presentatie voor gemeenteambtenaren (RO) binnen de provincies Gelderland en Overijssel over hoe externe veiligheid in het ruimtelijk planproces werkt en dat de externe veiligheid een ruimtelijk vraagstuk is waar de actor RO regie over moet voeren.

1. Externe veiligheid in het
ruimtelijk planproces
Praktijk en netwerkbijeenkomst: “Externe veiligheid in de Ruimtelijke
Ordeningspraktijk – aan de slag met kennis!
3 november 2011
1

2. Deel I
EV is een ruimtelijk vraagstuk
en de verantwoording groepsrisico *)
is een proces dat meeloopt met het
RO-planproces
*) VGr
2

3. Kwaliteit EV - RO
Onderzoek in opdracht van het RIVE
(IPO, VNG, I&M en NVBR)
• Huidige situatie (a)
• Gewenste situatie (b)
• Hoe komen we van (a) naar (b)
Rapport downloaden via: www.relevant.nl
3

4. Kwaliteit EV – RO: huidige situatie
• De verantwoordingsplicht groepsrisico
functioneert bij RO niet zoals beoogd
• Kennis en begrip over EV is bij RO
onvoldoende
• Externe veiligheid is voor de actor RO
een relatief jong onderwerp
4

5. Realiseren van kwaliteit kost tijd
• Bevi zeven jaar geleden ingevoerd
• Initiatieven op gebied van EV en RO
• Programmafinanciering EV
• Stijgende lijn uitvoering EV beleid
• De werkelijkheid loopt (altijd) achter op
het wensbeeld
• Vinger aan de pols / gericht stimuleren /
proces versnellen?
5

6. VROM heeft 361-vragen over
Bevi beantwoord
Handreiking verantwoorde
VROM-Insp. Audit implementatie EV in RO brandweer adv.
Maatlat EV Bevoegd Maatlat EV adviseur
en Wm 7
1 gezag Brandweer
10 12
Urg.Sanering afgerond LPG-
Bevi treedt in werking 2 Sanering afgerond LPG-
tankstations
tankstations
11
6
Okt 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
3 9
Relevantsite start
4
AGS-advies Brandweer-
def. Handreiking VGr 8 advisering
5
RRGS/prov. risicokaart
Uitvoering Kennistraject
Milestones ontwikkelingsproces EV-beleid
6

7. Stijgende lijn kwaliteit EV - RO ?
VROM heeft 361-vragen over Kwaliteit als gewenst resultaat
Kwaliteit als gewenst resultaat
Bevi beantwoord
?
Handreiking verantwoorde
VROM-Insp. Audit implementatie EV in RO brandw.adv.
en Wm Maatlat EV 7
1
10
Bevi treedt in werking
2 Kwaliteit als praktijkresultaat
Urg.Sanering afgerond LPG-
Sanering afgerond LPG-
tankstations
tankstations
6
Okt 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Okt 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
3 9
Relevantsite start 4
AGS-advies Brandweer-
def. Handreiking VGr 5 8 advisering
RRGS/prov. risicokaart
Uitvoering Kennistraject
dynamiek kwaliteitswens versus kwaliteitsresultaat
7

8. Stijgende lijn kwaliteit EV - RO
VROM heeft 361-vragen over
Bevi beantwoord
Vanaf medio 2007 begint echte aandacht
vanuitAuditen Wm EV in RO Maatlat manifesteren Handreiking verantwoorde
VROM-Insp. RO zich breder te
implementatie
EV 7
brandw.adv.
1
10
2 Urg.Sanering afgerond LPG-
Bevi treedt in werking Sanering afgerond LPG-
tankstations
tankstations
6
Kwaliteit EV-RO als praktijkresultaat
Okt 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Okt 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
3 9
Relevantsite start 4
AGS-advies Brandweer-
def. Handreiking VGr 5 8 advisering
RRGS/prov. risicokaart
Uitvoering Kennistraject
Kwaliteit EV-RO als praktijkresultaat
8

9. VROM heeft 361-vragen over
Bevi beantwoord
Handreiking verantwoorde
VROM-Insp. Audit implementatie EV in RO brandw.adv.
en Wm Maatlat EV 7
1
10
2 Urg.Sanering afgerond LPG-
Bevi treedt in werking Sanering afgerond LPG-
tankstations
tankstations
6
Okt 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Okt 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
3 9
Relevantsite start 4
AGS-advies Brandweer-
def. Handreiking VGr 5 8 advisering
RRGS/prov. risicokaart
Uitvoering Kennistraject
Impressie cumulatieve groei aantal handreikingen, studies,
publicaties, beleidsvisies over uitvoering EV in de praktijk
9

