Partindo dunha aproximación ás competencias básicas e á contribución da área ao seu desenvolvemento, recóllense as principais características do currículo e o enfoque metodolóxico que semella máis axustado: o do traballo por proxectos

8. Con que finalidades se inclúen no currículo? [Adaptado de CECD Canarias] As competencias básicas LGL: implicacións e propostas didácticas Formais Integrar as diferentes aprendizaxes Permitirlle ao alumnado Orientar o ensino Informais e non formais Poñelas en relación con diferentes contidos Usalas en situacións e contextos necesarios Permitindo identificar contidos e criterios de avaliación básicos Axudando a tomar decisións no proceso de ensino-aprendizaxe Integrar as súas aprendizaxes C o m p e t e n c i a s B á s i c a s

10. As competencias básicas Potencialidades -Entender que darlle relevancia social ao que se ensina promove a participación na construción do saber e na sociedade -Impeler ao traballo interdisciplinario -Encarreirar a adaptación ao suxeito da aprendizaxe -Implicar o uso de metodoloxías activas (resolución de problemas...) LGL: implicacións e propostas didácticas Perigos -Entendelas como un saber facer utilitario e desvencellado da reflexión crítica -Identificar áreas con competencias -Avaliar o proceso cos resultados -Arrombar os contidos conceptuais ou consideralos só instrumentos

12. As competencias básicas. Contribución da área LGL: implicacións e propostas didácticas Competencia en comunicación lingüística (coñecemento reflexivo, habilidades e actitudes) Competencia Lingüística Competencia Socio-Lingüística Competencia Discursiva ou Textual Competencia Estratéxica Competencia Semiolóxica Competencia Literaria

19. As competencias básicas Conclusións (implicacións) en relación coas CCBB 1. Predominio dunha metodoloxía baseada no descubrimento -organizar o traballo sobre procesos (de procura, creación...) -deseñar tarefas sobre contextos de realidade complexos -integrar a aprendizaxe na vida cotiá -atender os procesos e ofrecer os recursos necesarios ... 2. Construción dunha cultura de cooperación na aula -coidar a organización da aula -favorecer a interacción ... 3. Fomento e práctica da interdisciplinariedade LGL: implicacións e propostas didácticas

20. Grandes liñas do borrador do currículo Estrutura Introdución. Contribución da área ao desenvolvemento das competencias básicas Obxectivos Cursos Cinco bloques de contidos Criterios de avaliación específicos LGL: implicacións e propostas didácticas

21. Grandes liñas do borrador do currículo Comunicación oral Comunicación escrita Funcionamento da lingua Lingua e sociedade Educación literaria LGL: implicacións e propostas didácticas -habilidades de escoita e lectura -produción de textos de distintos ámbitos, tipos e xéneros -reflexión sobre a lingua no marco discursivo-textual -comprensión dos condicionamentos sociolingüísticos e da realidade plurilingüe -lectura por xéneros recoñecendo (a evolución d)as convencións formais -(re)creación de textos literarios Bloques de contidos

22. Grandes liñas do borrador do currículo A gradación da aprendizaxe. Un exemplo LGL: implicacións e propostas didácticas EDUCACIÓN LITERARIA, 1º ESO Selección guiada e lectura orientada de obras adecuadas á idade que estimulen o hábito e pracer lector ao tempo que amplían o coñecemento do mundo. Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de poemas recitados ou cantados, captando o uso dos recursos estilísticos principais do nivel semántico e os que conforman o ritmo poético. Creación de textos de intención literaria partindo dos trazos formais dos traballados na aula e das posibilidades lúdico-estéticas da lingua. Aproveitamento guiado dos fondos e recursos que ofrecen as bibliotecas, incluídas as virtuais. EDUCACIÓN LITERARIA, 4º ESO Selección e lectura autónoma de obras fundamentais da literatura galega desde comezos do século XX ata a actualidade adecuadas á idade . Lectura expresiva e comprensiva e mais audición de textos poéticos recitados ou cantados das distintas etapas da literatura galega desde o 1900 , entendendo e apreciando os recursos empregados, sobre todo os que manifestan as innovacións dos principais movementos, grupos ou autores/as . Creación de textos de intención literaria partindo das características dos traballados na aula. Aproveitamento practicamente autónomo dos fondos e recursos que ofrecen as bibliotecas, incluídas as virtuais.

