Recomendados
Más contenido relacionado
Similar a Fakirane 1. Sayı
Fakirane 1. Sayı
- 1. “herkes için değil, meraklısına..." 12014 Haziran Feyruz – Adige Batur Bâbil – Mehmet Türkmen Kâ idir Eskimesin Kalbim – Nurdal Durmuş Apansız Bir Çocuk – Nergihan Yeşilyurt Durup Dururken Notlar – Hasan Bozdaş Olüm Allah'ın Emri Cinayet Olmasaydı – Adige Batur Samiha Ayverdi – Gülnaz Eliaçık Ayın Fakiri: M. Yuryeviç Lermontov Yedi Güzel Program – Cihat Albayrak Kanlıdivane – Fatih Kutlubay Keleş Ilm-i Kıyafet – Fatma Genç Paraşütlü Adamlar - Lenrie Peters Fakir Şarkılar Nostalgia – Tarkovski Kafası Karışık Şiir – Abdulkadir Ustündağ Bu ayın teması: Tac Mahal w w w. f a k i r a n e . o r g
- 2. MIHMANDAR Adige Batur Abdulkadir Ustündağ FAKIRANE AHALISI Nurdal Durmuş Gülnaz Eliaçık Nergihan Yeşilyurt Cihat Albayrak Ayşe Albayrak Mehmet Türkmen Hasan Bozdaş Fatma Genç Fatih Kutlubay Keleş Adige Batur Abdulkadir Ustündağ Fakirane E-dergi Haziran 2014 ILETIŞIM www.fakirane.org facebook.com/fakirane.org twitter.com/fakiraneye fakiraneye@gmail.com nsan neye başlarsa, özünde kendine başlıyor aslında, "Yoksulluk I Içimizde" diyor Mustafa Kutlu, bunu aklımızda tutuyoruz. "Allah'tan başka hiçbir şeyi olmayana fakir, denir." diyor sû i, sonra bunu düşünüyoruz biraz. Zenginliği dışında değil, içinde olan insanı düşünüyoruz. Artık başlayabiliriz. Egosu olmayan insanlar vardır, kendini bilen, bilmeyi bilen, başlamayı bilen… Işte o insanlardan bir hane dolusu var bizde, belki dışarda bir ü lke dolusu… Fakirane, mü tevazı bir çatı altında hep beraber başlamayı vaat ediyor, hepsi bu. Kapısı herkese açık ama daha çok meraklısına… Içeriye girecek olursak Feyruz karşılıyor bizi. Abdulkadir'in ısrarı ile ilk yazı olma şere ine nail oluyor. Feyruz, Ortadoğu'nun buğulu sesi. Ardından Mehmet Türkmen'le ortak takıntımız Harut ile Marut şiir serisinin yeni şiiri "Babil" yer alıyor. Ve Nurdal Durmuş ağabey'in zarif ve fakirane söyleyişiyle "Kâ idir, Eskimesin Kalbim". Sonra Nergihan'ın çocukluğumuza inen naif ve apansız sevinmeyi öneren denemesi, "Apansız bir çocuk". Hasan'ın şiiri bahane etmek için elini kırdığı "Durup Dururken Notlar"ı okuyunca insan az çok fakirane ahalisinin ruhsal yapısını anlayabiliyor, Bram Stoker'in kim olduğu sorusu da cabası. Sonrasında, Adige Batur'un kendisinin bile şiir mi dü zyazı mı olduğuna karar veremediği bir yazı var, okuyunca hak vereceksiniz. Gülnaz Hanım, Samiha Ayverdi hakkındaki geniş kapsamlı portre yazısıyla fakiraneye derinlik katıyor, yoğun bir emeğin ürünü. Cihat ve Ayşe Albayrak çifti okurlar için "Yedi Güzel Program" seçmiş, ilk sırada Yedi Güzel Adam'ın olması manidar. Fatih Kutlubay Keleş , "Kanlıdivane"nin tarihinden ve doğal güzelliklerinden haberdar ediyor. Fatma Genç, Ilm-i Kıyafet'i anlattığı yazısıyla ilginç bir konuya değinmiş. Abdulkadir'in sert ve "Kafası Karışık Şiir"i biraz sonlarda, yeni kuşak biraz ö keli. Ayın Fakiri: Lermantov. Film önerimiz Tarkovsky'den: Nostalghia Bu ayın yabancısı Lenrie Peters, Gambia'dan. Seçtiğimiz şarkılar da var elbette. Iyi Okumalar…. Muhabbetle. Adige Batur BAŞLARKEN 1
- 3. Adige Batur adigebatur@hotmail.com ıllar önce tesadüfen dinlediğim Yve bana çok tanıdık gelen bir melodinin izini sürerek Lübnan mü ziğ ini dinlemeye başladığ ımda Feyruz'un sadece ülkesinde değil tüm Ortadoğu'da büyük bir isim olduğunu fark ettim. Arap mü ziğ i denilince sadece" oynak havalar"a aşina olanların anlayacağı türden değildi onun müziği; Ortadoğu halklarının ortak acılarını, duygularını, isyanını, hüznün anlatan bir sese ve yoruma sahip, Feyruz. Yaşamı da Lü ban kadar karışık ve Lübnan kadar kozmopolit. Mardin'den göçen Süryani bir baba ile Hristiyan bir annenin dört çocuğundan biri olarak 1935'te dü nyaya geliyor. Daha on yaşındayken sesinin rengiyle dikkatleri çekince müzik öğretmeninin teşvikiyle konservatuara gidiyor, baba tek göndermek istemiyor kızını ve kardeşi ile gitmesi şartıyla izin veriyor. Konservatuardaki ö ğretmeni mü zik derslerinin yanı sıra ona Kur'an okuma ve tecvid dersleri vererek sesini geliştirmesine yardımcı oluyor. Kayıt için gittiği Lübnan radyosunda, mü zik bö lü mü başkanı Halim el Rumi'nin sesinden çok etkilenmesi ile koroya seçilen Feyruz'un mü zik kariyeri de başlamış oluyor. Ama onun hayatındaki esas dönü m noktası, iki genç mü zisyen kardeş olan Assi ve Mansour Rahbani ile tanışmasıdır, Bu kardeşlerden Assi ile 1955'te evlenir. Iki kardeş yaptıkları bestelerle adeta Feyruz'u zirveye taşırlar. Şarkıların yanında bir çok da opera seslendirir, sinema ilminde oynar. 1969'da Cezayir devlet başkanını, huzurunda özel bir konser vermesini ister fakat Feyruz bunu kabul etmez. Bu olay yüzünden altı ay boyunca radyoda şarkıları yasaklanır. Ama o bu duruma boyun eğmez, her yerde ve her ülkenin halkı için şarkı söyleyeceğini fakat asla tek bir kişi için şarkı söylemeyeceğini açıklar. Bu tutumu halkı tarafından onu daha da önemli hale getirir. 1975'te Lübnan'da iç savaş çıkar, Beyrut yerle bir olur. Bir çok insan ülkeden kaçarken Feyruz, şavaş boyunca Lü bnan'da yaşamaya devam eder, konserler verir ve halkını bir arada tutmaya çalışır. Rodrigo'nun ünlü eseri "Concierto de Aranjuez"e sö z yazılmasıyla ortaya çıkan Li Beyrut parçası adete savaş yıllarında Lü bnan'ın sembolü olur ve savaşın acılarına ve ülkesinin yok oluşuna şahit olan Feyruz, bu şarkının yorumu ile eşsiz bir esere imza atar. Feyruz / Fairuz ﻓﻴﺮوز 2
- 4. selam sana yüreğimin derinliklerinden ey beyrut! kabul edin bu selamımı, ey denizler, evler ve eski denizlerin yeni yüzü çöller... o ki benim halkımın hamurundan yoğrulmuştur, ekmeğim, içkim, yaseminim... ateşin ve dumanın tadı nasıl oldu? beyrut! seni terk eden delidir, ey beyrut! Sonraki yıllarda, söylediği şarkılarla neredeyse tü m dü nyada tanındı. Amerika ve Avrupa'da konserler veridi ve ödüller aldı. Eleştirel tavırları ve muhalif çıkışlarına rağmen halkının gözünde neredeyse dokunulmaz olan Feyruz, her zaman saygı duyulan bir isim oldu. Konser vermemesi için siyasi baskılara bile aldırmadan gittiği Suriye'de büyük bir coşku ile karşılanırken kendi halkının desteğ ini de alarak iki ü lkenin kardeşliğine vurgu yaptı. Feyruz, ü lkemizde ismen pek bilinmese de mü ziğ imizde ö nemli bir yere sahip. Onun seslendirdiği bir çok eser, Türkçe sözlerle Ajda Pekkan, Ferdi Ozbeğen, Müslüm Gürses, Erkin Koray, Umit Besen, Nilü fer gibi sanatçılar tarafından seslendirildi… Hangi parçalar diyorsanız, bazıları tanıdık gelebilir: Sana Neler Edeceğim, Tanrı Misa iri, Neredesin Nerde, Böyle Gelmiş Böyle