Υποστηρικτικό Διδακτικών Μεθόδων και Διευθέτηση Τάξης. Σενάριο "Περιοδικά Φαινόμενα-Ταλαντώσεις για Γ΄ Γυμνασίου" Το παρόν ενσωματώθηκε (embedded) στο site Λάμπρου Αδάμ: www.lam-lab.com

1. Ομάδα ΤΠΕ: Λάμπρος Αδάμ, Γιώργος Βαλατσός, Γιώργος Κωστορρίζος
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΜΑΣ
ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΡΟΛΩΝ.
Στη σχεδίαση των φύλλων εργασίες ελήφθησαν υπόψη οι απόψεις
διαφορετικών παιδαγωγών και μοντέλων μάθησης, καθώς επίσης και οι
εναλλακτικές ιδέες των μαθητών όπως αυτά περιγράφονται παρακάτω:
A. Η επιλογή της ομαδοσυνεργατικής μάθησης έγινε σύμφωνα με τη
«Θεωρία της κοινωνικής αλληλεπίδρασης του Vygotsky».
Τονίζοντας το ρόλο της κοινωνικής αλληλε-
πίδρασης, ο Vygotsky έδειξε την σημασία του
διαλόγου σαν εργαλείο, μέσω του οποίου το άτομο
συλλογικά ή ατομικά μπορεί να διαπραγματεύεται τις
εννοιολογικές αλλαγές. Ο Vygotsky προτείνει ότι
το περιβάλλον της μάθησης πρέπει να είναι
καθοδηγούμενη αλληλεπίδραση, αφήνοντας τα
παιδιά να συλλογίζονται τις αντιθέσεις και να
αλλάζουν τις έννοιες όχι μόνο μέσα από νοητικές
αλλαγές αλλά μέσα από το λόγο και την επικοινωνία.
Η λεκτική και εννοιολογική ωρίμανση του παιδιού
μπορεί να φτάσει, με την έκθεση του σε περισσότερο εξειδικευμένο λεξιλόγιο,
μέσω της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.
Διευθέτηση Τάξης και των Ρόλων:
Οι μαθητές μοιράζονται ανά 2 ή 3 σε έναν υπολογιστή,
συζητούν, λύνουν τυχόν προβλήματα, λειτουργούν
δημιουργικά, απαντούν στο φύλλο εργασίας
και φτάνουν τελικά στη γνώση όπως καθορίζεται
από τους στόχους του σεναρίου.
Ο καθηγητής παρακολουθεί τα τεκταινόμενα, παρεμβαίνει όπου
χρειάζεται, πραγματοποιεί πραγματικά πειράματα επίδειξης
συμπληρωματικά των προσομοιώσεων, προτείνει, ενθαρρύνει,
εξειδικεύει – εξατομικεύει, προκαλεί το ενδιαφέρον, δίνει
λύσεις αν χρειάζεται, καθοδηγεί διακριτικά αναδεικνυόμενος
σε διαχειριστή της γνώσης καθοδηγητή και εμψυχωτή.

2. Θεωρητικό Πλαίσιο-Διευθέτηση Τάξης και Ρόλων σελ.-2/6-
Ομάδα ΤΠΕ: Λάμπρος Αδάμ, Γιώργος Βαλατσός, Γιώργος Κωστορρίζος
B. Τα στάδια ανάπτυξης του Piaget.
Σύμφωνα με τον Piaget, από το 12ο έτος της
ηλικίας του μαθητή αρχίζει η περίοδος των
τυπικών νοητικών πράξεων. Ο μαθητής
δηλαδή μπορεί να διαμορφώσει αφηρημένες
κατηγορίες και να εργαστεί με αυτές, μπορεί
να χειριστεί σύμβολα. Όμως η εξέλιξη προς
την κατεύθυνση αυτή δεν είναι ποτέ αυτόματη
ούτε γίνεται με τους ίδιους ρυθμούς σε όλα τα
παιδιά. Μέσα σε μια τάξη (ιδιαίτερα στα
γυμνασιακά χρόνια) υπάρχουν παιδιά που
βρίσκονται σε διαφορετικό γνωστικό αναπτυξιακό επίπεδο. Πρέπει να είμαστε
ιδιαίτερα προσεκτικοί, γιατί μια τυπική αφηρημένη διδασκαλία μπορεί να είναι
για πολλούς μαθητές από δύσκολη έως πλήρως ακατανόητη.
