Presentatie tijdens Zorgtotaal 2011. Meer informatie? Surf naar http://www.zorgtotaal.nl/nl-NL/Bezoeker.aspx

1. Thema Kleinschalig wonen:
waarom ook alweer?
Zorgtotaal beurs 2011
Petra Crombag, Dries Willems Utrecht 17 maart

3. Waarde van de woonplek
• Een plek:
• die we op onze eigen manier kunnen inrichten
• waar we ons thuis voelen (blijkt vooral na een vakantie)
• waar we op gewenste momenten bezoek kunnen ontvangen
• waar we zelf de baas zijn
• waar we onze eigen activiteiten (rituelen) doen
• waar we privacy hebben
• waar we onze eigen gekke dingen kunnen doen

5. Als je psychisch slechter wordt…
• Thuis is vaak geen „thuis‟ meer: mensen voelen
zich niet meer geborgen, veilig
• Slechter eten, vallen, verdwalen…
• Er is steeds meer zorg nodig
• Mantelzorg raakt uitgeput
 naar het verpleeghuis!

6. Verpleeghuis
• Goede zorg aanwezig
• Alles dichtbij
• Medicatie, voeding op orde
• Mantelzorg ontlast
Maar ook:
• Vervreemding, gebrek aan huiselijkheid
• Ander dagritme
• Verveling
• Minder contact met de samenleving
• Minder aandacht voor de persoon
• Mantelzorg komt „op bezoek‟

7. Kleinschalig wonen = als thuis
Combineert voordelen van thuis en tehuis
• Huiselijk
• Persoonsgericht
• Dienstverlenend
• Belevingsgericht
• Welbevinden bewoner staat voorop

9. Kenmerken kleinschalige woonvorm
• Groepsgrootte beperkt (6 à 7)
• Veel privacy (eigen woon-slaapkamer, eigen
badkamer)
• Eigen spulletjes
• Bewoners, familie en begeleiders bepalen gang
van zaken
• Cultuur: woon- ipv werkplek, een huishouden
• Vast team voor zorg en welzijn

11. begeleider is:
• gast bij bewoners (persoonsgerichte en belevingsgerichte
benadering, vraaggericht werken)
• evenwichtskunstenaar (spanning tussen individu en groep,
tussen helpen met de handen op de rug en helpen met de handen
uit de mouwen)
• integraal werker (behalve zorg ook koken, strijken,
schoonmaken, boodschappen doen, activiteiten met bewoners)
• ondernemer (werkt zelfstandig / autonoom en neemt
initiatief)
• professional (ook al ben je voor aardappels schillen niet
opgeleid! )

13. Wat heb je daarvoor nodig?
• Sociale en relationele vaardigheden (flexibel, geduldig,
creatief)
• communicatieve vaardigheden (onderhandelen,
feedback)
• kunnen reflecteren
• observeren
• zelfstandig kunnen werken
• samenwerken met familie
• maar vooral: er zin in hebben!

14. Resultaten onderzoek: bewoners in
kleinschalige woonvormen…
• genieten meer van de omgeving
• hebben vaker iets om handen hebben
• zijn zelfstandiger in ADL
• zijn meer sociaal betrokken
• hebben minder vrijheidsbeperkende
maatregelen
• vertonen geen aantoonbaar verschil in gedrag
en medicatie
dan bewoners in een verpleeghuis

16. Resultaten: familie in kleinschalige
woonvormen
• wordt vaker geïnformeerd naar de
levensgeschiedenis
• Is meer tevreden met het contact met
verzorgende
• Krijgen voldoende aandacht aan hun gevoelens
• begeleiders hebben vaker respect voor
belevingswereld van hun naaste
• Begeleiders maken minder gehaaste indruk

17. Maar ook…
• Geen grotere betrokkenheid bij het leven van
de bewoner
– Afstandelijke familieleden
– Betrokken familieleden
– Overbetrokken familieleden
• Afstandelijkheid en overbetrokkenheid
moeilijker te hanteren in ksw
• Geen verschil in functioneren tussen beide
groepen mantelzorgers
• Meer onderzoek nodig

18. Onderzoek bij verzorgenden
• Arbeidstevredenheid in kleinschalige
woonvormen aantoonbaar hoger
• Minder burnoutklachten
• Meer ervaren persoonlijke bekwaamheid
• Werken met meer plezier doordat
– je daar zelfstandig kan werken
– er lagere ervaren werkeisen zijn
– Je veel steun ervaart van collega‟s

19. Maar ook…
• Sociale steun leidinggevende geen verschil met
verpleeghuis
• Voor ziekteverzuim geen aantoonbaar verschil
 Als het aan de verzorgenden ligt: doen!