23. Grandes liñas do borrador do currículo Contidos centrados nas habilidades ou destrezas LGL: implicacións e propostas didácticas Indución, a partir de usos contextualizados, da estrutura das palabras flexivas, especialmente substantivo e verbo, e recoñecemento dos seus aspectos morfolóxicos máis precisos para a mellora da comprensión e produción textuais. Coñecemento xeral da situación das linguas minorizadas e das internacionais, con manexo e interpretación de mapas, táboas, textos e información dos medios e tecnoloxías da comunicación, valorando positivamente o plurilingüismo como expresión da riqueza cultural da humanidade. Consciencia da necesidade e das potencialidades de enriquecemento persoal e colectivo do uso normalizado da lingua galega, afirmando o plurilingüismo.

24. Grandes liñas do borrador do currículo Criterios de avaliación con orientacións LGL: implicacións e propostas didácticas Participar de maneira activa na creación de textos de intención estética tomando como modelo os lidos e comprendendo os recursos a empregar; explicar as relacións das obras co contexto histórico e literario en que aparecen e os autores máis relevantes, realizando un traballo de información e de síntese ou de resolución de problemas. Este criterio comprobará se se comprende o fenómeno literario como una actividade comunicativa estética nun contexto histórico determinado. Avaliarase a implicación en obradoiros literarios de (re)creación a partir dos textos lidos na aula e, asemade, a realización, en soporte papel ou dixital, dun traballo persoal de síntese e tratamento da información obtida sobre períodos, movementos, autores ou obras ou a participación nun labor colectivo de resolución de problemas no campo literario.

25. Implicacións e propostas didácticas Bases psicopedagóxicas para o desenvolvemento das competencias [] Dewey, Bruner, Ausubel, Vygostky... [] Socioconstrutivismo, Método de proxectos, Interaccionismo sociodiscursivo... Enfoque metodolóxico procesual Papel do profesorado: deseñar, aplicar e regular situacións de aprendizaxe con sentido para o alumnado. Ser un recurso permanente: desbloquear, cuestionar e reorientar, axudar a reflexionar... LGL: implicacións e propostas didácticas

26. Implicacións e propostas didácticas LGL: implicacións e propostas didácticas Proxectos interdisciplinarios Facilitan a comprensión significativa de temas curriculares que precisan a relación de contidos de varias disciplinas. Centros de interese A partir de Temas transversais Necesidades naturais e sociais ... Implican localizar e seleccionar obxectivos e contidos, temporalizar en común, consensuar a avaliación, etc.

27. Implicacións e propostas didácticas LGL: implicacións e propostas didácticas Metodoloxía de proxectos 1: as secuencias didácticas Características: · Adáptase ás capacidades e dificultades do alumnado. · Ten obxectivos concretos e compartidos co alumnado · Incorpora e soe integrar as catro capacidades ou habilidades lingüísticas. · Organízase a partir dun xénero textual ou dun tipo discursivo. · Manéxase un corpus textual auténtico. · Tres grandes etapas: borrador, obradoiros sobre dimensións textuais problemáticas e produción final para a posta en práctica das habilidades. · Propón instrumentos para resolver os problemas (por ex., facilitando recursos lingüísticos para a textualización, como baterías de unidades) e para sistematizar os coñecementos. Guíase a planificación e a análise da produción. · Sempre se aborda a revisión dos textos. O alumnado toma o seu propio texto como obxecto de traballo. · Inclúe actividades diversas e diferentes modos de traballo. · Integra os distintos tipos de avaliación, priorizando a formativa. · Soen durar de 6 a 12 horas de clase.

