More Related Content
Similar to 9789740331186 (20)
9789740331186
- 1. 1. ที่มาและความสําคัญ
สังคมทุกสังคมตางมีระเบียบ ธรรมเนียมแบบแผน และบรรทัดฐาน
ความประพฤติไวเปนแนวทางปฏิบัติสําหรับสมาชิกของตน ขณะเดียวกัน
เมื่อสมาชิกคนใดไมปฏิบัติตามกฎ กติกาที่สังคมกําหนดไว สังคมอาจใชอํานาจ
ควบคุมสังคมของตน (social sanction) จัดการความขัดแยงที่เกิดขึ้นไดใน
ระดับหนึ่ง หรืออาจใช “รัฐ” ที่สังคมมอบอํานาจใหเปนผูดําเนินการใชอํานาจ
ควบคุมสังคมแบบเปนทางการ (formal social sanction) แทน เนื่องจากรัฐ
มีศักยภาพความพรอม และมีกลไกรองรับคือ “กฎหมาย” เปนเครื่องมือที่สําคัญ
ยิ่งในการระบุวาพฤติกรรมใดเปนการกระทําความผิดตามกฎหมายที่รัฐกําหนด
อันเปนพฤติกรรมที่ไมพึงปรารถนาของรัฐและสังคม รวมทั้งไดรับอํานาจหนาที่
ที่จะนําบทบังคับโทษ และมาตรการแทนโทษรูปแบบตาง ๆ ตามที่กําหนดไว
ในกฎหมายมาทําการตอบโต ตอตาน บังคับ ควบคุม หรือปฏิบัติตอผูกระทําการ
ลวงละเมิดกฎเกณฑของสังคมเหลานั้น โดยมีวัตถุประสงคเพื่อใหผูกระทําผิด
เกิดความหลาบจําไมกระทําผิดอีก เพื่อไมใหเปนเยี่ยงอยางแกผูอื่นในสังคม
ทําใหเกิดการชดใชเยียวยาแกเหยื่ออาชญากรรมหรือผูเสียหาย และเพื่อปกปอง
คุมครองสิทธิของคนสวนใหญที่รักษากฎเกณฑเหลานั้นไปพรอม ๆ กัน ซึ่งชุด
กลไกของสังคมที่รับผิดชอบตอการบังคับใชกฎหมายนี้คือ กระบวนการยุติธรรม
ในสังคม หรือหากจะจัดกระบวนการยุติธรรมเขาไวในโครงสรางสังคม กลไก
สําคัญสวนนี้ก็ไดรับการกําหนดใหเปนสถาบันทางสังคมสถาบันหนึ่ง รูจักกัน
ในนาม “กระบวนการยุติธรรมหรือกระบวนการยุติธรรมหลัก” (criminal
บทนํา
- 2. 2
ระบบยุติธรรมและยุติธรรมทางเลือก : แนวการวิเคราะหเชิงสังคมศาสตรรร
justice) “กระบวนการยุติธรรมเชิงสถาบัน” (institutional criminal justice)
บางเรียกวา “กระบวนการยุติธรรมกระแสหลัก” (mainstream criminal
justice)
นับเนื่องจาก ค.ศ. 1970 เปนตนมา สังคมเกิดกระแสแนวคิดเชิงวิพากษ
และตั้งคําถามตอกระบวนการยุติธรรมหลัก โดยเริ่มตนขึ้นในสังคมตะวันตก และ
แพรกระจายสูสังคมตะวันออกที่ใชกระบวนการยุติธรรมรูปแบบซึ่งไดรับอิทธิพล
จากตะวันตกตั้งแตสมัยหลังยุคลาอาณานิคม วากระบวนการยุติธรรมรูปแบบนี้
สามารถทาบทับอธิบายความยุติธรรมไดมากนอยเพียงใด ผูคนที่มีความไมเทา