Geçer... Merak eden varsa söyleyeyim: Feyruz, ismi bizdeki " iruze" ile aynı. Firuze de turkuaz anlamında, yani Feyruz'un Tü rkçe karşılığı, turkuaz. Kendisi hâlâ hayatta ve Beyrut'ta yaşıyor. Yaşını hesaplaya çalışıyorsanız, yetmiş dokuz ve hala iyi bir sesi var. Dinlemek için buraya buyrun: www.wafamusic.com/Liban/fairouz/fairouz-44.htm 3 LE ENTE HABİBİ ﺳﻭا ﺭﺑﯾﻧﺎ ﻻ ﻭ ﺣﺑﯾﺑﻲ اﻧت ﻻ Sen benim sevgilim değilsin, beraber de büyümedik اﻟﻬﻭا ﺷﻠﻌﻬﺎ اﻟﻐﺭﯾﺑﻲ ﻗﺻﺗﻧﺎ Bizim garip hikâyemizi rüzgâr alıp götürdü ﻏﺭﯾﺑﻲ ﻋﻧك ﺻﺭت ﻭ Ve ben sana bir yabancı oldum ﺣﺑﯾﺑﻲ ﯾﺎ اﻧﺳﺎﻧﻲ Unut beni sevgilim ﺣﺟﺭ ع ﻗﻌﺩﻧﺎ ﺗﻼﻗﯾﻧﺎ اﻣﺑﺎﺭﺡ Dün buluşup bir taşa oturduk اﻟﺳﺟﺭ ﻋﺭﯾﺎﻧﻲ ﺣﻭاﻟﯾﻧﺎ ﻭ ﺑﺭﺩ Etrafımız soğuk, ağaçlar çıplaktı اﻟﺻﻭﺭ ﺧﺯﻗﻧﺎ Resimleri yır ık اﻟﻘﻣﺭ ﻣﺣﯾﻧﺎ ﻭ Ayı sildik ﻣﻛﺎﺗﯾﺑﻲ ﺩﺭﻟﻲ ﻭ ﻣﻛﺎﺗﯾﺑﻭ ﺭﺩﺗﻠﻭ Mektuplarını geri verdim, o da bana mektuplarımı ﺷﺭاﻋﮫ طﻭﻱ ﻣﻥ ﻛل Onun yelkenine asılan herkes ﺑﻬﺎﻟﻣﺩﻯ ﺭاﺡ ﻭ Bu yolda gi i اﻟﺻﺩﻯ ﺟﺳﺭ ع ﺿﺎﻋﻭا ﻭ ﻭﻟﺩﯾﻥ İki çocuk yankı köprüsünde kayboldu ﻣﺩﻯ اﻟﺩﻧﯾﻲ ﻭ ﺑﻬﺩا ﺗﻔﺎﺭﻗﻧﺎ Biz sessizce ayrılırken dünya uzadı ﺻﻠﯾﻠﻭ ﺑﺧﺎطﺭك Lütfen ona selam söyleyin… ﺣﺑﯾﺑﻲ ﯾﺎ ﺑﺗﺳﻌﺩ Mutlu olacaksın sevgilim ﺣﺑﯾﺑﻲ اﻧت ﻻ Sen benim sevgilim değilsin…
- 6. Nurdal Durmuş www.nurdaldurmus.com KÂFİDİR ESKİMESİN KALBİM “Eğer siz Allah'a gereği gibi güvenseydiniz, (Allah), kuşları doyurduğu gibi sizi de rızıklandırırdı. Kuşlar sabahları kursakları boş olarak çıktıkları halde akşam dolu kursaklarla dönerler. ” (Tirmizı ̂ Zühd 33) Günler ümitsizlik kalabalığında nefessiz bırakıyor insanı. Günler sıkış tıkış geçtiğimiz, altından ateş akan bir köprü. Günler neden tekrar eden hüzün, ö ke, kavga. Günlerin gölgesini üstümüzden kaldırsa Allah, kanat açsa Mikâil ve göğün kararsız griliğini süpürse… Gerçekten çok yorulduk. Bazen bir saat bile güneş görmeden yaşıyoruz. Kendimizden büyük bir el icat etmişiz, sonra sokaklar gibi uzayan fabrikasyon şeritlere çıkarıp koymuşuz kalbimizi. Aynadaki yüzüme bakıyorum. Çukurlarına saklanmış bir çift göz, kızarmış bakışlarda eskimiş günler. Bir sürü kalabalıklar gözümde. Kalbimde bir yığın yılgınlık, yenilgi, ürkünç yalnızlıklar. Benim olmayan, ait olmadığım kalabalıklar. Rabbim, şu sokaktan dönersem hiçbir yerde bulamadığım kendimle karşılaşır mıyım? Yenilmenin sözlükteki ilk anlamını değiştirebilir miyim? Senin rahmetle uzanan kolların varken ben neden kendime sarılıyorum? Nedir beni Senden emin kılamayan? Bulanık bir kuyu gibi, kendimi acılardan doğurmaya çalışmam neden? … Artık bana kuşların her sabah boş olan kursaklarını dolduran umudu ver! Benim kalbimi de doldur! Kâ i olsun bu artık! Ne büyük kelime: “Kâ i” O denli büyük ki, hangi durumun yanındaysa o şekilde teselli ediyor insanı. Doydum kâ i… Dayanamıyorum, bu kadar kâ i… Sen gelsen kâ i... Sonra “Allah bana kâ i.” (Tevbe Sûresi, 129) Evet, Allah kâ i. Allah var ve bahsin evvelinin de ahirinin de bir önemi yok. Allah var ve iki cihanı donatan yıldızlar karanlığımıza ümit. Oyleyse yok olup gittiğimiz bu karanlık neyin nesi? Bütün bu yükselen karamsarlık burçları... Her yerden taşan kıyımlar nedir? Iman ettiğini söyleyenlerin elindeki bu zarlar da ne? Dizleri üzerine eğilmiş bu kötülükler, kimlerin önündeki rızka doğru hamle yapıyor. Bunun neresinde Allah? Göğsümüz taş, çakıldan mı bizim. Kaskatı bir yaşamakla devrilip duruyoruz. Gök orada, deniz orada. Neden boğulmaktan kurtulamıyoruz? … Kuşlara rızkını veren Allah! Bize de bir ümit ver. Kaçır bizi ve bu körlükten kurtar, uzaklığımızdan bir yakınlık çıkar… Düşmeyelim. Toparlayalım kendimizi… Ayet okuyalım, şarkılara eşlik edelim, ıslık çalalım ve karanlığa meydan okuyalım! Resim yapalım; güneşe, denize, aynaya koşalım ve kendimizi sevelim! Geçmeyen tek şey, geçmez sandığımız yanılgılar olsun! Şimdi esirgeyen ve bağışlayan isimlerine kaçalım. Sen varsın, keder yok olsun. Hem Sana kavuşana nasıl gam keder vaki olsun! 5
- 7. Nergihan Yeşilyurt nergihanyesilyurt.wordpres.com zun bir sokakta geçiyor bü tü n zaman. UKoşuşuyoruz. Ipi alıp geliyorlar. Naylon ipin bir yü zü asfaltın yü zü nden gü neşi ayıklarken hınçla kızların ellerinden havalanı- yorum. Yüz yüze durmak ne demek bilmiyoruz. Uçmak var yalnız biraz, defterin ortasındaki sayfayı koparınca. Yahut elişi dersinden kalma yağlı turuncu kâğıtlar… Daha yere değmeden çocuk ayaklarım, geriyorlar ipi insanlar. Tüfenkler patlatılıyor tenekeler içinde. Bugün için fazla olan o "n" benim, savaşlar içinde, ne işi var yine de orada denilen. Asker abiler gülüyor ayaklarımıza. Ayaklarımızın nesi var ki. Gelinciklerden ayakkabı yapıyoruz, güllerden oje. Baloya gitmeye hazırız şimdi Allah'ım. Yalnız bu Hızır'ın arabası nerede kaldı, dü ştü dü şecek gelinciğin kalesi. Ipi alıp geliyorlar. Ayaklarıma karanlık iniyor. Sultan'ın kaldırımlarına akşam... Gazoz içmeyi bilmiyoruz henüz, leblebi tozu gibi uçuşan torbacıları. Durmadan ip atlıyoruz. Durmadan... Allı güllü kızların çöp tenekesine fırlattığı son moda kasetlere hevesleniyoruz. Bizim de biletlerimiz cebimizde. Ama nerede kaldı bu teslimiyet panayırı. Kırk bin rekâtta bir selâm, yine de çok mu Allah'ım. Oyleyse bana yeniden yazılan kasetler gibi yeni baştan aynı şarkıyı yazdırma! Kendimi çıkarıp giyindiğim kederleri, ipi alıp gelen kızlarla bir güzel paketliyoruz. Ayaklarımı nereye bırakayım, kalbimi nereye. Çünkü yürünmüyor ikisiyle de. Çürük çıkıyor eğilip baktığımız tezgâhlar. Bilmi- yoruz tezgâhların da büyüyebildiğini; ipi geriyor kızlar, hınçlarını geriyorlar. Ayaklarımı gü neşe karşı, asfalta karşı; yani karşı olmak için belki daha o zamandan… Çü nkü insanlar ya tezgâhlarının altına iteliyorlar seni yahut da üzerine bir “karşı” durmak levhası çakıyorlar. Şimdi ben nerede olduğumu söylesem oraya bir yağmur yaraşır. Ustelik çocuklukta ne lirizmin ne romantizmin esamisi yokken bana bir güzel delirmek yaraşır. Birbirinin ardı sıra çakarken şimşekler, çığlık çığlığa ama bitmez bir sevinçle, daha doğrusu ad konulmamış bakir bir sevinçle tü m zamanlara yokluk doldururum. Bütün tezgâhları yıkacak işte bu yağmur. Bir bütün olmak kaygısı ki Allah'ım, burayı –boş bırakılan yeri yani, en çok anlayan isimlerime en çok bilen isimlerinle- lü tfettiğin dualarla doldur. * Komşuların karşılıklı balkonlarda gerdiği ip bile anlatabilirdi, ne yaptığınızı. Aklın bir sürü korunağı var, bir sürü kanunu, ilkesi. Oysa benim sadece beklemekten yontulmuş, yüzüme çarpan kapılarım var. Bir ipi gererek aldıkları mesafeleri koşarak ne çabuk yakın edeceklerini bilse insanlar, yine böyle bir zaman karalamaya devam ederler miydi. Her bir şeyden kolaydı bir gönlü almak… Yine de koşup