Voorbeeld Vrijhandelsoptiek

1. VRIJHANDELSOPTIEK
Vijfde Jaargang | Week 46 2009 | 09-11-2009 | Pagina 1
om de betreffende rapporten aan een analyse te
Felle lobby voor duurzaamheid grenst aan misleiding onderwerpen.
Het dilemma tussen energiebesparing en duurzame
Het dilemma tussen energiebesparing en duurzame
opwek
opwek
350 g/kWh norm staat haaks op de behoefte aan In de media heeft vooral het persbericht van Stichting
flexibel vermogen Natuur en Milieu (SNM) behorend bij het rapport
“Duurzame elektriciteitsmarkt?” van CE Delft veel
De merit order: een momentopname aandacht gekregen. Met pakkende titels als “kolen,
kolen en nog eens kolen” zijn windenergie en biomassa
Uit bedrijf name nauwelijks relevant vakkundig als underdog gepositioneerd. Dit zal er
ongetwijfeld toe hebben bijgedragen dat er in de
De werkelijke uitdaging: potentieel aan Tweede Kamer voldoende draagvlak was om de motie
opregelvermogen van Groen Links voor een CO2 norm voor nieuwe
centrales aan te nemen. De motie om een maximum
Het belang van uitwisselbaarheid CO2 norm van 350 g/kWh op te leggen, lijkt op het
persbericht van SNM gebaseerd te zijn.
Waarschijnlijk ontbreken kritische beschouwingen omdat
de boodschap van CE politiek correct is en past in de
Nederlandse traditie om elektriciteitsproducenten te
brandmerken als viespeuken. De tegenspraak van de
Felle lobby voor duurzaamheid grenst aan eigen conclusie ligt echter al besloten in het persbericht
misleiding van SNM. Daarin wordt namelijk gesteld dat
elektriciteitsproducenten die investeren in duurzame
In de afgelopen weken zijn diverse rapporten opwek snijden in eigen vlees. Minimaal had daaraan de
verschenen waarin wordt geclaimd dat de nieuwbouw vraag gekoppeld moeten worden waarom er dan
van gas- en kolencentrales ten koste gaat van de überhaupt overcapaciteit kan ontstaan. Ongeacht de
kabinetsdoelstelling om in 2020 20% duurzame energie aard van opwek, betekent nieuwbouw namelijk altijd dat
te realiseren. Het betreffen onder andere de rapporten er elders kapitaal wordt vernietigd. Als gevestigde
1 2 3
opgesteld door Ecofys , CE Delft en EDN . Inhoudelijk producenten om die reden geen belang hebben bij
laten deze rapporten helaas nogal te wensen over. Dat investeren in duurzame opwek, dan hebben ze ook geen
is storend omdat er sprake lijkt te zijn van een goed belang bij investeren in centrales die draaien op fossiele
gecoördineerde campagne tegen nieuwbouw van gas- brandstof. Het onderzoek van CE is echter uitgevoerd
en kolencentrales. Ernstiger nog is dat de Tweede juist omdat grootschalig wordt geïnvesteerd in nieuwe
Kamer helemaal in de campagne lijkt mee te gaan. Zelfs centrales. CE had dus minimaal moeten onderzoeken
EZ heeft aangegeven de rapporten serieus te nemen4. waarom de hausse aan nieuwbouw optreedt en hoe een
Voor de Vrijhandelsoptiek zijn dat voldoende redenen soortgelijke hausse voor duurzame opwek gecreëerd
kan worden.
1
Opdrachtgever is Milieudefensie; zie: Opvallend is dat CE weinig aandacht besteedt aan het
http://www.milieudefensie.nl/klimaat/publicaties/onderzoek-ecofys- biomassa bijstook potentieel van kolencentrales.
sde/attachment
2 Volgens het duurzaamheidsrapport van het CBS is in
Opdrachtgever is natuur en Milieu, zie:
http://www.ce.nl/index.php?go=home.showPublicatie&id=978 2008 met kolencentrales 2,3 TWh aan duurzame
3
Zie: elektriciteit geproduceerd. Dat is 25% van alle in
http://www.energiedialoog.nl/index.php?option=com_docman&task=cat Nederland geproduceerde duurzame elektriciteit. De
_view&gid=46&Itemid=60 nieuwe elektriciteitscentrales zullen waarschijnlijk nog
4
Op 28 oktober heeft EZ de Tweede Kamer geïnformeerd over het meer aan het potentieel van duurzame opwek bijdragen
kabinetsbeleid ten aanzien van kolencentrales. In die brief herhaalt EZ
dat momenteel de interactie tussen duurzame en fossiele elektriciteit
dan de bestaande centrales.
