3. TRABALLO REALIZADO POL@S ALUMN@S DE
1º DE BACHARELATO GRUPO A
NA MATERIA DE LATÍN I
COORDINA O E.N.L.
Curso 2009-2010
4. Étimo: De fornus-i : “forno de pan”.
Fornos dos Mouros é o nome que reciben en
varias zonas de Galicia os túmulos megalíticos.
Este nome pode deberse á semellanza dalgúns
dolmens cos antigos fornos familiares de cocer o
pan ou ao parecido coas carboeiras de montaña,
chamadas noutros sitios fornos ou “txondorras”.
Sistema tradicional de obtención de carbón
vexetal, mediante combustión interna de piras de
leña cubertas de terra e céspede.
Significado: Lugar
onde se fai o pan,
ou onde se vai
cocer o pan.
Lugar onde se atopa
un túmulo megalítico.
FORNOS
5. Étimo: de “budetum”:
terreo pantanoso ou
encharcable.
Significado: Lugar no
que o terreo era
pantanoso ou moi
cheo de auga.
BOEDO
6. Étimo: De orixe
prerromana cott =
promontorio, altura,
altura rochosa.
Significado: Referido sempre
a montes e alturas.
O COTO GRANDE
7. Étimo: Parece do latín:napum =
nabo.
Aínda que tamén podería estar
en relación co nome dunha
divindade auctóctona, a deusa
Navia ou Nabia. A deusa
Navia, nome cuxo significado
orixinal era Val, foi obxecto de
Significado:
adoración por parte dos Refírese a unha finca
habitantes do occidente de nabos. Ou trátase
peninsular nos primeiros séculos dun val (en relación
da nosa era.
con Navia)
NABEIRA
8. Étimo: villam
bonam = boa vila.
Significado: Lugar que,
dadas as súas
circunstancias, resulta
de carácter agradable.
VILABOA
9. Étimo: Do árabe
al saniya, “muíño fariñeiro.”
Noutras linguas romances:
aceña, azenha.
Significado: Pode referirse
a unha acea ou muíño
dunha ama ou posuidora
feminina.
ACEA DA AMA
10. ALMEIRAS
Étimo: De alumine. Significado: Nalgúns
óxido de aluminio, documentos galegos os
sólido, de moita
topónimos como
dureza, que se atopa
na natureza en "ALMEIRAS" relaciónanse
forma pura ou co uso do "ALUME",
formando arxilas e citándose como "hominibus
feldespatos, aluminienses".
Tamén hai quen Lugar poboado de
pensa que deriva de:
ameneiros, ameneiral.
Ulmus = olmo
Alamenarius>ameneiro>
ameneiral> almeiras
11. Étimo: Do baixo latín villare=
aldea pequena < villa=
propiedade rural.
Significado:
Pequena aldea.
O VILAR
13. A CHOEIRA
Étimo:
“claudere” >
gal. choer
(pechar) +
“eira”
Significado:Lugar
pechado. (Só se
aplica aos terreos)
14. Étimo: currales
“construcións
circulares”.
Significado: Alude a
unha contrución
circular de carácter
agrícola ou gandeira.
CURRÁS
15. Étimo: Provén de burgo
ou habitante dos burgos.
Burgo deriva do baixo
latín burgus e este, pola
súa parte, do xermánico
burgs, que designa unha
cidade pequena e
amurallada.
Significado: Na Idade
Media, chamábanse
burgueses os membros da
clase social formada polos
comerciantes, artesáns
libres e persoas que non
estaban sometidas aos
O BURGO
señores feudais.
17. Significado: Lugar
pedregoso. Pedregal.
Étimo: A orixe deste
topónimo é moi antiga,
seguramente pre-céltica
(isto é, nativa) co
significado de terreo cheo
de pedras.
CARCABELOS
18. Étimo: Do árabe
“barri”
Significado: Exterior
das aforas.
BARRIO
19. Étimo: cella = celeiro,
almacén, cuarto
pequeno, cela.
Significado: Pequeno
habitáculo natural ou
artificial.
CELAS DE PEIRO
20. Étimo: Do latín
conductio= alquiler,
arrendamento.
<duco = conducir.
Significado: Conxunto
de condutos dispostos
para o paso dun fluído,
ou lugar onde se atopan
estes condutos.
CONDUZO
21. Étimo: De linum =
liño (planta).
Significado: Lugar
onde se cultivaba
o liño.