10. Kennisontwikkeling
VROM heeft 361-vragen over
Bevi beantwoord
Handreiking verantwoorde
VROM-Insp. Audit implementatie EV in RO brandw.adv.
en Wm Maatlat EV 7
1
10
2 Urg.Sanering afgerond LPG-
Bevi treedt in werking Sanering afgerond LPG-
tankstations
tankstations
6
Okt 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Okt 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
3 9
Relevantsite start 4
AGS-advies Brandweer-
def. Handreiking VGr 5 8 advisering
RRGS/prov. risicokaart
Uitvoering Kennistraject
Impressie ontwikkeling aantallen deelnemers
cursussen/trainingen externe veiligheid
10

11. Generaties van beleidsvisies EV
gemeenten (schetsmatige impressie)
VROM heeft 361-vragen over
Bevi beantwoord
Handreiking verantwoorde
1
VROM-Insp. Audit implementatie EV in RO
en Wm
2de generatie Maatlat EV 7 3de generatie brandw.adv.
10
2 Urg.Sanering afgerond LPG-
Bevi treedt in werking Sanering afgerond LPG-
1ste generatie tankstations
tankstations
6
Okt 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Okt 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
3 9
Relevantsite start 4
AGS-advies Brandweer-
def. Handreiking VGr 5 8 advisering
RRGS/prov. risicokaart
Uitvoering Kennistraject
Focus wordt verlegd, concreetheid neemt toe
[ OW wel/niet norm ahv gebiedsfunctie versus
OW als criterium voor inhoud VGr bij planproces ]
11

12. Kwaliteit EV – RO: gewenste situatie
• Besef/inzicht dat externe veiligheid voornamelijk
een ruimtelijk vraagstuk is;
• Inzicht dat de verantwoording van het
groepsrisico (Vgr) een proces is (dat resulteert in
een besluit) dat ingebed is in het planproces;
• De actor RO heeft de regie over dit proces
• Daartoe heeft de actor RO:
• voldoende kennis en begrip van EV
• bestuurlijk de regie gekregen
• ambtelijk de regie gekregen (EV, VR)
12

13. Externe veiligheid is een
ruimtelijk vraagstuk
13

14. (Goede) ruimtelijke ordening
• Wat is (goede) ruimtelijke ordening?
• Welke invloed heeft de ruimtelijke
ordening op externe veiligheid en vice
versa?
14

15. Wat is (goede) ruimtelijke ordening
Ruimtelijke ordening is het proces waarbij met een groot aantal
spelregels de ruimte planmatig wordt benut en ingericht.
Daarbij wordt rekening gehouden met individuele en
gemeenschappelijke belangen.
Kortweg: het zo goed mogelijk aan elkaar aanpassen van
samenleving en ruimte.
Wat waar en waarom daar
Met andere woorden, er moet altijd een antwoord zijn op
de vragen “Wat waar en waarom daar”. Dit antwoord moet
te vinden zijn in de toelichting bij een ruimtelijk plan zoals
het bestemmingsplan.
15

16. Invloed RO op EV - 1
GR als gevolg van
de gekozen ruimtelijke
situatie A: Intensieve bebouwing
indeling
De hoogte van het
situatie A
nabij bij de risicobron
groepsrisico wordt mede
risicobron
Aantal doden
veroorzaakt door de
LPG
afstand tot risicobron
ruimtelijke situatie rond de
plaatsgebonden risico: “risicovrije ruimte”
risicobron.
bebouwingsvrije ruimte “groepsrisico-afstand ”
GR als gevolg van
de gekozen ruimtelijke
indeling situatie A
situatie B
situatie B: Intensieve bebouwing Aantal doden
ver af van de risicobron
LPG
afstand tot risicobron
plaatsgebonden risico: “risicovrije ruimte”
bebouwingsvrije ruimte “groepsrisico-afstand ”
Bron: RIVE. (2011), Kwaliteit: externe veiligheid in het ruimtelijk planproces, bijlage II: kleine inleiding in de externe veiligheid
16

17. Invloed RO op EV - 2
Wanneer het plaatsgebonden risico kleiner wordt (en de
risicobron veiliger) kan het groepsrisico door toename van
het aantal personen (realiseren van een woonwijk)
toenemen. De ruimtelijke ordening heeft veel invloed op
(de hoogte van) het groepsrisico.
10-6
17

