Tradución ao galego dunha presentación do prof. Tomás Pérez onde fai unha achega as principais características e obras da evolución pictórica de Goya

1. FRANCISCO DE GOYA Y LUCIENTES 1746-1828 Autorretrato 1771-75 óleo sobre lenzo 58 x 44 cm O estudo do barroco italiano constitúe a súa primeira aprendizaxe co seu mestre en Zaragoza , José Luxán, discípulo de Lucas Jordán, e a súa viaxe a Italia Casa coa irmá de Francisco Bayeu , importante pintor na corte madrileña, o que lle permitirá instalarse na Corte , onde traballará nos cartóns para tapices baixo a dirección de Mengs En 1785 convértese en pintor do rei Carlos III, e en 1799 pintor de cámara de Carlos IV . Goya vaise converter rapidamente no retratista de moda , pousando toda a aristocracia para el

2. GOYA: CONTEXTO HISTÓRICO, BIOGRAFÍA E EVOLUCIÓN ESTILÍSTICA 1746 1828 1785 1799 1808 1814 Antigo Réxime: Despotismo Ilustrado Revolución Francesa Imperio Napoleónico Restauración Guerra da Independencia Restauración do absolutismo con Fernando VII Trienio Liberal (1820-23) EXILIO a Burdeos (1824) Barroco / Rococó Neoclasicismo Romanticismo Pintor do Rei Carlos III Pintor de cámara de Carlos IV

4. A EVOLUCIÓN ESTILÍSTICA DE GOYA: Da paleta colorista (visión optimista da vida) dos seus cartóns para tapices, ás manchas que disolven as formas, o predominio dos ocres e o do negro (visión pesimista da vida) A RUPTURA COA TRADICIÓN

12. A Vendima ou O Outono

13. Danza de majos onda o Manzanares 1777 óleo sobre lenzo 272 x 295 cm Museo do Prado, Madrid

14. A cucaña 1786-87 óleo sobre lenzo 169 x 88 cm colección privada

15. O vendedor de louza 1779 óleo sobre lenzo 259 x 220 cm Museo do Prado, Madrid

16. A tormenta de neve 1786-87 Óleo sobre lenzo 275 x 293 cm Museo del Prado, Madrid

17. O albanel ferido 1786-87 óleo sobre lenzo 268 x 110 cm Museo do Prado, Madrid

19. Autorretrato de 1771 Autorretrato de 1815

21. A marquesa de Pontejos A duquesa de Alba

22. A condesa de Chinchón

23. A Tirana Dona Isabel de Porcel

24. Carlos III con traxe de caza

25. Gaspar Melchor de Jovellanos

26. Francisco Bayeu O conde Fernán Núñez

27. Fernando VII con manto real

28. Fernando VII “ Os seus retratos, que lle aseguraron un posto na corte española, parecen ao pronto retratos oficiais ao xeito de Van Dyck ou de Reynolds. A habilidade con que recrea o brillo das sedas e ouros recórdanos a Tiziano e a Velázquez. Pero tamén mira aos que pousan de xeito diferente. Non é que estes mestres afagasen aos poderosos, pero Goya parece non ter coñecido compaixón ningunha. Fai que as súas faccións poñan ao descuberto toda a súa vaidade e fealdade, a súa presunción e a súa cobiza. Ningún pintor cortesán antes ou despois del, deixou un rexistro semellante dos seus protectores.” Gombrich, a propósito deste retrato de Fernando VII

30. A familia do duque de Osuna

31. Carlos IV a cabalo

32. (La Maja Desnuda) 1799-1800 óleo sobre lenzo, 97 x 190 cm Museo do Prado, Madrid

33. (La Maja Vestida) 1800-03 óleo sobre lenzo, 97 x 190 cm Museo do Prado, Madrid

34. Pinturas ao fresco do interior da Cúpula da Igrexa de Santo Antonio Da Florida (Madrid) RELIXIOSOS Goya non é un pintor relixioso. Os temas concíbeos coma escenas populares e cortesás