เทียมกันในสังคมจะสามารถเขาถึงความยุติธรรม และใชบริการจากกระบวนการ
ยุติธรรมไดอยางเสมอภาคเปนธรรมหรือไม นอกจากนี้การที่กระบวนการ
ยุติธรรมที่มีลักษณะดึงคดีความเขาสูระบบใชระยะเวลานาน และเนนการจํากัด
อิสรภาพคน จะตองระดมสรรพทรัพยากรเพื่อใหสามารถรองรับปริมาณคดีที่เพิ่ม
สูงขึ้นตามกระแสการพัฒนาทางสังคมและวัฒนธรรมมากนอยเพียงใด ฯลฯ
คําถามเหลานี้เปนปจจัยเรงประการหนึ่งที่ทําใหเกิดการคิดคนแสวงหาชอง
ทางออกหรือแนวทางการแกไขปญหาคดีความลนกระบวนการยุติธรรมที่ตั้งรับ
อยูปลายทางของปญหาสังคมทุกรูปแบบ แนวทางดังกลาวพัฒนาไปในทิศทาง
ที่มีการถกเถียงทางวิชาการระดับนานาชาติอยางกวางขวาง และไดขอสรุปวา
ควรแกไขปญหาในรูปของ การหันเหคดี (diversion) รวมทั้งการนํา ยุติธรรม
ทางเลือก (alternative to justice) มาใช ซึ่งยุติธรรมทางเลือกรวมสมัยที่
สําคัญ ๆ ไดแก ยุติธรรมชุมชน (community justice) และ ยุติธรรมเชิง
สมานฉันท (restorative justice) ซึ่งไมอาจปฏิเสธไดวาการใชกระบวนการ
ยุติธรรมทางเลือกเหลานี้ สวนหนึ่งนั้นไดรับอิทธิพลจากแนวคิดเชิงสังคมศาสตร
แนววิพากษ แนวหลังสมัยใหม และแนวสันติวิธี ที่พยายามตั้งคําถาม วิพากษ
และเสนอแนะการคืนความเปนมนุษย (humanization) เขาสูระบบยุติธรรม
ในสังคมใหมากยิ่งขึ้นกวาเดิมที่อธิบายผลผลิตของการอํานวยความยุติธรรมใน
- 3. บทที่ 1 บทนํา
3
า
รูปของคดีความ สํานวนคดี และจํานวนผูกระทําผิดกฎหมายที่มีความถี่และ
ความรุนแรงเพิ่มมากขึ้น
ปรากฏการณการเคลื่อนยายแนวคิดและแนวทางการอํานวยความ
ยุติธรรมจากที่ใหความสําคัญแกรัฐในการจัดการความขัดแยงผานทาง
กระบวนการยุติธรรมกระแสหลักไปสูการใหบทบาทความสําคัญแกชุมชน
เพื่อทําหนาที่จัดการความขัดแยงบางลักษณะเพิ่มมากขึ้นอยางตอเนื่อง ทั้งมี
การทบทวนรื้อฟนรูปแบบและแนวทางการอํานวยความยุติธรรมดั้งเดิม
กอนที่จะใชกระบวนการยุติธรรมหลักเชนที่เปนอยู โดยนํารูปแบบตาง ๆ มา
ประยุกตในฐานะระบบยุติธรรมทางเลือกดังกลาวนี้ เปนปรากฏการณที่
นักวิชาการดานอาชญาวิทยาและงานยุติธรรมสนใจศึกษาวิจัยอยางมาก เพราะ
การเปลี่ยนแปลงระบบ รูปแบบ วิธีการอํานวยความยุติธรรมในสังคมไปจาก
“กระแสหลัก” ที่ครอบครองวิธีคิดวิธีปฏิบัติของคนในสังคมมาเปนเวลา