sarılmanın önündeydi bütün kıyılar. Insan bir çocuğ un oyun oynarken yırtılan terliğinden nasıl içindeki çocuğa nefes aldırmaz. Orada nasıl tek kale maçlar, 'kutu kutu pense' bulamaz. Taksitler, krediler, faturalar nasıl beşkardeşe dönüşür. Hâlbuki bizim yalnızca bir çocukluğumuz var ve o gittikçe büyüyen gelecek kaygısının sırtında hâlâ. Gülümsemezsek hiçbir şey gülmeyecek besbelli. * Iki uzun sokakla geçiyor zaman. Zaman belli ki bir sokağın göbek adı. Çünkü onu bir şeye bitiştirmek - dokunabildiğim bir şeye- bir teselli benim için, sokak yok olsa zaman da yok olacak sanki. Içine dö ktü ğü m tü m keder sarhoşlukları da onunla birlikte yok olacak geri dönmemek ü zere. Işte aslında tam olarak çocukluk da burada başlıyor: Kiraz ağacından göğe bakan kü skü n çocuklara dönüyor dünya. Inşirah koydum buraya, Allah'ım çoğalacaksa yine büyük bir ağacın gölgesi olsa gerektir. Insanı 'çokbekleyen' anlamında yarat- mışsın belli ki. Apansızın sevinsek bence hiçbir şeycik olmaz. Şimdi bile… 6 APANSIZ BIR ÇOCUK "Uzaklığı ölçmeye geliyorlar insanlar iki kalbin arasına gerdikleri iple”
- 8. Hasan Bozdaş hasanbozdas.wordpress.com 7 1. Kitap Notları Bir şekilde bana ulaştırılan ve yazar/şairlerini tanımadığım halde gıyabımda 'değerli dostum', 'kıymetli dostum', 'gö nü l dostum'la adıma imzalanan tüm kitapların (ki büyük çoğunluğu soyadımı dahi doğru yazmadan göndermek zahmetinde bulunmuştur) ilk sayfalarını kopardım, henüz ne yapacağıma karar vermiş değilim, belki bir sergi açarım, bilmiyorum. Kanaatim; insan tanışmadığ ı, daha kö tü sü tanımadığı insanlar hakkında böyle samimi la lar etmemeli. Bu tas iyeyi, kitaplığımı çeyreği kadar boşaltmam izledi, okumayacağ ım kitapları biriktirmeye de bu vesileyle ara vermiş oluyorum. Iki kelimeyi bir araya getirebilir aslında insanlar, kitap satın alarak değ il, satın aldıklarını okuyarak, çoğunun kitaplığı en büyüğü, ne güzel, en son hangi kitabı okudunuz, kem kü m, biliyorum ben onu… Kitap konuşurken etiketlerinden söz açmamak olmaz. Sanat kitaplarının belki yüksek meblağla satılmasına bir anlam verilebilir. Sanat, şahsına aittir, müstakildir, paylaşılmak zorunda değildir. Akademik kitapların fahiş iyatları ise hiçbir evrensel değerle ö lçü lemez, bilgi paylaşımı muteber ve zaruridir, bilgi kimsenin kapı eşiği değildir. Bu pasaj, alınacak kitaplar listemdeki 37 edebi kitabın 590 lira, 35 politik kitabın 800 lira tutmasını müteakip yazılmıştır. Kapitalizm ileriki paragra larda yerin dibine gireceğinden şimdilik susmak gerekmiştir. 2. Toplantı Notları Farkında olmadan 'Iki Şiir Bir Oykü' toplantımızı gelenekselleştirmiş olduk. Alptuğ Topaktaş(şiir) ve Senem Gezeroğlu(öykü) ile aylardır süregelen bu toplantı, Senem hanımın yokluğunda Deniz Dengiz Şimşek(öykü) ile gerçekleşti. Toplantının Mayıs ayağında, genç yazarların roman macerası gündemi oluşturdu, yaklaşık beşinci dakikada ise şiirdeki tematik algılarda dolandığımızı fark ettik. Tü rkiye'de ciddi oranda bir roman okuru var(korkarım, romancı sayısı okur sayısını geçmek üzeredir), çoğunluğu popülist kitap seçen bir okur kitlesi. Korsan kitapçıların tezgâhlarındaki kitapları kast ediyorum, Türkiye'deki best seller gündemini korsan piyasası belirliyor, tersi de doğ rudur, artık insanlar kalın kitaplar okumaktan korkmuyor, o yüzden genç yazarların teknikten uzak kitapları da okur bulabilir. Nasıl anlattığınız değil, ne anlattığınız ilgi çekiyor. Fantastizm genç kuşağın aklını çeliyor, böyle kanlı bir ortamda bile Bram Stoker hala okunmuyor, nedenini anlamakta gü çlü k çekiyorum. Romanı editö rden geri dö nen biri olarak, kendimi şanslı addediyorum. Edebiyatın gü nü mü z şartlarında mektepli olması gerek, niteliksiz bir kitap ileride her daim yolunuza taş koyacaktır. Onümde, kitaplığıma alacağım ilk öykü kitabı var mesela, vaktiyle içindeki 16 öyküden 14'ü editörden geçmemiş, şairin en güvendiği şiirin yayın kurulundan geçmemesi gibi, diğer baştan savma şiir ertesi sayıda yer tutuyor. Kahrolsun kapitalizm. Toplantımızın naçizane bildirgesidir: Iyi bir roman yazarı, önemli klasikleri okumuş olmalı.(Doğru yayınevlerindendoğru çeviri- lerle…) Roman tekniklerine hâkim olunduğunda, tahlil gücü oluşur ki başkalarındaki eksikler bu şekilde sizin kitabınızda tekrarlanmayabilir. Edebiyatta her şeyi yeteneğe bağlamak haksızlık DURUP DURURKEN NOTLAR
- 9. olur, bilgi çağında sanat cahil bırakılmamalıdır. Hayatın kendisi şiirden daha büyüktür, yazmak için yaşanmamalıdır 'Şair, önce hayatın peşinde olmalı.' diyor Turgut Uyar, şiiri çok mu abartıyoruz? Oykünün şiirden en büyük farkı, burada ortaya çıkıyor; öykü, hayattan bir şeyleri koparmaya çalışıyor, şiir ise hayatı baltalıyor. Para kazanmak için kitap çıkarmayı, yazmanın kutsalına hakaret olarak okuyorum, yazmanın itibari değeri olmalı. Yazmak belki geçindirmeli, zenginleştirmemeli. Her kalemin kendine has bir imzası vardır şiirde, kokusunu hemen alırsınız. Gerçek şiir ortaya çıktığ ında, bu kokunun kaybolmasına izin vermeli miyiz? Evet, şiir teknikler üstüdür. Her şiire göre diliniz renk değiştirmeli. Bu yüzden Ilhan Berk, 'dilin sıfıra indiğ i yer' olarak tanımlıyor şiiri. Şiir, pencerenin diğer ucundadır, manzarada değil, camdadır. Once camı gö renler, Melih Cevdet'in tabiriyle şiiri yakalamışlardır. Deneme, öykü, roman gibi nesir dallarında ortak bir akılın abiliği varken, şiirde şiir/şair kadar poetika vardır, bu yüzden şiir yazılıp şişeye konmalı ve suya bırakılmalıdır. Şiir, kendini tamamlamış duygulardan ve ikirlerden arınmalı, yeni söyleyişler yakalamalıdır. 3. Hastane Notları (Bu kısım az biraz şahsidir!) 60 gün kimileri için iki aylık ekmek parasıdır, benim için adliyeden 60 gün daha uzak durmak. Durup dururken elimi kırdım, 45 gün alçıyla bekledim, 60 gü n 'avukat bey' adına bir şey duymadım. 60 gün tefekkür edesi geliyor insanın, çilegâh bulası… Muasır dü nyanın bö yle mabetleri kalmadı, mesela 60 gü n boyunca tek bir ziyaretçim dahi olmadı, dostluklar böyle günler içindir, zaten sorsalar dostluğ umuzun tadı kaçardı. Acının 15. günü, kapı üstüme kitlendi, dördü iri yarı beş beyaz önlüklü adam, ki dördünün işi kemik kırmaktır, üstüme çullandılar, elimdeki şiiri kırdılar, sonra yerine taktılar mı bilmiyorum, o ara ölmek acayip realist geliyor insana, sonra insanın aramaya cesaret edebileceğ i kimse olmaması ne kö tü , o yü zden hastane koridorlarının şiiri bitmiştir. Zaten hepimiz kanseriz, üstümüze kusuyoruz, o yüzden artık hastaneleri edebiyata katmıyoruz. Atom çağının şiirleri klavyeden yazılır. Insan, kalemi tutamayınca bırakıp gitmek istiyor burayı. Sağ elimi göğsüme, şiirimi cebime aldım, eve gittim. 