Έτσι φροντίσαμε να χρησιμοποιήσουμε την επαγωγική
μέθοδο διδασκαλίας: μέσα από συγκεκριμένα
παραδείγματα οδηγούμαστε σε κανόνες και γενικές ή
αφηρημένες εκφράσεις. Προχωρούμε πάντα από το μερικό
και συγκεκριμένο στο γενικό και αφηρημένο.
Γ. Το μοντέλο επεξεργασίας της πληροφορίας.
Το μοντέλο εμπεριέχει τα κύρια χαρακτηριστικά στα οποία ο Ashcraft έδωσε
έμφαση και ιδέες από άλλα μοντέλα και θεωρίες μάθησης όπως: τη θεωρία
των σταδίων του Piaget, τα μοντέλα μάθησης των Ausubel, Bruner και Gagné
και τέλος τις ιδέες του Pascual-Leone για τη σχέση της χωρητικότητα της
μνήμης με την ηλικία.
 Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό η Μνήμη εργασίας (βραχυπρόθεσμη μνήμη)
έχει μικρή χωρητικότητα και μικρή διάρκεια. Συνεπώς η ποσότητα των
νέων στοιχείων/πληροφοριών που δίνεται στους μαθητές πρέπει να είναι
περιορισμένη.
 Ο τρόπος με τον οποίο οι πληροφορίες κωδικοποιούνται και η διαδικασία
με την οποία η νέα πληροφορία αποκτά νόημα μέσω της προηγούμενης
εμπειρίας μας. Η πληροφορία κωδικοποιείται:

3. Θεωρητικό Πλαίσιο-Διευθέτηση Τάξης και Ρόλων σελ.-3/6-
Ομάδα ΤΠΕ: Λάμπρος Αδάμ, Γιώργος Βαλατσός, Γιώργος Κωστορρίζος
(α) Στο λεκτικό κωδικό σύστημα, στο οποίο καταγράφονται οι λεκτικές
πληροφορίες, όπως λέξεις, ιστορίες, συζητήσεις και
(β) Στο εικονικό κωδικό σύστημα, στο οποίο καταγράφονται οι μη λεκτι-
κές πληροφορίες, όπως εικόνες, ήχοι, κλπ.
Συνεπώς η χρήση των λογισμικών - στα οποία υπάρχουν εικόνες,
σχεδιαγράμματα, ήχοι, προσομοιώσεις πειραμάτων – πρέπει να
συμπληρωθεί με τη λεκτική παρουσίαση του θέματος. Αυτό βοηθάει την
προσπάθεια των μαθητών για συγκέντρωση στο αντικείμενο, κατανόηση
και απομνημόνευση.
Οι προσομοιώσεις σχηματίζονται από τις κοινωνικο-
πολιτιστικές πρακτικές της επιστήμης, ωστόσο είναι
δυνατόν να χρησιμοποιηθούν για να αλλάξουν τις
παραδοσιακές πρακτικές και δομές με βάση τις οποίες
οι μαθητές εμπλέκονται στη μαθησιακή διαδικασία.
Έτσι στις επιλεγμένες προσομοιώσεις και στα φύλλα
εργασίας μας, φροντίσαμε ώστε οι μαθητές μας να
δραστηριοποιούν τόσο το λεκτικό όσο και το εικονικό
κωδικό τους σύστημα.
Δ. Εγκεφαλικά ημισφαίρια.
Πειράματα έδειξαν ότι τα δυο διαφορετικά ημισφαίρια του Εγκεφάλου είναι
υπεύθυνα για διαφορετικό τρόπο σκέψης. Αυτή η θεωρία των δομών και
λειτουργιών της σκέψης, προτείνει ότι οι δύο διαφορετικές περιοχές του
Εγκεφάλου ελέγχουν δυο διαφορετικές "μεθόδους" σκέψης, όπως επίσης ότι
καθένας από εμάς προτιμά τον ένα τρόπο σε σχέση με τον άλλο. Παρακάτω
παραθέτουμε τις διαφορές μεταξύ του αριστερού Εγκεφάλου και του δεξιού
Εγκεφάλου.
