Eerder verschenen in MMNieuws Marketing en Management Nieuws http://www.mmnieuws.nl/articles/details.aspx?ID=1807

1. 12 MMNieuws 2010 # 6
In 2009 schreef trendwatcher Steven Rubel, in The End of the Des-
tination Web Era (http://www.micropersuasion.com/2009/05/the-
end-of-the-destination-web-era.html), over wat hij noemt ‘het einde
van het web zonder bestemmingen’. Hij doelt daarmee op het feit dat
veel mensen steeds minder vaak de tijd hebben of nemen om naar
websites te surfen. In plaats daarvan beperkt de internetbeleving zich
nu vaak tot kortstondig verblijf op nieuwssites als Nu.nl, tot eenvou-
dige zoekacties in Google (en niets dan Google), tot communicatie
via e-mail, Twitter en chatprogramma’s, en tot langduriger verblijf op
muziek-, game- en videosites, en op netwerken als Facebook, Hyves
en LinkedIn.
Rubel baseerde zijn uitspraken niet alleen op eigen waarnemingen; hij
verwijst ook naar een onderzoek van Nielsen Online, dat concludeert
dat de gemiddelde Amerikaan maandelijks 2.500 pagina’s binnen 111
verschillende domeinen bezoekt. De gemiddelde tijd die wordt door-
gebracht op die pagina’s is 56 seconden. De aandachtsspanne van de
informatie- en entertainmentconsument anno 2010 is korter dan ooit ➔ Expeditie Deventer
tevoren. Tegelijkertijd wordt de neiging van de consument, om zich
terug te trekken in een beperkt aantal sociale netwerken, juist sterker.
BiBliotheken op de smartphone:
apps heBBen de toekomst
Het web zonder bestemmingen
Tekst: Edwin Mijnsbergen
Er is nog veel te bereiken op dit gebied, binnen de culturele sector. Er wikkeling van mobiele websites, en om de mogelijkheden van tablets te
zijn nog steeds veel organisaties die nauwelijks rekening houden met de verkennen. Zo werkt de stichting Bibliotheek.nl aan de ontwikkeling van
genoemde ontwikkelingen. Websites worden vaak traditioneel gebruikt: als drie apps, die in de loop van 2011 gebruikt kunnen worden door alle open-
digitale folder of uithangbord. In beleidsplannen wordt weliswaar gesteld bare bibliotheken. De gezamenlijke Brabantse bibliotheken schaften 100
dat ‘de gebruiker moet worden opgezocht waar die zit’, maar ondertus- iPads aan, met als doel de medewerkers vertrouwd te doen raken met de
sen blijft men luchtkastelen bouwen door kansloze website na website het apparaten en nieuwe vormen van inlichtingenwerk te ontwikkelen.
informatievacuüm in te schieten. Pas sinds twee jaar krijgen sociale media
meer aandacht. Er wordt voorzichtig geëxperimenteerd met Twitter en Bestaande toepassingen
men onderzoekt de mogelijkheden van een Facebookpagina. Ondertus- Recent zijn er binnen de bibliotheekwereld ook apps ontwikkeld op
sen heeft zich echter een nieuwe trend aangediend: de verschuiving naar lokaal en regionaal niveau, soms in samenwerkingsverbanden tussen
mobiele toepassingen, vaak simpelweg apps genoemd. bibliotheken en applicatieontwikkelaars, soms als initiatief van derden.
Wereldwijd worden er soms ook toepassingen gelanceerd die bruikbaar
Apps als vervanger van de browser zijn in Nederland. MMNieuws maakte een selectie.
Het is nog niet zover dat de meerderheid van de internetgebruikers is
overgestapt van de webbrowser op de pc of laptop naar mobiele browsers Expeditie Deventer
of apps op smartphones, maar dat de populariteit van smartphones snel Bureau Fabrique ontwikkelde voor de bibliotheek Deventer een
groeit, is evident. Onderzoeksbureau Gartner meldde in oktober dat de applicatie die gebaseerd is op augmented reality. De site van het bedrijf
markt voor mobiele telefoons in het derde kwartaal van 2010 wereldwijd (http://blog.fabrique.nl/2010/09/een-educatieve-expeditie-in-deventer-
met 35 procent groeide en dat de verkoop van smartphones bijna verdub- met-layar/) omschrijft het project als volgt: ‘De Openbare Bibliotheek
belde ten opzichte van het jaar daarvoor. Smartphones zijn inmiddels Deventer vroeg Fabrique om een experimentele educatieve urban game
goed voor 19,3 procent van de totale verkopen. te ontwikkelen op basis van mobiele augmented reality (AR). Het hele
Gartner verwacht dat er in 2011 rond de 54,8 miljoen tablet-pc’s zullen project is een pilot, met als doel om te leren hoe deze techniek jongeren
worden verkocht. Tegelijkertijd groeit het aantal apps van de verschillende op een speelse en informatieve manier iets kan leren over toekomst,
aanbieders explosief. Alleen al de Appstore van Apple telt inmiddels meer heden en verleden van Deventer. Secundair doel is de positie van de bi-
dan 300.000 apps. bliotheek bij deze doelgroep als informatie-/kenniscentrum te versterken.
