1. МОНГОЛЫН МЯНГАНЫ СОРИЛТЫН САН
ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТӨСӨЛ
Осол гэмтэл, шалтгаан хэлбэр, үзүүлэх
тусламж
Клиникийн профессор С.Сэргэлэнчимэг
1

2. Эмнэлгийн анхны тусламж
Тодорхойлолт :
“Гэнэтийн осол гэмтэл, өвчлөлийн үед
газар дээр нь осол гамшгийн голомтоос
гаргамагц эмнэлгийн тусламж иртэл
гарын доорхи нөөц боломжоо ашиглан
өөртөө болон бусад хүмүүст үзүүлэх
тусламжийг анхны тусламж гэнэ”

3. Осол гэмтлийн тохиолдол

4. Тохиолдол -1
“Гарцаар зам хөндлөн гарч явсан
залуу анхааруулах шар гэрэлтэй уралдаж
давхисан машинд мөргүүлж, гэмтэн, зам
дээр
хэвтэж
байгаатай
эмнэлгийн
ажилтан тааралджээ”
•
•
•
•
Залууд үзлэг хийж,
Тусламж хурдан дуудаж,
Анхны тусламжийг зөв үзүүлж,
Залуугийн амь нас аврагдана.

5. ЗзззззззЗзззүүзүззззззз
20.10.13
5

6. Тохиолдол - 2
Иргэн “Ц”-гийнх бага насны 2 хүүхэдтэй 4-үүлээ
амьдардаг залуу гэр бүл. Эхнэр нь оюутан, өөрөө
ээлжийн ажилтай. Ажлаасаа бууж ирэх Ц замдаа
саатснаас, эхнэр нь 2 хүүхдээ гэртээ цоожилж
үлдээгээд явжээ. Аавыгаа ирэхэд, 5 настай том охин
нь халуун савнаас цай аягалахдаа өөрлүүгээ асгаж,
баруун хөлийн гуяа, шилбэний урд тал, тавхайн дээд
хэсгийг нийтэд нь түлсэн байлаа.
• “Ц” хүүхдийнхээ хөлийг үзээд,
• Тусламж хурдан дуудаж,
• Анхны тусламжийг зөв үзүүлж,
• Түлэнхийн төвд хэвтсэнээр охин нь эдгэрчээ

8. Ач үй т усламж дуудах чухал
Цаг алдалг холбог дол
шаардлаг ат ай ут асны дуг аарууд:
 Төв гал команд





101
Нийслэлийн цагдаагийн газар
102
Нийслэлийн түргэн тусламжийн төв 103
Онцгой байдал
105
Хордлогын төв
106
Лавлах
109, 1950
 Улаан тууз эмнэлгийн итгэлтэй утас 453854
 ГССҮТ-ийн хүлээн авах тасаг
687791

9. Анхны тусламж үзүүлэх зарчим:

10. Анхны тусламж

11. Үүссэн нөхцөл байдлыг зөв үнэлэх
 Сандарч тэвдэлгүй хүмүүст сэтгэл санааны
дэмжлэг үзүүлж, тусалж чадна гэдэгтээ итгэл
төрүүлэх
 Нөхцөл байдлыг зөв дүгнэж, осол болсон
газар орчныг ажиглан ямар аюул болсныг
тогтоох
 Ямар аюул ослоос хүн аварч байгаагаа
мэдэрч, тухайн аюул ослыг таслан зогсоож,
орчны аюулгүй байдлыг бүрдүүлэх

12. Үүссэн нөхцөл байдлыг зөв үнэлэх
 Үйлчлүүлэгчийн
бугуй,
шагай,
хүзүүнд
эмнэлгийн тусгай тэмдэглэл, ялгах карт,
сэрэмжлүүлэх тоног төхөөрөмж, наалт байгаа
эсэхийг ажиглах. Үүнд:
 Хөх өнгө - Эндсэн
Улаан өнгө - яаралтай үйлчлэх
Шар өнгө - тулгамдсан, хордлоготой,
нярай, 2 хүртэлх сартай хүүхэд
Ногоон өнгө - Дараалалаар үйлчлэх
Цагаан өнгө - Өрхийн эмчийн хяналтанд ...г.м
Цагаан