LIÑARES
22. Significado: Sufixo diminutivo
“pequenos vales” Étimo: Do latín
O río Valiñas, tamén chamado
Pingüela, nace na zona de Vista
“vallis-is”
Alegre na Serra de Montemaior,
no Concello da Laracha.
Posteriormente, transcorre polo
Concello de Culleredo. Ao
chegar ao Val de Veiga, únese
con dous regatos cos que forma
un caudal considerable. Dous
quilómetros máis abaixo, recibe
as augas do regato procedente
dos Montes de Orro. Este regato
sae canalizado do polígono
industrial e aí empeza o curso
VALIÑAS
medio do río Valiñas. En Sésamo
recibe as augas do regato de
Vinseira.
24. FONTAÍÑAS
Significado: Probablemente un
lugar onde se atopan moitas
fontes
“Na fonte do Cabo, en Vinseira Pequena, parroquia de
Celas de Peiro, concello de Culleredo (A Coruña), di a
xente que a auga é boa para curar doenzas dos ollos; por
iso aínda hoxe vén xente ás tardiñas buscar desta auga
para curacións.
Moi perto da do Cabo, na fonte de Xesto, tamén recollen
auga que disque é boa para que beban os enfermos do
ril.
No lugar de Peiro, na fonte de Peiro, unha fonte
monumental moi antiga, disque se se leva un animal Étimo: Fons-fontis
enfermo e se baña na fonte unha noite de lúa chea, + diminutivo
mellora. Fontes pequenas.”
“iñas.”
25. Étimo:”Palabra composta de:
Fons-fontis =fonte
Coclearem= culler. Culler pola
similitude do utensilio
doméstico e os cágados das ras.
Significado: Fonte
onde abundan os
cágados.
FONTECULLER
26. Étimo:
Culler, relacionado cos
cágados das ras, pola
similitude do utensilio
doméstico e as crías das
ras.
Significado: Lugar
onde abundan os
cágados.
CULLEREDO
27. Étimo:
saltus-us.”bosque,
pastizal”.
Significado:
Terreo poboado de
árbores, carballos ou
castiñeiros.
O SOUTO
28. Étimo: Casale
(quinta) = propiedade
rural. Significado: Casa
labrega, casa con
terras ao seu redor.
Significado:
Casa labrega, casa con
terras ao seu redor.
O CASAL
29. Étimo:
Do latín vulgar *lausia<
do prerrománico lausa =
pedra plana.
Significado: Zona onde
abundan estas pedras.
.
A LAXE
30. Étimo: villa Gaudenti
(nome propio de orixe
xermánica)<Gaudentem:
“que está alegre e
contento”.
Significado:
Finca de Gaudencio
GOIENTE
31. Étimo: De “laurus” =
loureiro.
Significado: Variedade de
loureiro e froito
comestible. Lugar
poboado destas árbores.
AS LOUREIRAS
32. Étimo: Deriva de
“altarium”. No latín clásico
só existía no plural e
significaba “a parte alta
dos altares dos sacrificios
litúrxicos”. O significado de
“elevación do terreo” é
Significado: Elevación típica do latín falado no
noroccidental da
de terreo, parte alta. Península Ibérica.
OUTEIRO DE ARRIBA
33. Étimo: De filicaria <
folia. Nome que
recibe o fento na
Significado: Lugar zona norte de
poboado de fento. Galicia.
FOLGUEIRA
34. Étimo: De portaticum
<porta.
Significado: Cantidade que se
paga por dereito de paso por un
lugar determinado nunha vía de
comunicación, ou por acceder a
determinados lugares. Lugar ou
edificio onde se cobra esa
cantidade.
PORTÁDEGO
35. Étimo: Do latín
Étimo
mortarium =morteiro,
instrumento de pedra
ou outro material que
serve para machacar ou
triturar substancias.
Significado: Lugar onde abundan
pedras de fácil extracción.
O MORTEIRAL
36. Étimo: Probablemente apelido de
orixe xermánica.
A toponimia cullerdense
proporciónanos moitos nomes de
raíz xermánica: Alvite,Ternande,
Sueiro, etc.
Significado:
Propiedade dos membros
da familia dos Ternande.
TERNANDE
37. Étimo: Podería derivar
de faseolus =faba,
xudía. Evolución normal
a feixón, seguramente a
evolución da palabra
fixo que se perdese o
ditongo.