60 gü n, elimi elime sü rmedim, kitap okumadım, televizyon izledim, uyudum, yemek yedim, çok yedim, Iran sinemasını bitirdim, bazen balkona çıktım, uçaklar yaklaştı ben izledim, yine yemek yedim, arıları gördüğüm yerde terlikle ezdim, daha çok yemek yedim, daha uzun uyudum, insanlar nasıl böyle yaşayabiliyor, ne gü zel yaşanıyormuş oysa, bü tü n kaygılarını aldırabilse keşke insan, mesele tek dünya barışı istesek, şurda güneşe ne kaldı desek, öyle ölsek… Sırf acım vardı diye 60 gün şiirden uzak durdum. Acı…. Acı…. diye yalvarmayı sevmiyorum yazmak için, şiirin gelmesini olgunlukla karşılıyorum, yeni bir şiire başlamak için acıyı beklemek zorunda kalanların bu işle bir alakaları kalmamalıdır, kişisel görüşümdür: Mazoşizm, şairler için bir modern dünya mezhebidir ve şiirin meşrebinde böyle bir maraza yer yoktur. Söyleyeceklerim tas tamamdır, farkında mıyız bilmiyorum ama belki bize nazar değmiştir, belki pili bitmiştir insanlığımızın, gidip yenisini alalım. Sağ elim olur musun şiir? 8
- 11. Gülnaz Eliaçık fecirvakti.desenblog.com Cennetten Bir Elma Düşer Dünyaya :1905 Yirmi beş kasım bin dokuz yüz beş. Muhtemel bir cumartesi sabahı, gecesi ya da öğleni kim bilir, kim bilebilir varlığına ol diyenden başka, annesi, belki bir de annesi bilir. Bilsin. Fatma Meliha Hanım bilmeli onu, kalbinin ciğer paresi çünkü Miralay Ismail Hakkı Bey de bilsin, göz nuru bir kandil daha yandı muhtemel cumartesi sabahı! Bildiklerimizin uzağına düştüğümüz şu anlarda bilmediklerimiz cennet olup kalbimizde zuhur eder belki. Bilmediklerimizi bildiklerimize bölsek kalansız bir yaşama sevinci elde edebilir miyiz acaba? Bunu da kimse bilemez! Bilmesin. Kalbine hasret gömülü doğan bir çocuk o, gönlünü han yapıp hancılığa talip olan bir hasretzede. Tüm mü mkü nlerin idrakinde el ele tutuştuğ u, konuşurken ve susarken mütemadiyen yorulan bir çocuk o! Kulağına ezanı kim okudu acaba küçük Samihâ'nın, ismini kim devşirdi dudağından kalbine, bu da dursun bilinmezler arasında. Adın ay gibi, adın güneş, adın bir iklimin, dört mevsimde bir gelen baharın muştusu gibi, gelecek hayatındaki mütefekkir rolünün giydirildiği gün senin adın! Anlamı neydi sahi Samihâ'nın? Eli açık, cömert diyor lü gatler desinler, doğ ru sö ylediklerini onlar nereden bilirler? Bilmezler, olsun, bunu da bilmesinler! Doğan her çocuk gibi küçük Sâmiha'da büyümeye hevesli, elleri kalem tutacak mesela, bir dergâhın tozunu yutacak, aklına sinmiş dünya çamurunu kalbinin musluklarında yıkayıp paklayacak, zaman onun da saçlarını tutam tutam aklayacak! Duvarların sesi çok, uyku yok gözlerimde: Şehzadebaşı Konağı Sesler… Sesler biliyorum kalbimde birikip dilime dolan, sesler biliyorum kulaklarımdan gönlü me akan. Bir buçuk yaşında bir çocuk neden uyumak istemez diye soruyorum kendime, uyuyarak büyüyenlerdendim ben de. Uyusun da büyüsün masallarının ortasında yaralarımızı emziriyorduk uykuyla uyanıklık arası belki, siz sahi, siz bir buçuk yaşında hangi yaranın geliniydiniz de, uyku tutmuyordu gö zlerinizi? Derdiniz neydi? Bir çocuğun oyundan gayrı ne derdi olabilirdi? Fazlaca soru kovalıyor aklım küçük ölüm söz konusu olunca, hem gündüz uykusunu ben de hiç sevmedim! Uyumadınız. Şehzadebaşı Konağı ahalisi ne yapsa uyutamadı sizi, mü temadiyen çevrenize anlar gö zlerle baktınız, dinlediniz. Sahi, kalbinizle dinlemeyi o yaşta mı öğrendiniz? Fatma Meliha Hanım'ın ninnileri, biliyorum ki ahret kulağınızda hâlâ. O ninnilerin manasını kavramak idrakinizin ilk dü şü nce mayalanmasıydı. Nasıl anlatıyordunuz bunu: “Adeta ilahi bir zevkle dinlediğim ninni – kov bostancı danayı yemesin lahanayı- derken bostancının danayı çitten mi yoksa kapıdan mı kovaladığını düşünüyordum. Yahut aynı sesler elma yanaklı bebek ninnisini söylerken bebeğin yanağının elmaya benzediğini değil de, elmadan bir yanağın nasıl 1 olabileceğini kendime soruyordum.” Kalenderhâ ne mahallesindeki Şehzadebaşı Konağı'nın yüksek tavanları anlatsa keşke sizi bize, sahi duruyor mudur konak yerinde, yoksa çoktan başımıza tavanı düşecek evlerin himayesine mi terk etti yerini? Oysa o mahalleden kimler gelip geçti: Viyana Se iri Galip Bey, Evrenoszade Şehine Hanım, Selehaddin Molla, Şam Valisi Naşit Paşa, dedeniz Hilmi Bey'in kardeşi Meclis-i Maliye Reisi Ibrahim Efendi… Ev dolu, mahalle dolu, insanlar bunca dolu iken, sizin kalbinizin ve dimağ ınızın boş kalabilmesini dü şlemek ne mü mkü n! Ancak biliyorum ki çocukluğunuzun birlikte geçtiği bunca nitelikli insandan ziyade, doğ umunuzda sol köşenize iliştirilen ve dünyadaki en kıymetli insan süsü olan kalp, Rahman'ın sofrasında muhakkak ak bir bulut huzmesiyle yunmuştu. Böyle inanmak istiyorum ve dahi inanıyorum da! BIR KALP SEYYAHI: SAMIHA AYVERDI 10
- 12. Kalabalık bir senfoni, eve sürekli gelip giden sıfatları ve rütbeleri dolgun insanlar… Küçük Samihâ'nın kulakları hep kabarık büyüklerin sözlerine, kalbi hep açık Rahmetin divanına… Böyle işte zaten çocukluk dediğimiz mesele; “ Çocukluğunu en küçük yaşından itibaren hatırlar olmak iddiası 2 hakikat sanılan masum bir vehimden ibarettir” Küçük Samihâ'nın zeka ışığına annesi ve babası birer kandil yakıp bırakmıştı muhakkak ama en çok anneannesi Halet Hanım'dan yü k devşirmişti dimağına, kalbine, sözüne… Iyi ki vardı Halet Hanım. Di'li geçmiş bir zamanın cümlelerini yazıyor olmak kalbimi yoruyor aslında, o yüzden düzeltiyorum cümlemi; iyi ki var Halet Hanım! Ne çok seviyordu sizi, bir kuğunun suya olan muhabbeti, bir serçenin bahar dalına olan sevgisi gibi… Ya babanız, oğluna olan sınırlı yakınlığını sizden mi çıkarıyordu acaba? Sizi şımartmak; Ismail Hakkı Bey'in sınırları ihlal edişi, kalbini kafesinden öteye bırakışı… Babanız akıp giden bir nehirdi sanki yatağ ını siz de buluyordu, sizden akıp gidiyordu merhametin diğer adına. Ne güzel babaydı Ismail Hakkı Bey, dedeniz Hilmi Bey sonra… Ağ abeyiniz Ekrem Hakkı, babanızın kendisine olan uzaklığ ını sizde çiğ neyişine alındı mı acaba? Alınmamıştır biliyorum, o da çok sevdi zira sizi… Şımardınız mı bunca sevgiyle, annenizin buğulu bakışlarıyla karşılaşıp gözlerinizi hiç kaçırdınız mı mesela? Bazı çocuklar ileriki yaşlarının alametini gö zlerine yüklüyordu, bir oyuncağın yok oluşuna ağlamıyordu aslında çocuk, gelmemiş bir vaktin hezeyanına teslim oluyordu o kadar! Sonra sö zlerine yü klüyorlardı, büyü mü şte kü çü lmü ş diyorlardı adımıza, öyle değildi halbuki sözler bir yara gibi batıyordu çocukken de içimize, kabuğumuzun sertliği bundandı belki. Sert miydi sizinde dışa