Het lijkt er gelukkig op dat de culturele sector de ontwikkelingen Onze game is daarom een moderne variant van de aloude speur-
rondom mobiele toepassingen sneller oppikt dan eerder de ontwikkelin- tocht. Teams van scholieren rennen door de stad met een smartphone
gen rondom het sociale web. Dat kun je in ieder geval signaleren als je waarmee ze op bepaalde plekken 3D objecten, beeld of video kunnen
kijkt naar de bibliotheekwereld. In oktober concludeerde ik in het artikel bekijken. Vragen en opdrachten over verleden, heden en toekomst van
Websites Bibliotheken nog niet mobiel (http://www.edwinmijnsbergen. een plek leveren ‘munten’ op (de stad Deventer sloeg vroeger haar eigen
nl/2010/10/websites-bibliotheken-nog-niet-mobiel.html) weliswaar dat munten). Voor de antwoorden is hulp nodig van een deel van het team
bibliotheken nog niet veel werk hebben gemaakt van het ontwikkelen van dat in de Bibliotheek zit en de collectie en internet kan doorzoeken.’
websites die geschikt zijn voor mobiele telefoons, maar ik merkte daarbij
ook op dat het toenemend gebruik van smartphones dat ook steeds min- Spinoza
der noodzakelijk maakt. Op een modern toestel of een tablet-pc worden De Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg lanceerde in april de iPhone-
bestaande websites doorgaans goed weergegeven. Dat rechtvaardigt de app Spinoza (http://www.spinozaweb.nl/spinoza.html) die gemaakt werd
keuzes om nu in te zetten op de bouw van apps, in plaats van op de ont- door de firma Eureka. De toepassing gebruikt de gps-coördinaten en het

2. 13
Als je nu een boek opzoekt en aanklikt, maakt Worldcat gebruik van de
gps-coordinaten op je telefoon en wordt er gezocht naar een bibliotheek
uit het systeem in je nabije omgeving. Als je de bewuste bibliotheek mar-
keert als ‘je eigen bibliotheek’ wordt er verbinding gemaakt met de lokale
➔ Spinoza ➔ Worldcat catalogus, waarna je het boek desgewenst meteen kunt reserveren of
aanvragen. De grootste beperking is dat juist veel Nederlandse openbare
bibliotheken nog niet in het systeem zijn opgenomen. Worldcat omvat op
dit moment alleen het bezit van grotere bibliotheken, zoals Universiteits-
bibliotheken en bibliotheken met een wetenschappelijke steunfunctie. Het
is echter goed mogelijk dat ook hier binnen afzienbare tijd verandering
in zal komen. Zowel OCLC als NBD/Biblion is namelijk betrokken bij de
ontwikkeling van een Nationale Bibliotheekcatalogus, in opdracht van
stichting Bibliotheek.nl. Het is niet ondenkbaar dat op termijn het bezit
van alle Nederlandse bibliotheken in Worldcat terug te vinden zal zijn.