36. A última comuñón de San Xosé de Calasanz 1819 óleo sobre lenzo 250 x 180 cm Escuelas Pías de San Antón, Madrid

37. Cristo crucificado 1780 óleo sobre lenzo (255 x 153 cm) Museo do Prado, Madrid

38. Procesión de flaxelantes , 1812-1814

39. PATRIÓTICOS- PINTURA HISTÓRICA Son a vertente máis importante da súa obra. Son auténticas epopeas de movemento e dor, de logros expresivos e misteriosos efectos de luces e sombras, adquirindo, polo seu contido, unha profunda dimensión moral e simbólica Son obras que reflicten o seu xuízo persoal ante os acontecementos que a guerra provoca;

40. Denuncia a crueldade, o horror e a barbarie da guerra, lonxe do tratamento heroico e grandilocuente da pintura de historia doutras épocas; é como a reportaxe dun reporteiro fotográfico que utiliza o seu obxectivo para denunciar as atrocidades da guerra A técnica caracterízase pola liberdade de trazo e intensidade cromática. A intensidade expresiva destas obras convérteno nun precursor do Romanticismo

43. AS PINTURAS NEGRAS Estas pinturas murais foron realizadas entre 1819 e 1823 para si mesmo na súa Quinta do xordo. Describen un mundo desolado e terrible, alucinante Dende a enfermidade e a vellez Goya rodéase de seres monstruosos, deixando en liberdade os fantasmas do seu mundo interior e a súa fantasía plasma representacións patéticas, penetrando nun mundo visionario e alucinante. Son obras de difícil significado que permiten múltiples interpretacións. Predomina a cor negra, a non cor, matizada só por ocres terrosos

44. Saturno devorando a seus fillos

45. Representan a crónica negra de España e a escuridade do subconsciente colectivo e persoal Con estas pinturas inventa unha nova linguaxe plástica que rompe coa tradición . É romántico ao amosar paixón, desorde febril, culto ao tremebundo e fúnebre. Precede ao expresionismo polo seu tratamento do debuxo e as masas, distorsionando as formas para unha comunicación máis intensa. Abre as portas ao surrealismo pola súa plasmación do mundo onírico Leyendo

46. Duelo a mocazos

47. O Aquelarre

48. A romaxe de San Isidro

50. O can

51. Dúas mulleres comendo sopa

52. A leiteira de Burdeos 1825—27 óleo sobre lenzo 74 x 68 cm Museo do Prado, Madrid O EXILIO EN BURDEOS

53. O s Caprichos (1797-1799) Os desastres da guerra (1810-1815) GRAVADOS E AUGAFORTES A partir de 1792 (xordo xa) envórcase no gravado, que lle ofrece a ocasión de contactar co público ao poder multiplicar indefinidamente as copias dunha estampa ou lámina A súa plástica trasládanos a un mundo inverosímil, oculto no máis recóndito da mente humana . Son creacións totalmente libres, onde rompe formalmente cos ideais neoclásicos de beleza . Como ilustrado furga nas chagas máis purulentas da sociedade da súa época, á que critica ferozmente Son catro as series de gravados e augafortes por el realizadas ao longo da súa vida: os caprichos, os desastres da guerra, a tauromaquia e os disparates

55. OS CAPRICHOS O soño da Razón produce monstros Augaforte e augatinta. 218 x 152 mm A fantasía, abandonada da razón, produce monstros imposibles; unida con ela é nai das artes e orixe das marabillas Portada para esta obra: cando os homes non oen o berrido da razón, todo se volven visións “ O autor, soñando. O seu intento só é desterrar vulgaridades prexudiciais e perpetuar con esta obra de caprichos o testemuño sólido da verdade ”, escribiu Goya dous anos antes (1797). Pensou pór a estampa á fronte da edición

56. Até o seu avó Augatinta, 154 x 218 mm A este pobre animal volvérono tolo os xenealoxistas e reis de armans, non el só Os burros preciados de nobres descenden doutros tales até o último avó Primeiro debuxou Goya un libro normal e titulou a estampa “O Asno Literato”. Logo, ilustrouna con pollinos e trazou, na mesa, un escudo asnal: mofa da obsesión por atopar avós ilustrísimos. Vaia mérito: todos serían burros