açılan çocukluk pencerenizin pervazı, sessiz miydi yazdıklarınız kadar? Çocukluğ unuzda bir şey bulamıyorum Samiha Anne, kendi çocukluğumu mu arıyorum bilmiyorum, olmayacak duayı aminlemek düşüyor aklıma, utanıyorum! Nizâmın Kalbi Halet Hanım'da Atar Ritmini Samiha Ayverdi Alır Eski Istanbul gravü rlerine bakıyorum, Galata Kulesi'nin gö lgesinde aheste yü rü yen çarşa lı hanımların zarafeti, peçeleri, şemsiyeleri… Birkaç yüz yıl geç doğmuş olmanın hayı lanması kalbimi yoruyor yine, hiç birimizde yok o zarafetin gölgesi sanki hepimiz bir örnek geziyor ve birbirimizin nizamını kopya ediyoruz o kadar! Ya siz? Anneanneniz Halet Hanım'ın Sultan Aziz'in kızı Saliha Sultan'ın sarayına davet edildiği günü dün gibi tutuyorsunuz hatırınızda değil mi? Halet Hanım'ın çengelli iğnelerle elbisesinin kuyruğunu toplayışını, 3 üzerine çarşafını giyip, arabaya binişini… Aklınız anneannenizin gö lgesinde biliyorum, dolabınız onun ki gibi lavanta ve gü lü n muhabbetine mi teslim? Çocukluk yıllarınızda anneannenizden aldığınız nizam hayatınızın her alanında ritmini koruyarak bir şü kü r vesilesi oldu dilinize. Her insanın bir şü kü r vesilesi olmalı nihayetinde. Gö rü nenin dü zeni gö rü nmeyenin iç tü zü ğü nü hissettirmeli kalbe… Masam fazla dağınık Sâmiha Anne! Benim nizamıma kim vesile olacak acaba? Kalbim? Kalbime ke il değilim, hem de hiç değilim! Hangi eşyanız nerede iyi bilirdiniz, çünkü kalbinizin keş iyle rızıklandırılmış bir ruh taşıyordunuz suretinizde. Tarif ile elle konulmuş gibi bulunan her eşya nasıl ö zendiriyor beni bir bilseniz. Keşke diyorum kalbimin yerini tarif etseniz? Bitse bu aramak hali, bulmak vuslatıyla karşılaşsam artık kurduğum cümlelerin birinde. Kaybedip kaybedip bulmasam kendimi bunca, bulduğ umu tekrar kaybetmesem sonra, bir parça istikrar, bir parça merhamet devşirsem içinizden içime… Çok şey istiyorum değil mi, olmayacak şeyler değil ama! Bu da benim küçüklük hastalığım mesela, olmayacak hiçbir şeyi istememeyi öğrendim ben. Belki de olması için kati suretle istemek gerekti! Sizin gibi… Meşrutiyette Ölüm Tutulması: 1909 Aynalar gelip geçiyor, aynalar tarihin izbesinde, kulak misa irliğinizi, göz aşinalığınızı temrinliyor. Siz Osmanlının son dönem çocuklarındansınız, bu yüzden tarih saçlarınızda konaklıyor. 1909 yılının kışında çok üşüdünüz mü sahi, henüz dört buçuk yaşında bir çocuk olarak meşrutiyet dedikleri iktidar gözcüsü hareket, evinizde nasıl rüzgârlar estirdi? O zaman da kardeşler birbirine siyaseten kırdırılıyordu değil mi? Hâlâ böyle buralar Sâmiha Anne, 31 Mart vakasından bu yana ülkede pek bir şey değişmedi aslında! Aklınızda kalan o konuşma, babanızın “asmaya götürüyorlar” deyişi ve ilk kez öldürmek ve ölüm ü zerine mü lahazalara girişmeniz kalbinizle, o zaman çocuklar ne çabuk büyüyordu, sizin gibi. Olü m vardı ve haktı amenna! Ama öldü rmek… Oldürmek niye vardı bunu anlamak güçtü, hâlâ güç! 11
- 13. Yok etmek daha doğrusu yok ettiğini sanmak bir çözümün ucundan kıyısından toplanmış hali miydi, inanmıyorum buna! Oldü rmek insanın kalbini içinden kapı dışarı etmesi gibi, öldürmek hesabı güç bir işlemi amel defterine kaydetmek gibi… Hayatınızdan bir ölüm daha geçmişti değil mi, Hak eliyle dedenizin ölümü girmişti evinize. Dedenizin uyuduğu karyola yoktu yerinde hani, yokluk göz bebeklerinize bağdaş kurmuştu, sormamıştınız kimseye, anlamıştınız. Olüm, mealini geride bırakan bir cümle gibiydi, gözleriniz tefsirini yapmakta gecikmemişti. Hilmi Bey yoktu ve hayat çok daha zordu. Asılacak olanlarsa yok olmaktan ziyade yok ediliyorlardı. 14 Mayıs'tı, tarihin bir eksiği kadar kişi Divan-ı Harb'ten ölüm mazbatasını almıştı. Idam sehpaları kaynıyordu Istanbul'un dört bir yanı; Ayasofya Meydanı, Sultanahmet Adliyesi, Beyazıt Meydanı, Beşiktaş… Her yer ö lü m kokuyordu o sabah. Abdulhamit düşmüştü, yönetim el değiştirmişti. Hareket ordusu 31 Mart vakasının tozunu alıyor, Mustafa Kemal tarih aynasına çıkıyordu. Peki ya siz, çocukluk düşlerinizi hangi yastığın altına emanet edip, dilinize oturan bu ağrılı tarih sahnelerini , aklınıza kaçıncı hü znü nü zle kaydediyordunuz? Olü mü sevmiyordunuz bu kesindi, ne yani tüm sevdikleriniz ölecek miydi şimdi? Bu ağrılı yaşamak düşlerinin üzerinden bir yirmi yıl geçince aklınız bu anlara kalbinizi devşirince şu cü mleler dö kü lecekti içinizden: “ Nefsani ve şeytani ağırlıklarından boşalmış olanlar için yok olmak diye bir azaplı ga lete düşmeklik 4 olmadığını öğrenmiştim” Biliyordunuz artık ölmek yok olmaktan ziyade yeniden doğuşun resmi, kabir bir ana rahmiydi aslında. Ama öldürmek eminim ki yirmi yıl sonra bile içinize sinmedi, hiç sinmedi hem de! Kağıt ve Kalem Seferinde İlk Yolculuk: Mahalle Mektebi Gökyüzü ve yeryüzü; geceyle gündüzü birbirine yamayan iki iğne, iki iplik, iki can… Arasında siz varsınız ve herkes ikisinin arasında ulanmış bir yıldız grubu olarak bekliyor kaymayı. Kaymak diyorum, yol almak biraz, öyle değil mi sahi, hepimiz bir şeylerin sonuna doğru yol almıyor muyuz? Sonlar başlangıçların ulağı değil midir? Mesela siz, kalem ve kâğıda güzel Zarife'nin bilgeliğinden yol almıştınız. Henüz beş yaşındaydınız, öyle ele avuca sığmaz afacan bir çocukta değildiniz ü stelik anne ve babanız sizi niye bu kadar erken mektebe gönderme gereği duydu bilmiyorum. Belki de atiyi güzel gören gözlere sahipti ikisi de! Onların niyeti kulaklarınız doysundu lakin siz yetinmediniz. Kulaklarınızın ağırladıklarını, idrakiniz iğdiş etmeli ve kalbiniz hazmetmeliydi, bunun tek yolu küçük ellerinizin kalem tutması, elif be'nin kağıt üzerinde harf nöbeti tutmasıydı. Zarife'nin defteri ve kalemi ilham oldu bugü nü nü ze, kulaklarım yetmiyor dediniz, yetmiyor kulaklarım, yazmalıyım! Mahalle Mektebinin Hocası Yusuf kıssasını anlatmıştı hani de, içlenmiştiniz Yusuf'u kuyuya atan kardeşlerine. Ağabeyiniz Ekrem Hakkı Bey gelmişti belki de aklınıza o kendini kuyuya atar imkânı yok vermezdi sizi o kör kuyuya, öyle severdi kız kardeşini çünkü öyle muhabbetle ve sahiplikle… Mektep Hocasının sözleri kulaklarınızdan geçip temiz aklınızda kayda alınmıştı da eve neşeyle geldiğiniz o gün dilinizden Ismail Hakkı Bey'in kulaklarına yol almıştı. Beş yaşında bir çocuk olarak ne demiştiniz sahi? Küçük bir çağlayan sesi: “El 5 kü frü milletin vahide” diye dalgalanmıştı evin içinde. Babanız bu sözün ardından dudaklarındaki muhabbet ateşini yanaklarınızda akan ırmakta sö ndü rmü ştü . Siz onun istikbalinin yegâ ne direğiydiniz ve hayalleri hiç boşa değildi! 1 Bir Dünyadan Bir Dünyaya-Syf.3,1974 2 Bir Dünyadan Bir Dünyaya Syf.1 1974 3 -Ratibe Syf.55 1. Baskı 2002 4 Ah Tuna Vah Tuna-Syf.130-3.baskı-2014 5 Kâ irler bir milletir. 6 Maveradan Gelen Ses-Hicran Göze 12
