1. ათონის ივერთა მონასტერი - ბ. კანდელაკი
< უკან დაბრუნება << დაბრუნება მთავარ გვერდზე < - ქართ
ძეგლები საზღვარგარეთ
ბორის კანდელაკი (საქ. კულტურის ძეგლთა დაცვის საზო
რაისაბჭოს პრეზიდიუმის წევრი) - ათონის ივერთა მონასტ
მეგობარი, 1970, კრ. 22, გვ. 53 – 60
ათონი ბერძნული სახელია გიგანტი კაცისა, რომელიც
ებრძოდა და რომელსაც ამ ბრძოლის დროს თესალიიდ
გადმოუსროლია ეგეოსის ზღვაში. ამ მთისათვის ათო
სტეფანე ბიზანტიელისა და ვარინის აზრით მთის სახ
ღმერთის პოსეიდონის და როდოპი სტრიმონსკელის შვ
უკავშირდება. რომის იმპერატორ მარკუს ავრელიუსის თ
ჭიპია - უმცირესი სამყარო სამყაროსი, რომელიც რამდე
არსებობს.
ათონი წარმოადგენს მთის მასივს, სიგრძით 50 კმ, სიგან
ნახევარკუნძულზე, მაკედონიაში, რომელიც ვიწრო ყელ
პტოლუმაიოსის გაანგარიშებით, ათონი დევს 51’ 41’ 10’

2. კილომეტრი ფართობი უჭირავს. ზღვის დონიდან ათონი
1935 მეტრი. ათონის მთის მიდამოები დამშვენებუ
ზეთისხილის ბაღებით, ირგვლივ კი ნაირფერი ფოთლ
ლამაზია, თბილი და ჯანსაღი ჰავა კიდევ უფრო მიმზიდვე
ათონზე
იყო
ზევსის
კერპთა
სამლოცველო,
კერპთაყვანისმცემლები ყოველი მხრიდან თავიანთი ბ
მისაღებად. ათონს ბერების რესპუბლიკას ეძახიან. მთაზე 2
სავანე, 250 სენაკი და 150 დიდი დასახლება. სხვადასხვა ე
მონასტრები: ქართველებს, რუსებს, სერბებს, ბულგარე
აზიის ხალხებს. ამ ბერთა რესპუბლიკაში 8000 ბერია, თით
სახლია, ხოლო თითოეულში 4-5 ბერი ცხოვრობს. ათონის
ზე მეტი საინტერესო ხელნაწერია. 680 წლის მსოფლ
დადგენილებით (მე-18 და 42-ე მუხ. ძალით) საბერ
სხვადასხვა ადგილას მცხოვრები ბერები შეკრიბეს და
ათონის ნახევარკუნძული. იმპერატორმა კონსტანტინემ
კრების დადგენილება, გაათავისუფლა ბერები პატრი
დაუმორჩილა. პირველი მცხოვრები ათონზე იყო
ქართველები ათონზე 787 წელს მივიდნენ, კონსტანტინ
დროს, ააშენეს ათონზე საერთო საცხოვრებელი, სავანე
მონასტრის პირველი შენობა. ათონის ივერთა მონასტ
ორგანიზატორი იყო ტაო-კლარჯეთის მკვიდრი, დიდი
(ერისკაცობაში ვარაზ ვაჩე) ჩორჩანელი - ხურსიძე, რომელ
შვილი ექვთიმე და გიორგი მთაწმინდელი. ადრე სამივ
სავანეთა მოღვაწენი იყვნენ. სამცხელი იოანე გამოჩენილი
მეფე დავით კურაპალატის დროს. იოანეს მიუტოვ

3. სიმდიდრე, ნათესავები და ჩუმად წასულა, ბერად აღკ
აზიაში ულუმბოს მთაზე გადასახლებულა, სადაც ქართვ
იქიდან კი ათონის მთაზე დამკვიდრებულა ათანასე დიდ
შემდეგ მასთან მივიდა ცნობილი თორნიკე (ერისთავი)
ათანასეს ლავრამ ვერ დაიტია მრავალრიცხოვანი ქართველ
ძმათათვის ლავრის მახლობლად იოანე მახარობლის ეკლე
ათონის ივერთა მონასტერი აშენებულია 980-983 წწ. მონას
აშენებასა და კეთილმოწყობას ხელი შეუწყო ერთმა გა
ახალგაზრდა იმპერატორებმა ბასილმა და კონსტანტ
კურაპალატს
ბარდა
სკლიაროსის
წინააღმდეგ
ბ
დ.კურაპალატმა 12.000 ქართველთა ჯარი გაუგზავნა დას
ყოფილი მთავარსარდალი და იმჟამად ბერი თ
გამარჯვებულმა ქართველებმა დამარცხებული ქვეყნიდან
ქონება ნადავლის სახით თორნიკეს მიაკუთვნეს. თორნ
ათონზე წაიღო, რითაც ქართველებისათვის საგანგებ
მშვენიერი, ჰაეროვანი, რომლის მსგავსი იქ არ მოიპოვებო
და სიმდიდრით, მთელ ათონზე იგი მესამე ადგილზეა.