58. Ti que non podes Augaforte e augatinta bruñida 218 x 252 mm Quen non dirá que estes cabaleiros son cabalerías? Os pobres e clases útiles da sociedade que levan a costas os burros, cárganos con todo o peso das contribucións do Estado “ Como soben os borricoss” foi o seu primeiro título: moitos encumbrados son asnos, aínda que manden e gobernen. Por se non abondase, encarámanse sobre a suor dos humildes. “Ti que non podes, lévame nas costas”. Que tesos van. E con espuelas

59. Os desastres da guerra (1810-1815) Isto é peor

61. Que coraxe!

62. Tampouco

63. Entretemento español, da serie sobre “ Tauromaquia ”

64. O Mourisco Gazul é o primeiro que laceou touros en regra 1815-16

65. A lixeireza e o atrevemento de Juanito Apiñani no couso de Madrid

66. O coloso 1810-18 Na actualidade xa non é considerada unha obra da súa autoría OS DIASPARATES

67. Disparate feminino, da serie “Disparates”

69. A neglixencia, a tolerancia e o mimo fan aos nenos antoxadizos, obstinados, soberbios, golosos, petitosos, e insufribles, chegan a grandes e son cativos aínda. Tal como o da rollona. Os fillos dos grandes críanse sempre niñotes, chupándose o dedo, atiborrándose de comida, arrastrados polos lacaios, cheos de dixes supersticiosos, aínda cando xa son barbados Mofa da artificiosa prolongación da infancia que sofren os fillos de casa rica, caprichosos e inútiles a base de vivir como bebés. “O da Rollona, dez anos e aínda mamaba”: frase feita contra a nai que impide a vida adulta do fillo O da rolllona Augaforte e augatinta bruñida 209 x 157 mm.

70. O si pronuncian e a man alongan ao primeiro que chega Augaforte e augatinta bruñida 215 x 150 mm. Facilidade con que moitas mulleres se prestan a celebrar matrimonio agardando vivir nel con máis liberdade Os matrimonios fanse regularmente a cegas: as noivas adestradas polos seus pais enmascáranse e atavíanse lindamente para enganar ao primeiro que chega. Esta é unha princesa con máscara, que logo vai ser cun cadela cos seus vasalos, como o indica o reverso da súa cara imitando un peiteado: o pobo necio aplaude estes enlaces; e detrás vén orando un embusteiro en traxe sacerdotal pola felicidade da Nación (Vodas das Camaristas). Crítica acerba dos casamentos por interese ou razón política, en que Goya censura o que non sexa verdadeiro amor da parella e denuncia a dobrez da noiva, fermosa enmascarada, pero contenta co seu sino. O tempo dirá como é

71. Que vén o Coco Augaforte e augatinta bruñida 219 X 154 mm Abuso funesto da primeira educación. Hai que facer que un cativo teña máis medo ao coco cá seu pai e obrigalo a termer o que non existe As nais parvas fan medrosos a seus fillos figurano o Coco; e outras peores válense destee artificio para estar cos seus amantes a soas cando non poden apartar de si a seus fillos Insensatez das nais que aterrorizan a seus fillos con horrores imaxinarios, ás veces para lograr desentenderse das criaturas ou afastalas cando non lles convén que sexan testemuñas dunha falcatruada

72. Tal para cal Augaforte, augatinta e punta seca Moitas veces discutiuse sobre se os homes son peores cás mulleres ou o contrario. Os vicios duns e doutras veñen da mala educación: onde quixer que os homes sexan perversos, as mulleres serano tamén. Tan boa cabez ten a señora que se representa nesta estampa coma o “pisaverde” que lle está a dar conversación; e en canto ás dúas vellas, tan infame é unha coma a outra A Raíña e Godoy cando era garda e os burlaban as lavandeiras. Representa uunha cita que lles proporcionaron dúas alcahuetas, que se está a rir mentres fan que rezan o rosario. Dura estampa contra o atildamento, feminino e masculino: o pisaverde pasa as súas horas en acicalamentos, como a coqueta, pendente non de ser, senón de aparentar e apegada ás modas e non ao bo temple