28. Implicacións e propostas didácticas LGL: implicacións e propostas didácticas Metodoloxía de proxectos 1: as secuencias didácticas Esquema secuencial típico: 1. Presentación do contido do proxecto, da proposta e do xénero, con achegamento a algúns modelos. Cóntase cos intereses, experiencia e nivel do alumnado. Céntrase ben a tarefa final en relación cos obxectivos e establécense os criterios e procedementos de avaliación. 2. Produción inicial, sen apoios. 3. Módulos ou obradoiros de aprendizaxe, con tarefas comunicativas e posibilitadoras (abordar a situación comunicativa, recoñecer tipo discursivo, extraer características, clasificar elementos constitutivos, establecer criterios de escolla e aplicalos...) 4. Revisión da produción inicial e reescrita / nova intervención oral. 5. Nova produción individual (para comprobar a funcionalidade dos contidos traballados)

29. Implicacións e propostas didácticas LGL: implicacións e propostas didácticas Metodoloxía de proxectos 2: a Aprendizaxe por proxectos Ten moitas das características das SD, mais: :.Esixe facer unha pesquisa, resolver problemas ou seleccionar e integrar información ante un desafío. :.Diferentes tarefas de relación para xestionar, ás veces partindo dunha hipótese a contrastar :.Oriéntase a unha produción no sentido amplo (unha publicación, un espectáculo, unha exposición...) e péchase cun informe. :.Créase un contexto social para o traballo en grupo, asumindo o alumnado roles como o reporteiro, o organizador... Planéanse, impleméntanse e avalíanse proxectos con aplicación posíbel no mundo real máis alá da aula. :.Desenvólvese durante un tempo moi variábel, pode durar varios meses.

31. Implicacións e propostas didácticas LGL: implicacións e propostas didácticas

33. Implicacións e propostas didácticas Que contidos se van estudar e integrados de que xeito? Que obxectivo lle pode dar sentido a todo o proceso? Como facer a presentación do proxecto (enunciado, propósitos, roles...) para involucrar o alumnado? Como formular os problemas ou tarefas? Como problematizar un tema para que se converta en desafío atraente? Como coñecer as curiosidades e intereses do alumnado sobre o tema? Como detectar os coñecementos e concepcións previas do alumnado? Que habilidades se deben desenvolver? Que contidos deben ser descubertos investigando e cales hai que expoñer e achegar? Que instrumentos fan falta para a recollida e tratamento da información? Que actividades son imprescindíbeis para facer avanzar o proxecto? Como ordenalas? Que recursos e tempo se necesitan? Que guía se precisa para o manexo dos materiais? Como dinalizar e mellorar as interaccións? Como facer o seguimento do proceso? LGL: implicacións e propostas didácticas

34. Implicacións e propostas didácticas Os proxectos ou tarefas prográmanse atendendo: Elección dunha área ou contido de interese -> Especificación dos obxectivos (de comunicación/investigación) -> Planificación da tarefa final en función dos obxectivos -> Especificación das compoñentes necesarias para a realización da tarefa (distribución de roles, recursos...) -> Planificación do proceso secuenciando tarefas -> Incorporación da avaliación ao proceso -> Temporalización LGL: implicacións e propostas didácticas

35. Implicacións e propostas didácticas Unha consideración final. Non se trata de rebaixar o nivel de contidos. Ensinar a escribir apropiadamente ten máis valor ca ensinar os paradigmas gramaticais. Formar un lector crítico é máis difícil ca ensinar os datos biográficos dos literatos. Alén diso, todo proxecto debe estar acompañado dunha sistematización da aprendizaxe. LGL: implicacións e propostas didácticas