13. Биеийн байдлыг үнэлж т усламж үзүүлэх

14. Анхан шат ны сэхээн амьдруулалт

15. ßÀÐÀËÒÀÉ ÀÍÕÍÛ ÒÓÑËÀÌÆ
Ãýìòñýí õ¿íèéã óõààíòàé ýñýõèéã øàëãà
Õýðýâ óõààíã¿é áîë
Àìüñãàëæ áóé ýñýõèéã øàëãà
Àìüñãàëæ áàéâàë õàæóóãààð íü õýâò¿¿ë
103 äóóä
Óõààíã¿é õ¿íèé õýë íü óíæèæ àìüñãàëûí çàìûã õààõ àþóëòàé.
Àìüñãàëàõã¿é áîë
30 óäàà ºâ÷¿¿íèé ãîëä äàð
2 óäàà àìíààñ àìàíä çîõèîìîë àìüñãàë õèé
¯¿íèéã CPR ãýäýã

16. ßÀÐÀËÒÀÉ ÀÍÕÍÛ ÒÓÑËÀÌÆ
CPR
Ýðã¿¿ëýõ áàéðëàë
Öóñ àëäàëòûã òîãòîîõ
Øîêîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ

17. Биеийн байдлыг үнэлж т усламж үзүүлэх

18. ÀÍÕÍÛ ÒÓÑÀÌÆÈÉÍ ÈÆ Á¯ÐÄÝË

19. Анхны тусламжийн иж бүрдэл нь :
Олон Улсын Улаан Загалмай ба Улаан
Хавирган Сар Нийгэмлэгүүдийн Холбоо
-ноос гаргасан стандартаар бэлтгэдэг.
Үүнд: (хүн бүр)
- Айл гэрийн
- Авто машины
- Ажлын байрны
- Аян замын... г. мэт бэлтгэвэл зохино

20. Анхны т усламжийн иж бүрдэл
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Жаг саалт
Денутрат спирт
15,0
Йодын ханд 15,0
Ариун резинэн бээлий
Халуун хэмжигч
Гар чийдэн /зайтай/
Хурууны лент
Балын харандаа
Тэмдэглэлийн дэвтэр
Сүлбээрэн зүү
Тоо хэмжээ
1 шир
1 шир
1 хос
1 шир
1 шир
10 шир
1 шир
1 шир
10 шир

21. Анхны т усламжийн иж бүрдэл
Жаг саалт
Тоо хэмжээ
10 . Мохоо хайч
1 шир
11. Шархны лент /2x40/
1 шир
12. Сунадаг боолт /6cm өргөнтэй/
5 шир
13. Сунадаг боолт /8cm өргөнтэй/
5 шир
14. Сунадаг боолт /12cm өргөнтэй/
5 шир
15. Ариун даралттай боолт
5 шир
16. Ариун бинт /7х14/
1 шир
17. Хөвөн /50 гр/
1 шир
18. Ариун жийргэвч /5х5см/
5 шир

22. Анхны т усламжийн иж бүрдэл
Жаг саалт
Тоо хэмжээ
19. Ариун жийргэвч /10х10см/
5 шир
20. Ариун жийргэвч /20х20см/
5 шир
21. Гурвалжин алчуур /150х150х80см/ 5 шир
22. Чих цэвэрлэгч /100 шир/
1 уут
23. Амны хаалт
1 шир
24. Шингэн сэлбэх давс /27,9 гр/
1 уут
25. Гарын саван
1 шир
26. Иж бүрдлийн цүнх
1 шир
Анхны тусламжийн лавлах ном

23. Анхны т усламжийн эмийн сан
“Apthoke” - агуулах, сан хөмрөгийн сав
...
Эм нь аливаа өвчин эмгэгийг эмчлэх, эдгээх
үйлчилгээ бүхий химийн болон сонгомол
аргаар гарган авсан, өвчний онцлог, эмгэг
жам шалтгааны эсрэг эдгээх эрүүлжүүлэх
үйлчилгээтэй лаборатори, клиник шалгуураар
маш нарийн батлагдсан, хор гаж нөлөө
туйлын бага, өвөрмөц бодис...