73. Ninguén se coñece Augaforte e augatinta 219 x 153 mm. O mundo é unha máscara: o rostro, o traxe e a voz, todo é finxido: todos queren aparentar o que non son, todos engánanse e ninguén se coñece Un Xeneral afeminado ou disfrazado de Muller nunha festa, estallo pedindo a unha boa moza; el déixase coñecer polos bordados da manga; os maridos están detrás, e en vez de sombreiros, aparecen con tremendos cornos coma un unicornio. A quen se tapa ben sáelle dereiito; a quen non torto A máscara de Carnaval non tapa, aínda que todos finxan que non saben quen son e, así, obren ao seu antollo e podan complacerse. Pero o engano non existe no carnaval da vida: nin os “cornos” poden, finalmente, disimularse

74. Non houbo remedio Augaforte e augatinta bruñida 219 x 152 mm A esta santa señora persíguena de morte. Despois de escribila a vida sacan en triunfo. Todo o merece e se o fan por afrontala é tempo perdido. Ninguén pode avergoñar a quen non ten vergonza O baixo pobo é quen se divirte coas encorozadas, que só se castigan se son pobres e feas, entón non hai remedio Pobre muller, entre espectadores rudos ou pasivos e alguacís con cara de can que lle darán vergallazos. A Inquisición pon coroza ou cucurucho de infamia a unha infeliz espida e a Xustiza exhíbea diante do Pobo. Unha ignorancia sobre outra

75. Si sabrá mas el discípulo? Aguafuerte, aguatinta y buril. 218 x 153 mm No se sabe si sabrás más o menos, lo cierto es que el maestro es el personaje más grave que se ha podido encontrar. Un maestro burro no puede enseñar más que rebuznar. ¿Acabará sabiendo más el alumno que su profesor? No. Todos acabarán como lo que son: jumentos. Por mucho empeño que se ponga -viene a decir Goya-, de donde no hay, no se puede sacar.

76. Mucho hay que chupar Aguafuerte y aguatinta bruñida. 208 x 152 mm Las que llegan a (los) 80 chupan chiquillos; las que no pasan de los 18 chupan a los grandes. Parece que el hombre nace y vive para ser chupado. Los rufianes y alcahuetas desgracian centadas de chiquillos, dando drogas para abortar cuando el secreto lo exige. La superstición y la brujería hacían creer que las viejas podían vigorizarse con la sustancia vital de los niños. Chupar esa sustancia y “chupar” el dinero de quien encarga el negro negocio. Mucho chupar.

77. Soplones Aguafuerte y aguatinta bruñida. 208 x 153 mm Los brujos soplones son los más fastidiosos de toda la brujería y los menos inteligentes en aquel arte. Si supieran algo no se meterían a soplones. La confesión auricular no sirve más que para llenar los oídos de los frailes de suciedades, obscenidades y porquerías. Quien denuncia desde el anonimato es un demonio que satisface al depravado y crea un ambiente fétido (obsérvense abajo las fuentes de la delación). Sólo maldad y alevosía hay en el alma hedionda del soplón.

78. Hasta la muerte Aguafuerte y aguatinta bruñida 220 x 154 mm Hace muy bien en ponerse guapa. Son sus días, cumple setenta y cinco años y vendrán las amigas a verla. Las mujeres locas lo serán hasta la muerte. Esta es cierta duquesa (la de Osuna) que se llena la cabeza de moños y carambas, y por mal que le caigan no faltan quitones de los que vienen a atrapar criadas, que aseguran a Su Excelencia que está divina. Goya era amigo de los Osuna y es difícil que su acerba crítica se refiera a la Duquesa. Reprocha a las mujeres de edad que se acicalen como jovencitas y crean a los pícaros parásitos (guitones) que las requiebran por interés.