wordt bestudeerd. In het voorjaar van 2010 zal EZ de visie op dit
onderwerp bekend maken, alsmede de beleidsimplicaties daarvan. Bij De grootste tekortkoming van het CE rapport is dat de
het formuleren van visie en beleidsimplicaties zal EZ de inbreng vanuit vraagstelling uitsluitend wordt toegespitst op duurzame
de energiesector en maatschappelijke organisaties betrekken. Met
name wijst EZ daarbij op bijdragen van het Regieorgaan
energie. Daarmee ontwijken CE en opdrachtgever SNM
Energietransitie, de Energie Dialoog Nederland en de Stichting Natuur het belangrijke dilemma tussen stimuleren van de
& Milieu.
Alle rechten voorbehouden. © 2009 SLEA BV. Het auteursrecht van deze uitgave berust bij SLEA. Informatie: info@slea.nl; www.slea.nl; tel 033-4690435
Deze publicatie wordt mede mogelijk gemaakt door VOEG. De inhoud hoeft echter niet over een te stemmen met de standpunten van VOEG en/of individuele leden van
VOEG. SLEA BV besteedt uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de gegevens in deze publicatie. Onjuistheden kunnen echter voorkomen. SLEA BV noch
VOEG kunnen op de inhoud van de publicatie worden aangesproken. Verspreiding of doorgeleiding van deze informatie op welke manier dan ook is verboden.

2. VRIJHANDELSOPTIEK
Vijfde Jaargang | Week 46 2009 | 09-11-2009 | Pagina 2
ontwikkeling van duurzame opwek in de toekomst, het ontwerp van elektriciteitscentrales op aan. Op- en
versus realiseren van energiebesparing met welhaast afregelen en meer nog, stoppen en starten van centrales
onmiddellijke ingang. Tussen 2008 en 2015 wordt in kost meer energie dan stabiel op vollast draaien. Een
totaal voor ruim 4000 MW zeer efficiënte gascentrales in hoger energieverbruik bij regelend bedrijf betekent ook
bedrijf genomen. Met conversierendementen van meer CO2 uitstoot per opgewekte kWh elektriciteit dan
ongeveer 58% wordt daarmee een enorme mogelijk is bij vollast bedrijf.
energiebesparing gerealiseerd, uitgaande van het
verdringen van oude gascentrales met rendementen van Bij 58% conversierendement blijft een gascentrale net
ongeveer 41%. Bij een bedrijfstijd van 7600 uur per jaar, beneden 350 g CO2 per kWh. Afhankelijk van
betekent deze verdringing een besparing van bijna 4,4 omstandigheden en ontwerp kan de CO2 uitstoot bij
miljoen ton CO2 per jaar. Dat is bijna 6% van de totale draaien op minimumlast oplopen tot ruim 450 g/kWh.
jaarhoeveelheid emissierechten die aan de Nederlandse Een grote hoeveelheid duurzame opwek maakt het
industrie zijn toegewezen onder het systeem van echter juist noodzakelijk dat conventionele centrales in
verhandelbare emissierechten. staat zijn om tot minimumlast te kunnen en mogen
afregelen. Daarom is het juist in het belang van de
Afwijzen van nieuwbouw betekent het missen van de op inpasbaarheid van duurzame opwek dat conventionele
korte termijn te realiseren energiebesparing. Dat centrales wordt toegestaan om hogere CO2 uitstoot per
betekent ook dat de lat van 20% duurzaam hoger komt kWh te veroorzaken dan de norm waartoe Groen Links
te liggen. Het totale energiegebruik is namelijk zonder oproept. Als de regering opvolging geeft aan de motie
nieuwbouw van centrales hoger en dus is meer van Groen Links, dan dient overschrijding van de 350
duurzame opwek nodig om de 20% van het totaal te g/kWh norm dus mogelijk te blijven. Bij strikte toepassing
kunnen halen. In werkelijk ligt de lat echter nog hoger van de uitstootnorm wordt vooral de mogelijkheid
dan 20%. Het kost namelijk veel meer tijd om voldoende beperkt om windenergie toe te passen.