Significado: Lugar
onde se dan os
feixóns
FIXÓS
38. Étimo: Evolución romance da
palabra latina petron-em
<petram, (pedra), + o sufixo
-one. Esta evolución
produciuse por influencia do
occitano, como consecuencia
Significado: Lugar onde se da peregrinación a Santiago.
atopa unha enorme pedra
PEIRO DE ARRIBA
39. Étimo: Da raíz celta *wegw que se refire
ao húmido + o sufixo -sm que en latín se
reduciu a um- , + o xa coñecido sufixo
-bri, bre , que é propio dos topónimos de
orixe celta. Trátase probablemente dun
Significado: hidrónimo como Tambre, Lambre,
Cambre...
Lugar húmido Este topónimo ten unha longa historia
de desacertos académicos. A homofonía
con hombre e o andazo de
castelanización teñen producido a
hipótese académica de que (H)ombre
estea por un auténtico Home.
OMBRE
40. Étimo: Da raíz celta rud- frecuente nos nomes
Significado: Lugar da Galia: Rudianus, Rudiobus, Rudscus,
relacionado co Rutaini, Rutaeni, Rutiacum, Ruticus, Rutio,
deus da guerra, cos Rutis, Rusticum
guerreiros, ou coa Segundo Duzémil o vermello é a cor que as
vilas indoeuropeas antigas relacionaban coas
cor vermella. súas deidades guerreiras . Un dos epítetos
atribuídos ao deus cántabro da guerra é
Terra dun Rutius Erudinus, formado pola raíz celta rud - que
significa "vermello" e ao mesmo tempo "forte".
Hai quen pon este topónimo en relación co
antropónimo de orixe etrusca Rutius ( Os
etruscos formaban parte dos expertos en
minería que viñeran entre os romanos).
RUTIS
41. Significado: Camiño dos Étimo: Descoñecemos a orixe
eremitas deste topónimo, pero pode estar
relacionado co verbo celo =
manter en segredo, ocultar, da
mesma raíz do termo cella.
Existe a teoría de que esta zona
puidese ser na Idade Media ou
ben unha área de eremitorios,
en que vivirían eremitas
pechados en celas, ou ben existiu
un mosteiro, do que non
quedaron vestixios.
PERCELO
42. Étimo: Topónimo
prerromano tal- que
designa poboación á
beira dunha corrente
Significado: Lugar á fluvial + o sufixo
beira do río Valiñas. uo/ua
A TELVA
43. Étimo:Eremita<
do grego
ἐρημίτης, ἔρημος,
despoboado, que
vive nun lugar
despoboado.
Significado: Capela ou
santuario pequeno situado nun
sitio despoboado, onde se
venera un santo ou virxe.
A ERMIDA
44. Étimo: Topónimo de
orixe prerromana.
Significado: Terra
baixa con vexetación
de pouca altura. Ou
terreo pouco
produtivo.
GÁNDARA
45. Significado: Lugar onde
abundan os codesos.
Étimo: Cytisum=
Planta arbustiva
das leguminosas
semellante á xesta
< do grego χυτίσοξ.
O CODESAL
46. Significado: Lugar fortificado.
Na Idade Media, residencia dun
señor feudal desde a que
exercía o dominio e a defensa
das súas terras.
Étimo: Castellum=
“reduto
fortificado”.
CASTELO
47. Significado: Aldea ou
recinto fortificado de
orixe prehistórica, de
forma oval ou circular,
de carácter defensivo,
con muros e foxo, e
situado no cume dun
Étimo: castra= outeiro ou nunha
“campamento das súas ladeiras.
militar
fortificado”.
CASTRO
48. Significado: Lugar onde
abundan os corvos.
Étimo: corvus= “paxaro
de cor negra”
+ sufixo -eira.
A CORVEIRA
49.
50. Étimo: vicus = “aldea”
Vitini(Vitinus)
Significado: Lugar
de Vitino.
VIGOVIDÍN
51. O estudo da toponimia é moi interesante, porque nos
permite saber que significan os nomes dos lugares.
A toponimia galega é a máis abondosa da Península,
quizais pola dispersión da poboación e polo
minifundio. Hai quen calcula que temos máis de 3
millóns de topónimos. É, polo tanto, un arquivo que
temos que estudar e protexer. Estudar, porque nela
temos informacións sobre o noso pasado que non
conservamos doutra maneira, xa que todos os pobos
que tiveron algo que ver con esta terra deixaron a
súa pegada na nosa toponimia (celtas e outros
prerromanos, romanos, xermanos, árabes e mesmo
os casteláns).
52. QUE É
A TOPONIMIA?