4. ათონის ქართველთა მონასტერს სამი მხრიდან ტყე აკ
ფართო სათიბები აქვს. მონასტრის კედლები მარმარ

5. საკურთხეველი მოოქროვილია. ასევეა წინამძღვრის
მონასტერს გარედან მაღალი ქვის კედელი აქვს. შიგ კი არ
ღვთისმშობლის, მთავარანგელოზისა, წმ.ნიკოლოზ სასწაუ
პატარა ეკლესია. 1955 წელს კიდევ იყო ათონის ქართვე
ქართველი ბერი - გაბრიელი და გიორგი. ათონის ივერთა
არ ემორჩილებოდა. იგი ქართველი მეფეებისა იყო დ
არსებობდა. 200-ზე მეტი კომლი გლეხი ჰყავდა შეწირული
ქონებით, რომელიც აღნიშნულია (1874 წლის 28/ IX №
სამინისტროს უწყისში. ქუთაისიდან, ასკანიდან, გორიდან
პატარა საქობოდან, ნუკრიანიდან და სხვ. თავიანთი ს
ვენახებით, ხილის ბაღებით, წისქვილებით. მარტო სიღნ
ჰქონდათ. შემოსავალი განსაზღვრული იყო, როგორც ფულ
ნატურით: ღვინო, პური, სიმინდი, ლობიო; თაფლი და სხ
მახლობლად ქართველებმა შეიძინეს ადგილები 42 კო
რომელიც ივერიის მონასტერს და ღვთისმეტყველ სკო
აკადემიკოს კორნელი კეკელიძის თქმით: „ქართველთა შ
იმდენად გაიზარდა, რომ ტაო-კლარჯეთის საზღვრებში ვე
საზღვრები, გამოვიდა თავის კალაპოტიდან, ფართო ნაკ
აზიის სხვა პუნქტებში და მერე ათონის ნახევარკუ
მწერლობის ახალი ცენტრი - ივერიის მონასტრის სახით.
სალიტერატურო წრე თავდაპირველად წარმოადგენდ
კლარჯეთის საეკლესიო ხის ერთ შტოს. ივერიის მონას
იკვებებოდა ტაო-კლარჯეთიდან გადმოტანილი ტრ
მონასტერი მისი მესვეურების წყალობით, სამწერ
დაწესებულებებად იქცა. ათონში სამწერლობო მოღვაწეო

6. და ღვთისმსახურებას სჭარბობდა კიდეც. ათონის წე
რამდენად ხელშემწყობი პირობები იყო ათონში სწავლ
სწავლულთ შეეძლოთ ზეთის ყიდვა კანდელის ასანთ
საწერად; მთელი მონასტერი ღამღამობით წყვდიადით
მყუდროება და სიჩუმე სუფევდა მონასტერში, მხოლ
სინათლეები სენაკებში მოწმობდნენ, რომ ამ მონა
დაუღალავი, თავგანწირული გონებრივი მუშაობა იყო გა
მოღვაწეობდნენ დიდი პატრიოტები, სამშობლოს ღ
სიყვარულით აღფრთოვანებულნი საქართველოს მნ
მეცნიერი ბერები. მთელ თავისუფალ დროს კეთილშ
მოღვაწეობას ანდომებდნენ. იჭირვებდნენ, ღამეს ათევდ
ნაშრომები ღამით სინათლეზე შეუქმნიათ. ექვთიმე ათონე
ესე ნუსხა და ვინც წაიკითხოთ მაპატიეთ, წერის ზო
„უცოლო ვიყავ და უფროისი ღამით მიწერიაო". მონასტერ
ამგვარი მისწრაფებით. როცა ათონელი ბერები დარწმ
მამასახლისობისა და სამონასტრო საქმეების გამო წი
ასწრებდა, ბერებმა ურჩიეს, წინამძღვრობისათვის თავ
თარგმნას ათონელ ბერთა შეხედულებით, უფრო მეტი
ვიდრე მონასტრის გამგეობასა და მამასახლისობას,
მთარგმნელობა უფრო საჭირო იყო სამშობლოსათვის. ამ
სამასი ბერი ემსახურებოდა. მთარგმნელთა შორის
მოღვაწეები; იოანე გრძელიძე, იოანე - მამა წმ.ექ
ნინოწმინდელი ეპისკოპოსი, ღირსი იოანე ხახულელი წოდებული, ზაქარია მირდათის ძე, არსენი (მხოლოდ
კათალიკოსი, არამედ სხვა კალიპოდან), გიორგი მესვეტე