- 14. BU AYIN FAKIRIHazırlayan: Abdulkadir Ustündağ Mihail Yuryeviç Lermontov 15 Ekim 1814 yılında Iskoç kökenli soylu bir ailenin çocuğu olarak Moskova'da dünyaya gelir. Lermantov, annesini kü çü k yaşta kaybetmesi ü zerine bakımını ve eğ itimini ü zerine alan anneannesiyle birlikte Penza eyaletinin Tarhanı kasabasına yerleşir. Daha sonra tekrar eğitimi için anneannesiyle birlikte Moskova'ya yerleşir. Burada soylu çocuklarının okuduğu yatılı bir okula kaydını yaptırır. Byron ve Puşkin romantizmin etkileri görülen ilk şiirlerini burada yazar. 1830 yılında Moskova üniversitesine kaydını yapan Lermantov, burada geçirdiği iki yılın s o n u n d a ü n ive r s i te d e k i p ro fe s ö r i l e tartışmasından dolayı üniversiteyi terk eder. St. Petersburg'a yerleşen Lermantov 1832 yılında harp okuluna kaydını yapar. Lermantov harp okulundan üst teğmen olarak mezun olur. Aykırı bir kişilik olan Lermantov çevresi ile sürekli bir sorun yaşar. Dö nemin ö zgü rlü kçü Fransız akımlarından etkilenen Lermantov, mutlak monarşinin sınırsız yetkilerinin anayasa ile sınırlandırılması gerektiğine inanıyordu. Edebi ve yaşam felsefesi olarak birebir örnek aldığı ve üstadı olarak gördüğü Puşkin'in 1837 yılında bir düello ile ölmesi, Lermantov'u derinden etkiler. Puşkin'in ölümü üzerine kaleme aldığı “Şairin Olümü” şiiri büyük bir yankı uyandırır. Puşkin'in ölü mü nü Çar'ın baskıcı rejiminin bir sonucu olarak gö ren Lermantov, bunun bir cinayet olduğunu ve tek sorumlusunun Çar yönetimi olduğuna inanır. Bu dü şü ncelerinden dolayı tutuklanarak Ka kasya'ya sürgüne gönderilir. Lermantov için hayatının dönüm noktası olur bu sürgün. Burada etkileşime girdiği kahraman Ka kas halklarının cesaretini, kahramanlıklarını ve doğasını konu alan şiirler yazar. Kısa sürede cesareti ile Ka kas halklarının sevgisini kazanır. Unlü çeçen lider Dudayev onun için: “Atı ile tek başına Ka kas direniş ordusunun ü zerine sü rdü ğ ü nde, Ka kas direnişçiler onun bu cesaretinden dolayı kenara çekilerek onu vurmazlardı. Ka kas direnişçilerin bu onurlu duruşunu gö ren Lermantov ise onlara hayranlığını yazdığı şiirlerle ifade ediyordu.” “ve vahşidir bu vadinin kavimleri … onların tanrıları özgürlük, yasaları savaştır… orada düşman yok etmek suç değildir . ama daha gerçeği intikamdır . orada iyiliğe iyilikle, kana kanla karşılık verilir… ve nefrette aşk gibi ebedidir …” Lermantov bir yıllık sü rgü nden sonra St. Petersburg'a tekrar dö ner. St. Petersburg'da yazdığı “Çağımızın Bir Kahramanı” adlı romanıyla büyük bir beğeni toplar. St. Petersburg'da kısa sürede dönemin parlak edebiyatçıları arasına girer. Şiirleri edebiyat çevrelerinde çok beğenilen Lermantov'a Puşkin'in ardılı gözüyle bakılmaya başlanır. Aykırı ve özgürlük arayan kimliğinden ötürü burada da sorunlar yaşanayan Lermantov, Fransız diplomatın oğlu ile girdiği dü ello sonucunda tutuklanır. Bunu bir bahane olarak gören Çar yö netimi Lermantov'u tekrardan sü rgü ne gönderir. Sürgün yolunda hastalanan Lermantov dinlenmek için mola verdikleri handa bulunan emekli bir binbaşı ile girdiği düello sonuncunda yaşamanı yitirir. Lermantov'un ölümü Rusya'da özgürlükçü kesim tarafından büyük bir üzüntüye neden olur. Lermantov kendisinden sonra gelen birçok Rus şair ve yazarı etkilemiştir. Velhasıl bu ay, ayın fakiri olarak Lermantov'u seçtik. Fakirimizdir, şairimizdir ve okuyunuz, okutturunuz! 13
- 15. Y E D I G U Z E L P R O G R A M Cihat - Ayşe Albayrak www. hayalbilgisi.com 14 1- Yedi Güzel Adam Şiirin itibarsızlaştırıldığı bir dö nemde, en yaygın ve etkili iletişim aracı olan televizyonda, büyü k oranda şiiri konu alan bir televizyon dizisi izleyebilmek mutluluk verici. Edebiyatımızda ö nemli bir yeri olan Yedi Gü zel Adam'ı yaşadıklarıyla, şiirleriyle, bü tü n heyecanlarıyla gö rmek ö zellikle edebiyatla uzaktan yakından ilgilenenler için çok etkileyici. Hayal Bilgisi Edebiyat Dergisi'ni Anadolu'nun en doğusunda birkaç yıldır çıkarırken yaşadıklarımızı, çektiğimiz sıkıntıları ve en ö nemlisi de acemiliğimizi, telaşımızı ve heyecanımızın büyü klü ğü nü dizide Kahramanmaraş ve Yedi Gü zel Adam ö rneğinde gö rmek paha biçilemez. Şiirin ve 'edep' derdi olan edebiyatın büyü k kitlelere ulaşması ü lkemiz için oldukça ö nemli. Bu dizi yü z binlerce insanın şiire bakışını değiştirebilir elbette. Bu nedenle ö nemsiyor ve ilgiyle takip ediyoruz. 2- Böyle Bitmesin 'Aile' kavramını konu alan ve boşanmak ü zere olan çiftlerin sorunlarını çö zmeyi amaçlayan bir ekibin başrolde olduğu bu dizi, toplumun pek çok alanındaki insanlarla empati kurmamızı sağlıyor. Farkında olmadığımız ama hayatımızı olumsuz olarak etkileyen pek çok sorunu tanımlıyor ve farkındalığımızı artırıyor. Izleyici, her yeni bö lü mde kendisine pay çıkarabiliyor. Böylelikle, ekran başındakiler diğ er pek çok dizide olduğ u gibi kapitalist ö zentilere kapılmak ve yalnızlaşmak yerine aile olmanın ö nemini hissediyor. 3- Doğadaki İnsan Doğaya karşı yaşayan bir dü zende; doğayla bir, huzur içinde yaşayan bir adamın, Serdar Kılıç'ın, belgesel tadında, imrenerek izlediğimiz macera dolu keşi leri. Ozenle seçilmiş mü ziklerinden, metinlerine, kurgusuna kadar dolu dolu olan program, bugü nü n teknoloji esiri insanlarını ikna edici bir şekilde doğaya çağırıyor. Onunla barışmaya, içindeki bü tü n canlılarla onu sevmeye, ona saygı duymaya çağırıyor insanı. Bir gü n doğada tek başımıza kalırsak, esas mü cadelemizi kendimizle vereceğ imizi işaretliyor; "insan doğadayken esas mü cadelesini doğayla değil aslında kendisiyle yapıyor." diyerek samimiyetle sakinliğ in insanı huzurun kö şesine çektiği yerde, doğada tek başımıza nasıl hayatta kalabileceğinizi ekran karşısında açıklamalı şekilde yaşatıyor. Oğ rettikçe susatıyor yenisine. Neler ö ğrenmedik ki; çiğdem kö kleriyle karnını doyurabilir insan, çam iğnelerinden çay bir harika olur, bal arılarının konduğu her çiçek yenir, bö ğ ü rtlen yaprakları çiğ neyince antiseptik ö zellik taşır, sazlıkların kö kleri doğal iltreleme yapar, bu yü zden durgun su sazdan pipet yaparak içilebilir, karınca larvasında fazlaca protein mevcut, zinde kalmak için kullanılması mü mkü n, suyun olduğu yere yakın mutlaka bir yerleşim yeri vardır; etraftaki otlar, çalılar ne kadar yeşilse suya o kadar yakınsın demektir... Siz de bizim gibi huzuru işaret eden adamın çağrısına kulak verip bir gü n kendinizi ateşin ü stü nde kaynayan demlikten çam kokulu çay içerken bulabilirsiniz.