duurzame opwek te realiseren dan dat het kost om
hoogrenderende centrales op fossiele brandstof te
realiseren. Afblazen van nieuwbouw om daarmee een
extra stimulans te generen voor versnelde realisatie van De merit order: een momentopname
duurzame opwek, betekent dus dat in de tussentijd in
principe vermijdbare CO2 uitstoot plaats vindt. Ook al Een gebruikelijke wijze om de rangorde van elektriciteits-
kijken beleidsmakers en onderzoekers vooral naar het centrales weer te geven is via de zogenaamde merit
realiseren van doelstellingen in de toekomst, de order. Daarbij worden centrales gerangschikt volgens
broeikaseffect veroorzakende CO2 in de atmosfeer heeft oplopende marginale kosten. De navolgende figuur
daar geen boodschap aan. Niet de toekomstige uitstoot illustreert zo een rangschikking. Daarbij zijn de beste
veroorzaakt het probleem maar de uitstoot die reeds schattingen gebruikt van de nominale vermogens en
heeft plaatsgevonden. In dat opzicht is het advies van vollast conversierendementen van opgestelde of in
CE slecht voor het milieu. aanbouw zijnde Nederlandse centrales5. Het beeld dat
daardoor ontstaat geeft een beperkt inzicht in de te
verwachten minimale termijnprijzen.
350 g/kWh norm staat haaks op de behoefte aan
flexibel vermogen
In de rapporten wordt onderkend dat een toenemend
aandeel duurzame energie zorgt voor een toenemende
behoefte aan flexibiliteit in het conventionele deel van
het elektriciteitspark. Deze behoefte ontstaat enerzijds
doordat vooral windenergie slechts beperkt regelbaar is.
Anderzijds wordt de behoefte aan flexibiliteit veroorzaakt
doordat de nadruk bij duurzame opwek volledig op de
kwantiteit is gericht. De kwaliteit van de duurzame
opwek speelt geen enkele rol. Daardoor wordt de
verantwoordelijkheid voor de leveringszekerheid
5
afgeschoven op de conventionele opwek. Wind is voor 1/3e van de nominale capaciteit in de grafiek opgenomen
tegen marginale kosten nul EUR/MWh. In werkelijkheid geldt echter
voor gesubsidieerde windmolens marginale kosten tot MIN 96
Elektriciteitsproducenten onderkennen het economische EUR/MWh. In 2010 is 1750 MW nieuw efficiënt gas verondersteld. Ten
belang van flexibiliteit en passen daar zoveel mogelijk opzichte van 2008 is het productiepark in 2015 uitgebreid met 4600
MW nieuw steenkool en 4400 nieuwe STEG eenheden.
Alle rechten voorbehouden. © 2009 SLEA BV. Het auteursrecht van deze uitgave berust bij SLEA. Informatie: info@slea.nl; www.slea.nl; tel 033-4690435
Deze publicatie wordt mede mogelijk gemaakt door VOEG. De inhoud hoeft echter niet over een te stemmen met de standpunten van VOEG en/of individuele leden van
VOEG. SLEA BV besteedt uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de gegevens in deze publicatie. Onjuistheden kunnen echter voorkomen. SLEA BV noch
VOEG kunnen op de inhoud van de publicatie worden aangesproken. Verspreiding of doorgeleiding van deze informatie op welke manier dan ook is verboden.

3. VRIJHANDELSOPTIEK
Vijfde Jaargang | Week 46 2009 | 09-11-2009 | Pagina 3
Illustratie Merit Order
Marginale kosten van productiecapaciteit in Nederland
gas turbines
80
2010
oud gas
2015
70
efficient gas
60
kolen
50
EUR/MWh
40 Export
Import
wind 2015 vraag
30 NL productie
biomassa 2010 vraag
en AVIs overdag
NL productie
20
overdag
NL consumptie
10
0
10
12
15
17
20
22
0
25
50
75
00
50
00
50
00
50
00
00
00
0
0
0
0
0
0
MW
Figuur 1: merit order NL productie; bron: marktanalyse SLEA
Aan de merit order liggen tal van aannames ten In een ideale markt en bij volledige beschikbaarheid van
grondslag. Tot de belangrijkste aannames behoren de de centrales hoort de marktprijs dicht bij het snijpunt van
prijzen van steenkool, aardgas en CO2 emissierechten. vraag en aanbod te liggen. Ter illustratie zijn daartoe
In combinatie met de conversierendementen vormen twee situaties in de grafiek ingetekend: de vraag naar
brandstofkosten en emissierechten de belangrijkste Nederlandse productie in 2010 in daguren waarbij wordt
kostenposten. In de illustratie is gewerkt met 11 verondersteld dat ongeveer 3000 MW wordt
6
EUR/MWh als marginale kosten ’ voor steenkool en 19 geïmporteerd en de vraag naar Nederlandse productie in
EUR/MWh voor aardgas. Voor 2015 zijn deze prijzen 2015 waarbij ongeveer 5000 MW wordt geëxporteerd.