Αριστερό ημισφαίριο
Ελέγχει το δεξί ήμισυ του σώματος αισθητικά και κινητικά, ενώ
σε αυτό γίνονται κυρίως οι λεκτικές, αναλυτικές και λογικές
νοητικές διεργασίες. Είναι υπεύθυνο για: την αντίληψη του
χρόνου, την ομιλία, τη γραφή, την αντίληψη του λόγου, τον
συμβολισμό, τη λεκτική μνήμη, την αναλυτική σκέψη, αλλά και
για την επικοινωνία με λέξεις κατά κυριολεξία, την επεξεργασία
των ακουστικών ερεθισμάτων και της αφηρημένης πληροφορίας,

4. Θεωρητικό Πλαίσιο-Διευθέτηση Τάξης και Ρόλων σελ.-4/6-
Ομάδα ΤΠΕ: Λάμπρος Αδάμ, Γιώργος Βαλατσός, Γιώργος Κωστορρίζος
την πρόκληση ελεγχόμενης συμπεριφοράς και τη δευτερογενή
ερμηνεία συμπεριφοράς. Σε αυτό εκτελούνται διαδικασίες
σχετικές με τα μαθηματικά και τη γραμματική.
Δεξιό ημισφαίριο
Ελέγχει το αριστερό ήμισυ του σώματος αισθητικά και
κινητικά και είναι υπεύθυνο για την οπτική αντίληψη
του χώρου, την κατανόηση των μεταφορικών εννοιών και
του χιούμορ, συσχέτιση, σύνθεση των λεγομένων,
συναισθηματική φόρτιση και μελωδία λόγου, οπτική μνήμη,
την επικοινωνία, τόσο με τόνο φωνής όσο και με εκφράσεις
του προσώπου και εξωλεκτική κινησιολογία («γλώσσα του
σώματος»). Επίσης για την προσοχή, τη διάκριση
πολύπλοκων ακουστικών τόνων, την πρόκληση
παρορμητικής συμπεριφοράς, τα αισθήματα, τις συγκινήσεις,
τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και
την καλλιτεχνική έκφραση.
Έτσι στο σενάριό μας φιλοδοξούμε να θέσουμε σε λειτουργία
και τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια των μαθητών μας,
αλλά και να επικοινωνήσουν μεταξύ τους.
Ε. Τα γνωστικά χαρακτηριστικά των παιδιών:
Εξάρτηση/Ανεξαρτησία από το Πεδίο.
Τα άτομα έχουν διαφορετικούς τρόπους να προσλαμβάνουν, να κωδικοποιούν,
να επεξεργάζονται πληροφορίες και τελικά να μαθαίνουν. Ένα γνωστικό
χαρακτηριστικό που έχει μεγάλη σημασία για τη μάθηση είναι η Εξάρτηση/
Ανεξαρτησία από το Πεδίο. Έτσι τα άτομα διακρίνονται σε:
 Άτομα Ανεξάρτητα από το Πεδίο: Είναι τα άτομα που μπορούν εύκολα
να σπάνε τις οπτικές ενδείξεις του περιβάλλοντος και να ξεχωρίζουν,
για παράδειγμα, ένα αντικείμενο που βρίσκεται ενσωματωμένο σε ένα
μεγαλύτερο σύνολο αντικειμένων.
 Άτομα Εξαρτώμενα από το Πεδίο: Είναι τα άτομα που έχουν δυσκολία
να ξεχωρίζουν ένα αντικείμενο από το περιβάλλον και έχουν την τάση
να προσανατολίζονται προς τα κύρια έντονα χαρακτηριστικά του
περιβάλλοντος.

5. Θεωρητικό Πλαίσιο-Διευθέτηση Τάξης και Ρόλων σελ.-5/6-
Ομάδα ΤΠΕ: Λάμπρος Αδάμ, Γιώργος Βαλατσός, Γιώργος Κωστορρίζος
Μαθητές που ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία (Εξαρτώμενα από το Πεδίο
άτομα) έχουν δυσκολία να διακρίνουν (και άρα να προσέξουν) τις σημαντικές
πληροφορίες από τις μη σημαντικές. Δεν πρέπει να ερμηνεύουμε τη
συμπεριφορά τους αυτή ως αδιαφορία. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι πρόκειται
για ένα συγκεκριμένο γνωστικό χαρακτηριστικό.
Συνεπώς επισημαίνουμε στο εισαγωγικό κείμενο τα κύρια
και σημαντικά σημεία στα οποία θέλουμε
να επικεντρωθούν οι μαθητές.
Προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε στους μαθητές
την ικανότητα να εντοπίζουν
τα ζητούμενα βασικά σημεία σε ένα κείμενο.
ΣΤ. Μ ά θ η σ η μ ε ν ό η μ α .