36. Implicacións e propostas didácticas Unha posibilidade en esquema Proxecto de produción . Esixir pola lingua. A carta de reclamación . *Presentación. Centramos a finalidade do proxecto (facer unha reclamación escrita en defensa dos dereitos lingüísticos) e decídese en gran grupo, dentro dun abano sociolingüístico, o tema a tratar. Barállanse diferentes circunstancias e posibilidades de uso da carta de reclamación, máis ou menos próximas ao alumnado, lendo algúns exemplos reais. *Produción inicial. Situados nun contexto determinado, preséntase unha simulación na que diferentes colectivos sociais reaccionan diante dunha acción contraria aos dereitos lingüísticos. Reflexiónase sobre os dereitos negados e sobre o cambio que cumpriría producir no destinatario (unha institución, unha empresa, un comercio...), para posteriormente elaborar unha carta de reclamación asumindo o papel activo dalgún dos colectivos sociais. Os textos resultantes orientarán a liña de traballo, mais non serán corrixidos (aínda). Fórmanse grupos para realizar as actividades seguintes. *Obradoiro 1. A exposición e a argumentación a través de cartas. Serán clasificadas diferentes cartas encadrábeis nun deses tipos textuais e recóllense as diferenzas principais. *Obradoiro 2. As reclamacións escritas. Trabállanse diferentes circunstancias lesivas para os nosos dereitos e as opcións posíbeis de actuación verbal escrita (carta á dirección dun xornal, queixa, etc.). Revísanse textos correspondentes ás distintas posibilidades e extráense, por contraste, as características da carta de reclamación (estrutura...). *Obradoiro 3. Reconstrución de situacións de comunicación que subxacen en varias cartas de reclamación de dereitos lingüísticos. Valoración das reclamacións unha vez revisada a lexislación básica en que se apoian ou poderían apoiarse. *Obradoiro 4. A solicitude argumentada. Á hora de requirir unha solución a un conflito deste tipo, hai que utilizar poucos argumentos, pero ben sólidos. Cada grupo creará unha batería de argumentos posíbeis e planificará a súa sucesión (organización) e articulación segundo contextos. A seguir, farase un contraste oral, en gran grupo, de liñas argumentativas, procurando eventuais contraargumentos e a súa refutación. *Revisión e reescrita da produción inicial, seguindo unha guía que atenda os diferentes aspectos (a adecuación á situación de comunicación, a estrutura, as estratexias argumentativas, etc.). *Nova produción individual. Partindo dunha situación real (experiencial, da prensa...), redactarán unha nova carta de reclamación. Planificarase, textualizarase con apoio de, cando menos, conectores de implicación persoal, causa e consecuencia, conclusión, etc. e será revisada antes de ler ou entregar a versión final. LGL: implicacións e propostas didácticas

37. Implicacións e propostas didácticas Escolma de documentos e recursos na rede. a) Competencias básicas e currículo Borrador do currículo: http://www.cig-ensino.com/descargas/00776.pdf Reflexión de Joan Mateu sobre as competencias: http://phobos.xtec.cat/xarxacb/inici/doc/mateo_joan_confe.pdf Análise de fondo da pedagoxía das competencias de Olgaíses Cabral Maué: http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S0100-15742003000100005&script=sci_arttext&tlng=pt O traballo das competencias no contexto brasileiro: http://novaescola.abril.com.br/ed/135_set00/html/repcapa.htm b) Traballo por proxectos Decálogo de Joaquim Dolz e Auguste Pasquier: http://www.luciaakemi.com.br/htpc/index.php Presentación de Traballando con proxectos, de Selma Garrido: http://www.c7s.com.br/simposio/III/palestras/Palestra_trabalhando_com_projetos_Selma_Garrido_Pimenta.ppt Fundamentos da aprendizaxe baseada en proxectos e na resolución de problemas: http://www.prof2000.pt/users/j.pinto/Novos_Encontros_no_Secundario/encontros.html Reseñas-propostas de secuencias didácticas: http://www.propostesdellengua.info/ Presentación de varias secuencias didácticas (no ensino primario), de Ana María de Mattos Guimarães: http://www3.unisul.br/paginas/ensino/pos/linguagem/0603/01.htm Secuencia didáctica completa (en francés): http://fapsesrvnt2.unige.ch/Fapse/grafe.nsf/f1a1f471b798972dc1256d4800430c03/3d9eaad2e4eee1a4c125716a00589026/$FILE/ExposeEcritmaitre.pdf Luciano Fernández. http://ligamabitacora.blogspot.com LGL: implicacións e propostas didácticas