Tradución ao galego dunha presentación do prof. Tomás Pérez, onde se nos achega as principais características da pintura barroca, en concreto do tenebrismo, a través da obra de Caravaggio

1. A PINTURA BARROCA EUROPEA A LINGUAXE PICTÓRICA DO BARROCO EUROPEO E AS SÚS PRINCIPAIS ESCOLAS

2. Primeira ollada....

3. Rapto das irmás Leucipo Rubens c. 1618 óleo sobre táboa, 224 x 210,5 cm Alte Pinakothek, Munich Outra ollada máis... suntuosa

9. A PINTURA BARROCA ITALIANA: O TENEBRISMO Miguel Angel Merisi il Caravaggio, (1573-1610) De Caravaggio díxose que foi un revolucionario tanto pola súa vida turbulenta coma pola súa pintura, na que formulou unha oposición consciente ao Renacemento e ao manierismo. Sempre buscou, ante todo, a intensidade efectista a través de vehementes contrastes de claroscuro que esculpen as figuras e os obxectos, e por medio dunha presenza física de vigor incomparable. Ao evitar calquera vestixio de idealización e facer do realismo a súa bandeira, pretendeu ante todo que ningunha das súas obras deixase indiferente ao espectador.

18. Dende os inicios da súa estanza romana rexeitou a característica beleza ideal do Renacemento , baseada en normas estritas, e elixiu o camiño da verdade e do realismo , realizando as súas obras por medio de copias directas do natural, sen ningún tipo de preparación previa á obra A crucifixión de San Pedro 1600 Óleo sobre lenzo, 230 x 175 cm Capela Cerasi, Santa Maria del Popolo, Roma

21. Judith e Holofernes (detalle) c. 1598 Óleo sobre lenzo, 145 x 195 cm.Galleria Nazionale d'Arte Antica, Rome

24. O martirio de San Mateo 1602 Óleo sobre lenzo.3.23 x 3.43 m. Capela Contarelli, S. Luís dos Franceses, Roma

26. A conversión de San Paulo 1600 Óleo sobre madeira. 237 x 189 cm Colección Odescalchi Balbi, Roma

27. David 1600 Óleo sobre lenzo. 110 x 91 cm Museo do Prado, Madrid

28. Salomé coa cabeza de Xoán o Bautista c. 1609 Óleo sobre lenzo.116 x 140 cm. Palacio Real, Madrid

29. Cea en Emaús. 1601-02. Óleo sobre lenzo 1,39 x 1.95 m. National Galleri de Londres

31. O tratamento dos temas relixiosos, como escenas cotiás, con toda a súa vulgaridade, fixo que nalgúns casos as súas obras non fosen ben aceptadas, xa que entendían que producían a sensación de falta de respecto cara ao tema e os personaxes representados A crucifixión de San Pedro 1600 Óleo sobre lenzo, 230 x 175 cm Capela Cerasi, Santa Maria del Popolo, Roma

32. Os rostros, as mans e os pés destes personaxes aparecen maltratados, con sucidade. Trátase dunha clara reivindicación do popular no sagrado, de conectar a fe coa verdadeira piedade, aquela que foxe dos ouropeis e a pompa, tan querida pola xerarquía eclesiástica

33. San Mateo e o anxo 1602 Diverxencias sobre o tratamento dun mesmo tema

34. A posición da Igrexa ao respecto dá testemuño de certa esquizofrenia : por unha banda, este tipo de vulgarización da relixión interésalle moito nunha época na que a Contrarreforma se estende pola Italia católica, co fin de mostrarse baixo unha aparencia humana en contraste coa austeridade pregoada polo protestantismo Por outra banda, a representación dos santos baixo trazos vulgares de golfos saídos dos baixos fondos foi xulgado incompatible cos valores de pureza e de santidade quasiaristocráticos que vehiculaba a Igrexa da época

35. PUNTOS DE VISTA.... Así, a consideración da Igrexa católica cara a Caravaggio e os seus cadros oscilará dun extremo a outro: entre o acollemento entusiasta e o rexeitamento absoluto. O pintor atopará nela os seus maiores protectores -como o cardeal do Monte- así como aos seus máis grandes inimigos. Pero a condena non virá soamente da Igrexa: as eleccións de Caravaggio, asociadas á súa mala reputación, valeranlle numerosas críticas entre os vehementes ao longo dos tempos. Nicolas Poussin -a pesar de se inspirar enormemente nel- dirá do pintor que " chegou para destruír a pintura ". Outros cualificárono de pintor da fealdade, como no artigo que lle dedica unha prestixiosa enciclopedia do século XIX: “ Considerado como pintor, Caravaggio é un executante de primeira orde: a súa pintura é firme e dunha bela pasta, pero o seu naturalismo arrastrouno cara aos confíns da fealdade, e é posible formularse dúbidas sobre a lexitimidade do sistema do claroscuro que el puxo de moda e que facía xogar ao negro un papel abusivo”. La Gran Enciclopedia: inventario razonado de las ciencias, las letras y las artes – baixo a dirección de M. Berthelot. “La Gran Enciclopedia” (París, 1885-1902)

