2. ÉPOCA MEDIEVAL.
ATA O TERCEIRO TERzO
DO SÉCULO XV.

3. IDADE MEDIA
ALTA IDADE MEDIA s. V – s.XI
Nacemento das
linguas románicas
s. VIII-IX
BAIXA IDADE MEDIA s. XII – s.XV
Nacemento das
literaturas románicas
s.XI-XII-XIII

4. Economía agrícola e mariñeira + artesanía e comercio (burgos)
Ríxida e desigual estrutura social
O poder em mans dos monarcas
Discriminación de:
Dominio cultural e ideolóxico pola igrexa católica
a muller (vetado o dereito a falar em público)
Xudeus
Enfermos leprosos
Os herexes
homosexuais

5. SOCIEDADE FEUDAL
O feudalismo presenta unha sociedade
moi xerarquizada na que a nobreza
señorial e eclesiástica posuía o poder
mentres que o pobo debía pagarlles un
FORO por cultivar as súas terras. Os
artesáns e os comerciantes que vivían nos
burgos opúñanse a estes privilexios.

6. O PODER DA IGREXA
Compostela era o A nobreza
centro da cultura eclesiástica
cristiá europea, a
través do Camiño de
Santiago.
Peregrinaxes iniciadas a
partir do s.IX, pola
O Arcebispo Xelmírez inicia
suposta descoberta do
a construción Apóstolo
sartego do da catedral
Santiago en Compostela.
no Nace así Mestre Mateo
s.XII. O a Rota Xacobea
realiza o Pórtico Santiago,
ou Camiño de da Gloria.
como 1ª vía de
Compónse o Códice Calixtino. Brasóns das casas
comunicación, relación e
constitución da Europa nobiliares dos Traba
cristiá occidental. e dos Castro.

8. A GALIZA M
(s. V – s. XV)
Mapa político do sureste europeo
arredor do 600 dc

9. REINO DE GALIZA
411
Nacemento
do primeiro
reino cristián
da Europa Occidental:
O reino suevo
da Gallaecia romana.
O reino suevo estivo
no noroeste peninsular
entre 411 e 585.
Na imaxe a península ibérica
no ano 560.
Mapa de Galicia a través do tempo (411-1833)

10. REINO DE GALIZA s. IX
Crónica Albeldense,
manoscrito medieval
que é unha crónica histórica
que abrangue
desde o reino visigodo
até o ano 833.

11. s. IX REINO DE GALIZA
Mapa político do noroeste da Península Ibérica
no ano 891 (s. IX)

12. REINO DE GALIZA S. XI
Mappamundi do Beato de Burgo de Osma. Ano 1086.
Na Península Ibérica apréciase na metade sur o nome "Span" (Hispania),
en todo o norte-noroeste o nome "Gallecia"
e na súa franxa costeira norte "Asturias".

13. S. XI
REINO DE GALIZA
Mapa da disputa territorial por Castela entre os monarcas
de Galiza e Navarra, a comezos do século XI.

14. REINO DE GALIZA
(...)Los que escaparon desta rota fueron
a llevar las tristes nuevas al Rey don Alonso,
que estava en Toledo;fuele dolorosa y amarga,
porque no tenia otro hijo, lloróle como un David a Absalon;
y en la lengua que se usaba dixo con dolor, y lagrimas
que quebrava el coraçon:
Ay meu fillo, Ay meu fillo, alegria de mi coraçon,
et lume dos meos ollos, solaz de miña vellez;
Ay meu espello, en q me soya ver, et con quen tomava
moy gran prazer. Ay meu herdero mayor;
Estas palabras dizen que dezia el Rey,
y otras tales diria, que la causa del dolor era grande (...)
Afonso VI, rei de Galiza e León (Castela aínda non era reino),
Chora a morte de seu fillo, en galego porque era a súa lingua, a que se usaba.