24. Эмийн санд:
 Ууж, тарьж хэрэглэдэг эм
 Гадна ариутгал халдваргүйтгэлийн бодис
 Боолтонд хэрэглэдэг ороох боох материал,
хөвөн самбай, нийлэг хөөсөнцөр, шархны
наалт эмчилгээ
 Асаргаа сувилгааны тоног төхөөрөмж багаж
(халууны шил, суултуур, шээс авах гуурс,
хөтөвч, бумба зэрэг ч хамаарна

25. Эмийн сан нь
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Гэрийн эмийн сан
Аяны эмийн сан
Жолоочийн кабины эмийн сан
Хөдөөний айл өрхийн эмийн сан
Хувь хүний эмийн сан
Нярай бага насны хүүхэдтэй айлын
эмийн сан
7) Гэрийн асаргаа сувилгааны хэрэглэгдэхүүн

26. Жишээ нь:
Гэрийн эмийн санд:
Пластмасаар хийсэн хоорондоо тасалгаатай,
зориулалтын эмийн сав илүү тохиромжтой
1)Цитромон
0,5х 6 шахмал
2)Анальгин & Баральгин
0,5х10 шахмал
3)Валидол
0,5х 10 шахмал
4)Парацетамол
0,5х 10 шахмал
5)Идэвхижүүлсэн нүүрс
0,5х 20 шахмал
6)Ринофуг, нафазолин (галазолин) 1 сав
7)Хүнсний сода
100г
8)Фталазол
0,5х 10 шахмал

27. Гэрийн эмийн санд (үрг элжлэл)
9) Магнийн исэл
25 гр-ын нэг уут
10) Тримексазол
0,5 х 10 шахмал
11) Кальцекс
0,5 х 10 шахмал
12) Шингэн сэлбэх давс
30,0 х 2-3 уут
13) Бромгексин
0,5 х 10 шахмал
14) Халууны шил
1 ширхэг
15) Денутрат
15 гр
1 ширхэг
16) Йодын ханд 15 гр
1 ширхэг
17) Адельфан 0,25, Нифедипен, Дибазол 0,5х10
18) Ариун самбай, хөвөн, резин бээлий, бургуй,
хүүхдийн тос , цацлага, марганец 2-3гр, бумба
19) Залуу гэр бүлд жирэмсний тест, хамгаалах
бэлдмэл

28. Анхны т усламжийн үеийн боолт
Зорилго нь:
•
•
•
•
•
•
•
Шархыг халдвараас хамгаалах
Шархнаас гарах цус алдалтыг хянах
Бусдад халдвар тархахаас сэргийлэх
Цус тогтоох
Мөчийг хөдөлгөөнгүй болгох
Эд эрхтэний нөхөн төлжилтийг хурдасгах
Шархны эдгэрэлтийг түргэсгэх

29. Анхны тусламжийн боолтууд:
I Бинт эн боолт
.
 Ороох боолт
 Наймын тоо хэлбэрийн боолт
I Гурвалжин алчууран боолт
.



Боолт хийх
Гар сойх
Хөдөлгөөн хязгаарлах
I Цуулбар боолт
.
 Эрүү, хамар, дух, дагзны хэсэгт боолт
тогтоох

30. Анхны тусламж:
 Тусламж үзүүлэгч шархтай харьцахын
өмнө гараа угаах буюу боломжтой бол нэг
удаагийн бээлий өмсөнө
I. Жижиг судаснаас цус гарах үед :
 Шархан дээр ариун бинт тавьж гадуур нь
бинтээр орооно
 Мөчийг дээш өргүүлнэ
 Шархны 2 ирмэгийг шахаж дээр нь боолт
тавиад, даралттай боолтыг хийнэ

31. Анхны тусламжийн боолтууд:
II. Том судаснаас цус гарч байвал :
 Цус гарч байгаа хэсгийн дээд талд
байрлах том судасны цэгүүд дээр
хуруугаар ясанд нь шахаж дарна
 Шуу, сарвуу, шилбэ, тавхайнаас цус
алдах үед мөчийг үеээр нугалж боох
 Чангалуур боолт дээд мөчинд 1,5 цаг,
доод мөчинд 2 цаг тавьж, хугацаа
дуусмагц 10 – 15 минут тутамд суллана

32. Ухаангүй гэж таамагласан үед хийх
үзлэг :
1.Сэрээх оролдлого хийж зөөлөн татна
2.Үнэрт (архи, тамхи, эм...?)
3.Дух, шилэн хүзүү орчим ямар нэгэн гэмтэл
байгаа эсэхийг шалга
(шарх, цус алдалт, хаван...?)
4.Хоёр чихнээс цус гарч байгаа эсэх...?