Σύμφωνα με το μοντέλο επεξεργασίας της πληροφορίας η νέα γνώση αποκτά
νόημα όταν εντάσσεται στην προϋπάρχουσα και συγχωνεύεται με αυτή για να
την εμπλουτίσει. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι φτιαγμένος να βλέπει τα
πράγματα ολιστικά και να δίνει έτσι νόημα σ’ αυτά. Στην αναζήτηση του
νοήματος της γνώσης οι μαθητές συχνά ρωτούν: Γιατί πρέπει να το μάθουμε
αυτό; Συνεπώς στα σχέδια εργασίας βάζουμε μία εισαγωγική παράγραφο με
την οποία εξηγούμε στα παιδιά τι ακριβώς πρόκειται να κάνουν,
διατυπώνουμε με σαφήνεια και ευκρινώς τις ενέργειες που θέλουμε να
κάνουν.
Εμείς προτιμήσαμε να τιτλοφορούμε τις δραστηριότητές
μας με έντονα φωτεινό τρόπο και πολύ νόημα, όπως
οι τίτλοι στις εφημερίδες, ενώ φροντίσαμε να έχουμε
πιο πολλές δραστηριότητες, αλλά κάθε δραστηριότητα
να έχει μόνο μια κεντρική ιδέα ώστε να είναι απλή.
Η απόκτηση γνώσεων και η αποθήκευσή τους στην μακροπρόθεσμη μνήμη
σχετίζεται και με την κατανόησή τους. Όσο περισσότερους συσχετισμούς και
όσο περισσότερες συνδέσεις κάνουμε μεταξύ των στοιχείων που μόλις
διδάξαμε και των ήδη γνωστών, τόσο περισσότερο διευκολύνουμε την
κατανόηση του αντικειμένου και την απομνημόνευση των νέων στοιχείων.

6. Θεωρητικό Πλαίσιο-Διευθέτηση Τάξης και Ρόλων σελ.-6/6-
Ομάδα ΤΠΕ: Λάμπρος Αδάμ, Γιώργος Βαλατσός, Γιώργος Κωστορρίζος
Ζ. Η διαφορετικότητα των τρόπων που μαθαίνουν τα παιδιά.
Άλλα παιδιά είναι οπτικοί τύποι, άλλα ακουστικοί και άλλα απτικοί. Τέλος μη
ξεχνάμε ότι η μάθηση είναι ευχαρίστηση. Σύμφωνα με τη Σαβάκη ο
εγκέφαλος διαθέτει κέντρα ευχαρίστησης, τα οποία εντάσσονται σε ένα
νευρωνικό κύκλωμα που λέγεται σύστημα ανταμοιβής και που φαίνεται ότι
παίζει ρόλο στη μάθηση και στη μνήμη.
Έτσι στην τάξη εμείς δίνουμε την ευκαιρία στα παιδιά να
παίξουν με τις προσομοιώσεις για λίγο χρονικό διάστημα,
χωρίς καθοδήγηση ή να αστειευτούν, ενώ τα videos
πρόκλησης ενδιαφέροντος φροντίσαμε, εκτός από διδακτικά,
να είναι και αστεία!
Η. Οι Εναλλακτικές ιδέες των μαθητών (προαντιλήψεις, παρανοήσεις,
αντιστάσεις κτλ.).
Ελήφθησαν υπόψη οι εναλλακτικές ιδέες των μαθητών, όπως αυτές
περιγράφονται στα ιδιαίτερα αρχεία μας: «Παρανοήσεις των μαθητών στις
ταλαντώσεις».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Δανίλη Ε., σχολικός σύμβουλος, διδασκαλία σεναρίου «η εξέλιξη :
από τους μονοκύτταρους στους πολυκύτταρους οργανισμούς»
2. Βικιπαίδεια.
3. Ashcraft, H. M. (1994). Human memory and cognition. New York:
Harper Collins College.
4. Ausubel, D. P. (1968). Educational Psychology a cognitive view. New
York: Holt, Rinehart and Winston.
5. Baddeley, A. D. (1986). Working Memory. Oxford: University
Press.
6. Bruner, J. (1996). The culture of education. United States
America: Harvard University Press.
7. Danili, E. (2004). A study of assessment formats and cognitive
styles related to school chemistry. Thesis (Ph.D.)-University of
Glasgow.
8. Gagné, R. M. (1977). The conditions of learning (3rd ed.). New
York: Holt, Rinehart and Winston.
9. Piaget, J. (1961). The child's conception of the world. London:
Routledge and Kegan Paul.