanitos de mi vida,
hermanitos de mi alma,
dadme una jarrita de agua.
La jarra de agua te daba,
hermana, de buena gana,
si lo sabe nuestro padre,
témola vida xogada.
No la quiera, Dios del cielo
ni la Virgen Soberana,
que yo fuera pretendida
por una jarrita de agua.
cayó en la sala tumbada,
a los pies de delgadina
una fuente de agua clara.
Delgadina va en el cielo,
sus hermanos en compaña,
sus padres en el infierno
y sus dos hijas en tepar. 282
Feira nova, feira nova
que non acostumbran
que tomala María miña
que tomala Mariana.
Iba compra-los boiños
282
Secundina López Espiñeira, 65 anos, O Cruceiro, Vilachá, Monfero.

76
para facer a labranza
que tomala Mariana
E no medio do camiño
esquecéuseme a aguillada
que tomala Mariana. 283
Mariana:
Iba Mariana por la mañana
Pra Romaría de Santa Cruz
Saleulle un home cunha navalla
Que polo visto chámanlle Jesús.
Doulle na cara, tiroulle os dentes
Peghoulle un cachete contra un riñón
Miroulle o pulso, paralizóuselle,
Paralizóuselle o corazón. 284
283
Traballo de Alba García Purriños (anos anteriores)
284
Juan Coira Vidal, 76 anos, Ambroa.

Editado cancioneiro de monfero

Editado cancioneiro de monfero

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (6)

Similar to Editado cancioneiro de monfero

Similar to Editado cancioneiro de monfero (20)

More from satelite1

More from satelite1 (20)

Editado cancioneiro de monfero