Τόπος (topos) é a palabra grega que
significa “lugar” e ΄'ονομα (onoma) (de
onde deriva a forma -onimia) significa
“nome”. Toponimia é, logo, o conxunto dos
nomes dos lugares. Tamén se denomina así
a ciencia que se ocupa do seu estudo.
53. Étimo: Pazos → Palatium = pazo
dos Césares no Palatino. Figueira
→ do latín ficaria = árbore das
moráceas (ficus).
Significado:
Casa señorial
onde abundaban
as figueiras.
PAZOS FIGUEIRAS
54. Étimo: Forma
prerromana de vaica
= terreo inundado.
Significado: Parte
de terra baixa, chá
e fértil, pola que
normalmente pasa
un río.
VEIGA
55. Étimo: Do latín vulgar arbitum
/ erbitum = érbedo. Arbusto
de follas semellantes ao
loureiro que dá uns froitos
Significado: Lugar comestibles chamados
no que se dan estas morotes ou morodos
árbores. Tamén pode tratarse da
palabra latina albarus
(Alamo branco< alnum ulmus)
+etu>albredo
>albedro por metátese
( cambio de posición do “r”)
ALVEDRO
56. Étimo: Do latín tardío
mariscum = do mar
< mare = mar.
Significado: Lugar
relativo ao
marisco. Onde se
atopa o marisco.
A MARISQUEIRA
57. Étimo: Domnus Petri =
Señor Pedro.
Significado:
Seguramente neste
lugar vivíu un tal Pedro
moi importante.
DONEPEDRE
58. Étimo: De trans rivum:
“ao outro lado do río,
máis alá do río”.
Significado: Lugar
que está limitado por
un río, ou pequena
corrente fluvial.
TARRIO
59. RUMBO
Étimo: Do latín
rhumbu = rumbo.
Dirección, camiño que
se segue ao navegar.
Significado:
Camiño cara
a algún lugar.
60. XALO
Étimo: Os documentos ata o
Significado: século XVIII noméano como
monte do Galo ou, con
Monte do Galo gheada, monte Xalo.
Cando chegaron os
primeiros cartógrafos á
zona no séc. XVIII, principios
do XIX preguntaron aos
veciños como se chamaba o
monte: Monte do Xalo,
monte Galo -dixeron.
61. Étimo: A etimoloxía deixa abertas as portas
a unha dobre orixe lingüística: a raíz latina
"horreum" ou a preindoeuropea "orro", como
lugar elevado.
Significado: Lugar
onde había un
hórreo importante,
ou lugar elevado.
ORRO
62. BREGUA
Étimo: De difícil etimoloxía. Uns
consideran o topónimo de orixe
Significado: celta: *Brag/ *Brig = relacionado
Lugar cos brigantinos, habitantes desta
fortificado, zona (Brig + án + iam); para
outeiro outros é un tóponimo que
significa lugar húmido e non
cultivado; e pódese relacionar
tamén coa raíz ie-. ver/var >
varus “pústula ou verruga na
cara” verruca > verruca vers
verruga locus editus et asper:
outeiro penedoso.
63. A CARABELA
Étimo: A nosa proposta é que procede do latín carabus, -i <
do grego Καραβυς, co significado de escaravello e de canoa;
que se relaciona, pola súa forma, coa “cesta usada para levar
a comida”.
Outra proposta faríano derivar dun radical *karau-
(alongamento da raíz prerromana *kar(r) = pedra ).
Por último, podería propoñerse unha etimoloxía baseada na
raíz prerromana *carb-carv. O significado desta raíz é
“ramaxe, matogueira, arbusto leña”; e por anaptise (no medio
dun grupo de consoantes introdúcese unha vogal
subsidiaria) > Carab= Carballo
Significado: Referido a
un lugar que semella
unha cesta.
Lugar no que abundan
as matogueiras, a leña,
os carballos.
64. TOROÑO Étimo: A palabra pode derivar da
raíz prerromana *tor = altura, cume
( igual que a palabra catalana
“turó”) + o sufixo de orixe celta -onio
*Tur – tamén pode ser un hidrónimo
paleoeuropeo con moitos paralelos,
entre eles os ríos modernos Tourón
en Asturias e Málaga. Moi próximo é
Turones, nome dunha vila gala
Significado: Lugar (hoxe Tours). Tamén hai un
elevado antropónimo Turonus en Galicia .