ยาวนานกวา 5 ศตวรรษนั้น ยอมมีเหตุปจจัยและมีความสัมพันธเชื่อมโยง
กับแนวคิดตลอดจนกลไกทางสังคมที่หลากหลาย ซึ่งในชั้นนี้ผูวิจัยสนใจ
ที่จะศึกษาโดยใชแนวการวิเคราะหเชิงสังคมศาสตรเพื่ออธิบายวา ลักษณะ
การเปลี่ยนแปลงของกระบวนการยุติธรรมกระแสหลักในสังคมเปนอยางไร
และการเกิดขึ้นของกระบวนการยุติธรรมทางเลือกดังกลาวในสังคมโลกซึ่ง
สงอิทธิพลตอเนื่องถึงสังคมไทยรวมสมัยอยูในขณะนี้ไดรับอิทธิพลจากกลุม
แนวคิดสังคมศาสตรสมัยใหมใดบางและอยางไร รวมทั้งนวัตกรรมยุติธรรม
ทางเลือกรวมสมัยที่สําคัญ ๆ มีลักษณะอยางไร โดยองคความรูดังกลาวจะ
เปนประโยชนตอการพัฒนานโยบายอาญาและการยุติธรรมของประเทศ
รวมทั้งพัฒนาองคความรูดานสังคมวิทยา อาชญาวิทยาและงานยุติธรรม
กฎหมาย และรัฐศาสตร ตลอดจนสามารถใชเปนแหลงศึกษาคนควาอางอิงทาง
วิชาการที่เชื่อถือไดตอไป
- 4. 4
ระบบยุติธรรมและยุติธรรมทางเลือก : แนวการวิเคราะหเชิงสังคมศาสตรรร
อนึ่ง การศึกษาระบบยุติธรรมและยุติธรรมทางเลือกโดยใชแนว
การวิเคราะหเชิงสังคมศาสตรครั้งนี้จึงเปนการเปลี่ยนมุมมองในการศึกษา
งานดานการยุติธรรมในสังคมไทยไปจากเดิมที่ผูกโยงและใหความสําคัญกับ
นิติศาสตรเปนหลักในการศึกษาเพียงศาสตรเดียว เนื่องจากการใชแนว
การวิเคราะหเชิงสังคมศาสตรครั้งนี้มีลักษณะสําคัญ คือ 1) มีลักษณะเปน
พฤติกรรมศาสตร (behavioural science) ที่มุงศึกษาพฤติกรรมทางสังคม
โดยใชทฤษฎีอาชญากรรมและการควบคุมสังคมอธิบายพฤติกรรมทางสังคม
วาดวยการกระทําผิดกฎหมายและการจัดการตอพฤติกรรมการกระทําผิด
ดวยกระบวนการยุติธรรมในฐานะสถาบันหลักที่ทําหนาที่ควบคุมสังคม 2) มี
ลักษณะเปนการอธิบายความหมายความเขาใจโลกผสมผสานกับการตีความ
(interpretivist) จากมุมมองที่แตกตางออกไปตามนัยของนักสังคมวิทยา
ในเรื่องอาชญากรรมและงานยุติธรรมวาผูคนในสังคมที่มีกรอบบรรทัดฐาน
และอยูภายใตกฎหมายเดียวกันกลายมาเปนผูฝาฝนกฎหมาย กระทําความผิด
และเขาสูกระบวนการยุติธรรมไดอยางไร ใครบางที่เขาขายมีแนวโนมที่จะ
กลายเปนอาชญากรในอนาคต ทั้งนี้เพื่อชี้ใหเห็นวาอาชญากรรมและกระบวนการ
ยุติธรรมมีลักษณะเปนพลวัตผันแปรไปตามการเปลี่ยนแปลงของภูมิภาคและ
สังคมโลก รวมทั้งบริบททางประวัติศาสตรและวัฒนธรรม ไมใชมีลักษณะ
หยุดนิ่งอยูกับที่ ขณะที่บรรทัดฐานทางสังคมโดยเฉพาะกฎหมายมีลักษณะ