gesteld op 16 EUR/MWh voor steenkool en 29 Dit op grond van de algemene verwachting dat
EUR/MWh voor aardgas. Deze bedragen zijn globaal Nederland op termijn een netto exporteur van elektriciteit
afgeleid van de forwardprijzen van dit moment. zal worden. Verder is in de illustratie wind voor 1/3e van
de nominale capaciteit opgenomen tegen marginale
Het inzicht dat aan een merit order kan worden ontleend kosten nul EUR/MWh7. In 2010 is 1750 MW nieuw
is beperkt omdat de werkelijke inzet van centrales een efficiënt gas verondersteld. Ten opzichte van 2008 is het
dynamisch proces is. Zo zijn de meeste centrales productiepark in 2015 uitgebreid met 4600 MW nieuw
minimaal 8 tot 16% van de tijd niet beschikbaar. Ook steenkool en 4400 nieuwe STEG eenheden.
kunnen weersomstandigheden of technische storingen
er toe leiden dat minder vermogen beschikbaar is dan De getoonde merit order is slechts een momentopname.
het zogenaamde nominale vermogen en/of dat de Bijna alle factoren zijn dynamisch. Deze dynamiek
conversierendementen lager uitvallen. Dat betekent dat neemt toe naarmate het moment van leveren dichterbij
de werkelijke merit order steiler oplopende marginale komt. Uiteindelijk wordt de werkelijke productie
kosten vertoont dan de geïllustreerde merit order. geoptimaliseerd tegen de korte termijnprijzen. Daarbij
6 7
Hiermee wordt bedoeld de korte termijn vermijdbare kosten aan In werkelijkheid geldt echter voor gesubsidieerde windmolens
brandstof, CO2 emissie en bediening/onderhoud en hulpstoffen. marginale kosten tot MIN 96 EUR/MWh.
Alle rechten voorbehouden. © 2009 SLEA BV. Het auteursrecht van deze uitgave berust bij SLEA. Informatie: info@slea.nl; www.slea.nl; tel 033-4690435
Deze publicatie wordt mede mogelijk gemaakt door VOEG. De inhoud hoeft echter niet over een te stemmen met de standpunten van VOEG en/of individuele leden van
VOEG. SLEA BV besteedt uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de gegevens in deze publicatie. Onjuistheden kunnen echter voorkomen. SLEA BV noch
VOEG kunnen op de inhoud van de publicatie worden aangesproken. Verspreiding of doorgeleiding van deze informatie op welke manier dan ook is verboden.

4. VRIJHANDELSOPTIEK
Vijfde Jaargang | Week 46 2009 | 09-11-2009 | Pagina 4
spelen naast beschikbaarheid van centrales en
inzetverplichtingen uit hoofde van warmteleveringen, ook Als transporteur vraagt TenneT terecht aandacht voor
de draaisituatie in de afgelopen uren en dagen een rol, deze kwestie. TenneT is namelijk verantwoordelijk voor
alsmede de te verwachten productie in de komende uren de interconnectoren en kan verwachten op een
en dagen. Kortstondig kunnen marktprijzen daardoor eventueel tekort te zullen worden aangesproken. In het
aanzienlijk lager uitvallen dan op grond van de merit EDN rapport wordt de zorg van TenneT aangevoerd als
order analyse kan worden verwacht. Daar staat argument voor de veronderstelling dat de overcapaciteit
tegenover dat producenten verliezen tijdens daluren zal leiden tot lage prijzen. Zoals blijkt uit de conclusies in
zullen trachten te verhalen op de piekuren. het vorige artikel, gaat dat argument niet op.
De uitkomst van de merit order analyse hangt verder TenneT beroept zich op de opgave over buiten bedrijf
sterk af van aannames ten aanzien van windenergie en stelling van producenten. Deze opgave is waarschijnlijk
inzet van cross border capaciteit. Bij hoge beschik- zeer conservatief. Zolang niet absoluut zeker is dat
baarheid van windenergie schuiven de curves enkele ‘overcapaciteit’ zal ontstaan, is er geen noodzaak tot
duizenden MW naar rechts, bij lage beschikbaarheid vroegtijdige aankondiging van sluiting. Open houden van
zo’n 1000 MW naar links. De invloed van wind wordt nog oude centrales kan misschien het sluiten van centrales
overtroffen door de invloed van import en/of export, zij van de concurrent bevorderen. Uiteindelijk zullen
het dat de richting van cross border prijsgedreven wordt producenten een economische afweging maken en
bepaald en niet alle interconnectoren dezelfde richting centrales sluiten zodra met grote mate van waar-
op hoeven te staan. schijnlijkheid de te verwachten inkomsten lager zullen
uitvallen dan de te verwachten kosten.