20. Onderzoek Maastricht 2010
Verschil tussen KSW en verpleegafdeling
• Effecten op Bewoners:
– Kwaliteit van leven gelijk in KSW en verpleegafdeling
– Bewoners hebben meer om handen in KSW
– Bewoners in KSW meer sociaal betrokken
– In KSW wel meer doelloos gedrag, mede door minder medicatie en
minder vrijheidsbeperkende maatregelen
– In KSW meer privacy
• Effecten op familie en mantelzorg:
– Mantelzorgers en familie voelen zich geruster
– Positieve ervaringen met huiselijkheid en privacy en eigen regie
• Effecten op verzorgenden
– Hogere arbeidstevredenheid en motivatie, meer autonomie, minder
burnout in KSW
– Meer ervaren sociale steun in KSW

21. Kunst bij dementie en PG
• Voor bewoners: aanvaarden dat je iets niet
meer kunt of niet snapt, regie uit handen geven
aan vertrouwd iemand in een vertrouwde
omgeving
• Voor verzorgenden: ondersteunen bij het uiten
van een wens, bij het niet snappen of niet meer
kunnen, de regie overnemen in de geest van
bewoner

22. Maar ook…
• Het vertrouwde instituutsdenken loslaten
• Fouten durven maken – en daarvan leren
• Stiekem geen kleine verpleeghuisjes creëren
• Voor de leidinggevenden: te durven vertrouwen
op de medewerkers

23. Of…
• Denken dat kleinschalig wonen het paradijs is
(mensen zijn er wel op weg naar toe…)

25. Kenmerken van KSW
• Vast team medewerkers => bewoners en medewerkers leren elkaar
goed kennen
• Zelf koken
• Opstaan, naar toilet gaan, naar bed gaan wanneer de
bewoners dat wil
• Blijven wonen tot aan de dood
• Eigen inrichting van woon-slaapkamer met eigen spullen
• Dagelijkse gang van zaken door bewoners en team bepaald
• Geen uniform
• Uitgaan van een visie met de behoeften van de bewoners
centraal
• Zorg is georganiseerd conform een huishouden met huiselijke
sfeer.

26. Tips voor KSW
• Over medewerkers:
“bereid medewerkers goed voor op KSW, door ze tijdig te informeren
en bij de plannen te betrekken. Ze hoeven niet vooraf “getraind” te
zijn.
Vilans biedt train-de-trainer programma aan, zodat direct
leidinggevenden met hun medewerkers zelf bijeenkomsten kunnen
houden.
• Over vrijwilligers en KSW:
Ook in kleinschalig wonen zijn vrijwilligers onmisbaar. Zorg dan ook
voor een goede betrokkenheid bij het zorgteam en duidelijke
afspraken over wat ze doen.

27. Tips voor KSW - 2
• Over betrekken van familie bij KSW:
de grootste winst maak je in het begin, door duidelijk te zijn in de
verwachtingen die je van familie hebt, en wat de familie van de
werkers kan verwachten.
Overbetrokken familieleden, die zich intensief met de dagelijkse
gang van zaken willen bemoeien, vragen om een zorgvuldige
benadering: respecteren voor wat zij doen, maar wel grenzen
stellen als het om andere bewoners gaat.
• Over bewoners:
Bewoners nemen in een KSW verschillende rollen aan: leiders,
zondebok, bliksemafleider, grappenmaker, de beschermende, de
wijste, degene die voorgaat in gebed, de huishoudelijke klusser.
Als begeleider ben je afwisselend bemiddelaar, regisseur,
groepsmanager, scheidsrechter, gehechtheidsfiguur. Dat maakt
het werk heel dynamisch.

28. Tips voor KSW - 3
• Over inrichting en bouw:
Zorg voor een toegankelijke locatie en een aantrekkelijke tuin,
zodat bewoners zelfstandig en veilig naar buiten kunnen. Door een
levendige omgeving komt er ook meer bezoek. Gebruik spullen van
de bewoners in de gemeenschappelijke huiskamer voor meer
herkenning en huiselijke sfeer voor de bewoners
• Over domotica:
veel domotica wordt niet gebruikt omdat medewerkers er niet
mee uit de voeten kunnen. Betrek hen tijdig bij de keuze voor de
juiste domotica.
28