คงที่ ความลาชาในการปรับตัวของกฎหมายที่ไมสอดคลองกับการเปลี่ยนแปลง
ทางสังคมเปนอยางไร และกอใหเกิดผลกระทบอยางไร และ 3) มีลักษณะเปน
การเปรียบเทียบเชิงสังคมวิทยากฎหมาย (Sociology of Law Comparation)
คือ การจําแนกและเรียนรูจากกฎเกณฑ แนวคิด และแนวทางปฏิบัติที่เรียกวา
กระบวนการยุติธรรม จากขอบเขตอํานาจของกฎหมายหรือชุดกฎเกณฑทาง
สังคมกระแสหลักและกระแสทางเลือกที่แตกตางออกไป
- 5. บทที่ 1 บทนํา
5
า
2. ขอบเขตและวิธีการ
หนังสือเลมนี้มุงอธิบายลักษณะการเปลี่ยนแปลงของกระบวนการยุติธรรม
กระแสหลักในสังคม ความสัมพันธระหวางรัฐ กฎหมาย กระบวนการยุติธรรม
และสังคม และการเกิดขึ้นของกระบวนการยุติธรรมทางเลือกในสังคมรวมสมัย
โดยใชแนวการวิเคราะหทางสังคมศาสตรเปนสําคัญ ซึ่งจะอธิบายประเด็น
กฎหมายเทาที่เกี่ยวของจําเปน และเนนกระบวนการยุติธรรมทางอาญาเปน
สําคัญ โดยทําการศึกษาวิจัยจากตําราและเอกสารตาง ๆ (documentary
research) ประกอบการวิเคราะหอธิบายปรากฏการณทางสังคมและตีความ
ขอมูลพรอมนําเสนอตัวอยางประกอบ โดยใชแนวการวิเคราะหเชิงสังคมศาสตร
ครั้งนี้ใชทฤษฎีโครงสรางหนาที่ (structural-functional theory) ทฤษฎีพันธะ
ทางสังคม (social bonding theory) แนวคิดอาชญาวิทยาแนววิพากษ
(critical criminology) แนวคิดอาชญาวิทยาแนวหลังสมัยใหม (postmodern
criminology) และแนวคิดอาชญาวิทยาแนวสันติวิธี (peacekeeping
criminology) เปนสําคัญ ทั้งนี้แนวคิดทฤษฎีที่ใชประกอบการอธิบายประเด็น
ที่เกี่ยวของจะปรากฏอยูในบทตาง ๆ
3. การจัดเรียงบท
เพื่อใหผูศึกษาเขาใจแนวคิดพื้นฐานตาง ๆ เกี่ยวกับระบบยุติธรรมวา
มีลักษณะอยางไร และในชวงเวลาสําคัญ ๆ ที่ผานมาระบบยุติธรรมบนเสนทาง
แหงการเปลี่ยนแปลงมีลักษณะอยางไร อะไรเปนเหตุปจจัยใหเกิดการ
เปลี่ยนแปลง และในชวงเวลาเปลี่ยนผานดังกลาว ระบบยุติธรรมทางเลือกได
ถือกําเนิดขึ้นมาอยางไร มีแนวคิดทฤษฎีใดสนับสนุน รวมทั้งมีหลักการสําคัญ
และรูปแบบวิธีการทํางานอยางไร จึงไดจัดเรียงบทเปนกลุมตาง ๆ เพื่อรวมกัน
อธิบายประเด็นหลัก หรือตอบคําถามสําคัญ ๆ 3 กลุมดวยกันดังนี้
- 6. 6
ระบบยุติธรรมและยุติธรรมทางเลือก : แนวการวิเคราะหเชิงสังคมศาสตรรร
3.1 การอธิบายลักษณะการเปลี่ยนแปลงของกระบวนการ
ยุติธรรมกระแสหลักในสังคม ประกอบดวยบทที่ 2 กระบวนการยุติธรรม :