15. REINO DE GALIZA
1111 Afonso Reimúndez (Afonso VII),
fillo de dona Urraca e neto de Afonso VI,
Contemplando rei dedesta perspectiva histórica
é coroado á luz Galiza en Compostela,
a esgreviezade dignidade de que entón gozaba
polo conde e Traba e o arcebispo Xelmírez.
a Como rei de Galiza un, máis que doído,
lingua galega, fica gobernou Toledo.
abraiado de que a esa mesmanai,
Cando en 1126 morre súa lingua,
herda os reinoslongo dose Castela,
pervivente ao de León séculos,
pretenda negárselle hoxe,
afirmando así Gallaecia a súa
por algúns moito menos outos varóns,
hexemonía política na Península.
En 1135 éocoroado Emperador en León,
pan e o sal, e poda
coa participación outros como “pouco fina”.
ser tida por dos nobres e os bispos galegos.
En 1143, Afonso Henriques (Afonso I de Portugal),
curmán de Afonso Reimúndez,
fillo de dona Tereixa (irmá de dona Urraca)
e neto tamén de Afonso VI,
proclama a indepenencia do Condado Portucalense,
que en 1174 é recoñecido como reino de seu
polo papa de Roma.

16. S. XII
REINO DE GALIZA
Mapa político dos reinos do Norte da Península Ibérica.
Fins do século XII

17. s. XIII REINO DE GALIZA
Miniaturas medievais
de Fernando II e
Afonso VIII.
Derradeiros reis
de Galiza
e León.
Tumbo de Toxosoutos.
s.XIII.

18. s. XIII
REINO DE GALIZ
Foro do Burgo
de Castro Caldelas,
privilexio rodado
do rei Afonso VIII.
Primeiro documento real
conservado
en lingua galega.
Allariz, 1228.

19. s. XIII REINO DE GALIZA
Período Afonsino
Afonso X, rei de Castela
fillo de Fernando III
Afonso III, rei de Portugal,
Pai de Don Dinís
Afonso X de Castela,
Toledo e León. O Rei Sabio

20. s. XIV REINO DE GALIZA
As guerras dinásticas
pola coroa de Castela
(FACTORES
SOCIO-POLÍTICOS)
levarán o
Reino de Galiza
á primeira
substitución nobiliar Pedro I, o Cru Henrique de Trastamara

21. REINO DE GALIZA
s. XV
A REVOLTA DOS IRMANDIÑOS. A mediados do s. XV,
os burgueses e os labradores,
levántaronse contra a violencia e os abusos dos señores,
derrotando parte das fortalezas e castelos señoriais.
Entre 1461 e 1467 os irmandiños queimáron
arredor de 130 castelos.
Os nobres, desposuídos dos seus castelos
buscaron refuxio en Castela. Atopárono na raíña Isabel I
reorganizáronse, derrotaron aos Irmandiños e
recuperaron as súas posesións.

23. s. XV REINO DE GALIZA
Castelo de Sandiás,
destruído polos irmandiños A revolta dos
no 1467.
Irmandiños

24. s. XV REINO DE GALIZA
Nova guerra
dinástica
pola coroa
de Castela.
FACTORES
SOCIOPO-LÍTICOS
levarán o
Reino de Galiza
á segunda
substitución nobiliar.
Finalizada, Galiza
ficará sometida
a Castela. Xoana a Beltranexa Isabel, a Católica
Ao ganar Isabel a Católica, suprimiu o reino de Galiza, o seu
dereito
a voto nas cortes e implantou un novo sistema administrativo.
A partir desa época, só se imprimiron escritos en castelan e en
latín,
Galego: Lingua do pobo
o galego quedou reducido a un ámbito coloquial, apartado do

25. s. XV REINO DE GALIZA
Resistencia dos nobres galegos
ós Reis Católicos
Artigo principal:
Doma y castración
del Reino de Galicia .
“ En aquel tiempo se comenzó
a domar aquella tierra de Galicia,
porque no sólo los señores
y caballeros della
pero todas las gentes
de aquella nación
eran unos contra otros
muy arriscados y guerreros
(cronista aragonés,

27. O GALEGO NA
IDADE MEDIA
Lingua de
reis
Galego: idioma para
a educación dos reis
Séculos IX-XV
700 anos de
Galego: lingua lírica de
Normalidade poetas non galegos
lingüística
Sociedade galega medieval:
monolingüe en galego
Lingua do