18. Invloed RO op EV - 2
Wanneer het plaatsgebonden risico kleiner wordt (en de
risicobron veiliger) kan het groepsrisico door toename van
het aantal personen (realiseren van een woonwijk)
toenemen. De ruimtelijke ordening heeft veel invloed op
(de hoogte van) het groepsrisico.
10-6
18

19. Invloed RO – EV - 3
Er bestaat ook nog zoiets als logisch verstand.
Dat zegt dat kwetsbare objecten (zoals woningen) niet dichtbij
de risicobron moeten worden bestemd. Er moet dus een
soort buffer tussen de risicobron en de ontvanger zijn.
Deze buffer is moeilijk te handhaven, omdat de ruimte schaars
is en we geneigd zijn om de ruimte die we hebben het liefst
zelf te claimen. En wie het eerst komt, wie het eerst maalt.
10-6
10-6
19

20. Maatregelen externe veiligheid
• Bronmaatregelen
• Ruimtelijke maatregelen
• Overige maatregelen
20

21. Bronmaatregelen
Maatregelen die de Maatregelen die de
kansen verkleinen gevolgen verkleinen
21

22. Ruimtelijke maatregelen
Groepsrisico-relevante invloedsgebied
Toename aantal aanwezige personen in
invloedsgebied bij gelijke personendichtheid per hectare
Bron afbeeldingen: Geerts, R. en Heitink, J. (2009), Dat vermaledijde invloedsgebied, AVIV.
22

23. Overige maatregelen
• bouwkundig
• organisatorisch
• communicatief
• …
Wanneer je je moet richten op
andere maatregelen dan ruimtelijk
om EV (het groepsrisico) te
beheersen, ben je te laat in het
proces en is de essentie van het
beheersen van het groepsrisico niet Effectiviteit maatregelen
goed begrepen.
Eerst moet de basis in orde zijn,
pas dan heeft het zin je te richten
tot de overige onderdelen.
23

24. De Vgr is in essentie een
ruimtelijk vraagstuk
• Ruimtelijke ordening bepaalt aantal personen
binnen invloedsgebied;
• Ruimtelijke ordening bepaalt functies binnen
invloedsgebied;
• Ruimtelijke ordening bepaalt inrichting van ruimte
en functies binnen invloedsgebied;
• Ruimtelijke ordening bepaalt afstand tussen
risicobron en ontvanger;
• Ruimtelijke ordening bepaalt dus de hoogte van
het groepsrisico.
24

25. Jurisprudentie externe veiligheid
rechtspraak EV
300
250
aantal uitspraken
200
150
100
50
0
2004 - 2005 2005 - 2006 2006 - 2007 2007 - 2008 2008 - 2009 2009 - 2010 2010 - 2011
periode (jaartallen)
Reeks1 Reeks2 Reeks3 Reeks4
reeks 1: externe veiligheid reeks 3: externe veiligheid, ruimtelijke ordening
reeks 2: externe veiligheid, milieubeheer reeks 4: externe veiligheid, groepsrisico
25

26. Jurisprudentie externe veiligheid
in percentages van EV
rechtspraak EV
50
45
40
% van EV uitspraken
35
30
25
20
15
10
5
0
2004 - 2005 2005 - 2006 2006 - 2007 2007 - 2008 2008 - 2009 2009 - 2010 2010 - 2011
periode (jaartallen)
Reeks1 Reeks2 Reeks3 Reeks4
reeks 1: externe veiligheid (100%) reeks 3: externe veiligheid, ruimtelijke ordening
reeks 2: externe veiligheid, milieubeheer reeks 4: externe veiligheid, groepsrisico
26

27. De verantwoording van het
groepsrisico is een proces, ingebed
in het RO-planproces
• Geen momentopname: berekening en
opschrijven waarom acceptabel
• keuzes in verleden hebben invloed op hoogte
van het groepsrisico
• hoogte van het groepsrisico heeft invloed op
ruimtelijke inrichting
• Dus: onderling verband tussen ruimtelijke keuzes
en hoogte groepsrisico
• Wanneer begint het proces van de Vgr dan?
27