หลักการและแนวคิด กลาวถึงแนวคิดและตัวแบบตาง ๆ ที่เกี่ยวของกับ
กระบวนการยุติธรรมในสังคม รวมทั้งหลักการสําคัญ ๆ ที่เปนฐานคติ
ใหกระบวนการยุติธรรมดํารงอยูในสังคมทั้งแนวคิดเรื่องความยุติธรรม แนวคิด
การควบคุมสังคม กฎหมายกับสังคม กระบวนการยุติธรรมกับสังคม หลักการ
และระบบการดําเนินคดีอาญา ลวนเปนฐานคติสําคัญตามหลักปรัชญา
หลักสังคมวิทยา และหลักกฎหมายที่รวมกันใชอธิบายลักษณะของความยุติธรรม
และกระบวนการยุติธรรมที่สังคมใชเปนกลไกเขาถึงความยุติธรรมที่ผูกโยง
ความสัมพันธระหวางรัฐกับกฎหมาย และสังคมเขาดวยกันอยางเปนระบบ
บทที่ 3 วาดวยกระบวนการยุติธรรมกระแสหลัก กลาวถึงลักษณะ
ของกระบวนการยุติธรรมกระแสหลักในมิติกระบวนการยุติธรรมทางอาญา ระบบ
งานยุติธรรมทางอาญา และองคการยุติธรรมทางอาญา ซึ่งขึ้นกับฐานคติที่ใชใน
การวิเคราะหอธิบายกระบวนการยุติธรรม นอกจากนี้ไดอธิบายถึงองคประกอบ
ของระบบงานยุติธรรมทางอาญา บทบาทและอํานาจหนาที่ของหนวยงาน
สําคัญ ๆ ในระบบงานยุติธรรมไทย การบริหารงานยุติธรรม การดําเนิน
กระบวนการยุติธรรมทางอาญาในสังคมไทย เริ่มตั้งแตการสอบสวนคดีอาญา
การฟองคดีอาญา การบังคับใหเปนไปตามคําพิพากษา ทนายความกับ
การดําเนินคดีอาญา ลวนเปนแบบแผนตามธรรมเนียมปฏิบัติของกระบวนการ
ยุติธรรมกระแสหลักทั้งสิ้น อยางไรก็ตาม การดําเนินคดีอาญาตามระบบยุติธรรม
กระแสหลักนี้จําเปนตองมีการคุมครองสิทธิของประชาชนในกระบวนการ
ยุติธรรม และการใหความชวยเหลือเยียวยาในคดีอาญาทั้งแกผูถูกกลาวหา
และผูเสียหายประกอบกัน เพื่อใหเกิดความเทาเทียมกันของทุกฝายกอนเขา
สูการดําเนินกระบวนการยุติธรรมตามแนวคิดกระแสหลักนี้ตอไปจนสิ้นสุด
กระบวนการ
- 7. บทที่ 1 บทนํา
7
า
บทที่ 4 สืบคนภูมิหลังและจุดเปลี่ยนของระบบยุติธรรมไทย กลาวถึง
ความสัมพันธระหวางระบบงานยุติธรรมและกฎหมายมีพัฒนาการรวมกัน
ผานชวงเวลาและยุคสมัยตางๆ ของสังคมไทยตั้งแตครั้งกรุงสุโขทัยจนกระทั่ง
ปจจุบัน
บทที่ 5 พัฒนาการความสัมพันธของกระบวนการยุติธรรมกับรัฐ
และสังคมไทย กลาวถึงพัฒนาการความสัมพันธ 2 ยุคสมัย โดยชวงแรก เปน
ยุคของรัฐโบราณกับสังคมและกระบวนการยุติธรรม ที่ใชกฎหมายตามแนว
คัมภีรพระธรรมศาสตรตั้งแตสมัยกรุงสุโขทัยถึงชวงเวลากอนปฏิรูประบบกฎหมาย
