Roteiro literario Castelao, realizado polo club de lectura "Caderno do Lérez" do IES "A Xunqueira II" de Pontevedra. Xuño de 2013.

1. CASTELAO
Roteiro Literario por Pontevedra
Club de Lectura “Caderno do Lérez”
IES “A XUNQUEIRA II”
PONTEVEDRA-2013

3. 1. Praza da Ferrería
Alfonso Daniel Castelao chega a Pontevedra En 1916 a tomar posesión da súa praza
como funcionario de estatística e vai ser precisamente nun recanto desta praza onde
se asenta a súa oficina. Desde esa data, A Ferrería e os monumentos que a rodean
serán testemuñas do devalar artístico, persoal e social do artista de Rianxo
convertido xa en veciño de Pontevedra.

4. 1. Praza da Ferrería
Castelao participará aportando consellos e debuxos na restauración do
rosetón da igrexa de San Francisco e na recolocación da antiga Fonte da
Ferrería, daquela abandonada no lugar que actualmente ocupa nos Xardíns de
Casto Sampedro.

5. 1. Praza da Ferrería
Noutro recuncho da praza foi habitual da tertulia que mantiña, no seu caseirón, o propio
Sampedro fundador da Sociedad Arqueológica na que tamén participa o musicólogo
franciscano padre Luís F. Espinosa, para quen deseña Castelao a cuberta dunha das súas
obras musicais. Outros bocetos, recollidos durante a viaxe a Europa en 1921, foron
utilizados para recrear a "burra" que sae na procesión do domingo de Ramos.

6. 2. Museo
Castelao formou parte daquel reducido grupo de pontevedreses
que fundou en 1927 o Museo de Pontevedra. Con Daniel de la Sota
e Francisco Xavier Sánchez Cantón levou á práctica unha insistente
idea de Antón Losada Diéguez e os vellos galeguistas, que
teimaban por un un museo para Galicia e os galegos.

7. A relación de Castelao con Casto
Sampedro e outros activos
membros da Sociedad
Arqueológica de Pontevedra estivo
no cerne dunha paixón que
Castelao concretou en ilusionadas
conversas con Sánchez Cantón.
Entre os dous imaxinaron as
coleccións, os contidos e mesmo a
restauración de elementos
arquitectónicos dun edificio ao que
chegamos pola rúa Pasantería.
Diario de Castelao, 1921
2. Museo

8. 2. Museo
Xunto ao legado da Sociedad Arqueológica desde o primeiro momento Castelao doa obra
súa para que se expoña nas salas e chega a entregar outras de artistas galegos por el
coleccionadas. Mesmo descobre e entrega pezas de tanta importancia arqueolóxica como a
estela romana de Ouzande en 1928, que localizou en terras da Estrada nunha cancela.
Tamén aportou os restos dun cruceiro que co tempo pasará a presidir o centro do Eirado da
Leña e que chega a converterse co paso dos anos nun dos sinais de identidade da vila. Logo
da súa morte no exilio arxentino en 195O, a súa viuva Virxinia Pereira procurou que o seu
legado fose depositado nesta institución.

9. Fábrica da Luz
Na Pontevedra que viviron os nosos bisavós non chegamos a imaxinar que a única luz que
adoitaba entrar en casa era a do lume e que o aceite e a cera estaban á orde do día nas
casas humildes da época. Un paso importante nesa loita contra a escuridade, foi a posta en
marcha do alumado público, que se inaugurou en 1842. A primeira central eléctrica que se
instalou en Pontevedra estaba situada na Praza da Verdura da que destacaba a súa enorme
cheminea de ladrillo, aínda que non todo foron felicitaciones, os ruídos que os motores da
central orixinaba causaron grandes queixas veciñais.

10. Fábrica da Luz
Pontevedra converteuse así na segunda das cidades españolas en contar con
servizo de luz eléctrica pública (1888).
A cegueira convértese nunha ameaza certa para Castelao desde 1914 e ao
longo da súa estadía pontevedresa novas recaídas foron mermando a vista do
artista. Con todo, a luz dos seus ollos seguiu a afondar na arte e, desde a súa
chegada a Pontevedra, o seu estudio de pintor deu saída ao mellor da súa
caricatura, o seu humor e a pintura.

11. Praza do Teucro
Se todas as rúas e prazas da cidade vella conservan a pegada de Castelao, a
Praza do Teucro, tamén chamada do Pan, foi testemuña da impresión no
obradoiro de Celestino Peón da edición prima da súa obra teatral Os vellos non
deben de namorarse en 1953.

12. Praza das Cinco Rúas
A recuperación do patrimonio cultural galego tivo en Castelao un dos seus
principais valedores. A súa ampla formación artística, enriquecida pola súa viaxe
a Europa no 1921, serviulle de base para se converter no defensor principal da
nosa arte popular.

13. Praza das Cinco Rúas
Xa estamos ante o
cruceiro que hoxe
ocupa a praza das
Cinco Rúas. Castelao
chegou a coñecelo na
súa localización orixinal
da ribeira de Estrivela.
peza escultórica
orgullo dos nosos
canteiros pasaría a
ocupar un lugar
destacado, como
tantos outros cruceiros
de Pontevedra, na súa
obra As cruces de
pedra na Galiza.

14. Café Moderno
Achegámonos á Praza de San Xosé onde se situaba o Café Moderno, aquel
lugar onde Castelao era un integrante máis das tertulias que animaban vellos
republicanos aos que escoitaba con atención, apuntando anécdotas que logo
servirían de inspiración a moitas das súas personaxes literarias.

15. Nas mesas deste modernista café preparaba a diario as súas estampas
humorísticas para xornais como o madrileño El Sol, o coruñés El Ideal
Gallego, o ourensán La Zarpa ou os vigueses Galicia, El Pueblo Gallego e Faro
de Vigo.
Café Moderno

16. Bibliografía
• Enlaces de interés:
• Biografía
• Biografía
• Biografía
• Documental "Estrela na alba, o pensamento político de Castelao”
• Museo de Pontevedra
• Roteiro Castelao. Concello de Pontevedra
• Vella Pontevedra