- 16. 4- İnsan 'Insan yaşar, insan biriktirir ve her insanın dinlenecek bir hikayesi vardır.' cümlesiyle başlayan program sizi her bölümünde 10 dakikalık bir tanışmaya davet ediyor. Orijinal formatında ilk ve tek olma özelliği taşıyan belgesel, her bölümde farklı bir insanın kendi ağzından hikayesini anlatıyor seyirciye. Ana teması adıyla bir olan programı, her birey özeldir unsurunu ekran başındaki insanlara hissettirerek izlettiği için kendine arı bir yer edinmiş durumda. 5- 2 Dakikada Bilim "Gökyüzü neden mavidir? Deterjanlarda ne var? Tansiyon aleti nasıl çalışır? Böcekler neden ışığa doğru uçarlar?" gibi sorulara 145-150 saniye kadar kısa bir zaman diliminde deneylerle cevaplar bulan program 2 dakikada Bilim. Eğlendirecek bilgilendirmek tam anlamıyla bu olsa gerek. Izleyiciye dayatılan içi boş ve kaliteden yoksun pek çok gü ndü z kuşağı programları ve saatlerce insanın zamanından dolayısıyla ömründen çalan kötü örnek dizilerin arasına serpiştirilmiş 2 dakikalık kazanç da diyebiliriz. Bu tarz kısa, bilgilendirirken eğlendiren programların sayıca artmasını temenni ediyoruz. 6- Ömür Dediğin "Bir insan ömrünü neye vermeli? Tükenip gidiyor ömür dediğin..." dizelerini mırıldanarak sorar başlarken program. Geçip giden yıllardan arta kalan hüzünlerini, mutluluklarını, anılarını kendi ağızlarından anlattıkları, çoğu yarım asrı geçmiş hayatların, izleyicileri de bu zaman yolculuğuna davetidir. "Her şeyin kolayı bulunur yaşlılığın kolayı bulunmaz..." diyen dedelerin ninelerin sesi dolar kulağınıza. Birbirlerinin yüzüne güneş gibi doğan sıcacık bakışlarındaki muziplikle, sevgiyle, vefayla titretirler yüreklerinizi. TRT'nin bugüne dek yaptığı en başarılı programlardan olan Omür Dediğin, on – on beş dakikalık bir sürede sıcacık, samimi, kimi zaman hüzünlü kimi zaman neşeli bir şekilde hikâyelerini anlatan tonton dedelerin, sevimli ninelerin ekran başındaki izleyiciye öğüdü gibi en çok da. Bu programda gerçek hayatlar, bu programda içimizden sesler var, bu programda 'insanın özeti' var; çocukken ihtiyar, ihtiyarken çocuk olmak... Şü kr'ü n bakışından duayla göz göze geldiğiniz insanlar için Omür Dediğin iyi ki var... 7-Kafa Dengi Gökdemir Ihsan, Selahaddin Yusuf, Tarık Tufan'ı bir araya getiren programda her hafta, düşünce dünyasından edebiyata, sinemadan müziğe birçok konu ele alınıyor. Daha ziyade sohbet havasında geçen geçen program, zaman zaman farklı konuklara da yer veriyor. Program daha ziyade izleyenleri düşünce atlasında bir yolculuğa çıkarıyor, olaylara ve meselelere farklı bakış açıları sunuyor. Alışılmış program formatının dışında daha ziyade meraklısına hitap eden bir yapıda. 15
- 17. Fatih Kutlubay Keleş www.fakirane.org KANLIDIVANE Akdeniz, “Denizlerin Anası”… Dünyanın kalbine kurulmuş medeniyet. Doğusundaki Arab kıyılarından Batısında Tarık'ın gözbebeği Endülüs'e kadar fersah fersah Dünya'ya hükmetmiş bir su dünyası. Bu muhteşem deniz karayla kucaklaştığı her noktaya baki izler bırakmış kendisinden. O kadar ki Akdeniz kendisine has bu yaşam tarzını Tunus'tan Italya'ya Suriye'den Ispanya'ya, şarkı̂ veya garbı̂ her coğrafyada ruh iklimleriyle çatışmadan bir medeniyet inşa etmiş. Her ulaştığı yere kendisini taşıyan vakur deniz, ülkemizde uzandığı kıyılar boyunca da bu tavrını korumuş ve Anadolu'yu suya kavuşturduğu her noktasında kendisini hissettirmiştir. Buram buram tuz kokan bu medeniyetin Anadolu'daki izlerinden birisi de Kanlıdivane. Adının verdiği ürpertiye inat tarihin ihtiyar sırtında Akdeniz'i seyreden yeşil müreffeh bir tepe. Aslında tepeden de öte tarihin nasıl doğa etrafında şekillenip ona ayak uydurduğuna müstesna bir örnek. Toros'ların yü zü nü gü neşe çevirdiği Doğu Akdeniz havzasının adı pek duyulmamış tarihi yerleşimi olan Kanlıdivane, Mersin ilinin Erdemli ilçesinde kıyıdan 3 km içeride coğrafyaya hâkim bir tepede kurulmuş. Ayaş kasabasının doğu taraf girişinde bulunan antik kentin, Ayaş merkezde bulunup sit alanı ilan edilen Elaiussa Sebaste'nin sur dışındaki uzantısı olduğu düşünülüyor. Nerdeyse kıyıdaki antik kent kadar geniş bir alana yayılmış ve büyükçe bir obruk etrafında olan bu kentin ismi konusunda ise çeşitli rivayetler mevcut. Bunlardan ilki obruğun duvarlarını kaplayan Akdeniz'in doğal toprağı Terra Rosa'nın kan kırmızı rengi ve burada kurulan Türkmen divanlarından kalmış olması rivayeti. Bir diğeri ise Roma döneminde suçluların obruğa atılıp vahşi hayvanlara yem edildiği rivayeti. 16
- 18. Rivayetleri bir kenara bırakıp kentin Grekçe adının Kanitellis olduğunu düşündüğümüzde ismin değişerek günümüze Kanlıdivane olarak geldiği ikri ise etimolojik olarak da desteklenmektedir. Insanlık tarihinin seyri açısından ele aldığımızda ilk yerleşimin Helenistik Dönemde olduğu kent, özellikle bölgesel Olba Krallığı açısından kutsal bir önem ifade etmekte. Bünyesinde bulunan çok sayıda tapınak, tapınak-mezar ve daha sonraki dönemde yapılan kilise de kentin ruhani yapısının önemini ortaya koyuyor. Tüm bunların yanında kenti her an yutacakmış gibi ağzı açık bekleyen obruğun da ilahi bir yanı olduğunu düşünülmekteymiş. Bölgenin namı büyük coğra i oluşumlarından olan Cennet-Cehennem obruklarına nazaran daha az bilinen obruklu antik kent, sahip olduğu büyüleyici akustiği ile onlara kafa tutmaya çalışıyor. Bilinmeli ki iki yeri de gören bir göz olan yazarın gönlü ise Kanlıdivane'den yanadır. Makinin Toroslara elbise olduğu diyardaki bu yerleşim yeri de Akdeniz'in muşahhas yeşilini giymiş durumda. Her yanı saran defne ve zeytin yaprağının kokusu ise renk,hava ve kokunun ahengini gözler önüne seriyor. Coğrafya dersinde anlatılan kitabı ̂ bilgiler burada ete kemiğe bürünüyor. Ve insan gerçekten her bilgiyi yerinde öğreniyor. Zeytinin anavatanı olan Akdeniz'in kadim şehrinde dönemine göre gelişmiş bir zeytin üreticiliği olduğunu söylüyor kazıbilimciler.Bunun da ötesinde gözle görülür şekilde dahi bu farkediliyor.Zira bin yıkık evlerin bahçelerindeki zeytin presi için kullanilan yassıtaşlar günümüze kadar ulaşmiış durumda. Tarihi yalnız savaşların,antlaşmalarin ve taht kavgalarından ibaret görmeyen günlük hayatın tarihini sevenler için Kanitellis biçilmiş kaftan. Dağılmayan Antik havası,taş döşeli sokakları, yıkık evlere inat ayakta kalan şömineler,şerham şerham yükselen sutunlar... Sanki bir köşe başiında durup gözlerinizi kapatsanız tahta kılıçlarıyla savaş oyunu oynayan çocukları, altın tokaları ile mağrur soylu- ları,ellerinde sepetleri ile bağ bozumundan dönen kadınların şehirden geçişini