และศาลยุติธรรม ในสมัยรัชกาลที่ 5 แหงกรุงรัตนโกสินทร และชวงที่ 2 เปน
ยุคของรัฐชาติกับสังคมและกระบวนการยุติธรรม ตามแนวกฎหมายตะวันตก
ของ John Austin ชาวอังกฤษ เริ่มตั้งแตสมัยหลังปฏิรูประบบกฎหมายและ
ศาลยุติธรรม ในสมัยรัชกาลที่ 5 ถึงปจจุบัน
3.2 การอธิบายการเกิดขึ้นของกระบวนการยุติธรรมทางเลือก
ในสังคมโลกและสังคมไทย ประกอบดวยบทที่ 6 วิกฤติกระบวนการยุติธรรม
กระแสหลักในสังคมไทย กลาวถึงปญหาของกระบวนการยุติธรรมรวมสมัย
ซึ่งมิใชปญหาที่เกิดขึ้นใหม ไดแก ปญหาการเปลี่ยนผานของกระบวนทัศน
การยุติธรรม ปญหาดานกฎหมาย ปญหาดานการบังคับใชกฎหมาย ปญหาดาน
การบริหารงานยุติธรรม ปญหาดานบุคลากรยุติธรรม แตบางปญหาก็เปน
เรื่องที่เพิ่งจะปรากฏใหเห็น ไดแก ปญหาการเปลี่ยนแปลงทิศทางและแนวโนม
อาชญากรรมในสังคมจากอาชญากรรมพื้นฐานสูองคกรอาชญากรรม และปญหา
ดานสิทธิมนุษยชนในกระบวนการยุติธรรม ซึ่งมีกรณีศึกษาตาง ๆ เกิดขึ้น
ในประเทศไทยในชวงทศวรรษรวมสมัยนี้
บทที่ 7 ยุติธรรมทางเลือก : หลักการและความสําคัญ กลาวถึงการ
ที่กระบวนการยุติธรรมทางเลือกหวนกลับมาสูความนิยมของสังคมโลกและ
- 8. 8
ระบบยุติธรรมและยุติธรรมทางเลือก : แนวการวิเคราะหเชิงสังคมศาสตรรร
สังคมไทยอีกครั้งนั้นไดกระตุนใหวงการวิชาการมีการทบทวนองคความรูดาน
แนวคิด ทฤษฎี และการทํางานของกระบวนการยุติธรรมทางเลือกใหมี
ความชัดเจนยิ่งขึ้น ขณะที่ทางปฏิบัติไดมีการนําแนวคิดนี้ไปปรับใชดวย
การกําหนดมาตรการและดําเนินกิจกรรมรูปแบบตางๆ ในระยะตอมา ทั้งในดาน
การคุมครองสิทธิเสรีภาพ ใหความเปนธรรมทางสังคม แกไขปญหาความขัดแยง
แกคูกรณี และปองกันแกไขปญหาอาชญากรรม
3.3 การศึกษาแนวคิดและหลักการของนวัตกรรมยุติธรรมทาง
เลือกรวมสมัยรูปแบบสําคัญๆ และอธิบายความสัมพันธระหวางยุติธรรม
ทางเลือกกับกระบวนการยุติธรรมกระแสหลัก ประกอบดวย
บทที่ 8 ยุติธรรมเชิงสมานฉันท (Restorative Justice) กลาวถึง
การคงอยูและการลมสลายของแนวคิดที่สนับสนุนใหผูกระทําผิดชดใชคาเสียหาย
แกผูเสียหายในสังคมโลกที่มีลักษณะเปลี่ยนแปลงไปในแตละยุคสมัย อยางไร
ก็ตาม ในศตวรรษที่ผานมา ทั้ง ๆ ที่ความสนใจสังคมมุงปฏิรูปการลงโทษผูกระทํา
ผิดไปสูวิธีการที่มีมนุษยธรรมมากขึ้น คือปรับจากวิธีการแกแคนทดแทน
(retribution) เปนการแกไขฟนฟู (rehabilitation) ในทางตรงกันขาม การให