28. RO-Planproces en de Vgr als procesresultaat
de veranderde situatie vormt weer het nieuwe speelveld voor
volgende ruimtelijke veranderingen
bestaande speelveld van
ruimtelijke opties en stadium II
mogelijkheden veranderde speelveld van
gevormd door structuurvisies, ruimtelijke opties en
beleidsvisie EV, gegroeide mogelijkheden
infrastructuur, door een concreet ruimtelijke
bestemmingen, besluit.
e.d.
stadium I T stadium III
0
T1 T3 Tn TE
T2
momenten T van afwegingen die
de uitgangssituatie voor ingrijpen op het groepsrisico de veranderde situatie
de verantwoording daarom belangrijk voor waarvan groepsrisico
groepsrisico verantwoording formeel wordt
verantwoord
de verantwoording groepsrisico als proces resulterend in een besluit
28

29. nemen politieke verantwoordelijkheid door kader op te stellen
college B&W + gemeenteraad
voor verantwoording groepsrisico dat uitgangspunten bevat
voor beoordeling: ‘een basisfilosofie’
Geïdealiseerd
model
dragen operationele verantwoordelijkheid voor
Actor RO verantwoording groepsrisico bij ruimtelijke besluiten procesbeheersing
verantwoordingsproces
structuurvisie mede gebaseerd op RO-instrumenten
expliciteren algemene
oriëntatie beheersing van
overkoepelende keuzes structuurvisie
toename groepsrisico
beperkt houden bestuurlijk beleidskader EV beleidskader verantwoording
toename GR (verantwoording groepsrisico) groepsrisico als onderdeel
beleidsvisie EV
start proces signalering bij planvoornemen of RO- Quick scan:
verantwoording verantwoording groepsrisico EV signaleringskaart
groepsrisico van nodig is GR verantwoordingskaart
specifiek ruimtelijk signalering te verwachten toename
van bestaande GR-niveau bestemmingsplan
besluit
informeren Veiligheidsregio +
informatief vooroverleg +
vervolgafspraken over participatie
beoordeling gewenste
inhoudelijke uitwerking
verantwoording groepsrisico
uitvoering proces momenten documenteren waarop
afwegingen inrichting v/d ruimte
plaatsvinden die voor GR ‘externe’ analyse-
relevantie hebben
diverse analyses: instrumenten
-GR-beperking
-analyses bestrijding ramp en risicoanalyse
hulpverlening MAL-groepsrisico
-enz. scenarioanalyse Veiligheidsregio
afronding proces overzicht van afwegingen bij
besluitvoorstel aan gemeenteraad +
bestuurlijk oordeel over advies
Veiligheidsregio
document verantwoording
groepsrisico
29

30. RO heeft de regie over de Vgr
• Vgr is in essentie een ruimtelijk vraagstuk
• ruimtelijke ordening heeft meeste invloed op
hoogte groepsrisico
• dus logisch dat de regie over de verantwoording
van het GR door de ruimtelijke ordening wordt
gevoerd (= eigen belang).
• Dit gebeurt nog onvoldoende. Waarom?
Het regie-vraagstuk gaan we vanmiddag
in deel II behandelen.
30

31. Deel II
Regievoering over het proces van de
verantwoording van het groepsrisico
31

32. Regievoering proces Vgr
• Vgr is in essentie ruimtelijk vraagstuk
• ruimtelijke ordening heeft meeste invloed op
hoogte groepsrisico
• dus logisch dat de regie over de verantwoording
van het GR door de ruimtelijke ordening wordt
gevoerd (= eigen belang).
• Dit gebeurt nog onvoldoende. Waarom?
1. RO heeft niet door dat Vgr een ruimtelijk
vraagstuk is
2. RO krijgt niet de rol van bestuur
3. RO krijgt niet de rol van anderen (milieu, EV, VR)
32

33. Randvoorwaarde 1: Notie dat Vgr in
essentie een ruimtelijk vraagstuk is
Vanochtend in deel I aangetoond:
• Ruimtelijke ordening bepaalt aantal personen
binnen invloedsgebied;
• Ruimtelijke ordening bepaalt functies binnen
invloedsgebied;
• Ruimtelijke ordening bepaalt inrichting van
ruimte en functies binnen invloedsgebied;
• Ruimtelijke ordening bepaalt afstand tussen
risicobron en ontvanger;
• Ruimtelijke ordening bepaalt dus de hoogte van
het groepsrisico.
33

34. Randvoorwaarde 2: RO krijgt de rol
van het bestuur
• Bestuur notie dat EV een RO-vraagstuk
is.
• Bestuurlijk (beleids)kader verantwoording
groepsrisico
• Structuurvisie, Stedenbouwkundige visie.
34