Pero é igualmente posible do
indoeuropeo. *ters- “secar” (irlandés
antigo tur “seco”). ,
65. CORDEDA Étimo: Pode vir de chorda = corda, < do
grego χορδή = corda de tripa ou
intestino + o sufixo etum/etam > edo/eda
Aínda que parece máis probable que
estea en relación coa raíz prerromana
Cor - (tamén Car-) co significado
Significado: Parece «rocha, dureza, pedra xunto ao mar.
relacionado con Varias palabras célticas e mediterráneas
suxiren a raíz indoeuropea.
cordal: grupo de
montañas
enlazadas. Lugar
elevado
66. Étimo: Do gótico fani =
lodo, lama propia dos
terreos que están
permanentemente
asolagados.
Significado: Lugar
lamaguento
FAN
67. Étimo: Cornetum =Arbusto caducifolio de ata 4 m, con
ramas pubescentes e avermelladas en inverno. Follas
enteiras, opostas, de 4-10 cm, con nervios arqueados moi
marcados, de cor verde pálida. Flores brancas agrupadas
en umbelas de 4-5 cm de diámetro que nacen nas puntas
das polas. Froito negro e brillante, en grupos apertados e
de sabor amargo. É unha especie que se atopa en toda
Europa agás no extremo norte, en matos, beiras de
bosques e sebes.
Significado: Lugar
plantado de Cornus
sanguinea
CORNEDO
68. Étimo: Caelerinori = pobo prerromano + -obre = Este é o
elemento máis característico dos nomes das cidades
hispanas da área indoeuropea; o equivalente do elemento
-dunum, tamén presente en Gallaecia . Na toponimia
galega estes topónimos móstranse sen latinizar en-briga.
Tamén pode tratarse dun topónimo construído a partir do
nome de persoa Cilius + -obre
Desde o século XIV exerceron o señorío nas terras da
Laracha, uns cabaleiros da familia dos Mariñas e
dominaron boa parte do territorio do que hoxe é este
Significado: Concello. Desta época son as desaparecidas Torres de
Cillobre, que foron unha construción defensiva e
Aldea na que convertéronse, posteriormente, na casa señorial.
debeu exercer As Torres de Cillobre e os seus donos, a familia Pardo
das Mariñas, xogaron un papel determinante na historia
a súa influencia medieval e moderna da bisbarra. Un dos cabaleiros desta
esta ilustre liñaxe foi Diego das Mariñas, que levou o título de Señor
de Cillobre. Foi o primeiro capitán xeneral do Reino de
familia galega. Galicia despois de que os Reis Católicos decretaron que
ningún galego podía exercer este alto cargo.
CILLOBRE
69. Étimo: Podería vir do latín laetus = alegre,
feliz, rico e abundante + o sufixo de orixe
celta -onio.
Por outro lado, o nome Laedius está
representado en Roma e encontramos
tamén Laedio no norte de Italia e en
Dalmàcia. Porén, estes antropónimos non se
Significado: Lugar de atopan en Hispania. É posible que Laed -
abundante colleita sexa unha forma latinizada dun elemento
(locus laetissimus), indíxena *Led-. Desde o nome do río Ledus
que está ubicado no en Galia, e a palabra gala ledo “baixamar”,
val de Veiga e as súas podemos supor a existencia dun hidrónimo
terras están bañadas celta *ledo-, tal vez do ide. *pleu- “fluír”.
polo río Valiñas,
afluente do río Mero
LEDOÑO
(río que forma a ría
do Burgo).
70. Étimo: Exiten diferentes teorías:
1) Do gótico swérs, que
comunmente soe aludir á
“honra”, pero tamén podería
referirse a “cousa afiada ou de
díficil acceso”
2) Do latín sus = porco + o sufixo
“eiro”= coidador de porcos.
Significado:
1) Lugar de difícil acceso.
2)Lugar onde se crían os porcos.
SUEIRO
71. Étimo: De “silva”:
bosque, fraga.
Significado: Lugar
abundante en silvas,
silveira.
A SILVA / SILVAR
72. Étimo Descoñecemos a orixe deste topónimo que é coñecido como
Vinseira, Vinxeira ou , tamén, Minseira.
Podería ser un exemplo de /m/ foránea notada b, en lugar de m.
Vinxeira é un lugar da parroquia de Celas. Está divido en dous
territorios: e , separados polo río dos Pregos, que discorre de sur a
norte.
Segundo a toponimia oficial, actualmente denomínase Vinxeira
Grande e Vinxeira Pequena, coma dous lugares ou entidades de
poboación pertencentes á parroquia de Celas, aínda que ata non hai
moito adoitaba chamarse ao lugar Vinseira, con s en vez de x.
VINSEIRA/ VINXEIRA
MINSEIRA