Het volgende experiment
We zouden overdrijven als we zeggen dat het wemelt van de bibliotheek-
apps op het web, maar we kunnen wel constateren dat er een mooie basis
wordt gelegd voor de toekomst. De volgende stap zou moeten zijn dat
bibliotheken (en andere culturele organisaties) de ontwikkeling van apps
ook gaan koppelen aan het sociale web. Het is natuurlijk goed dat steeds
meer bibliotheken de conversatie aangaan via kanalen als Twitter en Face-
➔ Spinoza book, maar men is nog een beetje terughoudend als het gaat om het ex-
periment. Wat dat betreft zou er een voorbeeld genomen kunnen worden
kompas op je smartphone om je direct beelden en verhalen uit het verle- aan het Amerikaanse Brooklyn Museum. De wijze waarop die organisatie
den te tonen, van de plek waar je op dat moment bent. Om dit in Middel- gebruik maakt van sociale media is fenomenaal. (http://www.edwinmijns-
burg te kunnen realiseren zijn honderden afbeeldingen uit de Beeldbank bergen.nl/2010/11/een-hele-diepe-buiging-voor-de.html) Men is niet alleen
Zeeland (een database met historische Zeeuwse foto’s) voorzien van de succesvol aanwezig op de meest populaire platformen; er wordt bijvoor-
juiste geo- en tijdsspecificaties. Hierdoor is Spinoza bijvoorbeeld in staat beeld ook gebruik gemaakt van de mogelijkheden van de locatietoepas-
om een gebruiker die zich op de Middelburgse Markt bevindt, afbeeldin- sing Foursquare. Mensen die vaak ‘inchecken’ bij het museum (digitaal
gen te tonen van het stadhuis zoals het eruit zag voor het verschrikkelijke kenbaar maken dat je ergens aanwezig bent) en daardoor ‘burgemeester’
bombardement van mei 1940. worden binnen het programma (de meeste check-ins) worden beloond met
een jaar lang gratis toegang.
De Boekensalon Dát is nog eens leuk inspelen op een trend, hoe kleinschalig of kort-
De door NBD/Biblion ontwikkelde iPhone-app De Boekensalon (http:// stondig ook (Foursquare heeft wereldwijd ongeveer vier miljoen gebrui-
itunes.apple.com/nl/app/deboekensalon-nl/id401630673?mt=8) werd in kers). Dat zouden meer culturele organisaties moeten doen. De investerin-
november 2010 gelanceerd. Met deze toepassing kun je boeken opzoe- gen zijn gering, de opbrengsten wellicht groter dan menigeen denkt. c
ken en aan een favorietenlijst toevoegen. Vervolgens kun je kijken welke
bibliotheken zich in je buurt bevinden. In deze versie is het helaas nog niet
mogelijk om boeken ook meteen te reserveren bij je favoriete bibliotheek, Edwin Mijnsbergen richt zich, na tien jaar
want De Boekensalon is nog niet gekoppeld aan bibliotheekcatalogi. Daar als informatiespecialist in de Zeeuwse
wordt wel aan gewerkt, overigens niet alleen door NBD/Biblion. Ook een Bibliotheek (ZB) in Middelburg te hebben
jonge student geneeskunde, Hans Pinckaers, werkt op eigen initiatief gewerkt, sinds april 2010 onder de naam
aan een applicatie die hij simpelweg ‘Bieb’ (http://www.edwinmijnsber- M.I. Webwerk op internetprojecten en
gen.nl/2010/08/een-app-in-ontwikkeling-bieb.html) heeft genoemd. Die -adviezen, sociale media, bibliotheekin-
toepassing is nog niet af, maar Hans heeft het voor een aantal provincies novatie en cursusbegeleiding. Daarnaast
al voor elkaar dat je na het invoeren van de gegevens van je bibliotheek- schrijft hij structureel en incidenteel voor
pas een aantal bibliotheken naar keuze kunt activeren, waarna je vrij kunt verschillende vakbladen. Vanaf 2005
zoeken op titel en meteen kunt zien of het boek ergens aanwezig is. Als heeft hij zich intensief bezig gehouden
‘Bieb’ af is kun je er ook boeken mee verlengen of reserveren. met sociale netwerken. Zijn activiteiten
op www.zbdigitaal.nl (nu www.edwin-
Worldcat mijnsbergen.nl) en http://bibliotheek20.
Worldcat.org is de grootste, vrij toegankelijke bibliotheekcatalogus ter ning.com vormden de basis voor een boeiend en levendig online
wereld. De database bevat een groot deel van het bezit van vele inter- netwerk (emijnsbergen@gmail.com).
nationale bibliotheken, waaronder een aantal Nederlandse. Begin 2009
lanceerde OCLC, het bedrijf achter deze enorme database, de eerste app
voor Worldcat. Ook voor deze app gold echter dat je boeken en bibliothe-
ken wereldwijd wel kon opzoeken, maar niet aanvragen. Begin november
2010 is daar verandering in gekomen. OCLC besloot over te stappen van
een app naar een mobiele website (worldcat.org/m) die geschikt is voor
browsers van smartphones met de besturingssystemen iOS of Android.