Uit de illustratie kan worden afgeleid dat de vrees voor
prijsdaling onterecht is. Alleen al vanwege de stijging
van brandstofprijzen op de groothandelsmarkt liggen
naar verwachting de prijzen in 2015 aanmerkelijk hoger De werkelijke uitdaging: potentieel aan
dan in 2010. Die prijsstijging treedt zelfs op als de vraag opregelvermogen
naar in Nederland opgewekte elektriciteit gelijk blijft. De
algemene verwachting is echter dat Nederland van netto Het gegeven dat duurzame opwek en fossiele elkaar in
importeur zal veranderen in netto exporteur. In dat geval toenemende mate in de weg zitten, wordt vaak
liggen de elektriciteitsprijzen in 2015 nog hoger dan als geïllustreerd met belastingduurkrommes op jaarbasis.
Nederland elektriciteit blijft importeren. Door de vraagcurve in aflopende volgorde te ordenen
over 8760 uur worden dal uren met daluren vergeleken
De merit order toont eveneens dat de vrees voor en kan gemakkelijk worden aangetoond dat de vraag in
dumping nergens op stoelt. Het is volstrekt gebruikelijk 8
de nacht te laag is om 10.000 MW windenergie te
dat er rechts van de ingetekende vraag nog centrales kunnen verwerken, laat staan de overige gesubsidieerde
beschikbaar zijn. De beheerders van deze centrales duurzame opwek, alsmede ‘must run’ centrales,
hebben echter geen belang bij verkopen tegen bijvoorbeeld voor stadsverwarming.
dumpprijzen omdat hun marginale kosten in het
algemeen (fors) hoger liggen dan de marktprijs. Deze Het werken met belastingduurkrommes zoals EDN
centrales worden alleen ingezet bij extreem hoge vraag doet9, is een riskante vereenvoudiging van de echte
of als veel goedkope centrales niet beschikbaar zijn. uitdaging in productie van elektriciteit. Het zogenaamde
‘minimum load probleem’ bestaat er niet zo zeer uit dat
de vraag te laag is om het aanbod te verwerken, maar
dat het moeilijk is om voldoende centrales in bedrijf te
Uit bedrijf name nauwelijks relevant houden die tussen 7 en 9 uur in staat zijn op te regelen
om de stijgende vraag te kunnen bijbenen. Dit wordt
In de rapporten wordt er een punt van gemaakt dat geïllustreerd in de onderstaande grafiek.
slechts een geringe hoeveelheid centrales buiten bedrijf
worden gesteld. Daarbij wordt verwezen naar het rapport
van TenneT over leveringszekerheid. Producenten
hebben aan TenneT opgegeven tot 2016 2300 MW
buiten bedrijf te stellen. In combinatie met de nieuwbouw
en beschikbare interconnectoren, constateert TenneT
dat er sprake kan zijn van werkelijke overcapaciteit. Het
opgestelde vermogen kan namelijk hoger uitvallen dan
8
het totaal aan binnenlandse vraag en mogelijke export. Zie EDN rapport pagina 13
9
Zie EDN rapport pagina 13; CE rapport pagina 30
Alle rechten voorbehouden. © 2009 SLEA BV. Het auteursrecht van deze uitgave berust bij SLEA. Informatie: info@slea.nl; www.slea.nl; tel 033-4690435
Deze publicatie wordt mede mogelijk gemaakt door VOEG. De inhoud hoeft echter niet over een te stemmen met de standpunten van VOEG en/of individuele leden van
VOEG. SLEA BV besteedt uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de gegevens in deze publicatie. Onjuistheden kunnen echter voorkomen. SLEA BV noch
VOEG kunnen op de inhoud van de publicatie worden aangesproken. Verspreiding of doorgeleiding van deze informatie op welke manier dan ook is verboden.