35. Verbeterprogramma Verantwoording
Groepsrisico – bestuurlijke urgentie
Aandachtspunten
Bestuurlijke beleidsvisies met:
Concrete uitgangspunten voor RO-plannen
Bestuurlijke argumentatie over
aanvaardbaarheid risico van een ramp
Laten vaststellen door gemeenteraad
(= commitment tussen bestuur en burgers)
Inbedding VGr in het planproces
35

36. Randvoorwaarde 3: RO krijgt de
regierol van anderen (Wm, EV, VR)
• Vergunningverleners (Wm) hebben in de regel meer
kennis van externe veiligheid dan de gemiddelde RO’er.
• Verleden: EV = milieuvraagstuk naar afdeling milieu.
• EV-coördinator is meestal een gespecialiseerde Wm’er
• Wm/EV trekt het onderwerp EV (en dus ook de Vgr) naar
zich toe.
• Rol Wm/EV: ondersteuning RO (inhoud en ervaring).
• De Veiligheidsregio (VR) heeft een eigen veiligheidsmissie.
Daarom goede afspraken nodig over invulling adviesrol.
36

37. Uitgelicht: De Veiligheidsregio
De rol van de veiligheidsregio bij externe veiligheid
• Adviseur (AwB)
• Expert gevaarlijke stoffen / brandveiligheid
• Zelfredzaamheid
• Rampbestrijding } aspecten bij de verantwoording groepsrisico
37

38. Uitgelicht: De Veiligheidsregio
• Wanneer ben je een goede adviseur?
• VR is adviseur met eigen veiligheidsdoelstelling. Stem dat af
met je eigen ruimtelijke doelstelling!
• Een algemene vraag resulteert in een algemeen antwoord: dus:
formuleer de adviesvraag helder. (Een goede adviseur wenst en
helpt bij een heldere probleemformulering.)
• Wie is de klant?
Stelling:
De veiligheidsregio is een adviseur die wordt gedwongen zijn eigen
opdrachtgever te zijn, want de klant is onduidelijk in wat hij wil.
Dat levert nooit een bevredigend adviesresultaat
38

39. Uitgelicht: de RUD
• Wie voert de regie: RUD of RO?
Voor de verantwoording van het groepsrisico is vereist dat je
binnen de gemeente je (informele) netwerk op orde hebt
en gebruikt, d.w.z.:
• ken je college
• ken je collega’s
• weet wat er speelt en waar je op kun inspelen
(Iemand van) de RUD kan dit niet!
Stelling:
RUD is vooral voor inhoudelijk kennis en expertise,
niet voor de Vgr.
39

40. Resumé
1. De verantwoording van het groepsrisico is in essentie een
ruimtelijk vraagstuk - en is niet ingewikkeld!
2. De verantwoording van het groepsrisico is een proces dat
meeloopt met het RO-planproces.
3. De actor RO voert de regie over het proces van de
verantwoording van het groepsrisico. Dit is voor je eigen
belang!
Voor de regievoering hoef je geen EV-deskundige te zijn! Ken
de basisprincipes en zorg voor een kundig netwerk.
Voorwaarden: RO heeft notie van 1 en 2 en krijgt de regierol
van bestuur, Wm, EV en VR.
40

41. Opdracht tot slot
Verdelen in groepen van ongeveer 10 personen
1. welke ruimtelijke maatregelen kunt u
bedenken om het groepsrisico te beheersen?
2. hoe formuleert u de adviesvraag aan de
veiligheidsregio en hoe regisseert u het
adviesproces?
Deze vragen behandelen voor:
1) conserverend bestemmingsplan en
2) ontwikkelingsplan
41

42. Sluiting
Heeft u na vandaag nog vragen?
R.J.M. (Reinoud) Scheres
r.scheres@witteveenbos.nl
0570 69 7741
R. (Robert) Geerts
r.geerts@aviv.nl
053 430 6088
Vakblad: Ruimtelijke Veiligheid en risicobeleid
42

43. België (Antwerpen)
Deventer Den Haag Indonesië (Jakarta)
tel 0570 69 79 11
Almere Heerenveen Kazachstan (Aktau, Almaty, Atyrau)
fax 0570 69 73 44
www.witteveenbos.nl
Amsterdam Maastricht 17 maart 2011
Letland (Riga) 43
Breda Rotterdam Rusland (St. Petersburg)
Vietnam (Ho Chi Minh City)