1. Хур тунадас
ба түүний
хувиарлалт

4. Агаараас газар
дээр бууж байгаа
усны бvх тєрлийн
тєлєвийг хур
тунадас гэнэ

6. усны эргэлтийн
явцаар буцаж хур
тунадас болон бууна.

8. Нэг жилийн туршид дэлхий
дээр 1 метр зузаан усан
давхарга бороо, цас байдлаар
бууж байдаг гэж тооцоолжээ.

9. Агаарт тунадас vvсэх vйл явц нь
чийглэг агаар єгсєх хєдєлгєєнд
орсноор адиабатаар хєрч
чийгээр ханасан байдалд хvрэн
конденсацид орж, цаашид усан
дуслууд нь сублимацлагдан
томорсоор жингээ даахгvй
хэмжээнд хvрч хvндийн хvчээр
тунадас болон унадаг.

10. Єєрєєр хэлбэл газрын
гадаргад ууршилгvйгээр
хvрч чадах хангалттай
хэмжээнд хvртлээ
томорсон байх хэрэгтэй
юм.

11. Сублимацлагдан- хатуу төлвөөс
шууд хийн төлөвт шилжихийг
сублимац буюу нэрэх үзэгдэл гэнэ.
Адиабатаар агаарын төлөв
байдлын 2 шинж чанарын хамааралын
муруй
Конденсацид-усны уурын
өтгөрөл

12. Тунадас нь доорх замаар vvснэ.
Хvйтэн агаар нь
єндєр уулархаг газар
Халсан агаар хvнд учир дулаан
тунадас унахад их
дээш хєєрєх vед агаарын доогуур
нєлєє vзvvлж байдаг ба
температур нь шургаж ингэснээр дулаан vvнийг уулзvйн
буурсаар шvvдэр дулаан агаар дээш агаарын тунадас гэж нэрлэдэг
цэгтээ хvрэхэд єргєгдєн массын зvг байна. Єєрєєр
vvл vvсэж тунадас конденсаци хvйтэн агаар хэлбэл, агаар уулын
орох нєхцєл явагдан vvл vvсэж шилжин нvvх хажууг даган дээш
бvрдэнэ. Vvнийг тунадас орно. vед vvснэ. хєєрч єргєгдснєєс хєрч
конденсацийн Ингэж vvсэж
конденсацлагдан
тунадас гэж байгаа тунадасыг
тунадас vvсгэх vйл явц
нэрлэдэг. фронтын тунадас
юм.
гэдэг.

13. Бороо, цас, мєндєр, туйлаадас
зэрэг нь vvлнээс унадаг
тунадаст
хамаарагдах бол
шvvдэр, хяруу, цан
зэрэг нь газрын гадарга
дээр vvсдэг байна

14. Хур тунадасны
төрлийг схемээр
үзүүлнэ үү ?

16. Хур тунадасыг
газрын гадарга дээр
vvлнээс унадаг vvсдэг тунадас

17. Vvлнээс унадаг
.
тунадасны тєрлvvдийг
авч vзвэл:

18. Бороо: Янз бvрийн хэмжээний усан
дуслаас бvрдэх ба ихэвчлэн борооны давхраат
vvлнээс орох боловч бага хэмжээний бороо
єндрийн давхраат, давхраат бєєн vvлнээс орж
болно. Аадар бороо: Шиврээ бороо:
Цас: Цасан талстуудаас бvрдэх бєгєєд
борооны давхраат vvлнээс болон єндрийн
давхраат, давхраат бєєн, давхраат vvлнээс
ордог тунадас. Нойтон цас: Цасан туйлаадас:
Цасан шамрага: Мєсєн туйлаадас:
Мєндєр: маш тунгалаг бєєрєнхий
мєсєн
ширхэгтэй.