7. მოძღვარი, ილარიონ დიდი თულალელი - მასწავლ
წმ.ექვთიმესი, წმ.გიორგი მთაწმინდელი, იოანე - ყოფი
გიორგი ოლთისარი, ბაგრატ მეფის შვილი - ვასილი,
ცნობილი პეტრიწონელი, ნეტარი ეფრემ მცირე, ღი
იყალთოელი, იოანე ტარიჭის ძე და სხვები. ათონის ივე
უმდიდრესი ბიბლიოთეკა. მასში მრავალი ათეული ათას
იყო. ათონის ივერთა მონასტერი წარმოადგენდა ა
საკრებულოს, არამედ ფეოდალური ეპოქის უდიდეს სა
ცენტრს, რომლის მთავარი საქმიანობა იყო ბერძნულ-ქ
თარგმანები და ორიგინალური ნაწარმოებების შექმნა და
ყაუხჩიშვილი წერილში "ივერთა მონასტერი და ათო
როლი", რომელიც 1969 წ. №3 ცისკარში გამოქვეყნდა, ფრი
გვაწვდის ათონელთა შესახებ. ცნობილმა მეცნიერმა, სა
ბიზანტიოლოგიური ორგანოს ფრანგული "ბიზანსიონის"
დღიდან მისი დაარსებისა, 1925 წ. ვიდრე 1964
რედაქტორობდა ორგანოს) - ანრი გრეგუარმა 1963 წელ
"ბიზანტინოლოგიური საზოგადოების წელიწდეული"
რომელიც ეხება "ბალავარიანის" წარმომავლობას და და
მხურვალებით, სათანადო საბუთების მოტანით, ამტკ
„ბალავარიანის" ავტორი არის ექვთიმე მთაწმინდელი. სა
გრეგუარი განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს ივერ
რომელსაც ბერძნული „ბალავარიანის" სხვა ენებზე, კერ
გადათარგმნის საქმეში დიდი როლი მიეკუთვნება. უკა
იმასაც, რომ ანრი გრეგუარის აზრით, "ბალავარიანი" მს
ნაწარმოებია და იგი ღირსია ნობელის პრემიისა. მრავ

8. დაწერილა და თარგმნილა ათონის ივერთა მონასტერში,
საქმეს 300 - ზე მეტი ბერი ემსახურებოდა.

9. ათონი დღეს
როგორც ქართველი ტურისტები გადმოგვცემენ, ამჟამად
გამოიყურება: ზღვიდან იგი გამაგრებულ ციხე - სიმა
მთლიანად ხშირი ტყე ფარავს. ნავსადგურიდან მარჯ
მარცხნივ კი - მეორე, უფრო დიდი სიმაგრე. მასაც, რო
მონასტერს, ბაღ-ბოსტნები აკრავს, აქვს ვენახებიც.
მონასტრი
შუაგულშ
კომპლექს
ოთხკუთხ
განლაგებ
კელიები
მისაღები
დარბაზში
მასზე გა
წმ.ნინო
მუხლმოდ
თავისი დიდებულებითა და ლაშქრით. სურათს აქვს პატ
აქვეა ამავე მხატვრის მიერ შესრულებული „მცხეთის სვეტ
გარეთ შენობებია მეურნე მუშებისათვის. აქვეა წყარო, აუ
გადახურული ფანჩატური, ფუტკრის სკები. ქართული
ფერითაც გამოირჩევიან. ჭარბობს წითელი, იისფერი, მარ
ყველა მონასტერს აქვს მაღალი სამრეკლო, საიდანაც
მოისმის. მის მაგივრობას ასრულებს ქსილომანდრონი -