36. A conversión camiño a Damasco 1600-1601 Óleo sobre lenzo, 230 x 175 cm San Luís dos Franceses, Roma

38. O prendemento de Cristo c. 1598 Óleo sobre lenzo, 133,5 x 169,5 cm - National Gallery of Ireland, Dublin

39. A flaxelación c. 1607 Óleo sobre lenzo, 390 x 260 cm Museo Nazionale di Capodimonte, Nápoles

40. Ecce Homo c. 1606 Óleo sobre lenzo, 128 x 103 cm Palazzo Rosso, Xénova

41. A incredulidade de Santo Tomé 1601-1602 Óleo sobre lenzo, 107 x 146 cm Sanssouci, Potsdam

42. O enterramento de Cristo 1602-1603 Óleo sobre lenzo, 3 m. x 2.03 m Pinacoteca vaticana

45. San Xerome 1605-1606 Óleo sobre lenzo, 1.18 x 0.81 m. Mosteiro de Monserrat

46. Madonna di Loreto 1603-1605 Óleo sobre lenzo, 260 x 150 cm Santo. Agostiño, Roma

47. A pintura de Caravaggio que causaría o maior escándalo aos ollos da Igrexa foi esta, pola representación tan realista do corpo da Virxe María co ventre inchado -acompañado de rumores segundo os cales a modelo fora un cadáver dunha prostituta embarazada afogada no Tïber A morte da Virxe 1606 Óleo sobre lenzo, 3.69 x 2.45 m. Museo do Prado

49. Na súa formación aparece a influencia das escolas de Lombardía e Venecia, pola intensidade da cor e a preocupación polo dominio da luz Estes personaxes, de aspecto andróxino, están inspirados en aqueles outros que poboaban os baixos fondos romanos onde discorría, en parte, a vida do artista Baco c. 1593 Óleo sobre lenzo, 67 x 53 cm Galeria Borghese, Roma

50. A figura humana xoga un rol primordial na pintura de Caravaggio. Á marxe de certas naturezas mortas executadas nos seus inicios, os personaxes son sempre os suxeitos principais dos seus cadros: sexan en retratos ou en postas en escena, os elementos decorativos adóitanse reducir a porcións congruentes -que non serven máis que para resaltar os personaxes- ou ben encóntranse totalmente ausentes Máis particularmente aínda, o corpo humano é un obxecto de fascinación para Caravaggio . Toma un gran coidado en representalo nos seus menores detalles co maior dos realismos pasando pola pálida brancura da pel de San Xoán Bautista até o po baixo os pés de San Mateo que tantos reproches lle reportaría

51. San Xoán Bautista c. 1600 Óleo sobre lenzo, 129 x 94 cm Museo Capitolino, Roma

52. O CORPO HUMANO Os corpos de Caravaggio son case exclusivamente masculinos, novos ou vellos: non se coñecen representacións de mulleres núas. Parece ter unha predilección polos corpos marcados, impoñentes e dotados de musculaturas notables : en numerosas pinturas, os personaxes parecen invadir todo o cadro Isto é particularmente apreciable nos cadros como o David de 1600, o Cristo na columna ou mesmo na Coroación de Espiñas

54. UN EROTISMO AMBIGUO Amor vitorioso 1600

55. Cupido durmido 1608 Óleo sobre lenzo, 71 x 105 cm Galeria Palatina (Palacio Pitti), Florencia

56. Neno pelando unha froita c. 1593 Óleo sobre lenzo, 75,5 x 64,4 cm Colección Longhi , Roma

57. Mozo con cesto de froitas c. 1593 Óleo sobre lenzo, 70 x 67 cm Galeria Borghese, Roma

59. Baco c. 1596 Óleo sobre lenzo, 95 x 85 cm Galleria degli Uffizi, Florencia

60. Fóra do xénero relixioso, o máis abundante, cómpre sinalar o do Cabaleiro de Wignacourt 1608 Óleo sobre lenzo 118,5 x 95,5 cm Galleria Palatina (Palazzo Pitti), Florencia