20. Газрын гадарга дээр
vvсдэг тунадасны
тєрлvvд:

21. Шvvдэр. Дулааны улиралд агаарын доод давхарга
манангvй vед vvсдэг жижиг усан дуслууд бєгєєд агаарт чийг
ихэдсэнээс болж vvсдэг.
Хяруу: Температур буурсанаас болж vvсдэг мєсєн талстууд
бєгєєд чийг ихэдсэнээс болж vvсдэггvй онцлогтой.
Цан: Шvvдэртэй адил замаар vvсэх боловч
хасах температуртай болсон vед vvснэ. Ингэхдээ ямар нэгэн
гадарга дээр (тухайлбал, цонхны шил) vvснэ.
Мєстлєг: Хvйтэн vед бороо, шиврээ
бороо, манангийн хэт хєрсєн дуслууд хvйтэн гадаргад унан
хєлдснєєс vvссэн мєсєн бvрхvvл. Голдуу 0-30С хvйтэн
байхад vvснэ.
Сагсарга: Модны мєчир, шонгийн тємєр утсан
дээр vvсдэг цантай тєстэй сэгсгэр цагаан талстыг хэлнэ.

22. Дэлхийн гадаргад жил бүр 520
мянган км куб агаарын хур тунадас
орно. Үүний 79% нь далай тэнгис
дээр, бусад 21% нь хуурай газар
буудаг байна.
Гэвч энэ нь дэлхийн газар янз бүрийн
нутгуудад харилцан адилгүй. Зарим
газар маш их тунадас унадаг байхад
зарим газар хэдэн арван жилээр
хуурай байх ч явдал бий.

23. Дэлхийн гадарга дээр жилд унах
тунадасны бараг тэн хагас нь зөвхөн
хойд ба өмнөд өргөргийн 20°-ын
хоорондох нутгуудад унадаг. Гэтэл
нарны цацрагийг бага авдаг хоѐр
туйлын бүслүүрт жилийн тунадасны
дөнгөж 4 хувь нь ноогддог байна.
Экваторын бүслүүрт жилийн
тунадасны дундаж хэмжээ 2000 мм
байхад туйлын орнуудад 200 мм юм.

24. Жилд унах тунадасны дундаж хэмжээ
(мм-ээр)
Өргөрөг Хойд Өмнөд
0-10 1677 1872
10-20 763 1110
20-30 513 607
30-40 501 564
40-50 561 868
50-60 510 976
60-70 340 100
70-80 194 10

25. Дэлхийн газрын гадаргын
хамгийн их бага тунадас
унадаг газруудыг газрын
зурагт заана уу!

27. Тунадас орох орохгүй байх нөхцөл
Тунадас орохгүй байх
Тунадас орох нөхцөл
нөхцөл
Агаар мандалд явагдах
Антициклон үүсэх
дулааны конвекц
Агаарын фронт үүсэх Агаар уруудах
явдал хөдөлгөөнд орох
Уулын хажуугаар агаар Уулын хажууг даган
өгсөх агаар уруудах

28. Дэлхийн тунадас хамгийн Дэлхийн тунадас хамгийн
их ордог газрууд бага унадаг газар
Хавайн арлууд-11684 мм Атакамын цөл-0.8 мм
Гималайн Черрапунжи Вади Хальфа (Судан)
тосгон 11633 мм 2.5 мм
Камеруны уулсын
Аден-43.9 мм
хажуу-10284 мм
Мулка-(Австрали) 102.9
Колумбын Анд-8992 мм
м

29. Орсон хур тунадасыг тунадас
хэмжигч багажаар хэмждэг байна.

30. Дээрх хүснэгтээс үзвэл
дэлхийн газар орон бүрд орох
хур тунадасны хэмжээ янз бүр
байдаг учраас хур тунадасны
бүс хуваадаг байна . Үүнд:

31. Хур тунадасны бүсүүдийг хүснэгтээр
үзүүлбэл:
Хур Хур
тунадасны тунадасны Бүсийн онцлог шинж
бүсүүд хэмжээ
Экваторын 1000-3000мм Экватор орчмын нутгаар
Х алуун 200м хүрэхгүй Х.Ө-20-32 , ӨӨ-20-32 орших
шахам Сахар ,Калахар , Австралын
цөлүүд
Сэрүүн 500-900мм Сэрүүн бүсийн нутаг
Туйлын 100-250мм Х.Ө-60 , ӨӨ-60 цаашхи нутаг

36. Өмнөх хичээлийн
мэдлэгээ багцлан хэд
хэдэн дэд бүлэг
болгон хуваана уу?

37. 1.Хур тунадас гэж юу вэ?
2.Хур тунадас түүний хэлбэрүүд
3.Хур тунадас хувиарлалт түүнд
нөлөөлөх хүчин зүйлүүд
4.Хур тунадасны аж ахуй хүнд
үзүүлэх нөлөө ач холбогдол