görür gibi olursunuz. Bir göz açma mesafesinde bin yıllık zaman yolculuğu. Muazzam şey. Günümüze kadar ayakta kalamayan şehirde bir yapı var ki... Taş döşeli sokaklardan geçip tepeye ulaştığınızda sizi dört başı mamur bekliyor tapınak-mezar.Kentin soylularından Ara isimli bir hanım,eşi ve iki oğlunun mezarının bulunduğu yapı şehrin en yüksek noktalarından birisinde bulunuyor. Olba prensesi meşhur Ara ile isim benzerliği yüzünden onunla karıştırılan bu hanım kıyamete kadar o ismin gölgesinde kalacak gibi. Obruğun etrafında erken dönem Hristiyanliğa ait bir çok tapınak bulunuyor. Bunların arasında en görkemlisi ise kuzey tarafındaki Büyük Bazilika. Doğu ve Batı uslubunu bünyesinde barındırdığı mimarisiyle dikkat çeken bazilika gökyüzüne açılan kapısıyla zamanın tüm yorgunluğunu üzerine çekmiş kapısıyla buna dayanamamış gibi görünüyor. Kantelis ya da bizce daha samimi adıyla Kanlıdivane, Doğu Akdeniz'in besleyip büyüttüğü benim de keşfettiğim harikarından bir tanesi.Burası zihnimde hep bir dfene yaprağı tadında kalacak. Maki yeşili, Terra Rossa kırmızısı ve Akdeniz mavisi tadında tuzlu bir defne.Gönül coğrafyama eklediğim yeni bir durak. 17
- 19. Fatma Genç www.fakirane.org ILM-I KIYAFET lm-i kıyafet, bir diğer adıyla izyonomi veya Arapların Ikullandığı ifadeyle feraset, insanların iç dünyası ve dış görünüşüyle ilişkisini anlatan bir bilim dalı olarak bilinir. Görünen ve bilenen her şeyi kapatan şeylere “kıyafet” denir ve Allah'ın da ruhun kıyafeti olarak bedenlerimizi verdiğini dü şü nebiliriz. Ruhun içinde gizlenmiş insanı yansıtan özellikler bulunur. Işte bu özellikler Ilm-i Kıyafet'in alanını oluşturur. Kökleri kadim Babil'deki sokak yorumcularına kadar gider. Sonra eski Yunan'da Aristo ve onun ö ğ rencilerinin, insanların ve hayvanların yü z özelliklerini analiz eden çalışmalarına rastlıyoruz. Buna göre alın kısmı, zihni potansiyele göre; göz ile ağız arası kısım mizacına; çenenin şekli ve büyüklüğü canlılığa ve iziki gü cü ne işaret eder denmiştir. O dönemde bu mevzuda eğitim gö rmü ş kişiler, insanların sağlık durumlarını tespit edebilirdi. Bunu bir yöntem olarak kullanırlardı. Ilm-i Kyafet, 18. yüzyıl sonlarına doğru Avrupa'da elit kesim arasında bir hobi haline geldi. Hatta Zü rihli din adamı Johann Caspar Lavater, gö zü kapalıyken 100.000 burun arasında kralın burnunu tanıyabilme iddiasında bulunabilecek kadar ileri gitmiştir. Onun 20.000'in üzerinde meşhur kişinin yüz yorumuna ait bilgiler ihtiva eden, kitabı en çok satan kitaplar arasına girmişti. Doğu'da ö zellikle Islam ü lkelerinde bu bilim dalı zamanla yaygınlaşmıştır. Ilk eser Imam-ı Şa ii Hazretlerinindir. Ancak eser gü nü mü ze kadar ulaşabilmiş değildir. Daha sonra Kindi'nin “Risale i'l Firase”si, Yuhanna Ibnü'l Bıtrık'ı (10.yy) Aristoteles'ten çevirdiğ i ''Kitabü l Mansuri'si bu mevzudaki ilk eserlerden sayılır. Ibni Sina'nın bu konuda bir eseri olduğ u bilinmektedir. Fahreddin Razı (ö .1209) tarafından yazılan “Kitabü 'l Firase” adlı kitap ise o zamana kadar yazılan en büyük eser olarak kabul edilir. Tü rkçe olarak ilk örneği ise Hamdullah Hamdi'nin “Kıyafetname'' adlı eseri kabul edilir. Eskilerin en gözde eş, ortak, arkadaş ve işçi seçme aracı olan kıyafet ilmi, Osmanlı zamanında da bu tür metinlerin hazırlanmasını sağlamıştır. Ozellikle saraya adam alınırken ve çalışan seçerken bu bilim dalından faydalanılmıştır. Tüm bunların yanında Osmanlı döneminin bu alandaki en meşhur eseri Erzurumlu Ibrahim Hakkı'nın Marifetname adlı eseridir. Eserin bir bölümü bu konuya ayrılmış, insanın dış görünüşüne ait özellikleri ile adeta kişilik ve karakter analizi yapılmıştır. Eserin Ilm-i Kıyafet adlı bölümünden Ibrahim Hakkı şöyle bahseder: “Cenab-ı Hak, insanları beden ve ruh bakımından yaratmıştır. Fakat insanlar zeka ve kabiliyette, huyda değişiktir, birbirinden farklıdır. Sonra Allah, lütuf ve inayetiyle, hikmetinin gereğini sanatının inceliğini bu yaratıkta göstermiş, yüzünü ve şekil yapısında kendi vası larını bilip ona göre ahlak ve hareketlerindeki, huylarındaki eksik ve aksaklıkları düzeltsin. Sonra arkadaş ve dostlarının vücut yapısını ve şekillerine bakıp zeka ve karakterlerini, huy ve tabiatlarını, ince seziş ve zekasıyla bilsin ve buna göre onlara muamele etsin, beğensin sevsin veya aklını kullanarak karakterlerine göre hareket ederek onlarla geçinip gitsin veya onlardan uzaklaşıp emniyet, rahat ve selameti bulsun ve ne kimseden incinsin, ne de kimseyi incitsin. Gönül hoşluğu ile rahat oturup kalksın.” Eserin manzum olarak (şiir şeklinde) verilen kısım- larında ise Ilm-i Kıyafet'in detaylı anlatımı yapılmıştır. El, yüz, ayak, kaş, göz, burun, diş, dudak, v.s gibi uzuvların insanın kişiliğine ve karakterine olan etkisi üzerinde yorumlar yapılmıştır. Bu kısımdan örneklerle bitirelim: Boyu uzun olanların kalbi saf ve temiz olur. Kısa boylu olanları hileleri, aldatmaları çoktur. Kulağı büyük olan bilgisiz ve tembel olur. Alnı dar olanın içi de dar, sıkıntılı olur. Gök gözlü olan zeki, ela gözlü olan edepli, terbiyeli olur. Ince kaş güzel olur, uzun ise kibirli olmanın delilidir. Siyah gözlüler itaatli, kızıl gözlüler cesur olur. Saçı çok olan kadının, anlayışı az olur Siyah saçlı olan sabırlıdır, onu ara. Saçı yumuşak olan saf ve utanması az olur. Başı kü çü k olanın aklı azdır, gizli şeyin varsa ona söyleme. Başının tepesi yassı olan, keder(üzüntü) çekmez. Başının derisi ince olan, hayır yapar, zarar vermez. 18
- 22. Alternatif Filmler www.fakirane.org Filmin Yönetmeni: AndreiTarkovsky Filmin Türü: Dram Yapım Yılı:1983 Ülke: Italya, Sovyetler Birliği Yayınlanma Tarihi: 20 Mart 1982 Senaryo Yazarı: , Tonino GuerraAndreiTarkovsky Sanat Yönetmeni: GiuseppeLanci Dil: Rusça ve Italyanca Oyuncular: Oleg Yankosvy, Erland Josephson, Domiziana Giordano Nostalji: Başrollerinde , ve 'un Oleg Yankovsky Domiziana Giordano Erland Josephson oynadığı ve 'nin 1983 yılında 'da çektiği ilk ilmdir. Film, ülkesini terk Andrey Tarkovski İtalya etmiş ve vatan özlemi duyan bir entelektüelin hikâyesini anlatır. Sinema dilinde pek rastlanmayan bu ilmde fazlaca kullanılmış, böylelikle vatana duyulan özlem monologlar pekiştirilmiştir. Filmin çekimleri sırasında Tarkovski'nin sürgünde olması ilmin başrol oyuncusunun aslında Tarkovski'yi oynadığı ikrini ortaya çıkarmıştır. Filmin ana karakterinin hasta olması ve Tarkovski'nin de ilmden üç yıl sonra bir hastalık nedeniyle ölmesi bu düşünceleri desteklemektedir. Tarkovsky: Nostalghia 21
- 24. Bazı kapılar sonsuzluga açılır