33. Ухаангүй гэж таамагласан үед :
5. 2 гарт гэмтэл байгаа эсэхийг үзээд ямар нэг
ил шарх байхгүй үед үеэр нугалж, тэнийлгэж
үз
6. Цээж хэвлийд гэмтэл байгаа эсэхийг үз
7. 2 хөлд гэмтэл байгаа эсэхийг шалга
8. Ил шарх байхгүй тохиодолд үеэр нугалж,
тэнийлгэж үз
“ Энэ үед үйлчлүүлэгч хариу өгөхгүй
бол яаралтай эргүүлэх байрлалд
оруул ”

34. Амьсгалыг хэрхэн шалгах вэ ?
1. Цээжний төвхөлзөх хөдөлгөөнийг ажигла
2. Чихээ цээжинд нь нааж чагна
3. Хамрын үзүүрт хөвөн, утас, үс барьж шалга
Airway -барьж үз
4. Нүдний шилийг хамарт нь ойртуулан
5. Гараа цээжин дээр нь тавьж тэмтэрч мэдэр
Амьсгалын замыг шалгаж чөлөөлнө
“Амьсгалын замыг шалгаж чөлөөлснөөр
хүний амьсгалах нөхцөл бүрдэнэ ”

35. Ухаангүй хүний амьсгалын зам
бөглөрнө :
 Хэл унах
(бүх булчингууд суларснаас хэл нь
хоолой руу унжиж, агаар орох замыг
хаана)
 Хатуу, хагас хатуу биетээр бөглөрөх
( хоол, бөөлжис, цус, хиймэл шүд...)
 Амьсгалын замын гэмтэл, хавдар.. бөглөх
 Өөрөө ярьж байгаа хүний амьсгалын зам
чөлөөтэй байгааг илэрхийлнэ

36. Амьсгалын
амьсгалуулах
замыг
чөлөөлж
 Гэмтсэн хүний амьсгалыг 10” орчим шалгасны
дараа амьсгалын замд байгаа саадыг арилга
- Амыг ангайлгаж, аман доторх зүйлийг
хуруугаар ухаж гарга
- Толгойг хажуугаар нь зөөлөн гэдийлгэ
- 1 гараа шилэн хүзүүн доогуур нь оруулж,
бага зэрэг өндөрлөөд нөгөө гараараа духнаас
нь барьж гэдийлгэ
- Эрүүг доош татаж, амыг ангайлгана
Амьсгалахгүй хэвээр байвал зохиомол
амьсгал хий.

37. Эргүүлэх байрлал
1. Ухаангүй байгаа хүнийхээ хажууд сөхөрч
сууна.
2. Эргүүлэх талын хөлийг өвдгөөр нугална.
3. Тэр талын гарыг тохойгоор нугалж, эсрэг
талын мөрөн дээр давуулан тавина.
4. Тусламж үзүүлэгч нэг гараараа нугалсан
өвдөгнөөс барьж, нөгөө гараа хүзүүн доор нь
хийж эргүүлнэ.
5. Эргүүлэх байрлалыг аль ч тал руу хийж
болно.
Амьсгалахгүй бол CP буюу ЗУСА
R
хий .

38. Ашиглах ном, гарын авлага:
1. “Осол гэмтлийн үед үзүүлэх анхны тусламж”
Монгол улсын ЭМЯ-ы харъяа ГССҮТ. УБ хот .2007 он
2. “Хүний төлөө таны тусламж” ADRA УБ хот 2005 он
3. “Анхан шатны сэхээн амьдруулалт” American Heart
Association Learn and Live. Мэргэжлийн суралцагчийн гарын авлага
4. Эрүүл мэндийн тусламж үзүүлэгчдэд зориулсан
анхан шатны сэхээн амьдруулалтын сургалт American
Heart Association Learn and Live 2009 он
гэмтлийг бууруулахад иргэн таны оролцоо”
ДЭМБ, ЭМЯ, ГССҮТ Зөвлөмж . Улаанбаатар 2004 он
6. “Осол гэмтэл хүчирхийллээс сэргийлэх үндэсний
хөтөлбөр” ЭМЯ, ДЭМБ УБ хот 2010 он
5.
“Осол

39. Та бүхэнд амжилт хүсье!