10. რომელზედაც ბერი ხის ჩაქუჩით ურტყამს და მისი ხმ
ღამე, ორ საათზე, მოისმის ეს ყრუ ხმა. ამ დროც კელიებშ
ბერთა შავი აჩრდილები ეკლესიისკენ მიიჩქარიან. გა
მონასტერში გაისმის ბერთა გალობა. ერთი საათის
ბრუნდებიან. მაგრამ გათენებამდე ისევ გაისმის ზარის ხმა
შუადღემდე ორი წირვაა; საღამომდე კიდევ ერთი წირვა დ
დიდ დღესასწაულებზე კი გამუდმებული წირვა - ლ
საათამდე ათონზე ყველას ძინავს, ბერებსაც და მ
სამწერლობო, სამეცნიერო-კულტურულ საქმიანობას,
ამისათვის თავს არავინ იწუხებს. დღეს მონასტრის დ
მართლმადიდებელი სარწმუნოების დაცვა - შენახვაა.
ქართველი მოგზაური ბარკალაია ყოფილა ათონზე და
ხელნაწერთა ფურცლებს ბერძენი ბერები ბოთლების დ
მასვე უნახავს კონსტანტინეპოლში ბაზარზე ათონის
ქართული ხელნაწერები. დღეს ათონზე ქართულ ხელნ
ბლეიკისა და დუმენილის შედგენილი ორი კატალოგია. ყვ
ნომერი აქვს, ყდაში ჩასმულია და მათი უმრავლესობა პერ
ქართულ ბიბლიას (ხუცური) აქვს წარწერა მხედრუ
განვიხილე წიგნი ესე აქა მთასა წმინდასა ყოფნას ჩემის
აქვეა 987 ოშკის ბიბლიის უძვირფასესი ხელნაწერი, ლ. მე
პლატონ იოსელიანს იგი ათონიდან თბილისში ჩამოუ
გადაუწერია; ერთი - სამეგრელოს მთავრის, დავით და
მეორე - თბილისის სიონის ტაძრისთვის. შემდეგ ეს
დაუბრუნებიათ. ათონზეა 913 წ. ოპიზის სახარება. ა
ქართულ მონასტრებიდან წაღებული ქართული ხელნაწე

11. ოსმალებმა დაიპყრეს. იქაურ ბერებმა თავიანთი ხელნაწერ
ივერთა მონასტრის ზემო სართულში ნაბეჭდი წი
დერეფანში კი ვიტრინები - ქართული ხელნაწერებით
კოშკები წინათ სამეთვალყურო მოვალეობას ასრულებდ
ბიბლიოთეკაა, ზოგი კი უბრალოდ სამეურნეო სათავსო
უკანასკნელი ქართველი ბერი ათონზე, ტიხონ ფაღავა 19
წლის ასაკში. სიკვდილის წინ, ეკლესიის კედელზე ამო
ქართულ ენაზე. ამჟამად ათონის ივერთა მონასტერს
(ეროვნებით ბერძენი, თბილისში ყოფილა 1960 წ. სიონ
კონსტიტუციის ძალით ათონის ნახევარკუნძულზე საბ
გამოცხადებული, მაგრამ ათონის შინაგან მმართველო
ჩაერევა, ასე რომ, ათონი არსებითად თეოკრატულ რესპუბ
ოთხი ბერი განაგებს. ისინი ყოველწლიურად იცვლები
ქაღალდზე, ან დადგენილებაზე ოთხი მონასტრის ბეჭედ
საბერძნეთის მთავრობის წარმომადგენელი, გუბერნატო
1912 წელს ათონზე კიდევ იყო 7000 ბერი, 1962 წლისათვ
დავიდა. ბერად რომ შედგეს, ახალგაზრდამ სამი წელიწად
მუშად, ზეთისხილის ბაღებში, შემდეგ სამი წელი ს
მხოლოდ 6 წლის შემდეგ, (თუ დაიმსახურებს) შეიძლება
ათონის მთაზე არამც თუ ქალებს, მდედრობითი სქე
აჭაჭანებენ, სამუშაოდ ჯორებს იყენებენ! თურმე იმ
მეუღლე, ცნობილი თეოდორა, ძვირფასი ძღვნით დატვირ
მთას, მაგრამ ბერებმა არ შეუშვეს და გაწბილებულ
გამოაბრუნეს, იმ ადგილზე კი, სადაც მან ფეხი დაადგა, ბ
ჯვარი აღმართესო - გადმოგვცემს ლეგენდა. ათონზე ცივი

12. არის. ცხოვრება შუა საუკუნეების დონეზეა გაყინული.
მიერ შეწირულ საბარგო ავტომანქანებზეც უარი თქვეს.
ტელეფონია. ისიც - მონასტრებს შორის სატელეფონო
მხოლოდ
გუბერნატორს
შეუძლია
მათთან
უშუ
ელექტროენერგიაც არ არის გამოყენებული, სანთლებსა
ხმარობენ.