5. VRIJHANDELSOPTIEK
Vijfde Jaargang | Week 46 2009 | 09-11-2009 | Pagina 5
hard waait en er grote hoeveelheden windelektriciteit op
Consumptie per uur in MW het net komt, zijn negatieve stroomprijzen te
d.d. 2 nov 09
18,000
verwachten: wie dan stroom afneemt krijgt geld toe,
omdat het voor een conventionele producent soms
16,000
goedkoper kan zijn een centrale te laten doordraaien en
14,000
toename in twee uur tijd: de stroom tegen negatieve prijzen af te zetten dan terug
12,000 te regelen en weer opnieuw te starten. <unquote> In het
3600 MW oftewel bijna 40%
10,000 licht van de vraagstijging in de ochtend, grenst het
8,000 gebruik van het woord omdat aan misleiding. Het kan
6,000 heel wel zijn dat negatieve prijzen moeten worden
4,000 geaccepteerd omdat dat de enige mogelijkheid is om in
2,000
de ochtend in staat te zijn om te kunnen opregelen. Dat
zal in het algemeen echter alleen gebeuren als de
0
prijzen overdag voldoende hoog zijn om de verliezen ’s
11
13
15
17
19
21
23
1
3
5
7
9
nachts goed te maken. De afweging doordraaien of
Figuur 2: uurconsumptie op dagbasis; bron: TenneT10, analyse SLEA stoppen en opnieuw starten maken
elektriciteitsproducenten overigens ook als de uurprijzen
De figuur bevat een schatting van de consumptie in nog steeds positief zijn maar wel beneden de marginale
Nederland op basis van gegevens van TenneT. Van uur kosten komen.
6 naar uur 7 stijgt de vraag met bijna 20% en in uur 8
komt daar nog eens bijna 20% bij. In totaal is er bijna Het verwijt dat EDN maakt aan het adres van
3600 MW extra vermogen nodig in slechts 2 uur tijd. Een elektriciteitsproducenten die hard geld verliezen op
deel van die extra vraag, kan worden gedekt door snel doordraaien bij negatieve prijzen, toont de eenzijdigheid
startende eenheden, zoals gasmotoren. Een belangrijk van de benadering van EDN. Tekenend is de
deel van de stijgende vraag moet echter geleverd afwezigheid van de vraag waarom windenergie wordt
worden met eenheden die reeds operationeel zijn. geproduceerd als prijzen negatief zijn. Waarom een
Naarmate er meer niet regelbare productie ’s nachts in product produceren waar geld op toegelegd moet
bedrijf is, wordt het des te moeilijker om voldoende worden om er weer vanaf te komen? Het antwoord is
opregelbare eenheden in bedrijf te houden. natuurlijk omdat de overheid subsidie verstrekt ook op
de momenten dat de productie ongelegen komt. Het had
Rekenvoorbeeld
11 EDN gesierd als ze juist een lans hadden gebroken voor
Als de helft van de vraagstijging met snel startende een verstandigere inzet van het geld van de
eenheden kan worden geleverd, dan moeten draaiende belastingbetalers.
eenheden 20% kunnen opregelen. Als de helft van de
draaiende eenheden niet regelbaar is, dan moeten de
wel regelbare eenheden 40% kunnen opregelen. Als 2/3 Het belang van uitwisselbaarheid
niet regelbaar is, dan moeten de regelbare eenheden
60% kunnen opregelen. Als de niet regelbare eenheden EDN maakt een weinig gepaste grap over de
tussen 6 en 8 uur ‘s ochtends een verhoogde kans ‘overcapaciteit’ door te suggereren dat elektriciteits-
hebben op een lagere productie, bijvoorbeeld door producenten veel moeite zullen doen om hun elektriciteit
afname van windsterkte, dan is extra reserve nodig om alsnog te slijten: “bij een jaarcontract elektriciteit naar
naast vraagstijging ook de afname van windenergie te keuze een jacuzzi, een waterbed of een elektrische
kunnen opvangen. Als alle vraag ’s nachts door niet terrasverwarmer cadeau”. Op de eerste plaats negeert
regelbare bronnen wordt geleverd, dan zal de EDN hiermee het feit dat individuele producenten en
vraagstijging volledig door snel startende eenheden leveranciers weinig boodschap hebben aan het absolute
moeten worden opgevangen. niveau van de prijzen maar vooral gericht zijn op de
marge. Op de tweede plaats leidt EDN met de grap af
EDN uit het volgende verwijt aan het adres van van een mogelijke oplossing voor overschotten aan
elektriciteitsproducenten: <quote> Op momenten dat het windenergie tijdens nachten en weekenden met veel
wind. Er is namelijk een wereld te winnen als ten tijde
van extreem lage elektriciteitsprijzen aardgas
10
TenneT publiceert uurwaardes gebaseerd op ongeveer 75% van het toepassingen (bijvoorbeeld CV-ketels en stoomketels)
opgesteld vermogen. In de grafiek zijn de TenneT waardes derhalve tijdelijk worden uitgewisseld voor toepassingen van
verhoogd met 33%. Op kwartierbasis kan de stijging nog steiler zijn
maar die gegevens zijn bij SLEA niet bekend.
elektriciteit.