28. O GALEGO NA
IDADE MEDIA
Galego: lingua oral
s.IX – s.XI Galiza: monolingüe en galego
Galego: lingua oral e lingua escrita
s.XII (Primeiros textos literarios: 1196)
Galego: lingua literaria da PI
s.XIII (Inicio da castelanización do poder:
Fernando VII e Afonso X)
s.XII – s.XV Galego: comeza a súa decadencia.
s.XIV Galiza: sen corte e sen chancelería.
Morte do Conde de Barcelos en1350.
Do monolingüismo Fin da escola trobadoreca gal-port.
á Galego: lingua do pobo.
substitución s.XV Castelán: lingua do poder.
lingüística Galiza: sometida á coroa de Castela.

30. Primeiros usos escritos do galego
portugués

31. 1ª etapa: (séc. IX ata o XII)
Etapa primitiva ou preliteraria
Documentos escritos nun latín “corrompido”
Palabras como: peito, seixo,... e sobre todo na toponimia:
Penamoura, Couto...aparecen con certa frecuencia nos
escritos.

32. 2ª etapa (séc. XIII ata o XV)
Etapa do galego escrito
A) Época trobadoresca: (1200-1350)
Período dourado da lírica galego-
portuguesa

33. -A época de esplendor da Escola
Lírica Galego-portuguesa
1200 ó 1350
-A fins desta etapa, xorden
primeiras obras en prosa
literaria e as historiográficas.
-O galego cultívase na administración
civil e de xustiza, na ciencia e na vida
relixiosa

34. B) Época postrobadoresca: decadencia da literatura: escola
galego-castelá

35. Mediados -Situación cultural e lingüística:
XIV empeora: Galicia non ten chancelería
nin corte.
Uniformidade (política, administrativa,
relixiosa para os reinos peninsulares)
Castelán = lingua oficial
Reis
Católicos Galego = perde usos sociais
Redución de ámbitos de uso: rexistro coloquial

36. A lingua medieval:
Período trobadoresco:
Vocalismo:
✏ Existencia de vogais nasais pola perda do -n- latino intervocálico:
MANUM > mão, GERMANAM > irmãa, BONUM > bõo.
✏ Abundancia de hiatos por perda de consoantes intervocálicas:
DIABOLUM > diaboo, VIDERE > veer > ver, CREDERE > creer > crer.

37. Sistema fonolóxico do galego medieval: as
vogais nasais
farĩa lũa
chẽo corõa
bẽes bõa
cão

38. Sistema fonolóxico do galego medieval: pares
de consoantes
b v
ben, caber, vai, fava, dever,
ambos,cabra levava,
arvore, livro

39. ✏ Existencia dun complexo sistema de sibilantes:
FONEMA GRAFÍA ACTUAL
g+e,i (agiña) // (xogar)
/ /
j+vocal (enveja) Palatais
/ / x+vocal (leixar)
/dz/ z+vocal
/ɵ/
c+e,i dentais
/ts/
ç+vocal (alçar)
/z/ -s- /s/
/s/ s-, -ss- (saisse) alveolares

40. Morfoloxía:
✏ Invariabilidade de xénero dos nomes finalizados en -or, -ol, -és, -ante:
“meu senhor” “mía senhor”.
✏ Posesivo feminino: mia (mha, ma), ta, sa.
✏ Existencia de TE (ti) con valor de CD e CI: “toda gente te lança de ssy”.
✏ Participio dos verbos da CIII en -udo: perdudo, conoçudo,...

41. Sintaxe:
✏ Uso do posesivo sen artigo: “seu arco na mão as aves ferir”.
✏ Anteposición do pronome átono: “eu te digo...”
Léxico:
✏ Galicismos: maison, virgeu, dama,...
✏ Provenzalismos: assaz, rouxinol, cobra, trobar,...
✏ Outras: vegada, eire, cras, filhar,...

42. As disimilitudes entre o galego e o
portugués afectan tamén á grafía. Así as
grafías de orixe provenzal nh, lh serán as
preferidas polo portugués, mentres ca nós
optamos polas grafías nn, ll alternando ás
veces con ny, nny ou ly, lj.