ความสําคัญและดูแลเอาใจใสผูเสียหายและการมีสวนรวมของชุมชนในการแกไข
ปญหาอาชญากรรมกลับลดลง จนกระทั่งคริสตทศวรรษที่ 1970 เปนตนมา
กรอบทรรศนะดังกลาวเริ่มมีการเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงอีกครั้ง คือกลับไปสู
การใหความสําคัญแกผูเสียหายและชุมชน
บทที่ 9 ยุติธรรมชุมชน (Community Justice) กลาวถึงการรื้อฟน
แนวคิดยุติธรรมชุมชนกลับมาใชในสังคมไทยอีกครั้ง นับเปนกาวยางสําคัญ
สําหรับการปฏิรูประบบงานยุติธรรมไทยบนเสนทางแหงการเปลี่ยนแปลงที่
เล็งเห็นคุณคาของพลังเครือขายชุมชน เห็นความสําคัญของการเปดพื้นที่ชุมชน
เพื่ออํานวยความยุติธรรมแกกันและกัน รวมทั้งนํายุติธรรมเชิงจารีตตาม
- 9. บทที่ 1 บทนํา
9
า
ธรรมเนียมประเพณีที่เคยใชไดผลในการประสานสัมพันธภาพทางสังคมของ
คนในชุมชนเขาดวยกันเชนในอดีตที่ผานมา และที่สําคัญยุติธรรมชุมชนจะ
เปนระบบยุติธรรมแหงอนาคตที่ไดรับการออกแบบใหมีความเขมแข็งดวยพลัง
เครือขายความสัมพันธของสมาชิกชุมชนทุกกลุมทุกระดับเพื่อรองรับกระแส
โลกาภิวัตนที่เปลี่ยนแปลงสังคมโลกดวยเทคโนโลยีและระบบขอมูลขาวสาร
ซึ่งทําใหรัฐเล็กลงจนอาจมีอํานาจควบคุมชุมชนไดนอยลงทุกขณะ
บทที่ 10 บทวิเคราะหกระบวนการยุติธรรมและยุติธรรมทางเลือก
กับสังคมไทย กลาวถึงลักษณะการเปลี่ยนแปลงของกระบวนการยุติธรรมกระแส
หลักในสังคม การเกิดขึ้นของกระบวนการยุติธรรมทางเลือกในสังคมโลก
และสังคมไทย ความสัมพันธของนวัตกรรมยุติธรรมทางเลือกรวมสมัย ไดแก
ยุติธรรมเชิงสมานฉันทและยุติธรรมชุมชนกับกระบวนการยุติธรรมกระแส
หลัก ตลอดจนการนํายุติธรรมทางเลือกมาแกไขปญหาบางประการของ
กระบวนการยุติธรรมกระแสหลักเพื่ออํานวยความยุติธรรมตามกฎหมาย ทําให
เกิดความเปนธรรมทางสังคม (social justice) และทําหนาที่ในการคุมครอง
ปองกันสังคมใหปลอดภัยจากอาชญากรรมและการกระทําผิดตาง ๆ เปนสําคัญ
อนึ่ง องคความรูที่ไดจากการศึกษาวิเคราะหและอธิบายดังกลาวจะ
เปนประโยชนตอวงการสังคมวิทยา อาชญาวิทยาและงานยุติธรรม และ
สังคมไทย ซึ่งทําใหเขาใจพัฒนาการความสัมพันธระหวางผูแสดงสําคัญ ๆ ที่เปน
ผูทรงอํานาจตางชวงเวลาที่มีตอกันและตอกระบวนการยุติธรรมไทย ตลอดจน
สามารถใชองคความรูดังกลาวเปนแหลงศึกษาคนควาอางอิงทางวิชาการที่
เชื่อถือไดตอไป