11
Cross border wordt in het rekenvoorbeeld genegeerd, maar
interconnectoren zullen prijsgedreven het probleem versterken of juist
verlichten.
Alle rechten voorbehouden. © 2009 SLEA BV. Het auteursrecht van deze uitgave berust bij SLEA. Informatie: info@slea.nl; www.slea.nl; tel 033-4690435
Deze publicatie wordt mede mogelijk gemaakt door VOEG. De inhoud hoeft echter niet over een te stemmen met de standpunten van VOEG en/of individuele leden van
VOEG. SLEA BV besteedt uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de gegevens in deze publicatie. Onjuistheden kunnen echter voorkomen. SLEA BV noch
VOEG kunnen op de inhoud van de publicatie worden aangesproken. Verspreiding of doorgeleiding van deze informatie op welke manier dan ook is verboden.

6. VRIJHANDELSOPTIEK
Vijfde Jaargang | Week 46 2009 | 09-11-2009 | Pagina 6
Aardgas kan veel eenvoudiger in de grond worden achtergelaten dan dat windenergie kan worden
opgeslagen. Helaas lijken de krachten in de markt die aardgastoepassingen stimuleren momenteel
veel sterker te zijn dan de krachten die slimme toepassingen van elektriciteit stimuleren. Een
voorbeeld hiervan is de Stichting Slim met Gas. Deze stichting, waarvan het secretariaat wordt
gevoerd door CE Delft, promoot onder andere de micro-wkk oftewel HRE. Deze installaties dreigen op
termijn echter juist bij te dragen aan overschotten aan elektriciteit tijdens daluren en staan zodoende
op gespannen voet met windenergie. Echt slim met gas zou zijn als de HRE zodanig wordt afgesteld
dat er geen elektriciteit kan worden geproduceerd in de uren dat de marktprijs van elektriciteit lager is
dan de marktprijs van gas (beide op MWh basis). Nog slimmer zou het zijn als op die momenten juist
elektriciteit wordt geconsumeerd in plaats van het verbranden van aardgas.
In de markt vinden reeds diverse initiatieven plaats om de uitwisselbaarheid van elektriciteit en
warmtelevering te vergroten. Fraaie voorbeelden hiervan zijn de samenwerkingsverbanden tussen
afvalverbranders en aardgasgestookte (stads)verwarmingsinstallaties. Dit soort initiatieven snijden
hout omdat warmtelevering in plaats van elektriciteitsproductie door een AVI zowel bij de AVI als bij de
WKC tot een reductie van elektriciteitsproductie kan leiden en tevens aardgas uitspaart. Helaas zijn de
rapporten van CE Delft en EDN sterk gericht op aanreiken van sturingsmogelijkheden voor de
overheid. Het zou een goede zaak zijn als er meer aandacht zou zijn voor het potentieel aan
oplossingen die marktpartijen zelf kunnen oppakken, al dan niet na het wegnemen van barrières door
de overheid.
European Power & Dutch Gas Indications: Mid Market Closing Prices
Gasoil 0.1% LSFO 1.0% APX APX EEX EEX
6 nov
IPE Brent FOB Barges FOB Barges EUR / USD Baseload Peakload Baseload Peakload
2009
NWE NWE Power Power Power Power
US $ / BBL US $ / MT US $ / MT Euro / MWh Euro / MWh Euro / MWh Euro / MWh
Q4-09 76.61 615.16 458.00 1.4866 41.75 54.03 41.75 56.78
Q1-10 78.10 633.68 471.33 1.4863 46.92 61.48 46.92 65.23
Q2-10 79.97 654.02 482.00 1.4855 42.25 54.49 42.00 56.99
Q3-10 81.50 673.22 493.33 1.4844 45.00 59.00 45.00 63.00
Q4-10 82.64 688.33 497.67 1.4832 55.75 74.65 55.00 78.65
Q1-11 83.61 702.51 505.58 1.4824 58.70 81.91 58.50 85.41
Q2-11 84.33 712.45 510.00 1.4816 46.45 60.32 46.25 63.82
Q3-11 84.92 722.25 513.75 1.4808 49.45 66.93 49.25 70.43
Cal-11 84.58 716.46 511.73 1.4812 53.51 72.89 53.31 76.39
Nordpool CO2
NOK / USD API #2 TTF
Power Emissions
Euro / MWh US $ / MT EUR/MWh Euro / MT
Q4-09
Q1-10 38.70 6.844 77.50 13.90 14.11
Q2-10 35.20 6.935 80.65 13.13
Q3-10 35.30 7.007 84.15 13.28
Q4-10 39.30 7.081 87.70 18.70
Q1-11 42.10 7.197 91.55 21.00
Q2-11 37.00 7.318 95.55 18.18
Q3-11 36.00 7.441 99.55 17.93
Cal-11 39.18 7.375 97.50 21.28
DISCLAIMER: De prijsinformatie is beschikbaar gesteld door Morgan Stanley. De informatie vormt in geen enkel opzicht een
aanbieding voor koop of verkoop van een of meerdere van de genoemde producten. SLEA BV noch Morgan Stanley kunnen
op de inhoud van de publicatie worden aangesproken. Gelieve bij vragen over prijzen en/of producten rechtstreeks contact op
te nemen met Morgan Stanley. Contactpersoon is Brieuc Raskin, tel +442076777965, email brieuc.raskin@morganstanley.com
Alle rechten voorbehouden. © 2009 SLEA BV. Het auteursrecht van deze uitgave berust bij SLEA. Informatie: info@slea.nl; www.slea.nl; tel 033-
4690435
Deze publicatie wordt mede mogelijk gemaakt door VOEG. De inhoud hoeft echter niet over een te stemmen met de standpunten van VOEG
en/of individuele leden van VOEG. SLEA BV besteedt uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de gegevens in deze publicatie.
Onjuistheden kunnen echter voorkomen. SLEA BV noch VOEG kunnen op de inhoud van de publicatie worden aangesproken. Verspreiding of
doorgeleiding van deze informatie op welke manier dan ook is verboden.

7. VRIJHANDELSOPTIEK
Vijfde Jaargang | Week 46 2009 | 09-11-2009 | Pagina 7
Wenst u de Vrijhandelsoptiek elke twee weken te
ontvangen? Dat kan dat door een abonnement te nemen:
Bestelformulier: Vrijhandelsoptiek
___________________________________________________________________
Hierbij abonneer ik mij, met onmiddellijke ingang en tot wederopzegging, op de tweewekelijkse
publicatie Vrijhandelsoptiek. Ik/wij zullen de publicatie per e-mail ontvangen. Het verschuldigde bedrag
zal ik voldoen na ontvangst van de factuur.
De kosten bedragen per kwartaal: 245 EUR voor de eerste lezer plus 19,75 EUR voor iedere extra
lezer. Bij betaling eens per jaar, is het verschuldigde bedrag 950 EUR plus 75 EUR voor iedere extra
lezer. Alle genoemde bedragen zijn excl. BTW.
Ik accepteer dat SLEA’s Algemene voorwaarden voor levering van publicaties op deze overeenkomst
van toepassing zijn. Ik zal de e-mail adressen van de extra lezers actueel houden en doorgeven via
info@slea.nl
Ik wens eens per jaar/kwartaal te betalen. (doorhalen wat niet van toepassing is.)
Aantal lezers:
Voornaam of voorletters:
Achternaam:
Telefoon:
E-mail adres:
Naam organisatie:
Adres:
Factuuradres (indien afwijkend):
t.a.v.:
Handtekening/plaats en dagtekening:
Gaarne dit formulier per fax toezenden aan: 033 469 1931
Of gescand naar info@slea.nl
Alle rechten voorbehouden. © 2009 SLEA BV. Het auteursrecht van deze uitgave berust bij SLEA. Informatie: info@slea.nl; www.slea.nl; tel 033-
4690435
Deze publicatie wordt mede mogelijk gemaakt door VOEG. De inhoud hoeft echter niet over een te stemmen met de standpunten van VOEG
en/of individuele leden van VOEG. SLEA BV besteedt uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de gegevens in deze publicatie.
Onjuistheden kunnen echter voorkomen. SLEA BV noch VOEG kunnen op de inhoud van de publicatie worden aangesproken. Verspreiding of
doorgeleiding van deze informatie op welke manier dan ook is verboden.